Tattha gahetv± tena paharitv± yuddhe sar³pa½-.
Sattamyanta½ tatiyantañca sar³pamaneka½ tattha gahetv± tena paharitv± yuddhe’ññapadatthe ekattha½ v± hoti;’kesesu ca kesesu ca gahetv± yuddhampavatta½’ kes±kesi;’daº¹ehi ca daº¹ehi ca paharitv± yuddhampavatta½’ daº¹±daº¹i; muµµh±muµµhi “ci v²ti h±re’ti. Ci sam±santo [’]cismi. Nty±k±ro–-tattha teneti-ki½: k±yadva k±yadva [ ] gahetv± yuddha½ pavatta½; gahetv± paharitv±ti- ki½: rathe ca rathe ca µhatv± yuddha½pavatta½; yuddhetiki½: hatthe ca hatthe ca gahetv± sakhya½ pacatta½; sar³pantiki½: daº¹ehi ca musalehica paharitv± yuddha½ pavatta½.
Catthe-.
Aneka½ sy±dyanta½ catthe ekattha½ v± bhavati–-samuccayo’ºv±cayo itar²tarayogo sam±h±ro ca casaddatth±, tattha samuccay±ºv±cayesu nekatthibh±vo sambhavati- tesu hi samuccayo aññamaññanirapekkh±namattappadh±n±na½ katthaci kriy±visese c²yam±nat±-yath±-dhave ca khadire ca pal±se ca chind±ti; anv±cayova yattheko padh±nabh±vena vidhiyate aparo caguºabh±vena-yath±-bhikkha½ cara g±vo v±nayeti–-itarañcayaya tu sambhavati, tesu hi aññamaññas±pekkh±namava yavabhed±nugato itar²tarayogo- yath±- s±riputtamoggall±n±ti-ass±vayavappadh±natt± bahuvacanameva; aññamañña s±pekkh±nameva tirohit±vayavabhedo samud±yappadh±no sam±h±ro-yath±-chattup±hananti-assa pana samud±yappadh±natt± ekavacanameva; te ca sam±h±r²tar²tarayog± bahula½ vidh±n± niyatavisay±yeva honti, tatr±ya½ visayavibh±go nirutti piµak±gato.
P±ºituriyayoggasenaªg±na½; niccaver²na½; sa½khy±pari m±ºasaññ±na½; khuddajantuk±na½; pacanavaddh±l±na½; caraºas±dh±raº±na½; ekjh±yanap±vacan±na½; liªgavises±na½; vividhaviruddh±na½; dis±na½; nad²nañca; nicca½ sam±h±rekattha½ bhavati.
Tiºarukkhapasusakuºadhanadhaññavyañjanajanapad±na½v± aññe samitar²tarayogova.
P±ºyaªg±na½–-cakkhusota½; mukhan±sika; hanug²va½; chavi ma½salohita½; n±mar³pa½; jar±maraºa½;–-turiyaªg±na½–-alasat±¼ambara½;murajagomukha½; sa½khadeddhima½; [ ] maddavikap±ºavika½; g²tav±datä½sammat±¼a½–-yoggaªg±na½–-ph±lap±cana½; yuganaªgala½–-senaªg±na½–-asisattitomarapiº¹a½;[ ] asicamma½; b²¼±ram³sika½; k±kol³ka½; n±gasupaººa½–-sa½khy±parim±ºa saññ±na½–-ekakaduka½, dukatika½; tikacatukka½, catukkapañcaka½; dasek±dasaka½–- khuddajantuk±na½–-k²µapaµaªga½; kutthakipillika½; ¹a½samakasa½; makkhikakipillika½–-pavanavaddh±l±na½–-orarabgikasukarika½; s±kuntikam±gavika½;sap±kavaddh±la½;vena
Rathak±ra½; pukkusachava¹±haka½–-caraºas±dh±raº±na½–-atisabh±radv±ja½; kaµhak±l±pa½; s²lapaññ±ºa½; samathavipassana½; vijj±caraºa½–-ekajjh±yanap±vacan±na½–-d²ghamajjhima½; ekuttarasa½yuttaka½; khandhakavibhaªga½–-liªgavises±na½–-itthipuma½; d±sid±sa½; c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjapararikkh±ra½; tiºakaµµhas±kh±pal±sa½; “l±bh² hoti c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±r±na“ntipi dissati–-vividhaviruddh±na½–-kusal±kusala½; s±vajj±navajja½; h²nappaºita½; kaºbhasukka½; chekap±paka½; adharuttara½–-dis±na½–-pubb±para½; dakkhiºuttara½; pubbadakkhiºa½; pubbuttara½; apara dakkhiºa½; aparuttara½–-nad²na½–-gaªg±yamuna½, mah²sarabhu.
