Dip±d²hi yayak-.
Div±d²hi lav²saye yak hoti; dibbanto; dibbati.
Tud±d²hi ko-.
Tud±d²hi lav²saye ko hoti; tudam±no, tudanto; kudati.
Jy±d²hi kn±-.
Ji-±d²hi lavisaye kn± hoti; jinanto, jin±ti–-katha½ jayanto, jayat²ni? Bhuv±dip±µh±.
Ky±d²h² kº±-.
K²-±d²hi lavisaye kº± hoti; kiºanto, kiº±ti.
Sv±d²h² kºo-.
Su-±d²hi lavisaye kºo hoti; suºam±no, suºanto, suºoti; katha½ suº±t²ti? Ky±dip±µh±.
Tan±ditvo-.
Tan±dito lavisaye o hoti; tanoti.
Bh±vakammesu tabb±n²y±-.
Tabba-an²y± kriyatth± pare bh±vakammesu bahulambhavanti; kattabba½, karaº²ya½; kattabbo kaµo; karaº²yo–-bahul±
Dhik±r± karaº±disupi bhavanti–-sin±n²ya½, cuººa½; d±n²yo, br±hmaºo; sam±vattan²yo, guru; pavacan²yo, upajjh±yo; upaµµh±n²yo, sisso.
Ghyaº-.
Bh±vakammesu kriyatth± paro ghyaº hoti bahula½; v±kya½, k±riya½, veyya½, jeyya½.
¾sse ca-.
¾to ghyaº hoti bh±vakammesu ±ssa e ca; deyya½.
Vad±d²hi yo-.
Vad±d²hi kriyatthehi yo hoti bahulamh±vakammesu; vajja½, majja½, gamma½–-bhuj±nte () bhojjo, odano; bhojj±, y±gu; bhoggamañña½.
Kiccaghaccabhaccabhabbaleyy±-.
Ete sadd± yappaccayant± nipaccante.
Guh±d²hi yak-.
Guh±d²hi kriyatthehi bh±vakammesu yak hoti; guyha½, duyha½, sisso; siddh± evete tabb±dayo pes±tisaggapattak±lesupi gamyam±nesu s±maññena vidh±nato–-hot± khalu kaµo kattabbo, karaº²yo, k±riyo, kicco-eva½ tvay± kaµo kattabbo; hot± kaµo kattabbo, hoto hi patto k±lo kaµakaraºe–-eva½ uddhamuhuttike’pi vattam±nato pes±disu siddh± eva–-tath± arahe kattari sattivisiµµhe ca pat²yam±ne ±vassak±dhamiºat±visiµµheva bh±v±do siddh±–-uddha muhuttikato-bhot± kaµo kattabbo; bhot± rajja½ k±tabba½, bhava½ araho; bhot± bh±ro vahitabbo, bhava½ satto; bhot± avassa½ kaµo kattabbo; bhot± nikkho d±tabbo.
Kattari latuºak±-.
Kattari k±rake kriyatth± latuºak± bhont²; paµhit±, p±µhako–-bahulamitveva-p±dehi har²yat²’ti p±dah±rake;’galecuppat²’ti galecopako–-saddho eva latu-arahe s²las±dhu dhammesu ca s±maññavihitatatt±; bhava½ balu kaññ±ya pariggayit±, bhavameta½ arahati; s²l±disu-khalvapi up±d±t± kum±rake; gant±khelo; muº¹ayit±ro s±viµµh±yan± vadhu½ kataparigaha½.
¾v²-.
Kriyayatth± ±v² hoti bahula½ kattari; bhayadass±v²–-appav²sayat±ñ±panattha½ bhinnayogakaraºa½; s±maññavihitatt± s²l±disu ca hoteva.
¾si½s±yamako-.¾si½s±ya½ gamyam±n±ya½ kriyatth± ako hoti kattari;’j²vatuti’ j²vako; nandatuti’ nandako;’bhavatuti’ bhavako.
