Ek± k±kyasah±ye-.
Ekasm± asah±yatthe ka-±ki honti v±; ekako, ek±ki, eko.
Vacch±d²hi tanutte taro-.
Vacch±d²na½ sabh±vassa tanutte gamyam±netaro hoti; susuttassa tanutte-vacchataro; itthiya½-vacchatar²; yobbanassatanuttai-okkhataro; assabh±vassa tanutte-assataro; s±matthiyassa tanuttai-usabhataro.
Kimh± nidh±raºe ratararatam±-.
Ki½sadd± niddh±raºe ratararatam± hont²; kataro bhavata½ devadatto; kataro bhavata½ kaµho; katamo bhavata½ devadatto; katamo bhavata½ kaµho; bh±radv±j±na½ katamo’si brahme.
Tena datte liy±-.
Tatiyant± datte’bhidheye laiy± honti;’devenadatto; devalo; deviyo; brahmalo; brahmayo–-siv±-s²valo; s²viyo; sissa d²gho.
Tassa bh±vakammesu ttat±ttanaºyaºeyyaºiyaºiyay±-.
Chaµµhiyant± bh±ve kamme ca tt±dayo honti bahula½; na ca sabbe sabbato honti,añaññatra ttat±hi–-’bhavanti etasm±buddhisadd±’ti bh±vo, saddassa pavattinitta½–-n’²lassapaµassa bh±vo’ n²latta½, n²lat±ti guºo bh±vo–-n’²lassaguºassa bh±vo n²latta½, n²lat±t² n²laguºaj±ti; gotta½ got±ti, goj±ti–-p±cakatta½ daº¹itta½ vis±ºitta½ r±japurisattanti kriy±disambandhitta½–-devadattatta candatta½ s³riyattant²tadavatth±visesas±mañña½–-±k±satta½ abh±cattanti upacaritabhedas±mañña½–-ttana-puthujjanattana½; vedanattana½; j±yattana½ j±rattana½–-ºya-±lasya½ brahmañña½ c±palya½ nepuñña½pesuñña½ rajja½ ±dhipacca½ d±yajja½ vesamma½; vesamanti keci, sakhya½ v±ºijja½–-ºeyya-soceyya½, ±dhipateyya½–-ºa-g±rava½ p±µava½ ajjava½ maddava½–-iya-adhipatiya½ paº¹itiya½ bahussutiya½naggiya½ s³riya½–-ºiya-±lasiya½ k±lusiya½ mandiya½ dakkhiya½ porohitiya½ veyyattiya½–-katha½, r±maº²yakanti-sakatthe kant±ºena siddha½–-kamma½ kriy±; tattha.’Alasassa kamma½’ alasatta½, alasat±, alasattana½; ±lasya½ ±lasiya½v±–-’sakatthe’ti. Sakatthe’pi yath±bhucca½k±ruñña½ pattakalla½ ±k±s±nañca½, k±yapaguññat±.
Bya vaddhad±s± v±-.
Chaµµhayant± vaddh± d±s± ca byo v±hoti bh±vakammesu; vaddhakhya½, vaddhat±; d±sabya½; d±sat±–-katha½, vaddhavanti ºe v±gamo.
Naº yuv± kho cavassa-.
Chaµµhiyant± yuvasd± bh±vakammesunaº v± hoti, vassabo ca; yobbana½; v±tveva-yuvatta½, yuvat±.
Aºv±ditvimo-.
Aºu-±d²hi chaµµhiyantehi bh±ve v± ime hoti; aºim±; laghim±; mahim±;kasim±–-v±tveva-aºutta½; aºut±.
Bh±v± tena nibbatte-.
Bh±vav±cak± sadd± tena nibbatte’bhidheye imo hoti;’p±kena nibbatta½’ p±kima½; sekima½.
Taratamissikiyiµµh±tisaye-.
