“Addabbabhuta½ katt±di-k±rakagg±mas±dhiya½;
padattha½ kattukammaµ±µha½-kriyamicchanti tabbidu”.
Kara karaºe-ak±ro ucc±raºattho-evamuttaratr±pi-kariti µhite-bahulamiti sabbattha vattate.
Bh±vakammesu tabb±n²y±.
Tabba-aniy± kriyatth± pare bh±vakammesu bahula½ bhavanti-paccayeti paccayavidh±natoññasmi½ sabbatth±dhik±ro.
Tu½tunatabbesu v±.
Tum±disu paccayesu v± karassa ± hoti-aññatra.
Parar³pamayak±re byañjane.
Kriyatth±namantabyañjanassa parar³pa½ hoti yak±rato’ññasmi½ byañjan±do paccayeti parar³pa½-karaºa½ k±tabba½. Kattabba½ v±-napu½sakaliªga½-bh±vassekatt±pi tabb±dyabhihito bh±vo dabbamiva pak±sat²ti bahuvacanañca hoti-kamme-kar²yat²ti k±tabboka kattabbo-abhidheyyasseva liªgavacan±ni.
Visessaliªg± tabb±di tatth±do pañca bh±vaj±,
napu½sake siyu½ bh±ve kto c±no akantar²;
bh±vasmi½ ghyaº pume eva½ iyuvaººagah±dijo,
appaccayo’pi c±saªakkhy± tum±di katv±ntak± siyu½.
An²ye-
R± nassa ºe.
R±ntato kriyatth± parassa paccayanak±rassa ºo hoti-karaº²ya½-bahul±dhik±r± karaº±disupi bhavant²-sin± soceyye-div± diseso-sin±yanten’en±ti sin±n²ya½(cuººa½)-d± d±ne-diyate ass±ti d±n²yo-(br±hmaºe)-µh± gatinivuttiya½-upa pubbo-upatiµµhat²ti upaµµh±n²yo-(sisso)-dh±tunamanekatthatt±yeva µh± iccasmi½ dh±tumhi santamevopaµµh±nattha½ upasaddo joteti-vutta½hi.
“Santameva hi n²l±di-vaººa½ d²p±dayo viya;
dh±tusmi½ santamevattha½ upasagg± pak±sako”.
Vaca byattavacane-
Ghyaºa.
Bh±vakammesu kriyatth± paro ghyaºa hoti bahula½-ghak±raºak±r±nubandh±.
Kag± caj±na½ gh±nubandhe.
Gh±nubandhe cak±rajak±rant±na½ kriyatth±na½ kag± honti yath±kkamanti vassa ko.
Ass± ºanubandhe.
ðak±r±nubandhe paccaye pare upantassa ak±rassa ± hoti-vuccat²ti v±kya½-ci vaye-ghyaº.
Yuvaºº±namño paccaye.
Ivaººuvaººant±na½ kriyatt±na½ e o honti yath±kkama½ paccayeti issek±re“saramh± dve”ti yassa dvibh±ve ca-cayana½ ciyat²ti v± ceyya½-d± d±ne.
¾sse ca.
¾k±rantato ghyaº hoti bh±vakammesu ±ssa e ca-d±na½ d²yat²ti v± deyya½-vada pacane“vad±d²hi yo”ti bh±vakammesu yocavaggapubbar³pesu-vadana½ vaditabba½ v± vajja½-ama gama gamane vad±ditt± ye-gamana½ gamyateti v± gamya½-guha sa½varaºe-“guh±d²hiyaka”iti bh±vakammesu yaka-kak±ro k±nubandhak±riyattho.
Lahussupantassa
Lahubhutassa upantassa yuvaººassa e o honti yath±kkama½ paccayeti sampattasso k±rassa “nate k±nubandhan±gamesu”ti paµisedho-guhaºa½ guhitabba½ kav± guyha½-vipall±so-s±sa anusaµµhiya½-yaka.
S±sasya sisa v±.
S±sassa v± sis hoti k±nubandhe-pubbar³pe-s±s²yat²ti sisso-sis±des±bh±vapakkhe-
E-i byañjanassa.
