Mah±s²lavaººan±
21. Ito para½ mah±s²la½ hoti. Aªganti hatthap±d±d²su yena kenaci evar³pena aªgena samann±gato d²gh±yu yasav± hot²ti-±dinayappavatta½ aªgasattha½. Nimittanti nimittasattha½. Paº¹ur±j± kira tisso mutt±yo muµµhiya½ katv± nemittika½ pucchi– “ki½ me hatthe”ti? So ito cito ca vilokesi, tasmiñca samaye gharagolik±ya makkhik± gayhant² mutt±, so “mutt±”ti ±ha. Puna “kat²”ti puµµho kukkuµassa tikkhattu½ ravantassa sadda½ sutv± “tisso”ti ±ha. Eva½ ta½ ta½ ±disitv± nimittamanuyutt± viharanti. Upp±tanti asanip±t±d²na½ mahant±na½ uppatita½, tañhi disv± “ida½ bhavissati, eva½ bhavissat²”ti ±disanti. Supinanti yo pubbaºhasamaye supina½ passati, eva½ vip±ko hoti; yo ida½ n±ma passati, tassa ida½ n±ma hot²ti-±din± nayena supinaka½ anuyutt± viharanti. Lakkhaºanti imin± lakkhaºena samann±gato r±j± hoti, imin± upar±j±ti-±dika½. M³sikacchinnanti und³rakh±yita½. Ten±pi hi ahate v± vatthe anahate v± vatthe ito paµµh±ya eva½ chinne ida½ n±ma hot²ti ±disanti. Aggihomanti evar³pena d±run± eva½ hute ida½ n±ma hot²ti aggijuhana½. Dabbihom±d²nipi aggihom±neva, evar³p±ya dabbiy± ²disehi kaº±d²hi hute ida½ n±ma hot²ti eva½ pavattivasena pana visu½ vutt±ni. Tattha kaºoti kuº¹ako. Taº¹ul±ti s±li-±d²nañceva tiºaj±t²nañca taº¹ul±. Sapp²ti gosappi-±dika½. Telanti tilatel±dika½. S±sap±d²ni pana mukhena gahetv± aggimhi pakkhipana½, vijja½ parijappitv± juhana½ v± mukhahoma½. Dakkhiºakkhakajaººulohit±d²hi juhana½ lohitahoma½. Aªgavijj±ti pubbe aªgameva disv± by±karaºavasena aªga½ vutta½, idha aªgulaµµhi½ disv± vijja½ parijappitv± aya½ kulaputto v± no v±, sir²sampanno v± no v±ti-±diby±karaºavasena aªgavijj± vutt±. Vatthuvijj±ti gharavatthu-±r±mavatth±d²na½ guºadosasallakkhaºavijj±. Mattik±divisesa½ disv±pi hi vijja½ parijappitv± heµµh± pathaviya½ ti½saratanamatte, ±k±se ca as²tiratanamatte padese guºadosa½ passanti. Khattavijj±ti abbheyyam±surakkhar±jasatth±disattha½. Sivavijj±ti sus±ne pavisitv± santikaraºavijj±, siªg±larutavijj±tipi vadanti. Bh³tavijj±ti bh³tavejjamanto. Bh³rivijj±ti bh³righare vasantena uggahetabbamanto. Ahivijj±ti sappadaµµhatikicchanavijj± ceva sapp±vh±yanavijj± ca. Visavijj±ti y±ya, pur±ºavisa½ v± rakkhanti, navavisa½ v± karonti visavantameva v±. Vicchikavijj±ti vicchikadaµµhatikicchanavijj±. M³sikavijj±yapi eseva nayo. Sakuºavijj±ti sapakkhaka-apakkhakadvipadacatuppad±na½ rutagat±divasena sakuºañ±ºa½. V±yasavijj±ti k±karutañ±ºa½, ta½ visuññeva sattha½, tasm± visu½ vutta½. Pakkajjh±nanti parip±kagatacint±. Id±ni “aya½ ettaka½ j²vissati, aya½ ettakan”ti eva½ pavatta½ ±diµµhañ±ºanti attho. Saraparitt±ºanti sararakkhaºa½, yath± attano upari na ±gacchati, eva½ karaºavijj±. Migacakkanti ida½ sabbasaªg±hika½ sabbasakuºacatuppad±na½ rutañ±ºavasena vutta½. 