Pañcaka½ t²rassa n±ma½. P±ra t²ra kammasampattiya½, cur±di, a. K³la ±varaºe, ºo. Rudha ±varaºe, rodha½. Aññap±r±dinivattanattha½ “pat²ran”ti vutta½. Taµa ussaye, a, thiya½, taµ². 665. Paramhi t²rasmi½ p±rasaddo, so ca napu½sake, p±ra t²ra kammasampattiya½, p±ra s±matthiye v±, p±rayati taraªg±dayo v±retunti p±ra½. Orantut²ra½ “ap±ran”tyuccate, avare t²radese bhava½ ora½, ºo. P±rato añña½ t²ra½ ap±ra½. Pañcaka½ u¼umpe. U¼uto dakato p±ti rakkhati u¼upo, soyeva niggah²t±gamavasena u¼umpo. Plavati, plavanti anen±ti v± plavo, plava gamane, gamana½ atra jalagamana½. Kula sant±ne, a, ke ulati gacchat²ti v± kullo, a, dvitta½. Taranti anena taro, tara plavataraºesu. Gaman±gamanavasena punappuna½ jale aranti y±ya, s± paccar², a, nad±di. 666. Tika½ n±v±ya½. Taranti y±ya taraº², yu, nad±di, ipaccaye tari, ²mhi tu tar². Nu thutiya½, a, vu¹¹h±v±des±, n±v±. Dvaya½ laªk±rathambhe. K³pa gamane, ºvu, k³pako, apaccayo v±, tad± sakatthe ko. Kamu icch±ya½, bho, sakatthe ko, assu ca, kumbhaka½. Dvaya½ “pe se½”iti khy±te. Tarassa pacch±bh±ge bandhitabboti pacch±bandho. Ga’micchitadisa½ aµati yena goµaviso, iso, avanto ca assottañca, goµaviso. Dvaya½ “pe tam±”iti khy±te. N±v±ya kaººo viya kaººo, mahanto kenip±to, tena pavahaºapatisavanato, ta½ dharat²ti, kammani ºo. N±v±ya yutto n±viko. 667. Dvaya½ n±v±ya gamanop±ye. Arati yen±ti aritta½, chad±d²hi tatraºa, ik±r±gamo, dvittañca. Ke jale nip±tiyate kenip±to, aluttasam±soya½. Dvaya½ niy±make. Poto pavahana½, ta½ v±hayat²ti potav±ho. Niyacchati potanti niy±mako, yamu uparame, nipubbo gamane, ºvu, niy±mako, cur±di. Niy±makepi. Ye v±ºij± n±v±ya v±ºijakamma½ ±caranti, te sa½yattik± n±ma, sa½y±na½ sa½y±tr±, d²pantaragamana½, traºa, s± payojanametesa½ sa½yattik±, ºiko, ralopo, rasso ca. Tapaccayena v± siddha½. Potav±ºij±pi, poto pavahana½, tassa v±ºij±. 668. Laªk±r±dayo, phiy±dayo ca n±v±ya aªg± avayav±. Lo indo, tassa k±raºa½ laªk±ro. Vaµo vuccati sivaµo, tad±k±rat±ya vaµ±k±ro. “Vaµo kamadde nigrodhe”ti hi n±natthasaªgaho. Ph± vu¹¹hiya½, iyo, phiyo. Dvaya½ “talaka”iti khy±te. P³ pavane, to, vu¹¹hi, pavahati niy±maketi pavahana½. Vuttanti kriy±pada½. Dvaya½ kaµµhambuv±hiniya½, duºa gatihi½s±su, a, nad±di, vu¹¹hi, doº². Ambu½ neti yena ambaºa½, ussatta½, ºattañca, amba sadde v±, yu. 669. Tika½ gambh²re. Gamu gamane, ²ro, bhonto ca malopo ca, gabh²ro. M±lope tu gambh²ro, gacchant± bh±yanti asminti