Kriyatth± parassa byañjan±dippaccayassa ñi v± hoti-ñak±ro “ñi lasse”ti visesanattho,s±siyo-vavatthitavibh±satt± v±dhik±rassa kvaci ñiss±bh±vo-kattabba½.
Kattari latuºak±.
Kattari k±rake kriyatth± latuºak± honti-lak±ro “latupit±danam± simh²”ti visesanattho-dad±t²ti d±t±-ºake-
Ass±ºapimhi yuka.
Ak±rantassa kriyatthassa yuk hoti ºapito’ññasmi½ ºanubandhe, d±yako-vadhahi½s±ya½-“ñibyañjanass±”ti ñi-vadhet²tivadhit±,ºake-“ass±nanubandhe”ti upantassa assa ±ttesampatte-
Aññatr±pi.
K±nubandhan±gamato’ññasmimpi te e o ± kvaci na hont²ki paµ±sedho-vadhako-lucchedane.
Kvavaºa.
Kammato par± kriyatth± kvaci aºa hoti kattari-ok±re-
¾y±v± ºanubandhe.
Ñonam±y±v± honti yath±kkama½ sar±do ºanubandheti tass± v±deso-sara½ luºat²ti saral±vo, kumbha½ karot²ti kumbhak±ro-kvac²ti ki½, kammak±ro-ettha“bh±vak±rakesva ghaºaghak±”ti appaccayo-disa pekkhaºe.
Sam±naññabhavantay±ditupam±n± dis± kamme r²rikkhak±sam±n±dihi y±d²hi copam±nehi par± dis± kammak±rake r²rikkhak± honti-“r±nubanden’tasar±diss±”ti disassa isabh±gassa lope“r²rikkhakes³”-ti sam±nassa s±dese ca-sam±no viya dassat²ti sad², sadikkho-ke-
Na te k±nubandhan±gamesu.
Te e o ± k±nubandhe n±game ca na hont²ti ett±bh±ve, sadiso.
Sam±n± ro r²rikkhake.
Sam±nasaddato parassa disassa ra hoti v± r²rikkakes³ti pakkhe dassa r±dese-sar², sarikkho, sariso.
Sabb±d²nam±.
R²rikkhakesu sabb±d²nam± hoti-aññ±d², aññ±dikko, aññ±diso.
Ntakimim±na½ µ± k² µ².
R²rikkakesu nta ki½ ima sadd±na½ µ± k² µ² honti yath±kkama½ µak±r± sabb±desatth±-bhav±d², bhav±dikkho, bhav±diso-y±di, y±dikkho, y±diso-ty±di, ty±dikkho, ty±disocc±di-tumh±mh± nantu aya½ viseso.
Tumh±mh±na½ t± mekasmi½.
R²rikkhakesutumha-amh±na½ t± m± honte kasmi½ yath±kkama½-t±di, m±di, t±dikkho, m±dikkho, t±diso, m±diso-ekaisminti ki½, tumh±diso, amh±diso-ci caye.
Bh±vak±ra kesvaghaºaghak±.
Bhave k±rake ca kriyatth± a ghaºa gha k± honti bahula½-a-issek±re.
Ñonamayav± sare.
Sare pare ñonamayav± honti yath±kkamanti tassa ay±deso ca-vayana½ ciyat²ti v±cayo-n²p±puºane-vi pubbovinayana½ vinet²ti v± vinayo-ru sadde-ravana½ ravo-bhu satt±ya½. Bhavana½ bhavo-gaha up±d±ne-pa pubbo-paggaºhaºa½ paggaho-gaha mada dapa raºa sara vara car±dayo gah±dayo-kara karaºe, kicchatthe dumhi akicchatthesu ²sa½ susu cuppadesu-dukkhena kar²yat²ti karaºa½ v± dukkara½-sukhena kar²yat²ti karaºa½ v± ²sakkara½, sukara½-caja h±niya½-ghaºa-cajana½ c±go-paca p±ke-ni pubbogha,nipacat²ti nipako-khipa peraºe-ka-khipat²ti khipako-p²tappaºe.