22. Maºilakkhaº±d²su evar³po maºi pasattho, evar³po apasattho, s±mino ±rogya-issariy±d²na½ hetu hoti, na hot²ti, eva½ vaººasaºµh±n±divasena maºi-±d²na½ lakkhaºa½ anuyutt± viharant²ti attho. Tattha ±vudhanti µhapetv± asi-±d²ni avasesa½ ±vudha½. Itthilakkhaº±d²nipi yamhi kule te itthipuris±dayo vasanti, tassa vu¹¹hih±nivaseneva veditabb±ni. Ajalakkhaº±d²su pana evar³p±na½ aj±d²na½ ma½sa½ kh±ditabba½, evar³p±na½ na kh±ditabbanti aya½ viseso veditabbo. Api cettha godh±ya lakkhaºe cittakammapi¼andhan±d²supi evar³p±ya godh±ya sati ida½ n±ma hot²ti aya½ viseso veditabbo. Idañcettha vatthu– ekasmi½ kira vih±re cittakamme godha½ aggi½ dhamam±na½ aka½su. Tato paµµh±ya bhikkh³na½ mah±viv±do j±to. Eko ±gantukabhikkhu ta½ disv± makkhesi. Tato paµµh±ya viv±do mand²bh³to hoti. Kaººikalakkhaºa½ pi¼andhanakaººik±yapi gehakaººik±yapi vasena veditabba½. Kacchapalakkhaºa½ godh±lakkhaºasadisameva. Migalakkhaºa½ sabbasaªg±hika½ sabbacatuppad±na½ lakkhaºavasena vutta½. 23. Rañña½ niyy±na½ bhavissat²ti asukadivase asukanakkhattena asukassa n±ma rañño niggamana½ bhavissat²ti eva½ r±j³na½ pav±sagamana½ by±karoti. Esa nayo sabbattha. Kevala½ panettha aniyy±nanti vippavutth±na½ puna ±gamana½. Abbhantar±na½ rañña½ upay±na½ bhavissati b±hir±na½ rañña½ apay±nanti antonagare amh±ka½ r±j± paµiviruddha½ bahir±j±na½ upasaªkamissati, tato tassa paµikkamana½ bhavissat²ti eva½ rañña½ upay±n±pay±na½ by±karoti. Dutiyapadepi eseva nayo. Jayapar±jay± p±kaµ±yeva. 24. Candagg±h±dayo asukadivase r±hu canda½ gahessat²ti by±karaºavaseneva veditabb±. Api ca nakkhattassa aªg±rak±dig±hasam±yogopi nakkhattag±hoyeva. Ukk±p±toti ±k±sato ukk±na½ patana½. Dis±¹±hoti dis±k±lusiya½ aggisikhadh³masikh±d²hi ±kulabh±vo viya. Devadudrabh²ti sukkhaval±hakagajjana½. Uggamananti udayana½. Okkamananti atthaªgamana½. Sa½kilesanti avisuddhat±. Vod±nanti visuddhat±. Eva½ vip±koti lokassa eva½ vividhasukhadukkh±vaho. 25. Suvuµµhik±ti devassa samm±dh±r±nuppavecchana½. Dubbuµµhik±ti avagg±ho, vassavibandhoti vutta½ hoti. Mudd±ti hatthamudd±. Gaºan± vuccati acchiddakagaºan±. Saªkh±nanti saªkalanasaµupp±dan±divasena piº¹agaºan±. Yassa s± paguº± hoti, so rukkhampi disv± ettak±ni ettha paºº±n²ti j±n±ti. K±veyyanti “catt±rome, bhikkhave, kav². Katame catt±ro? Cint±kavi, sutakavi, atthakavi, paµibh±nakav²”ti (a. ni. 4.231). Imesa½ catunna½ kav²na½ attano cint±vasena v±; “vessantaro n±ma r±j± ahos²”ti-±d²ni sutv± sutavasena v±; imassa aya½ attho, eva½ ta½ yojess±m²ti eva½ atthavasena v±; kiñcideva disv± tappaµibh±ga½ kattabba½ kariss±m²ti eva½ µh±nuppattikapaµibh±navasena v±; j²vikatth±ya kabyakaraºa½. Lok±yata½ vuttameva. 26. ¾v±hana½ n±ma imassa d±rakassa asukakulato asukanakkhattena d±rika½ ±neth±ti ±v±hakaraºa½. Viv±hananti ima½ d±rika½ asukassa n±ma d±rakassa asukanakkhattena detha, evamass± vu¹¹hi bhavissat²ti viv±hakaraºa½. Sa½varaºanti sa½varaºa½ n±ma ‘ajja nakkhatta½ sundara½, ajjeva samagg± hotha, iti vo viyogo na bhavissat²’ti eva½ samaggakaraºa½. Vivaraºa½ n±ma ‘sace viyujjituk±mattha, ajjeva viyujjatha iti vo puna sa½yogo na bhavissat²’ti eva½ visa½yogakaraºa½. Saªkiraºanti ‘uµµh±na½ v± iºa½ v± dinna½ dhana½ ajja saªka¹¹hatha, ajja saªka¹¹hitañhi ta½ th±vara½ hot²’ti eva½ dhanapiº¹±pana½. Vikiraºanti ‘sace payoga-uddh±r±divasena dhana½ payojituk±mattha, ajja payojita½ diguºacatugguºa½ hot²’ti eva½ dhanapayoj±pana½. Subhagakaraºanti piyaman±pakaraºa½ v± sassir²kakaraºa½ v±. Dubbhagakaraºanti tabbipar²ta½. Viruddhagabbhakaraºanti viruddhassa vil²nassa aµµhitassa matassa gabbhassa karaºa½. Puna avin±s±ya bhesajjad±nanti attho. Gabbho hi v±tena, p±ºakehi, kammun± c±ti t²hi k±raºehi vinassati. Tattha v±tena vinassante nibb±pan²ya½ s²tala½ bhesajja½ deti, p±ºakehi vinassante p±ºak±na½ paµikamma½ karoti, kammun± vinassante pana buddh±pi paµib±hitu½ na sakkonti. Jivh±nibandhananti mantena jivh±ya bandhakaraºa½. Hanusa½hanananti mukhabandhamantena yath± hanuka½ c±letu½ na sakkonti, eva½ bandhakaraºa½. Hatth±bhijappananti hatth±na½ parivattanattha½ mantajappana½. Tasmi½ kira mante sattapadantare µhatv± jappite itaro hatthe parivattetv± khipati. Kaººajappananti kaººehi sadda½ assavanatth±ya vijj±ya jappana½. Ta½ kira jappitv± vinicchayaµµh±ne ya½ icchati, ta½ bhaºati, paccatthiko ta½ na suº±ti, tato paµivacana½ samp±detu½ na sakkoti. ¾d±sapañhanti ±d±se devata½ ot±retv± pañhapucchana½. Kum±rikapañhanti kum±rik±ya sar²re devata½ ot±retv± pañhapucchana½. Devapañhanti d±siy± sar²re devata½ ot±retv± pañhapucchana½. ¾diccupaµµh±nanti j²vikatth±ya ±diccap±ricariy±. Mahatupaµµh±nanti tatheva mah±brahmap±ricariy±. Abbhujjalananti mantena mukhato aggij±l±n²haraºa½. Sirivh±yananti “ehi siri, mayha½ sire patiµµh±h²”ti eva½ sirena siriy± avh±yana½. 27. Santikammanti devaµµh±na½ gantv± sace me ida½ n±ma samijjhissati, tumh±ka½ imin± ca imin± ca upah±ra½ kariss±m²ti samiddhik±le kattabba½ santipaµissavakamma½. Tasmi½ pana samiddhe tassa karaºa½ paºidhikamma½ n±ma. Bh³rikammanti bh³righare vasitv± gahitamantassa payogakaraºa½. Vassakamma½ vossakammanti ettha vassoti puriso, vossoti paº¹ako Iti vossassa vassakaraºa½ vassakamma½, vassassa vossakaraºa½ vossakamma½. Ta½ pana karonto acchandikabh±vamatta½ p±peti, na liªga½ antaradh±petu½ sakkoti. Vatthukammanti akatavatthusmi½ gehapatiµµh±pana½. Vatthuparikammanti “idañcidañc±harath±”ti vatv± vatthubalikammakaraºa½. ¾camananti udakena mukhasuddhikaraºa½. Nh±pananti aññesa½ nh±pana½. Juhananti tesa½ atth±ya aggijuhana½. Vamananti yoga½ datv± vamanakaraºa½. Virecanepi eseva nayo. Uddha½virecananti uddha½ dos±na½ n²haraºa½. Adhovirecananti adho dos±na½ n²haraºa½. S²savirecananti sirovirecana½. Kaººatelanti kaºº±na½ bandhanattha½ v± vaºaharaºattha½ v± bhesajjatelapacana½. Nettatappananti akkhitappanatela½. Natthukammanti telena yojetv± natthukaraºa½. Añjananti dve v± t²ºi v± paµal±ni n²haraºasamattha½ kh±rañjana½. Paccañjananti nibb±pan²ya½ s²talabhesajjañjana½. S±l±kiyanti sal±kavejjakamma½. Sallakattiyanti sallakattavejjakamma½. D±rakatikicch± vuccati kom±rabhaccavejjakamma½. M³labhesajj±na½ anupp±dananti imin± k±yatikicchana½ dasseti. Osadh²na½ paµimokkhoti kh±r±d²ni datv± tadanur³pe vaºe gate tesa½ apanayana½.
Ett±vat± mah±s²la½ niµµhita½ hoti.