Kar± ºano-.
Karato kattari ºano hoti;’karot²’ti k±raºa½; kattar²ti-ki½? Karaºa½.
H±to v²hik±lesu-.
H±to v²hisi½ k±le caºano hot² kattari; h±yan± n±ma v²hayo; h±yano sa½vaccharo; v²hik±les³ti - ki½? H±t±.
V²d± ku -.
Vidasm± k³ hoti kattari; vid³, lokavid³.
Vito ñ±to-.
Vipubb± ñ±-iccasm± ku hoti kattari; viññ; vitoti-ki½? Pañño.
Kamm±-.
Kammato par± ñ±-iccasm± k³ hoti kattari; sabbaññ, k±laññ.
Kvacaº-.
Kammato par± kriyatth± kvaci aº hoti kattari; kumbhak±ro, saral±vo, mavtajjh±yo–-bahakul±dhik±r± iha na hoti, ±dicca½ passati, himavanta½ suºoti, g±ma½ gacchati. Kvac²ti ki½? Kammakaro.
Gam± r³-.
Kammato para½ gam± r³ hoti kattari; vedagu, p±ragu.
Sam±naññabhavantay±ditupam±n± dis± kamme r²rikkhak±-.
Sam±n±d²hi y±d²hicopam±nehi par± dis± kammak±rake r²rikkhak± honti;’sam±no viya dissat²’ti sad², sadikkho, sadiso; aññ±d², aññ±dikkho, aññ±diso; bhav±d², bhav±dikkho, bhav±diso; y±d², y±dikkho, y±diso; ty±d², tyy±dikkho, ty±diso–-sam±n±d²h²ti ki½? Rukkho viya dissati. Upam±n±ti ki½? So dissati kammeti ki½? So viya passat²–-rak±r± antasar±dilopatth±. Kak±ro ek±r±bh±vattho.
Bh±vak±rakesvaghaºghak±-.
Bh±ve k±rake ca kriyatth± aghaºghak± honti bahakula½; apaggaho, niggaho, karo, garo, cayo, jayo, ravo, bhavo, paco, vaco, annado, purindado, ²sakkaro, dukkaro, sukaro–-ghaº-bh±ve-p±ko- v±go, bh±vo. K±rake’pi saññ±ya½ t±va-’pajjaten’ene’ti p±do;’rujat²’ti rogo;’v²sat²ti veso;’sarati k±lantaran’ti s±ro, thirattho;’dar²yante etebh²’ti d±r±;’j²rayati eten±’ti j±ro–-asaññ±yampi-d±yo, datto; l±bho, laddho–-gha-vakonipako–-ka-piyo, khipo, bhujo, ±yudha½.
D±dh±tvi-.
D±dh±hi bahulami hotibh±vak±rakesu; ±di, nidhi. V±ladhi.
Vam±d²hathu-.
Vam±dihi bh±vak±rakesvathu hoti; vamathu, vepathu.
Kvi-.
Kriyatth± kvi hoti bahula½ bh±vak±rakesu–-kak±ro k±nu bandhak±riyattho–-abhibhu, sayambhu, bhattagga½, sal±kagga½, sabh±, pabh±.
Ano-.
Kriyatth± bh±vak±rakesvano hoti; gamana½, d±na½, sampad±na½, ap±d±na½, adhikaraºa½, calano, jalano, kodhano, kopano, maº¹ano, bhusano.
Itthiyamaºaktikayaky± ca-.
Itthiliªge bh±ve k±rake ca kriyatth± a-±dayo honta no ca bahula½–-a-titikkh±. V²ma½s±, jigucch±, pip±s±, putt²y±, ²h±, bhikkh±, ±pad±, medh±, godh±–-ºa-k±r±, h±r±, t±r±, dh±r±, ±r±–-kti-iµµhi, siµµhi, bhitti, bhatti, tanti, bhuti–-ka- uh±, ruj±, mud±,–-yak-vijj±, ijj±–-ya-seyy±, samajj±, pabbajj±, paricariy±, j±gariy±–-ana-k±raº±, h±raº±, vedan±, vandan±, up±san±.