Atisaye vattam±nato hontete paccay±;’atisayena p±po’ p±pataro; p±patamo, p±pissiko, p±piyo, p±piµµho–-itthiya½-p±patar±–-atisayant±pi atisayappaccayo;’atisayena p±piµµho’ p±piµµhataro.
Tannissite llo-.
Dutiyant± llappaccayo hoti nissitatthe;’vedanissita½’ vedalla½;’duµhunissita½’ duµµhulla½–-ille-saªkh±rilla½.
Tassa vik±r±vayavesu ººikaºeyyamay±-.
Pakatiy± uttaramavatthantara½ vik±ro–-chaµµhiyant± n±masm± vik±re’vayave ca º±dayohontibahula½; ºa-±yasa½, bandhana½; odumbara½, paººa½; odumbara½, bhasma½; k±p±tai½, ma½sa½; k±pota½, satthi–-ºika-kapp±sika½, vattha½; ºeyya-eºeyya½,ma½sa½; eºeyya½, satthi; koseyya½, vattha½–-maya-tiºamaya½; d±rumaya½, na¼amaya½; mattik±maya½–-’aññasminti’. Gunna½kar²se’pi mayo; gomaya½.
Jatuto ssaºv±-.
Chaµµhiyant± n±masm±jatuto vik±ravayavesussaºv± hoti;’jatuno vik±ro’ j±tussa½j±tumaya½–-“lopo“ti. Bahula½ paccayalopo’pi phalapuppham³lesuvik±r±vayavesu;’piy±lassa phal±ni’ piy±l±ni;’mallik±ya pupph±ni’ pallik±;’us²rassa m³la½’us²ra½–-ta½saddenav± tadabhidh±na½.
Sam³he kaººaºik±-.
Chaµµhiyant± sam³he kaººaºik± honti; gottappaccayant± kaº-r±jaññaka½; m±nussaka½–-ukkh±d²hi-okkhaka½; oµµhaka½; orabbhaka½; r±jaka½; r±japuttaka½; hatthika½; dhenuka½–-ºa-k±ka½; bhikkha½; ºika-acitt±-±p³pika½; sa½kulika½.
Jan±d²hi t±-.
Jan±d²hi chaµµhiyantehi sam³he t± hoti; janat±; gajat±; bandhut±; g±mat±; sah±yat±; n±garat±–-t±nt± sabh±vato itthiliªg±–-madan²yanti-karaºe’dhikaraºe v± an²yenasiddha½–-dhum±yitattanti-kt±nt± n±madh±tuto tettana siddha½.
Iyo hite-.
Chaµµhiyant± hite iyo hoti; up±d±niya½–-aññatr±pi’sam±n±daire sayito’ sodariyo.
Cakkhav±dito sso-.
Chaµµhiyantehi cakkhu-±d²hi hite ssohoti; cakkh³ssa½; ±yussa½.
ðyo tattha s±dhu-.
Sattamyant± tattha s±dh³ti asmi½ atthe ºyyo hoti; sabbho; p±risajjo–-s±dh³ti-kusalo yoggo hito v±–-aññatr±pi-’ratha½ vahant²’ti racch±.
Kamm± niyaññ±-.
Sattamyant± kammasadad± tattha s±dh³ti asmi½ atthe niyaññ± honti;’kamme s±dhu’ kammaniya½; kammañña½.
Kath±ditviko-.
Kath±d²hi sattamyantehi tattha s±dh³ti asmi½ atthe iko hoti; kathiko; dhammakathiko; saªg±miko; pav±siko; upav±siko.
Path±d²hi ºeyyo-.
Path±d²hi sattamyantehi tattha s±dh³ti asmi½ atthe ºeyyo hoti; p±theyya½; s±pateyya½.
Dakkhiº±y±rahe-.
Dakkhiº±saddato arahatthe ºeyyo hoti;’dakkhiºa½ arahat²’ti dakkhiºeyyo.
R±yo tumant±-.
Tumantato arahatthe r±yohoti; “gh±tet±ya½ v± gh±tetu½, j±pet±ya½ v± j±petu½, pabb±jet±ya½ v± pabb±jetu½“.
