Sa½varo’ti p±timokkhasa½varo.Khant²’ti adhiv±sanakhanti ñ±ºakhanti.Sikkh±pad±na½ uddeso’ti sikkh±pad±na½ p±¼i.Uggahaparipucch±’ti sikkh±pad±na½ aµµhakath± uggahaºa½K±s±vadh±raºa½ bhaº¹ubh±vo’ti imin± dviliªgasar³pa½ dassetiBhaº¹ubh±vo dvaªgulakesov± navamuº¹o v±’ti adhipp±yo bhavati hi.
“Yamo ca niyamo ceva c±ro cavih±ro tath±,
sa½yamo sa½varo ceva khant² ca soraccampi ca.
Ekantacariy± ceva ekatt±bhirat±’pi ca,
paµisall±nasevana½ hiri-otappameva ca.
Appam±do ca v²riya½ uddesaparipucch± tath±,
s²l±dyabhirati ceva nir±layasabh±vato.
Sikkh±pad±bhip³raºamiti v²sappabhedena,
samaºakaraº± dhamm± n±gasenena desit±.
K±s±vadh±raºañceva bhaº¹ubh±vo tath± iti,
duve samaºaliªg±’ca n±gasenenadesit±’ti.
S±mañña½ upagato’ti v²satidhammadviliªgehi sadisabh±vaªgato.So s±maññanti so samaºabh±vo. Aggaparisanti bhikkhuparisasaªkh±ta½ aggaparisa½.So me ±gamo’ti v²satidhammadviliªg±na½ mayha½ satt±ne so ±gamo nathi.
Puthujjanapañho paµhamo.
Ye te bhabb±’ti ye te satt± bhavy± yutt±
Mukhalohitapaggharaºapañho dutiyo.
Tappaµibh±ganti tena vathaguyhena sadisa½.Anus±saniya½ anuv±set²ti uparibh±ge pass±vamagge vathikamma½vutta½ ±yubbede
‘Vamana½ recana½ nasya½ nir³ha anuv±sana½
ñeyya½ pañcavidha½ kamma½ vidh±na½ tassa vuccate’ti.
Nir³ha-anuv±sanavasena hi duvidha½ vathikamma½.Tatha nir³havathikamma½ adhobh±ge vaccamagge k±tabba½. Anuv±sanavathikamma½ uparibh±ge pass±vamagge k±tabba½. Vathikamma½ uttaravathikammampi ida½ n±madvaya½ tesa½yeva n±manti. Tassa µ²k±:
“Samb±dhasseva s±mant± tatha kamma½ duvaªgula½,
v±rita½ vathikammampi samb±dheyeva satthun±”.
Vathikammanti telabhesajj±na½ vijjhanavasenakattabba½ vathikammanti vinayaµ²k±.
Guyhappak±sanapañho tatiyo.
As±rambhen±ti niddosena.Catusacc±hisamayo’ti catunna½ ariyasacc±na½ ñ±ºena abhisamayo.Purisattananti purisatta½, soyeva v± p±µho.Añña½ kayiram±na½ aññena sambhavat²ti añña½ lokuttaraphala½ ±rabbha vipassan± kamma½ tena kayiram±na½ aññena lokiyaphalena sambhavati, lokiyaphala½ det²ti adhipp±yo. Sabh±vamp²’ti sabh±vena vacanena.Yo akkosanto’ti yo para½ akkosanto.Kiriy±yeva kat±’ti dosavantassa puggalassa kiriy±yayeva karaºenayeva moghapurisavacanakat±’ti.Savaºena…pe… jigucchat²ti bhagavato bhagavantassa savaºena s±sanasavaºena.Ottappat²’ti jigucchati.Bhiyyodassanen±ti bhagavato dassanena ottappati jigucchati.
Moghapurisavacanapañho catutho.
“Acetana½ br±hmaºa assuºanta½
j±na½ aj±nantamima½ pal±sa½,
±raddhav²riyo dhuvamappamatto
sukhaseyya½ pucchasi kissahetu”ti.
Ida½ catukkanip±tñ±gata½ pal±saj±taka½ sadh±ya vutta½.Iti phadana rukkhe’pi t±vade’ti milide ±gata½. J±take pana
“Iti phadanarukkhepi devat± ajjhabh±sata,
mayhampi vacana½ athi bh±radv±ja suºohi me”ti.
¾gata½ idañca terasanip±te ±gata½ phadanaj±taka½ sadh±ya vutta½.
Rukkh±cetanapañho pañcamo.
Navanna½ mah±r±ja anupubbavih±rasam±patt²nanti aµµhar³p±vacarasam±patti-ekanirodhasam±pattivasena navanna½ anupubbavih±rasam±patt²na½. Nibb±nasuttakath±yampana phalasam±pattisamatt±ya parinibb±nasamatt±ya tesa½ dvinna½ d±yak±na½ anussaraºe samatt±y±ti t²hi k±raºehidve piº¹ap±t± samaphal± vutt±.
