Nakkhatteninduyuttena k±le-.
Tatiyantato nakkhatt± tena lakkhite k±le ºo hoti; ta½ ce nakkhantaminduyutta½ hoti. Phuss², ratt²; phusso, aho–-nakkhatteneti-ki½: gurun± lakkhit± ratti; indu yanutteneti-ki½: kattik±ya lakkhito muhutto; k±leti-ki½: phussenalakkhit± atthasiddhi–-ajjakattik±ti kattik± yutte cande kattik±saddo vattate.
S±ssa devat± puººama½si-.
Seti paµhamant± ass±ti chaµµhatthe ºo bhavati ya½ paµhamanta½ s± ve devat± puººam±s² v±.’Sugato devat± ass±’ti sogato; m±hindo; y±mo; v±ruºo; phuss² puººam±s² assa sambandhin²’ti phusso, m±gho; m±gho; phagguno; citto; ves±kho;peµµhamulo; ±s±¼ho; s±vaºo; poµµhap±do; assayujo; kattiko; m±gasiro–-puººam±s²ti-ki½, phussi pañcam² assa–-puººam±s²va gatakam±sasambandhin² na hoti;’puººo m± assanti’ nibbacan±–-ato eva nip±tan± ºo, s±gamo ca, m±sasut²y±va napapañcadasaratt±do vidhi.
Tamadh²te ta½ j±n±ti kaºik± ca-.
Dutiyantato tamadh²te ta½ j±n±t²ti etesphatthesuºo hoti ko ºikova.’Vy±karaºamadh²te j±n±ti v±’ veyy±karaºo; ch±ndaso; kamako; padako; venayiko; suttantiko–-dvitaggahaºa½ puthageva vidh±nattha½ j±nanassaca ajjhenavisayabh±vadassanattha½ pasimbupasa½gahatthañca.
Tassa visaye dese.-.
Chaµhiyant± visaye desar³pe ºo hoti.’Vas±t²na½ visayo deso’v±s±to–-deseti ki½: cakkhussa visayo r³pa½, devadattassa visayon’uv±ko.
Niv±se tann±me-.
Chaµµhiyant± niv±se dese tann±me ºo hoti;’siv²na½ niv±so desosebyo; v±s±to.
Ad³rabhave-.
Chaµµhiyant± ad³rabhave desetann±me ºo hoti;’vidas±ya adurabhava½’ vedisa½.
Tenatibbatte-.
Tatiyant± nibbatte desetann±me ºo hoti; kusambena nibbatt± kosamb², nagar²; k±kand², m±kand²,’sahassena nibbatt±’ s±hass², parikh±–-hetumhi kattarikaraºe ca yath±yoga½ tatiy±.
Tamidhatthi-.
Tanti paµhamant± idh±ti sattamyatthe dese tann±me ºo hoti, yanta½ paµhamantamatthi ce;’udumbar± asmi½ dese sant²’ti odumbaro, b±daro, babbajo.
Tatra bhave-.
Sattamyant± bhavatthe ºo hoti;’udake bhavo’odako, oraso, j±napado, m±gadho, k±pilavatthavo, kosambo.
Ajj±d²hi tato-.
Bhavatthe ajj±d²hi tano hoti;’ajja bhavo’ ajjatano, sv±tano, hiyyattano.
Pur±to ºo ca-.
Pur± iccasm± bhavatthe ºo hoti tano ca; pur±ºo, pur±tano.
Am±tthacco-.Am±saddato acco hoti bhavatthe; amacco.
Majjh±ditvimo-.
Majjh±d²hi sattamyantehi bhavatthe imo hoti; majjhimo, antimo–-majkjdha-anta heµµh± upari ora p±ra pacch± abbhantara paccanta.
Kaººeyyaºeyyakayiy±-.