Tametthassatthiti mantu-.
Paµhamant± ettha assa atthiti etesvatthesu mantu hoti;’g±mo ettha dese assa v± purisassa sant²ti’ gom±–-atthiti vattam±nak±lop±d±nato bhut±hi bhavissant²hi v± gohi na gom±. Katha½ gom± ±si gom± bhavissat²ti? Tad±pi vattam±n±hiyeva gohi gom±; ±si bhavissat²ti padantar± k±lantara½; itikaraºato visayaniyamo.
Pah³te ca pasa½s±ya½ nind±yañc±tis±yaneniccayoge ca sa½sagge hontime mantu-±dayo.
Go-assoti-j±tisadd±na½ dabb±bhidh±nas±matthiy± mantv± dayo nahonti; tath± guºasadd±na½ seto paµoti; ye sattu guºasadd±na½ dabb±bhidh±nas±matthiya½ natthi tehi honteva–-budhim± r³pav± rasav± gandhav± essav± saddav±; ras²rasiko; r³pi r³piko; gandh² gandhikoti.
Vantvavaºº±-.
Paµhamantato avaººant± mantvatthe vantu hoti; s²lav±; paññav±–-avaºº±ti-ki½? Satim±; bandhum±.
Daº¹±ditvika-² v±-.
Daº¹±d²hi ika-² honti v± manttvatthe; bahula½ vidh±n± kutovi dve honti; kutocekameka½va. Daº¹ako, daº¹i, daº¹av±; gandhiko, gandh², gandhav±; r³piko, r³p², r³pav±–-uttamiºeva dhan± iko () dhaniko; dhan² dhanav±ñño–-asannitñatth± () atthiko atthi; aññatra atthav±
–-Tadant± ca;() puññatthiko, puññatthi–-vaººant± ²yeva() brahmavaºº² devavaºº²–-hatthadantehi j±tiya½ () hatth²; dant²; aññatra hatthav±; dantav±–-vaººato brahmac±rimhi; () vaºº², buhmac±r²; vaººav±ñño–-pokkhar±dito dese() pokkharaº² uppalin² kumudin² bhisin² mu¼±lin² s±lukin²–-kv±v±dese’pi-paduman², padumin²paººa½; aññatra pokkharav±, hatthi–-n±v±yiko () n±viko;–-sukhadukkh± ²() sukha dukkh²–-(sikh±dih² v±)() sikhi sikh±v± m±l² mak±l±v± s²li s²lav± bal² balav±–-bal± b±h³rupubb± ca() b±hubal²; ³rubal².
Tap±d²hi ss²-.
Tap±dito mantvatthe v± ssi hoti; tapassi, yasass², tejass², manass², payass²–-v±tveva-yasav±.
Mukh±dito ro-.
Mukh±d²hi mantvatth ro haioti; mukharo, susiro ³saro, madhuro, kharo, kujaro, nagaro–-dantassu ca uttatadante () danturo.
Tuº¹y±d²hi bho-.
Tuº¹i-±d²hi mantvatthe bho v± hoti; tuº¹ibho, s±¼ibho,valibho, v±tveva-tuº¹im±.
Saddh±ditva-.
Saddh±d²hi mantvatthe a hoti v±; sanddho, pañño; itthiya½-saddh±; v±tveva-paññav±.
ðo tap±-.
Tap± ºo hoti mantvatthe; t±paso; itthiya½-t±pas².
¾lv±hijjh±d²hi-.Abhijjh±d²hi ±lu hotimantvatthe; abhijjh±lu, s²t±lu, dhaj±lu, day±lu–-v±tveva-day±v±.
Picch±ditvilo-.
Picch±d²hi ilo hoti c± mantvatthe; picchilo, picchav±; pheºilo, pheºav±; jaµilo, jaµ±v±;–-katha½ v±v±loti? Nind±yamilass±dilope “paro kvac²“ti.
Sil±dit± vo-.