Yuvaºaº±namiyaddhuvaªa sare.
Ivaººuvaººant±na½ kriyatth±namiyabuddhavaªa honti sare kvac²ti iyaªa-ºet²ti piyo-bhu satt±ya½-abhi pubbo.
Kvi
Kriyatth± kvi hoti bahula½ bh±vak±rakesu.
Kv²ssa.
Kriyatth± parassa kvissa lopo hot²ti kvilope-abhibhavat²ti abhibhu-eva½ sayambhu-ama gama gamane-kvimhi-“kvimhi lopon’tabyañjanass±”ti malopo-uras± gacchat²ti urago-d± d± ne-“ano”ti kriyatth± bh±vak±rakesv±no-datti diyat²ti v±d±na½-sa½pa pubbe-samm± pad²yate yassa ta½ sampad±na½-apa ± pubbe-ap±dad±ti etasm±ti ap±d±na½-kara karaºe-adhi pubbo-“r± nassa ºe”-ti ºe-adhikar²yati etasminti adhikaraºa½-gaha up±d±ne.
Tathanar±na½ µaµhaºa¼±.
Tathanar±na½ µaµhaºa¼± honti v± yath±kkamanti nassa ºadese-gaºhitabba½ gahaºa½-pada gamane-nipubbo.
Pad±d²na½ kvaci.
Pad±d²na½ yuk hoti kvaci paccaye-n²patti nipajjana½-p² tappaºe-anamhi van±din± n±game can’a te’ icc±din± e na hoti-p²ti p²ºana½-viji bhaya calanesu-sa½ pubbo-sa½vinti sa½vejana½-“aññatr±p²”ti ett±bh±ve-sa½vijana½-kudha kope-kujjhati s²len±ti kodhano-bhikkha y±cane.
Itthiyama ºa kti ka yaka y± ca.
Itthilaªge bh±ve k±rake ca kriyatth± a-±dayo hontyano ca bahula½-a-bhikkana½ bhikkh²yat²ti v± bhikkh±-±paccayo-ºo-k±raºa½ k±r±-c±raka½-yath±kathañci saddanipphanti r³¼hito atthaniccayo-bhida vid±raºe-kti-bhedana½ bhijjateti v± bhitti-r³ja bhaªge-ko-rujat²ti ruj±-vida ñ±ºe-yaka-vedana½ vidanti et±y±ti v± vijj±-aja vaja gamane-pa puddho-yo-pabbaja na½ pabbajj±-“cavaggabayañ±”ti yogavibh±g± vassa bak±re ñcitta½-vanda abhiv±danatthutisu-ano-vandana½ vandan±.
I kiti sar³pe.
Kriyatthassa sar³pe’bhidheyye kriyatth± pare i ki t² honti-i-vaca iccaya½ dh±tu eva vaci-kimhi-yudhi-ti-sarupe timhi karo tissa khoti vikaraºassa ñ±tatt± “kattari lo”ti lo-pacati-kathamak±ro icc±di? Ghaºantena k±rasaddena chaµµhisam±so-assa k±ro ak±ro-bhuja p±lanajjhoh±resu.
S²l±bhikkhaññ±vassakesu º².
Kriyatth±ºi hoti s²l±d²su pat²yam±nesu-uºha½ bhuñjati s²len±ti uºhabhoj²-p± p±ne-“ass±ºapimhi yuka”iti-yuka-kh²rambhikkhaññampibat²ti kh²rap±y²-avassa½ karot²ti avassak±r², satamavassa½ dad±t²ti satand±y².
Kattari bh³te ktavantu kt±vi.
Bhute parisamatte atte vattam±nato kriyatth±ktantukt±v² honti kattara-abhuñj²ti bhuttav±, bhutt±v²-susavakaºe-asuºi tisutav±, sut±v².
Kto bh±vakammesu
Bh±ve kammeca bhute kto hoti-±sa upavesane-±sanam±sita½-ñi-ruda rodane.
V± kvaci.