Tiºavises±na½–-k±sakusa½, k±sakus±; us²rab²raºa½, us² rab²raº±; mujababbaja½, muñjababbaj±–-rukkhavases±na½–-khadirapal±sa½, khadirapal±s±; dhav±ssakaººa½, dhav±ssakaºº±; pilakkhanigrodha½, pilakkhanagrodh±; assatthakapitthana½, assattha kapitthan±; s±kas±la½, s±kas±l±–-pasuvises±na½–-gaja gavaja½,gajagavaj±; govahisa½, gomahis±;eºeyyagomahisa½, eºeyyagomahis±; eºeyyavar±ha½, eºeyyavar±h±; aje
ýaka½, aje¼ak±; kukkuras³kara½, kukkuras³kar±; hatthigav±ssa va¼ava½, hatthigav±ssava¼av±–-sakuºavises±na½–-ha½sabal±va½, ha½sabal±v±; k±raº¹avavakkav±ka½, k±raº¹avavakkav±k±; bakabal±ka½, bakabal±k±–-dhan±na½–-hiraññasuvaººa½, hirañña suvaºº±;maºisa½khamutt±vephaphariya½, maºisa½khamutt±ve¼uriy±; j±tar³parajata½, j±tar³parajat±–-dhaññ±na½–-s±liyavaka½, s±liyavak±; tilamuggam±sa½, tilamaggam±s±; nipph±vakulattha½, nipph±vakulatth±–-byañjan±na½–-s±kasuva½, s±kasuv±; gabyam±hisa½, gabyam±his±; eºeyyav±r±ha½, eºeyyav±r±h±; migam±y³ra½, migam±y³r±–-janapad±na½–k±sikosala½, k±sikosal±; vajjimalla½, vajjimall±; cetiv²sa½, cetiv²s±; macchasurasena½, macchas³rasen±; kurupañc±la½, kurupañc±l±.
Itar²tarayogo-yath±-vandimas³riy±, samaºabr±hmaº±, m±t±pitaro, icc±di, etasmi½ ekatthibh±vakaº¹e ya½ vutta½ pubba½ tadeva pubba½ nipatati kam±tikkame payojan±bh±v± kvavi vipall±so’pi hoti bahul±dhik±rato.’Dant±na½ r±j±’ r±jadanto. Katthaci kamampaccan±dar± pubbak±lass±pi paranip±to. Littav±sito, naggamusito, sittasammaµµho, bhaµµhaluñcito–-catthe yadekattha½ tattha keci pubbapada½ bahudh± niyamenti tadiha vyabhiv±radassan± na vuttanti daµµhabba½.
Sam±h±re sapu½saka½-.
Vatthe sam±h±re yadekattha½ tannapu½sakaliªgamhavati; tath± vevod±haµa½–-katthaci na hoti sabh±paris±y±ti ñ±pak±; ±dhi paccapariv±ro; chandap±risuddhi; paµisandhippavattiya½.
Sa½khy±di-.
Ekatthe sam±h±re sa½khy±di napu½sakaliªgambhavati; pañcagava½; catuppatha½–-sam±h±rassekatt± ekavacanameva hoti; sam±h±retveva-pañcakap±lo, p³vo; tiputto.
Kvacekattañca chaµµhiy±-.