J±h±ha-.
J±h± iccetehi ni hotitthiya½; j±ni, h±ni.
Kar± ririyo-.
Karato ririyo hotitthiya½;’karaºa½’ kiriy±–-katha½ kriy±ti?’Kriy±yan’ti nip±tan±.
Ikit² sar³pe-.
Kriyatthassa sar³pe’bhidheye kriyatth± pare ikit² honti; vaci, yudhi. Pacati.–-Ak±ro kak±roti-±disu k±rasaddena sam±so, yath± evak±roti.
S²l±bhikkhaññ±vassakesu ºi-.
Kriyatth± º² hoti s²l±disu pat²yam±nesu; uºhabhoji, kh²rap±y², avassak±r², satatd±y².
Th±varittarabhaªgurabhidurabh±surabhassar±-.
Ete sadd± nipaccante s²le gamyam±ne.
Kattari bhute ktavantukt±v²-.
Bhutatthe vattam±nato kriyatth± ktavantukt±v² hont² kattari; vijitav±, vijit±v²; bhuteti adhik±ro y±va ±h±ratth±ti.
Kto bh±vakammesu-.
Bh±ve kamme ca bhute kto hoti; ±sita½ bhavat±; kato kaµo bhavat±.
Kattar² c±ramhe-.
Kriy±rambhe kattari kto hota, yath±pattañca; pakato bhava½ kaµa½; pakato kaµo bhavat±; pasutto bhava½; pasutta½ bhavat±.
Ýh±savasasilisaghiruhajarajan²hi-.
Ýh±d²hi kattari kto hoti yath±pattañca; upaµµhito gurumbhava½, upaµµhito guru bhot±; up±sito gurumbhava½, up±sito guru bhot±; anuvusito gurumbhava½, anuvusito guru bhot±; ±siliµµho gurumbhava½, ±siliµµho guru bhot±;
Adhisayito khaµopika½ bhava½, adhisayit± khaµopik± bhot±; ±ru¼ho rukkha½ bhava½, ±ru¼ho rukkho bh±t±; anujiººo vasali½ devadatto, anujiºº± vasal² devadattena; anuj±to m±ºavako m±ºavika½, anuj±t± m±ºavik± m±ºavakena.
Gamanatth±kammak±dh±re ca-.
Gamanatthato akammakato ca kriyatth± ±dh±re kto hoti kattari ca yath±pattañca; idamesa½ y±ta½, iha te y±ta½, ihatehi y±ta½, aya½ tehi y±to patho, idamesam±sita½, iha te ±sit±, iha tehi ±sita½, devo ce vaµµho sampann± s±layoti -k±raºa s±maggisampatti etth±bhimat±.
¾h±ratth±-.
Ajjhoh±ratth± ±dh±re kto hoti yath±pattañca; idamesa½ bhutta½, idamesa½ p²ta½, iha tehi bhutta½, iha tehi p²ta½, odano tehi bhutto, p²tamudaka½–-akattattho yogavibh±go; katha½ p²t± g±voti?’P²tamesa½ vijjat²’tip²t±:b±hulak± v±–-passinnoti y± ettha bhutak±lat± tanra kto; eva½ raññammato, raññamiµµho,raññambuddho, rañña½ p³jito–-eva½ s²lito, rakkhito, khanto, ±kuµµho, ruµµho, rusito, abhivy±haµo, dayito, haµµho, kanto, sa½yato,amato–-kaµµhanti bhutat±yameva; hetuno phala½ tvatra bh±vi.
Tu½t±yetave bh±ve bhavissati kriy±ya½tadatth±ya½-.