Te e o ± kvaci v± na honti k±nubandhan±gamesu-rodana½ rudita½, rodita½-kar²yitth±ti kato,
Gam±dir±na½ lopon’tassa.
Gam±dina½ rak±rant±nañc±ntassa lopo hoti tak±r±do
K±nubandhe paccaye katv±nakatv±vajjiteti ralopo-y± p± puºane.
Gamanatth±kammak±dh±re ca.
Gamanatthato akammakato ca kriyatth± ±dh±re kto hoti kattari bh±vakammesu ca-y±tavanto’sminti y±ta½-(µh±na½)-y± tavanto y±n±-y±na½ y±ta½-y±yitth±ti y±to-(patho)-±sitavanto’sminti ±sita½-(µh±na½)-±sitavanto ±sit±-±sana m±sita½-ñi.
Net± kattari vattam±ne.
¾raddh±parisamatte atthe vattam±nato kriyatth± nto hoti kattari.
Kattari lo.
Kuyatthato aparokkhesu kattuvihitam±nantadisu lo hoti-lak±ro“ñi lasse“-ti visesanattho-pavat²ti pavanto-“m±no“ti kattari m±no-pacam±no.
Bh±vakammesu
Vattam±natthe vattam±nato kriyatth± bh±ve kamme ca m±no hoti.
Kyo bh±vakammesvaparokkhesu m±nantaty±disu
Bh±vakammavihitesu parokkh±vajjitesu m±nant±disu paresu kyo hoti kriyatth±-kak±ro avuddhattho-bh±ve-bhuyateti bhuyam±na½-kamme-paccateti paccam±no.
Te ssapubb±n±gate
An±raddhe atthe vattam±nato kriyatth± te ntam±n± ssapubb± honti savisaye-ñi-kattari-pacissat²ti pacissanto,pacissam±no-h±ve-bhuyissat²ti bhuyissam±na½-kamme-paccissa teti paccissam±no-kara karaºe.
Tu½ t±ye tave bh±ve bhavissatikriy±ya½ tadatth±ya½.
Bhavissati-atthe vattam±nato kriyatth± bh±ve tu½ t±ye tave honti kriy±ya½ tadatth±ya½ pat²yam±n±ya½-“tu½tunatabbesu v±”ti v± ak±ro-aññatra parar³pa½-karaºaya gacchati k±tu½ gacchati kattu½, katt±ye v±-tave-“karass± tave”-ti ±-k±tave-bh±veti ki½, kariss±m²ti gacchati-kriy±yanti ki½, bhikkhissa½ iccassa jaµ±-tadatth±yanti ki½, gacchissato te bhavissati bhatta½ bhojan±ya-gaha up±d±ne.
Pubbekakattuk±na½.
Eko katt± yesa½ by±p±r±na½ tesu yo pubbo tadatthato kriyatth± tunakatv±na katv± honti bh±ve-ñi.
E-i lassa ca.
E-il±name hoti kvaci-gaºhaºa½ katv± y±ti gahet³na y±ti, gahetv±na, gahetv± v±-assa rudh±ditt±.
Ma½ v± rudh±d²na½.
Rudh±d²na½ kvaci ma½ v± hoti paccayeti pakkhe ma½ bhava½ api manubandhatt± ak±r± paro.
ðe niggah²tassa.
Gahassa niggah²tassa ºe hoti-gaºhi tuna, gaºhitv±na, gaºhitv±-ekakattuk±nanti ki½, bhuttasmi½ devadatte yañña datto vajati-pubb±ti ki½, bhuñjati ca pacati ca-appatv± nadi½ pabbato bhavati atikkamma pakabbata½ nad²ti bhudh±tussa sabbattha sambhav± ekakattukat± pubbak±lat± ca gamyate.
Yebhuyyavuttiy± liªga½ dassita½ tattha sabbaso;
viseso pana viññahi ñeyyo p±µh±nus±rato.
Tabb±dayo.
Id±ni ty±dayo vuccante-paca p±ke-paca iti µhite-kriyatth± bahulamiti ca sabbattha vattate.