Chaµµhiyekatthe kvaci napu½sakatta½ hotekattañca;’salabh±na½ ch±y±’ salahacch±ya½; eva½’sakunt±na½ ch±y±’ sakuntacch±ya½;
P±s±dacch±yaya½, p±s±dacch±yay±; gharacch±yaya½, gharacch±y±. Amanuss± sabh±ya napu½sakekattambhavati; brahmasabha½; devasabha½; indasabha½; yakkhasabha½; sarabhasabha½–-manussasabh±ya½–-khattiyasabh±, r±jasabh± iccevam±di–-kvac²ti ki½:r±japuriso.
Sy±disu rasso-.
Napu½sake vattam±nassa rasso hoti sy±disu; salabhacch±ya½–-sy±dis³ti-ki½:salabhacch±ye.
Ghapass±ntass±ppadh±nassa-.
Antabhutass±ppadh±nassaghapassasy±disurassohoti; bahum±lo, poso; nikkosambi; ativ±moru–-antass±ti-ki½: kaññ±piyo; appadh±nass±ti-ki½: r±jakum±r²; brahmabandh³.
Gossu-.
Antabhutass±ppadh±nassa gossa sy±disu u hoti; cittagu–-appadh±nass±tveva - sugo;antass±tvecagokula½.
Itthiyamatv±-.
Itthiya½ vattam±nato ak±rantato n±masm± ±ppaccayo hoti, dhammadinn±.
Nad±dito º¹²-.
Nad±d²hi itthiya½ º¹²ppaccayo hoti; nad², mah², kum±r², taruº², v±ruº², gotam².
Goto v±().
G±v², go; ±katigaºo’ya½–-ªak±ro “ntantuna½ ªimhi to v±“ti. Visesanattho.
Yakkh±dittvit² ca-.
Yakkh±dito itthiyamin² hoti ª² ca; yakkhin², yakkhi; n±gin², n±g²; s²hin², s²h².
¾r±mik±d²hi-.
¾r±mik±dito in² hotitthiya½; ±r±mikin²; anantar±sikin²; r±jin².
Saññ±ya½ m±nuso().
M±nusin²; aññatra m±nus².
Yuvaººohi n²-.
Itthiyamivaººuvaººantehi n² hoti bahula½; sad±payata p±ºin²; daº¹in²; khattabandhun²; paracittavidun²–-m±tu ±dito kasm± na hoti: itthippaccaya½ vin±pi itthatt±hi dh±nato.
Ktimh±ññatthe-.
Ktimh±ññattheyeva itthiya½ n² hoti bahula½; s±ha½ ahi½s±ratin²; tass± muµµhassatiniy±; s± vacchagiddhin²–-aññattheti-ki½: dhammarati.
Gharaºy±dayo-.
Gharaº²ppabhutayo n²ppaccayant± s±dhavo bhavanti; gharaº²; pokkharaº²; ²ssatta½ nip±tan±.
¾cariy± v± yalopo ca(); ±carin²; ±cariy±.
M±tul±ditv±n² bhariy±ya½-.
M±tul±dito bhariy±yam±n² hoti; m±tul±n²; varuº±n²; gahapat±n²; ±cariy±n².
Abhariy±ya½ khattiy± v±() khattiy±n²; khattiy±–-nad± d²p±µh± bhariy±yantu khattiy².
Upam±sa½hitasahitasaññatasahasaphav±malakkhaº±diturutu-.
Ðrusadd± upam±n±dipubb± itthiyam³ hoti; karahor³; sa½hitor³; sahitor³; saññator³; sahor³; saphor³; v±mo r³; lakkhaºor³–-’³’ti-yogavibh±g± ³; brahmabandhu.
Yuv±ti -.
Yuvasaddatoti hotitthiya½; yuvati.
Ntantuna½ ª²mhi to v±-.
©²mhi ntantuna½ to v± hoti; gacchat², gacchant²; s²lavat², s²lavant².
Bhavato bhoto-.
©²mhi bhavato bhot±deso hoti v±; bhot²; bhavant².