S²l±dihi vo hoti v± maintvatthe; s²lavo, s²lav±; kesavo, kesav±–-aºº± nicca½;() aººavo–-g±º¹i r±j²hi saññ±ya½; () g±º¹iva½, dhanu; r±jiva½, paªkaja½.
M±y±medh±hi v²-.
Etehi dv²hi v² hoti mantvatthe; m±y±vi, medh±v².
Sissare ±myuv±m²-.
Sasadd± ±myuv±m² hontissare’bhidheye mantvatthe;’samassatthiti’ s±m², suv±m².
Lakkhy± ºo a ca-.
Lakkh²sadd±ºo hota mantvatthe; a cantassa; ºak±ro’va savo; lakkhaºo.
Aªg± no kaly±ºe-.
Kaly±ºe gamyam±nñaªgasm±nohoti mantvatthe; aªgan±.
So lom±-.
Lom± sohoti mantvatthe; lomaso; itthiya½-lomas±.
Imiy±-.
Mantvatthe imaiy± honti bahula½; puttimo, kittimo, puttiyo, kappiyo, jaµiyo,h±nabh±giyo, seniyo.
To pañcamy±-.-
Pañcavyant± bahula½ to hoti v±; g±mato ±gacchati, g±masm±-±gacchati; corato bh±yati, corehi bh±yati; satthatoparih²no, satth± parih²no.
Itotettokuto-.
Tomhi imassa µi nipaccate etassa µa et ki½saddassa kuttaca; ito, imasm±; ato, etto, etasm±; kuto, kasm±.
Abhy±d²hi-.
Abhi-±d²hi to hoti; abhito, parito, pacchato, heµµhato.
¾dy±d²hi-.
¾dippabhut²hi to v± hoti; ±do, ±dito; majjhato, antato, piµµhito, passato, mukhato–-yatodaka½ tad± ditta½, ya½ udaka½ tadev±dittanti attho.
Sabb±dito sattamy± tratth±-.
Sabb±d²hi sattamyantehi tratth± v± honti; sabbatra, sabbattha, sabbasmi½; yatra, yattha, yasmi½–-bahul±dhik±r± na tumh±mhehi.
Katthettha kutr±trakvehidha-.
Ete sadd± nipaccante; kasmi½ kattha, kutra, kva; etasmi½ ettha, atra; asmi½ iha, idha.
Dhi sabb± v±-
Sattamyantato sabbasm±dhi v± hoti; sabbadhi; sabbattha.
Y± hi½-.
Sattamyant± yato hi½ v± hoti; yahi½, yatra.
T± ha½ ca-.
Sattamyant± tato v± ha½ hoti hiñca; taha½, tahi½, tatra.
Kuhi½kaha½-.
Ki½sadd± sattamyant± hi½ha½ nipaccante kissa kuk± ca; kihi½, kaha½, katha½ kuhidvananti? Cana½ iti nip±tantara½; kihidv²ti-ettha visaddoviya.
Sabbekaññayatehi k±le d±-.
Etehi sattamyantehi cattam±nehi k±le d± hoti; sabbasmi½ k±le sabbad±; ekad±, aññad±, yad±, tad±–-k±leti-ki½? Sabbatthadese.
Kad±kud±sad±dhuned±ti-.
Ete sadd± nipaccante; tasmi½ k±le kad±, kud±; sambasmi½ k±le sad±; imasmi½ k±le adhun±, id±ni.
Ajjasajjavaparajjvetarahikarah±-.
Ete sadd± nipaccante; ekatippaccayo ±deso k±la visesoti sabbameta½ nip±tan± labbhati; imassa vo jjo c±hani nipaccate; asmi½ ahani ajja–-sam±nassa sabh±vojju c±hani–-sam±ne abhani sajju–-aparasm± jju–-aparasmi½ ahani-aparajju–-imassetok±le rahi va–-imasmi½ k±le etarahi–-ki½saddassa ko raha c±najjatane–-tasmi½ k±le karaha.