Sattamyant± ete paccay± honti bhavatthe; kaº-’kusin±r±ya½ bhavo’ kosin±rako, m±gadhako, ±raññake, vih±ro–-ºeyya-gaªgeyyo, pabbateyyo, v±neyeyy±–-ºeyyaka-koleyyako, b±r±ºaseyyako, campeyyako; mithileyyakoti-eyyako–-ya-gammo, dibbo; iyag±miyo, udariyo, diviyo, pañc±liyo, bodhapakkh²yo, lokiyo.
ðiko-.
Sattamyant± bhavatthe ºiko hoti; s±radiko, divaso; s±radik±, ratti.
Tamassa sippa½ s²la½ paºya½ paharaºa½ payojana½-.
Paµhamant± sipp±div±cak± asseti cha¹hatthe ºiko hoti;’v²º±v±dana½ sippamassa’ veºiko, modaªgiko, va½siko;’pa½suk³ladh±raºa½ s²lamassa’ pa½suk³liko, tec²variko;’gandhopaºyamassa’ gandhiko, teliko, go¼iko’c±po paharaºamassa’ c±piko, tomariko, muggariko;’upadhippa yojanamassa’ opadhika½, s±tika½, s±hassika½.
Ta½ hantarahati gacchatuñchati carati-.Dutiyant± hant²ti evam±disvatthesu ºiko hoti; pakkh²hi-’pakkhino hant²’ti pakkhiko, s±kuºiko, m±yuriko–-macchehi- macchiko, meniko–-migehi m±gaviko, h±riºiko, - s³karikoti- iko;’satamarahat²’ti s±tika½, sandiµµhika½;’ehi passa vidhi½ rahat²’ti ehipassiko, s±hassiko–-sahassiyot²dha iyo;’parad±ra½ gacchat²’ti p±rad±riko, maggiko, paññ±sayojaniko;’badare uñchat²’ti b±dariko, s±m±kiko;’dhamma½ carat²’ti dhammiko, adhammiko.
Tena kata½ k²ta½ baddhamahisaªkhata½ sa½sa¹ha½ hata½ hanti jita½jayati dibbati khaºati tarati carati vahati jivati-.
Tatiyant± kat±disvatthesu ºiko hoti;’k±yena kata½’ k±yika½, v±casika½, m±nasika½;’v±tenakato ±b±dho’ v±tiko–-’satena k²ta½’ s±tika½, s±hassika½, m³latova-devadattena k²toti na hoti tadatth±ppat²tiy±–-’varatt±ya baddho’ v±rattiko, ±yasiko, p±siko;–-’ghatena abhisaªkhata½ sa½saµµha½ v±’ gh±tika½, go¼ika½, d±dhika½, m±ricika½–-’j±lena hato hant²ti v±’ j±liko, b±¼isiko–-’akkhohi jita’makkhika½, s±l±kika½–-’akkhehi jayati dibbati v±’ akkhiko–-’khaºittiy± khaºat²’ti kh±ºittiko, kudd±liko-devadattena jitamaªguly± khaºat²ti na hoti tadatth± navagam±–-’u¼umpena tarat²’ti o¼umpiko; u¼umpikoti-iko; gopucchiko; n±viko–-’sakaµena carat²’ti s±kaµiko. Rathiko–-parappikoti iko-’khandhena vahat²’ti khandhiko, a½siko; s²sikoti-iko–-’vetatena j²vat²’ti khandhiko, a½siko; s²sikoti-iko–-’vetanena j²vat²’ti vetaniko, bhatiko, kayiko, vikkayiko; kayavikkayayikoti-iko.
Tassa sa½vattati-.
Catutthyant± sa½vattati asmi½ atthe ºiko hoti;’punabbhav±ya sa½vattat²’ti ponobhaviko, itthiya½-ponobhavik±;’lok±ya sa½vattat²’ti lokiko,’suµµhu aggo’ti saggo,’sagg±ya sa½vattat²’ti sovaggiko, sass±vaik tadamin±di p±µh±–-’dhan±ya sa½vattat²’ti dhañña½-yo.
Tato sambhutam±gata½-.