v± gabh²ro, gambh²ro ca. Nipubbo mana abhy±se, ºo, massa no. Tabbipakkhato gambh²ravipar²tato utt±na½ n±ma, uggata½ t±na½ pam±ºa½ assa utt±na½, agambh²ra½. Dvaya½ ag±dhe. G±dha patiµµh±kaªkh±su, ganthe ca, natthi g±dha½ yatra ag±dha½. Na heµµhimatala½ phusati yatra atalamphassa½. Tika½ appasanne. Natthi acchabh±vo atra anaccho. Kalusa½ p±pepi vutta½. Vila bhedane, ºo, ±vilo. Ava rakkhaºe v±, ilo. 670. Tika½ nimmale. Cho chedane, na chindati dassananti accho, ºo, sacchopi, sara visaraºe, to, ann±deso. Natthi mala½ etasmi½ vimalo. Gabh²rappabhut² gabh²r±dayo vimalant± t²su liªgesu. Pañcaka½ kevaµµe. Dh± dh±raºe, ²varo. Macche hantv± j²vat²ti macchiko, iko. Macche bandhati j±len±ti macchabandho, macche vadhat²ti v± macchabandho, niggah²t±gamo, ka½ jala½, tassa ²lakkh², t±ya vaµµo vaµµana½ assatth²ti kevaµµo. Kevattopi, ºo. J±le niyutto, j±lena hant²ti v± j±liko, d±sopyatra, d±sa d±ne, a, “d±so kevaµµabhacces³”ti [cint±maºiµ²k± 10.15] ruddo. 671-672. Jhas±nta½ macche. Masa ±masane, cho, maradh±tuvasena v± siddho, mara p±ºac±ge, ino, ralopo. Mukhappadese puth³ni lom±ni assa puthulomo. P±µh²n±d²na½ macchatt± visesato alomakepyassa vutti. Jhasa hi½sattho daº¹ako dh±tu, a, jhaso. Aº¹ajo, vis±ro, sakal²pi, vicitra½ sarati anena vis±ro, ºo. Rohit±d²na½ vakkalapp±yo [battalapp±yo (ka.)] taco sakala½. Ta½yog±, ², sakal². Rohit±dayo, makar±dayo ca macchappabhed±. Ruha janane, to, rohito. Vip±ke madhurasatt± magguro, vaººavik±ro, majjat²ti v± magguro, ³ro, majja suddhiya½, jjassa ggatta½, rasso ca, magguro, “ª± kh³”. Siªgayuttat±ya siªg², ºo, nad±di, saªgupi, sarati v±tanti v± siªg², sara hi½s±ya½, a, rassa go, assi, niggah²t±gamo, nad±di, siªg², “ªa cve”. Bala sa½varaºe, alo, lassa jo, balajo,”ªa p±”. Muñja saddattho, muñjo. P³ pavane, uso, vuddhy±v±des±, p±vuso, mah±mukhamaccho, “ªa µ±”. Sattakkhattu½ vaªkat²ti sattavaªko, “ªa se”. Saha vaªkena, sa½vijjam±no v± vaªko yassa savaªko, “ªa mve”. Na¼asaºµh±no m²no na¼am²no, “ªa phau-yo”. Ka¹i sannicayavadanekadesesu, ºvu, gaº¹ako, “ªa m±”. Sasu hi½s±ya½, u, assu, susuk±, sakattheko, “ªa-pau-µaye”. Sayanato passena pharat²ti saphar², nad±di, phara pharaºe, saphar² dv²su, “ªa kh³-m±”. P±ºiggahaºe mukha½ kirat²ti makaro, yad±di. 673. Timi-±dayo satta mah±macch± n±ma. Tima addabh±ve, timat²ti timi, i, timi macchamattepi. Gira niggiraºe, ºo, latta½, issatta½. Timino galo