Bhavissati-atthe vattam±nato krayatth± bh±ve tu½t±ye tave honti kriy±ya½ tadatth±ya½ pat²yam±n±ya½; k±tu½ gacchati; katt±ye gacchati; k±tave gacchati–-icchati bhottu½ k±meti bhottunti imin±va siddha½punabbidh±netvih±pi siy± icchanto karot²ti–-eva½ sakkotibhottu½, j±n±ti bhottu½, gil±yati bhottu½, ghaµate bhottu½, ±rabhate bhottu½, labhate bhottu½, pakkamati bhottu½, ussahat² bhontu½, arahati bhottu½, atthi bhottu½, vijjati bhottu½, vaµµati bhottu½, kappati bhottunti–-tath± p±rayati bhottu½, pahu bhottu½, samattho bhottu½, pariyatto bhottu½, ala½ bhottunti; bhavatissa sabbattha sambhav±–-tath± k±lo bhottu½, samayo bhottu½, vel± bhottunti–-yath±-bhottumano, sotu½ soto, daµµhu½ cakkhu. Yujjhitu½ dhanu, vattu ja¼o, gantu½ mano, kattumalasoti–-ucc±raºantu vatt±yatta½–-bh±veti ki½? Kariss±miti gacchati; kriy±yanti ki½? Bhikkhissa½ iccassa jaµ±; tadatth±yanti ki½ gacchissato te bhavissati bhatta½ bhojan±ya.
Paµisedhe’la½khal³na½ t³naktv±naktv± v±-.
Ala½khalusadd±na½ paµisedhatth±na½payoge tun±dayo v± honti bh±ve; ala½ sotuna, khalu sotuna; ala½ sutv±na, khalu sutv±na; ala½ sutv±, khalu sutv±; la½ sutena, khalu sutena–-ala½ khal³nanti ki½? M± hotu; paµisedheti ki½? Ala½k±ro.
Pubbekakattuk±na½-.
Eko katt± yesa½ vy±p±r±na½ tesuyo pubbo tadatthato kriyatth± tun±dayo honti bh±ve; sotuna y±ti, sutv±na, sutv±v±–-ekakattuk±nanti ki½ bhuttasmi½ devadatte yaññadatto vajati; pubb±ti ki½? Bhuñjati ca pacati ca–-appattv± nadi½ pabbato, atikkamma pabbata½ nad²ti bhudh±tussa sabbattha sambhav± ekakattukat± pubbak±lat± ca gamyate. Bhutv± bhutv± gacchat²ti imin±va siddham±bhikkhaññantu dibbacan±vagamyate–-katha½ j²vag±ha½ ag±hasi, k±yappac±laka½ gacchant²ti-±di? Ghaºantena kriy±visesanena siddha½; yath± odanap±ka½ sayat²ti.
Nto kattari vattam±ne-.
Cattam±natthe vattam±nato kriyatth± nto hoti kattari; tiµµhanto.
M±no-.
Vattam±natthe vattam±nato kriyatth± m±no hoti kattari; tiµµham±no.
Bh±vakammesu -.
Vattam±natthe vattam±nato kriyatth± bh±ve kamme ca m±no hoti; µh²yam±na½, paccam±no odano.
Te ssapubb±n±gate-.
An±gatatthe vattam±nato kriyanth± te ntam±n± ssapubb± honti; µhassanto, µhassam±no, µhisissam±na½, paccassam±no odano.
ðv±dayo-.
Kriyatth± pare bahakula½ ºv±dayo honti; c±ru, d±ru.
Khajay±namekassarodi dve-.
Khachasappaccayant±na½ kriyatth±na½ paµhamamekassara½ saddar³pa½ dve bhavati; titikkh±, jigucch±, v²ma½s±.
Parokkh±yañca-.
Parokkh±ya½ paµhamamekassara½ saddar³pa½ dve bhavati; jag±ma–-cak±ro avuttasamuccayattho; tenaññatr±pi yath±gama½.
Jah±ti, jahitabba½, jahitu½, daddallati, vaªkamati–-lolupo, momuhoti otta½’tadamin±di’ p±s±.