Dvipiº¹ap±tasamaphalapañho chaµµho.
P³jetha na½ p³jan²yassa dh±tu½ eva½ kira bho saggamito gamissath±ti ida½anekavaººavim±ne vutta½.
Buddhap³j±pañho sattamo.
Animittakatasadis±’ti asallakkhanakatasadis±.
Ap±sanapapaµikapañho aµµhamo.
Kh²º±savapañho navamo.
Ubbil±vitapañho dasamo.
M±mako’ti mama santako mama s±vako.K±raº±’ti p²¼an±.Sannativikopananti n±mar³pasantativin±sana½dhammo hi mah±r±ja-ahi½s±lakkhaºo’ti sakalo hi sabh±vavacanadhammo ahi½s±vacanalakkhaºo. Uddhata½ mah±r±ja citta½ niggahetabbanti yog±vacarehi uddhata½ citta½ passaddhisam±dhi-upekkh±sambojjhaªgehi niggahetabba½paggahetabbant² paggahadaº¹asadisehi dhammavicayav²riyap²tisambojjhaªgehi paggahetabba½. Sati pana sabbatha l²nuddhaccesu-icchitabb±: “sati½ khav±ha½ bhikkhavesabbathika½ vad±m²”ti vacanato.Sayaªkatenasogh±t²yat²ti so coro attan± katena duccaritakammenakattubhutena parigh±t²yati.Api ca dhamm±nusathi anus±s²yat²ti eka½sena bhagavato anusiµµhi paº¹itajane apar±dhikamanusse anus±sayati dhammena anuvad±peti.’Niggahe niggah±rahantivacanato vadato bhagavato doso nathiti adhipp±yon’iggahe niggah±rahanti’ idañca dhammena nigahana½ sadh±ya vutta½, na p²¼anakamma½ sadh±ya vuttanti ida½ therena vattabba½ kasm± navuttanti ce rañño ruciy± ananuk³latt±. Thero hi yath± r±j± kaªkha½ vinayiv± dhammasabh±va½ j±n±ti tath± pañha½ by±karot²ti. Bhagavat± saªkhepavith±radesitanayena tath± tath± hi pañha½ pak±seti. Esa yath± yath±ssa saddhammatejavihatavilayanakhaºena milidar±jahadaye vimati pay±t²ti.
Niggahapañho ek±dasamo.
Paº±mes²ti pabb±jesi.Appativattito’ti appah²ºo.Nicchuhat²ti n²harati.Thala½ uss±det²’ti thalaµµh±ne r±si½ karoti.Paril²yat²’ti paµil²yitu½ arahatiPaº±m²yat²’ti paºametu½ v± pabb±jetu½ v± arahati.
Paº±manapañho dv±dasamo.
Dv±dasapañhavantatatiyavaggavaººan± samatt±.
Kamm±dhiggahitass±ti abhibhavan²yam±nassa.
Moggall±na nibb±napañho paµhamo.
Atharaso’ti phala½ kathita½.Dhammaraso’ti hetu.Vimuttiraso’ti nibb±na½.Añña½ ±r±dhet²ti samattak±r² paripuººak±r² añña½ arahattaphala½ ±r±dheti, attano sant±ne nipph±deti.Savarapura½ anugatan’ti manussaj±napadapura½ anuppatta½.
P±timokkhapihitapañho dutiyo.
Ucchijjat²’ti ya½ yena k±raºena bhikkhubh±vo ucchijjati.Ubhato pakkhe’ti m±tupitupakkhasaªkh±te ubhatopakkhe.Manussantaren±’ti manussas±nattena. Channañhi n±natta½ ativiya n±natta½ hoti. Vuttañheta½ vedasathe-
“V±j² v± maraºaloh±na½ kaµµhap±s±ºav±sasa½,
n±r²purisagoy±na½ antara½ bahutantaranti”.
Mus±v±datarapañho tatiyo.
Nimesantarampati cakkhunimmisanakkhaºampi.
V±ºijo hathin±go ca s±kaµiko niy±mako
hisakko uttarasetu bhikkhu ceva bodhisatto,
uttarasetu paµipannako puggalo;
ete an±gata½ aµµha jan± vilokiy±;
vikkay±n±gatamaggo titha½ t²ram±yuthira½
an±gata½ kulampi ca aµµhaµµh±n± vilokiy±’ti.
Kulavilokanapañho catutho.
Yath±dhammo k±retabboti-±pattidhammo vinaye tiµµhati. Yath± tiµµhati, tath± so bhikkhu saªghena k±retabbo, tath± bodhetabbo.
Attanip±tanapañho pañcamo.