timiªgalo, niggah²t±gamo. Vaººena piªgalatimirasadisat±ya timirapiªgalo. ¾ bhuso nandat²ti ±nando, nanda samiddhiya½. Timino macche nandayat²ti timinando. “Timindo”tipi p±µho, tim²na½ macch±na½ indo timindo. Adhiko ±roho yassa ajjh±roho. Mahanto timi maccho mah±timi. 674. Dvaya½ “ªa phe”iti khy±te. P±s±ºasadisasaºµh±no maccho p±s±ºamaccho. Paµha viyattiya½ v±c±ya½, ino ubhayatra d²gho, p±µh²no, “ªa-pau”ti ca vadanti. Dvaya½ ba¼ise. Vaªkat²ti vaªko, vaªka koµilye. Bala sa½varaºe, iso, ¼atta½. Macchavedhanampi, vidha vidh±ne, bhedane ca, anekatthatt±, yu. Tika½ kumbh²le. “Su½sum±ro”ti samuditan±ma½, sasat²ti susu. Susu eva su½su, m±ret²ti m±ro, su½su eva m±ro su½sum±ro. Kena ubhati p³ret²ti kumbho, jal±sayo, tatra ulati gacchat²ti kumbh²lo, kumbh² v± ghaµo, ta½ l±t²ti kumbh²lo. Na kamat²ti nakko, kvi, saññ±saddatt± nassa pakati, nakka n±sane v±, cur±di. Dvaya½ kacchape. Kucchito ³mi vego assa kummo, “pak±se vegabhaªgesu, taraªge ³mi pu½thiyan”ti [cint±maºiµ²k± 10.21] rabhaso, “vege bhaªgappak±sesu, bil±ya½ ³mi v²ciyan”ti n±natthasaªgaho. Kacchena pivat²ti kacchapo, ºo, kamaµhopyatra, kamu icch±ya½, aµho. 675. Dvaya½ kakkaµe. Kakat²ti kakkaµako. Sakatthe ko, kuka ±d±ne v±, aµo, ussatta½. Kula sant±ne, bandhumhi ca, ²ro, ku½ v± pathavi½ lun±t²ti ku¼²ro, ²ro. Dvaya½ rattape. Jalassa ³k± kimiviseso jal³k±, jala½ oka½ geha½ etiss±ti v± jal³k±, oss³, uca samav±ye, ºo, oka½. Ratta½ rudhira½ pivat²ti rattap±. Tika½ maº¹³ke. Maº¹a bh³sane, uko, d²gho. Dada d±ne, uro, dvitta½. Bh² bhaye, sappato bh±yat²ti bheko, iko, ²sse. Vass±bh³, s±luro, plavopi. Dvaya½ “t²”iti khy±te. Gaº¹a½ vaccasannicaya½ upp±det²ti gaº¹upp±do. Mahiy± lat± mah²lat±, kiñculukopi. Kiñca culat²ti kiñculuko, uko. 676. Dvaya½ mutt±phoµe. Sappa gamane, i, assi, sippi, th². Su abhisave, tti, sutti. Dvaya½ saªkhe. Khanu avad±raºe, kvi, saªkho. Samu upasame v±, kho, saªkho. Ka½ v±ti gacchat²ti kumbu, u, dvepyanitthiya½. Dvaya½ khuddasaªkhaj±tiya½. Saªkhassa nakho iva saªkhanakho. Dvaya½ “kharu”iti khy±te. Jale savat²ti jalasutti, su pasave, tti. Samat²ti sambuko, uko, bonto ca, “sambuko jalasutti’tth²”ti [cint±maºiµ²k± 10.23] pu½kaº¹e vop±lito. 677. Dvaya½ jal±saye. Jal±na½ ±sayo patiµµhitaµµh±na½ jal±sayo. Tesu jal±sayesu majjhe yo gambh²ro ag±dho, so rahad±khyo, hara haraºe, bh³v±di, do, vaººavipariyayo, rahado. Dvaya½ udap±ne. Udaka½ pivanti asmi½, yu, kalopo. Pivanti asmi½ p±no, so eva k³po p±nak³po, ku sadde, po, d²gh±di, k³po, kena ubhat²ti v± k³po, bhassa po. Andhupi, andha dassanupasaªgh±te, cur±di, u. Dvaya½ samacaturassapokkharaºiya½. Khanu avad±raºe, kamme to, nalopo, d²gh±di. Pokkhara½ jala½, ta½yog± ano, nad±di, pokkharaº². 