Goss±vaªi-.
Gosaddassa ª²mh±vaªi hoti; g±v².
Puthussapathavaputhav±-.
©²mhi puthussa pathavaputhav± honti; pathav²; puthav².–-Ýhe pathav².
Sam±santva-
Sam±santo a iti v±dhikar²yanti.
P±p±d²hi bhumiy±-.
P±p±d²hi par± y± bhumi tass± sam±santo a hoti; p±pa bhumi½; j±tibhuma½.
Sa½khy±hi-.
Sa½khy±hi par± y± bhumi tass± sam±santo a hoti; dvibhuma½; tibhuma½
Nad²god±var²na½-.
Sa½khy±hi par±sa½ nad²god±var²na½ sam±santo a hoti; pañcanada½, sattagod±vara½.
Asa½khyehi c±ªguly±naññ±sa½khyatthesu-.
Asa½khyehi sa½khy±hi ca par±ya aªguly± sam±santo ahoti no ce aññapadatthe asa½khyattheva sam±so vattite.n’Iggatamaªgul²hi’ niraªgula½; accaªgula½; dve aªguliyo sam±haµ±’dvaªgula½–-anaññ±sa½khyatthes³ti-ki½: pañcaªgulihattho; upaªguli–-katha½, dvñaªgul² pam±ºamass±ti dvaªgulanti-n±tu sam±so’ññapadatthe vihito matt±d²na½ lope kate tatthavattate; aªgulasaddov± pam±ºav±c²saddantara½–-yath±sen±ªgulappam±ºena aªgul±na½ sata½ puººa½ catuddasa v± aªgul±n²ti.
D²gh±hovassekadesehi ca raty±-.
D²gh±d²hi asa½khyehi sa½khy±hi ca par±ya rattiy± sam±santo a hoti; d²gharatta½; ahoratta½; vass±ratta½; pubbaratta½; apararatta½; a¹¹haratta½;’atikkanto ratti½’ atiratto;’dve ratt² sam±haµ±’ dviratta½–-v± kvaci bahul±dhik±r±-ekaratta½; ekaratti–-anaññ±sa½khyatthesutveva-d²gharatti, hemanto; uparatti–-kvaci hoteva bahula½ vidh±n±;yath±ratta½.
Gotvacatthe c±lope-.
Gosadd± alopavisay± sam±santo ahoti na ve vatthe sam±so aññapadatthe asa½khyyatthe ca; r±jagavo; paramagavora pañcagavadhano; dasagava½–-alopeti-ki½:pañcahi gohi k²to pañcagu; acattheti-ki½: ajassag±vo–-anaññ±sa½khyatthesutveva-cittagu;upagu.
Rattindivad±ragavacaturass±-.
Ete sadd± a ant± nipaccante;’ratto ca div± ca’ rattindiva½;’ratti ca div± ca’rattindiva½;’d±r± ca g±vo ca’ d±ragava½;’vatasso assiyo assa’ caturasso.
¾y±men’ugava½-.
Anugavanti nipaccate ±y±me gamyam±ne; anugava½, sakaµa½–-±y±meti-ki½: gunna½ pacch± anugu.
Akkhism±ññatthe-.
Akkhism± sam±santo a hoti aññatthe ce sam±so; vis±lakkho.
D±rumbhyaªguly±-.
Aªgulant± aññapadatthe d±rumhi sam±santo a hoti; dvaªgula½, d±ru; pañcaªgula½–-aªgulisadis±vayava½ dhaññ±d²na½ v²kkhepaka½ d±r³ti vuccate–-pam±ºe tu pubbe viya siddha½; sakhar±jasadd±-ak±rant±va, sisso’pi na dissati–-g±º¹²vadhatv±ti pakatantarenasiddha½.
Dvi v²tih±re-.
Kriy±vyatih±re gamyam±ne aññapadatthe vattam±nato ci hoti; kes±kesi; daº¹±daº¹i–-cak±ro’cismin’ti. Visesanattho; sugandhi duggandh²ti-payogo nadissate.