Nete mah±r±ja guº± puggalass±ti puggalassa ete guº± ek±das±disaªkh± na honti. Mett± bh±van±ya eva ete guº±. Mett±vih±ri puggalassa sa½vijjant²ti adhipp±yo. Yass±ti yassa guºassa hetu.Antaradh±nam³lanniti pakatisar²rassa antaradh±na-dibbabhesajjarukkham³la½.Antaradh±nass±’ti antaradh±nakaraºassa.Yanti yena guºena.Metta½ sam±panto’ti appaº±ppatta½ metta½ sam±panno.Mett±bh±van± hit±nampi ahit±namp²ti hitarahit±nampi sattesu pharaºakamett±bh±van± sabbakusalaguº±vah± sabbaniravajjaguº±nisa½s±’va hoti.Sabbesanti sabbesu viññ±ºabaddhesu sattesu mah±nisa½s± mett±bh±van± samapharaºavasena paº¹itehi sa½vihajitabb±.
Suvaººas±mamett±vih±rapañho chaµµho.
Naµµh±yiko’ti naµµhadhano.Yad± devadatto sig±lo ahosi khattiyadhammo, so y±vat± jambud²pe padesar±j±no te sabbe anuyutte ak±si. Tad± bodhisatto vidhuro n±ma paº¹ito ahos²ti ida½ dukanip±te sabbad±µhaj±taka½ sadh±ya vutta½.Yath± paºihitanti yath± icchita½, yath± µhapita½ v±.
Bodhisatt±dhikasamapañho sattamo.
Sapakkho’ti sapariv±ro.Mittasama. No’ti attan± sahaj±ta-sahajan±dhikehi mittehi samann±gato.¾y³hako’ti dhanapuññ±na½ ±y³hako.Saªg±hako’ti catuhi d±n±disaªgahavath³hi catuhi janasaªg±hakehi saªg±hako. Sakhilo’ti madhukavacano hadayaªgamakaººasukhamaµµhavacano.Hites² upanissit±nanti satt±na niss±ya vasant±na½ puggal±na½ dhanayasapaññ±saªkh±tahitagavesanas²lo.Dhanav±’ti th±varajaªgamasa½h±rima-aªgasama-anug±midhanasaªtehi pañcadhanehi dhanav±.
Amar±devinimantanapañho aµµhamo.
Opatant²ti upagacchanti.
Arahantasabh±yanapañho navamo.
Okass±’ti ±ka¹¹hiv± p±gupameyyakassa. (?)
Sakyopam±haraºapañho dasamo.
Dasapañhapaµimaº¹itacatuthavaggavaººan± samatt±.
Dve athavase’ti dve ±nisa½se.Byattasaªket±’ti p±kaµasaªket±sulabhadassana½ dassanak±m±nanti s²lavant±na½ dassanak±m±na½ up±sakop±sik±na½ sulabhadassana½ sukhena labhitabba½ s²lavantadassana½ bhavissati.
Aniketapañho paµhamo.
Vantassa…pe… ±turass±’ti vantassa vejjena vam±petabbassa.Virittassa adhoviracitassa.Anuv±sitassa pass±vamaggakattabbassa-anuv±sakammassa, ±turassa gil±napuggalassa.
Udarasa½yatapañho dutiyo.
B±hir±na½ ±gam±nanti’ti piµakattayato b±hir±na½.
Anuttarabh²sakkapañho tatiyo.
Maggiyanti gavesitabba½.Tassapakatanti tena-aparacakkavattin± pakata½.Yoniy± janayiv±’ti attano pass±camaggadv±rena janev±.
Anuppannamaggupp±danapañho catutho.
V±japeyyanti sappi-±divathusaªkh±ta½ v±ja½ pivanti eth±ti v±japeyyo, ta½r±gavasena visaññin±’ti r±gabalena pakatisñ±rahitena lomasakassapabodhisattena.Ratto r±gavasen±’ti putt±disu ratto putt±d²na½ maªgalath±ya r±gabalena p±ºa½ hanti. Bhavat² ha-
“Ratto duµµho ca m³¼ho ca m±n² luddho tath±’laso,
r±j± ca gh±tak± aµµha n±gasenena desit±.”
Onameyy±’ti p±ºa½ gh±teyya.Sasamuddapariy±yanti sasamuddaparikkhepa½.
Lomasakassapapañho pañcamo.
Jotip±lachaddantapañho chaµµho.
Kassapabuddhakuµik±-ovassanapañho sattamo.
Br±hmaºar±japañho aµµhamo.
G±th±bhig²tapañho navamo.
Nodhammadesanacittanamanapañho dasamo.
Dasapañhapaµimaº¹itapañcamavaggavaººan±.
Onojev±’ti udaka½ p±tev±
Namñ±cariyo-athipañho paµhamo.
Samup±dik±’ti s±ma½ uddha½pathavi½ pavatt²’ti samup±dik±. Udakassa upari samagamana½ nibbatt²ti atho.
Dvibuddhoppajjanapañho dutiyo.
M±rabalanis³dane buddhe’ti m±rabalanimmaddanasamathe buddhe.Eko manopas±do budhasaraºagamanacittupp±do.