678. Tip±dena mahato sad± ag±dhajalassa padmaµµh±nassa ca padmasuññassa ca yogyat±ya n±ma½ [amara 10.28 g±th±ya½ passitabba½]. Ta¼a ±gh±te, tala patiµµh±ya½ v±, ±ko, aparapakkhe ¼atta½. Sara gamane, a, saro. Vapa b²janikkhepe, vapanti y±ya v±p², ±yatacaturass±yampi. Saratism± aso, nad±di, saras². Daha bhasm²karaºe, a, dadha dh±raºe v±, dhassa ho. Ambuj±na½ paddh±na½ ±karo uppattiµµh±na½. Khuddako saro “pallalan”tyuccate. Yatra vass±su adhika½ jala½, gimhesu j±ºumatta½, sukkhatyeva v±, palla rakkhaºe, cur±di, alo, pallala½. 679-680. Anotatt±dayo ete satta mah±sar± n±ma. Tatra s³riyara½sisamphuµµh±bh±vena na avatapati udakametth±ti anotatto. Kaººamuº¹apabbatasam²patt± kaººamuº¹o. Ratha½ karot²ti rathak±rako, yath±kathañci aya½ byuppatti n±ma, saññ± pana lokatoyev±vagantabb±. Chabbaººadantavantat±ya chaddanto, n±gar±j±, tassa niv±sanaµµh±nasam²patt± chaddanto, saro. Kuº±lasakuº± bahavo yattha santi kuº±lo. Mand±kin² ±k±sagaªg±yampi vutt±. Bahavo s²h± papatanti asmi½ s²happap±to. Dvaya½ jalapp±ye dese k³panikaµe pasup±nattha½ patth±r±diracite jal±saye. ¾h³yante pasavo atra p±n±y±ti ±h±vo, ºo, vu¹¹h±v±deso. Nipivanti asmi½ nip±na½, yu. Dvaya½ surakh±te, aporise devanimmiteti bh±vo, soº¹e-iccaññe. “Akh±to devakh±tako”ti [amara 10.27] hi amaram±l±ya½ pu½sakaº¹a½. 681. Nadyanta½ nad²ya½. Savat²ti, anto, nad±di, savant². Ninnaµµh±na½ gacchat²ti ninnag±, kvi. Sanda pasavane, u, assitta½, vaººavik±ro, sindhu. Sara gamane, to, ik±r±gamo, sarit±. ¾p±na½ niv±so ±po, samuddo, ºo, ta½ gacchat²ti ±pag±. Nada abyattasadde, nadat²ti nad², nad±di, taraªgan²pyatra. Dvaya½ gaªg±ya½. Bhag²rathena raññ± nibbattit± bh±g²rath²ti lokiy±, asm±kantu matena n±mamattameveta½ tass±ti sanniµµh±na½, eva½ sabbatra. Gacchat²ti gaªg±, gamito go, tipathagat±pi, tayo saggamaccap±t±lapathe gat± tipathagat±. Sindh³na½ nad²na½ saªgamo melako sambhedo. Samm± bhijjanti asmi½ sambhedo, sa½pubbo bhidi melane, ºo. 682. Gaªg±dik± im± pañca nadiyo mah±nad² n±ma. Acira½ s²ghagamana½ etissamatth²ti aciravat². Yamu uparame, uno, yamassa bhagin² v± yamun±, bhaginyatthe uno. Sar±ni bhavanti y±ya avadhibh³t±y±ti sarabh³, sara gatihi½s±cint±su v±, ³, abhonto ca, sarabh³. Maha p³j±ya½, a, nad±di. Candabh±g±dik± ninnag± pañca mah±nadito aññ±sa½ nad²na½ bhed±. Candabh±go n±ma pabbato, tato pabhavat²ti candabh±g±. Sarayog± vantu, majjhe sak±r±gamo, nad±di, sarasvat². Vanturatr±tisaye. 