Pañcamyant± sambhutam±gatanti-etesvatthesu ºiko hoti;’m±tito sambhutam±gatanti v±’ mattika½, pettika½–-ºyariyaºry±pi dissanti–-’surabhito sambhuta½’ sorabhya½;’thanato sambhuta½’ thañña½;’pitito sambhuto’ pettiyo, m±tiyo, mattiyo; macco v±.
Tattha vasati vidito bhatto niyutto-.
Sattamyant± vasat²tvevam±disvatthesu ºiko hoti;’rukkham³le vasat²’ti rukkhamuliko,±raññiko, sos±niko;’loke vidito’ lokiko;’catumah±r±jesu bhatt±’ c±tummah±r±jik±;;dv±re niyutto’ dov±riko; dassok tadamin±dip±µh±,bhaº¹±g±riko;-iko navakammiko–-kiyo-j±tikiyo, andhakiyo.
Tassida½-.
Chaµµhiyant± idamiccasmi½atthe ºiko hoti;’saªghassa ida½’ saªghika½, puggalika½, sakyaputtiko, n±thaputtiko, jenadattiko–-kiye-sakiyo, parakiyo; niye-attaniya½;ke-sako, r±jaka½, bhaddha½.
ðo-.
Chaµµhiyant± idamiccasmi½ atthe ºo hoti;’kacc±yanassaida½’ kacc±yana½, vy±karaºa½; sogata½, s±sana½; m±hisa½, ma½s±di.
Gav±d²hi yo-.
Gav±d²hi chaµµhiyantehi idamiccasmi½ atthe yo hoti;’gunna½ ida½’gabya½, ma½s±di; kabya½, dabba½.
Pitito bh±tari reyyaº-.
Pitusadd± tassa bh±tari reyyaº hoti;’pitubh±t±’ petteyyo.
M±tito ca bhaginiya½ cho-.
M±tito pitito ca tesa½ bhagin²ya½ cho hoti;’m±tu bhagini’ m±tucch±;’pitubhagin²’ pitucch±–-katha½ m±tulotu:’m±tul±ditv±n²’ti nip±tan±.
M±t±pitusv±maho-.
M±t±pit³hi tesa½ m±t±pitusv±maho hoti;’m±tum±t±’ m±t±mah²;’m±tupit±’ m±t±maho;’pitum±t±’ pat±mah²;’pitupit±’ pit±maho–-na yath±sa½khya½ paccek±bhisambandh±.
Nahite reyyaº-.
M±t±pituhi hite reyyaº hoti; matteyyo, petteyyo.
Nind±ññ±tappapaµibh±garassaday±saññ±su ko-.
Nind±d²svatthesu n±masm± ko hoti; nind±ya½-muº¹ako, samaºako; aññ±te-’kass±ya½ asso’ti assako–-
Payogas±matthiy± sambandhivises±navagamo’vagamyate–-appatthe-telaka½, ghataka½–-paµibh±gatthe-’hatthi viya’ hatthiko, assako, balivaddako–-rasse-m±nusako, rukkhako, pilakkhako–-day±ya½-puttako, vacchako–-saññ±ya½-’moroviya’ morako.
Tamassa parim±ºa½ ºiko ca-.
Paµhamant± asseti asmi½ atthe ºiko hoti ko ca, ta½ ce paµhamanta½ parim±ºa½ bhavati;’parimiyate’tene’ti parim±ºa½–-’doºo parim±ºamassa’ doºiko, v²hi; kh±rasatiko, kh±rasahassiko, ±s²tiko, vayo; upa¹¹hak±yika½, bimbohana½; pañcaka½,chakka½.
Satetehi ttako-.
Y±d²hi paµhamantehi-asseti chaµµhatthettako hoti, ta½ ve paµhamanta½ parim±ºa½ bhavati;’ya½ param±ºamassa yantaka½, tattaka½, ettaka½; ±vatake-y±vatako, t±vatako.
Sabb± c±vantu-.
Sabbato paµhamantehi y±d²hi ca asseti chaµµhatthe ±vantu hoti, ta½ ve paµhamanta½ parim±ºa½ bhavati;’sabba½ parim±ºamassa’ sabb±vanta½, y±vanta½, t±vanta½, et±vanta½.