683. Niddosa½ jala½ assa½ nerañjar±, yad±di, atha v± nerañjar± n±ma t³riyaviseso, ta½sam±nasaddat±ya aya½ nad² nerañjar± n±ma. N±n±g±h±kul²bh³tat±ya kucchita½ vera½ ass± k±ver², nad±di. Namma½ sukha½ dad±t²ti nammad±, ºo. ¾din± sar±vat² vettavat² kaºµak² kosik²-±dik± anek± nad²bhed± saªgahit±. Dvaya½ hammiyadev±lay±d²su jalamagge. V±rino nikkhamanamaggo v±rimaggo. Nala gandhe, a, nad±di, ¼atta½, pan±¼i, aya½ itthiya½, pume ca. Tika½ g±madv±ramhi asucip³tipaªkasampuºº±ya½ k±suya½. Citta½ dunot²ti candanik±, yad±di. 684-685. Jamu adane, alo, nad±di, bonto ca, ¼atta½, jamb±¼². Avalagganti asmi½ o¼igallo, lagga saªge, alo, ¼atta½, assi, galopo, dvittañca. S±ddhapajjena padumassa n±ma½. Sarasi ruhat²ti saroruha½, ro. Sata½ patt±ni assa, padmavisesatthepyassa padmatt± visesato abhedo. Ara½ vindat²ti aravinda½. Pada gamane, umo. Paduma½, anitth². Paªke kaddame ruhat²ti paªkeruha½, aluttasam±soya½. Nala gandhe, ino, ¼atta½. Pusa vu¹¹himhi, kharo, vu¹¹hi, sassa ko, pokkhare jale j±tanti v± pokkhara½. Mu¼±latopi uggantv± pupphati mu¼±lapuppha½. Ka½ jala½ alayati bh³sayat²ti kamala½, ala bh³sane. Bhisatopi uggantv± pupphat²ti bhisapuppha½. Kuse jale seti tiµµhat²ti kusesaya½, ro, aluttasam±so. T±marasampi, t±mara½ jala½, “t±mara½ ghatamaººo ce”ti tantatantara½, tatra seti tiµµhat²ti t±marasa½, ro. 686. Sita½ seta½ kamala½ “puº¹ar²kan”tyuccate, pu¹i khaº¹ane, mu¹irityeke, iko, ar±gamo ca, massa po, iss²k±ro ca, puº¹ar²ka½. Ratta½ tu kamala½ “kokanada½, kok±sako”ti coccate. Koke n±dayat²ti kokan±da½, ºo. Rattuppale ca, “kokanada½, kokanudan”tipi p±µho, ke kanati dibbat²ti v± kokanada½, bh³v±di, do, asso. Kana dittikantigat²su, ke k±sat²ti kok±sako, ºvu, k±sa dittiya½. Dvaya½ kesare, ke j±yat²ti ki, kamal±di, tasmi½ j±yati, jalat²ti v± kiñjakkho, kho, nassa, lassa v± ko, niggah²t±gamo, ke sarat²ti, a, sattamiy± alopo, dvayamanitth². Dvaya½ padm±didaº¹e. Daº¹asadisat±ya daº¹o. Nala gandhe, ºo. 687. Dvaya½ mu¼±le. Visa peraºe, vassa bho, bhisa½, bh±sa dittiya½ v±, ±k±rassi. M³le j±yat²ti mu¼±lo, aññatthe alo, rass±di, ¼attañca, m³la patiµµh±ya½ v±, alo, sesa½ pubbasadisa½, dvaya½pyanitth². Dvaya½ kaººik±ya½. B²jassa koso ±karo b²jakoso. Kaººe kar²yat²ti kaººik±, kaºº±laªk±ro, ta½sadisasaºµh±nat±ya kaººik±, padum±d²na½ sam³he gahane vanetyattho. Saºa d±ne, ¹o, saº¹a½, “saº¹a½ paddh±disaªgh±te, gopatimhi pume bhave”ti n±natthasaªgaho. 688. Dvaya½ padmakumud±dis±maññe, tath± hi padma½ mahoppala½ sitoppalamuccate, “kuvalaya½ uppalañca, n²lamind²varanti hi”iti by±¹i, “uppalañca kuvalaya½, n²lamind²vara½ matan”ti bh±guri ca, “romo siti ca n²lo, kuvalayamind²varañca n²lambujan”ti tu vararuci. “Kuvalayadalas±mopyaªgadadhiti paridh³ saran”ti m±ladhi, m±dhavo ca, tatra pubbakamatamiha niss²yate. Yadyeva½ kathamuppalasaddena n²luppal±d²sveva buddhi, na pana mahoppal±dimh²ti? Vuccate– s±maññepi dhaññatte yath± dhaññasaddena kalam±d²sveva buddhi, na pana mugg±d²su, evamih±pi. Upubbo p± p±ne, alo, dvitta½, udake plavat²ti v± uppala½, yad±di. Kuy± pathaviy± valaya½ iva sobh±karatt± kuvalaya½. Dvaya½ n²luppale. N²lavaººe, a, n²la½, indat²ti ind², nad±di, ind² lakkh², tass± vara½ ind²vara½, inda paramissariye v±, ²ro. Asmi½ n²luppale sete kumuda½ n±ma. Kuya½ modate kumuda½, ºo. Assa padum±dino kando s±l³kamuccate. Ka½ sukha½ dad±t²ti kando, kanda avh±ne v± rodane ca. Sala gamanattho daº¹ako dh±tu, uko, d²gho, s±l³ka½. 689. Tika½ ratt±rattas±maññe. Kamalato aññatarasmi½ jalakusume, na tu ratteyeva, sugandhena yutta½ sogandhika½. Kassa h±ra½ iva sobh±karatt± kallah±ra½, l±gamo, dvittañca. Daka½ s²tala½ karot²ti dakas²talika½. Dvaya½ sev±le. Udaka½ sevat²ti sev±lo, alo, vak±r±gamo, isse ca. N²lat²ti n²lik±, n²la vaººe, iko, n²lavaººayogato v± n²lik±, sevalopi, dvaya½ padmayutte dese, padmasam³he ca. Na¼in² ca paªkajin² visin² ca sarojin² padmin²ti pariy±y±. “Padmasaº¹a½ tad±kare”ti hi pariy±ya½ ratanam±l±ya½ m±dhavo, visa½ sama½, tabbantat±ya visin², ino, nad±di. Ambujayogato, ambuj±na½ sam³hato v± ambujin². 690. Tilab²j±dayo sev±lo n±ma. Tatra tilab²jappam±ºa½ jalasaºµhita½ n²l±divaººayutta½ tilab²ja½ n±ma. Saªkho n±ma sapatto appakaº¹o ukh±pidh±n±dippam±ºo sam³lo eko sev±laviseso. Paºako n±ma bhamarasaºµh±no n²lavaººo eko sev±laviseso, paºa saªkh±te, ºvu, paºako.
P±t±lavaggavaººan± niµµhit±.
Iti sakalaby±karaºamah±van±saªgañ±ºac±rin± kavikuñjarakesarin± dh²mat± sirimah±caturaªgabalena mah±maccena viracit±ya½ abhidh±nappad²pik±vaººan±ya½ bh³kaº¹avaººan± samatt±.