Kimh± ratirivar²vatakarittak±-.
Kimh± paµhamant± asseti chaµµhatthe ratir²var²vatakarittak± honti, ta½ ce paµhamanta½ parim±ºa½ bhavati;’ki½ sa½khy±na½ parim±ºamesa½’ kati, ete; kiva, k²vataka½, kittaka½–-r²vanto sabh±vato asa½khyo.
Sa½j±ta½ t±rak±ditvito-.
T±rak±d²hi paµhamantehi-asseti chaµµhatthe-ito hoti, te ve sa½j±t± honti;’t±rak±sa½j±t± assa’ t±rakita½, gagana½; pupph²to, rukkho; pallavit±, lat±.
M±ne matto-.
Paµhamant± m±navuttito asseti asmi½ atthe mattohoti;’pala½ umm±namassa’ palamatta½,’hattho pam±ºamassa’ hatthamatta½,’sata½ m±namassa’ satamatta½,’doºo parim±ºamassa’ doºamatta½–-abhedopav±r± doºotipi hoti.
Taggho vuddha½-.
Uddham±navuttito asseti chaµµhatthe taggh± hot²maitto ca; jaººutaggha½, jaººumatta½.
ðo ca puris±-.
Puris± paµhamant± uddham±navuttito ºo hoti matt±dayo ca; porisa½, purisamatta½, purisataggha½.
Ayubhav²t²ha½se-.
Ubavit²hi avayavavutt²hi paµhamantehi asseti chaµµhatthe ayo hoti;’ubho a½s± assa’ ubhaya½, dvaya½, taya½.
Sa½khy±ya saccut²sasadasant±dhak±smi½ satasahasse¹o-.
Satyant±ya utyant±ya ²sant±ya ±sant±ya dasant±ya ca sa½khy±ya paµhamant±ya asminti sattamyatthe ¹o hoti, s± ce sa½khy± adhik± hoti, yadasminti ta½ ce sata½ sahassa½sata
Sahassa½ v± hoti;’v²sati adhik± asmi½ sate’ti v²sa½sata½, ekav²sa½sata½, sahassa½ satasahassa½ v±–-ti½sa½sata½, ekati½sa½ sata½–-utyant±ya -navuta½sata½, sahassa½ satasahassa½ v±–-²santiya-catt±r²sa½sata½, sahassa½ satasahassa½ v±–-±sant±ya-paññ±sa½sata½ sahassa½ satasahassa½ v±–-dasant±ya-ek±dasa½ sata½, sahassa½ satasahassa½ v±–-saccut²s±sadasanteti ki½:ch±dhik± asmi½ sate; adhiketi ki½: pañcadasah²n± asmi½ sate; asminti ki½: v²satyadhik± etasm±sat±; satasahasseti ki½: ek±dasa-adhik± assa½ v²satiya½.
Tassa p³reºek±das±dito v±-.
Chaµµh²yant±yek±das±dik±ya sa½khy±ya ¹o hoti p³raºatthe vibh±s±; s± sa½khy±p³r²yateyenata½ p³raºa½’ek±dasanna½ p³raºo’ek±daso, ek±dasamo; v²so, v²satimo; ti½so, t²½satimo; catt±l²so, paññ±so.
Ma pa½c±dikat²hi-.
Chaµµh²yant±ya pa½c±dik±ya sa½khy±yakatism± ca mo hoti p³raºatthe; pañcamo, sattamo, aµµhamo; katimo, katim².
Sat±d²nami ca-.
Sat±dik±ya sa½khy±ya chaµµhiyant±ya puraºatthe mo hoti, sat±dinamic±nt±deso; satimo, sahassimo.
Ch± ddhaddham± -.
Chasadd±µµhaµµham±honti tassa p³raºatthe; chaµµho, chaµµhamo; itth²ya-chaµµhi chaµµhami–-katha½,dutiya½ tatiya½ catutthanti: dutiyassa-catutthatatiy±nanti-nip±tan±.