3. S±maññakaº¹a

1. Visesy±dh²navaggavaººan±

691. Iha vakkham±ne s±maññakaº¹e s±ªgop±ªgehi aªga-up±ªgadvayasahitehi visesy±dh²nehi visesy±yattehi visesanasaddehi sobhan±d²hi sa½kiººehi aññamaññavij±tiyatthehi dabbakriy±guº±d²hi anekatthehi samayavaºº±d²hi abyayehi cirassam±d²hi ca kam± kamato vagg± kathyante, te ca pubbavaggasannissay±, tath± hi sobhan±dayo devamanuss±d²su visesanabh±vena sambandh±, kriy±dayo tu tad±dh±rat±ya, samay±dayo v±cakat±ya, cirassam±dayo ta½kriy±visesanabh±vena, tatoyeva s±dh±raºatt± s±maññakaº¹amida½.
692. Iha satthe bhiyyo r³pantar± liªgavinicchayo, so atr±pi vagge bhiyyo r³pantar±yev±ti vippaµipattinir±sattha½ by±pakany±yam±ha “guºi”cc±din±. Tassattho– visesanabh³t± sabbe guºasadd±, dabbasadd±, kriy±sadd± ca visesy±dh²nabh±vena hetun±yeva, na bhiyyo r³pantar±pi visesanasaddena samaliªgino siyunti, yath±– sobhan± itth², sobhano puriso, sobhana½ citta½.
693-696. Subhanta½ sobhane. Subha sobhane, yu. Ruca dittiya½, iro. S±dha sa½siddhiya½, u. Mana½ toset²ti manuñña½. ѱ parim±ºatosananis±manesu, antassuk±ro, mana½ ± bhuso toset²ti v± manuñña½, tad± “mano aññan”ti chedo, ±lopo. Cara gatibhakkhanesu, ºvu, carati cittametth±ti c±ru. Suµµhu dar²yate sundara½, dara d±raºe Vagga gamane, u, vaggu. Mano ramati asmi½. Kamu icch±ya½, to. Harati citta½ h±r², º². Mana ñ±ºe, ju, mano javati yasmi½ v± mañju, nalopo. Piyas²layuttat±ya pesala½, piyassa pe, ²ssatta½. Bhadi kaly±ºe, do. gatiya½, mo. Kala saªkhy±ne, y±ºo. Mana½ appeti va¹¹het²ti man±pa½, mano appoti yasminti v± man±pa½, ±pa p±puºane, adipubbo ca. Labhitabbanti laddha½, to, sakatthe ko. Subhat²ti subha½, sundarena sabh±vena bhavat²ti v± subha½.
Puªgavanta½ uttame, ubbhuto atyattha½ uttamo, ubhasaddato ubbhutatthato visesatthe tamo, uggatatamatt± v± uttamo. Vara patthan±ya½, pavaro. Iµµhapaccaye vu¹¹hassa deso, jeµµho. Pakaµµha½ mukha½ ±rambho assa pamukho. Natthi uttaro uttamo yasm± anuttaro. Pamukho ca anuttaro c±ti dvando. Adipubbe varo. Mukhamiva mukhyo, ivatthe yo. Padadh±t²ti padh±na½, yu. Pamukhabh±ve tiµµhat²ti p±mokkho, ubhayatr±pi vu¹¹hi. Pakaµµha½ r±t²ti para½, ºo. “Aggan”ti j±nitabbanti aggañña½, “aggan”ti pam±nitabbanti v± aggañña½. Uttaro uttamasadiso. Padh±nabh±va½ n²ta½ paº²ta½, n² naye, kammani ºo. Para½ paccan²ka½ m±ret²ti parama½, pakaµµhabh±ve ramat²tiv± parama½, ºo. Iyiµµhesu pasatthassa, vu¹¹hassa ca so, seyyo, seµµho ca, “kvac±savaººa½ lutte”ti isse. G±ma½ net²ti g±maºi, “tass²l±d²su º² tv±v² c±”ti º², rasso, g±maºi. Santatamat±ya sattamo, santato tamo, santassa ca so. Vises²yateti visiµµho, sisa visesane, to. Ara gamane, ºyo, ik±r±gamo, ariyo. Natthi aggo yasm± n±go, d²gh±di, galopo ca. I gatiya½, ºvu, isse, alopo ca, eko, sadisarahitat±ya v± ek²bh±ve tiµµhat²ti eko, ko. Uss±peti paccan²keti usabho, usa d±he, abho Aja gamane, a, jassa go, dvitta½, aggo. Muca mocane, h²namajjhimabh±vehi muccat²ti mokkho, to, tassa kho. Mokkha mocane v±, a. Padh±nabh±va½ gacchat²ti puªgavo, yad±di, pukkhalopyatra, pusa vu¹¹himhi, alo, sassa kho, asar³padvitta½. Ete cuttam±dayo sam±sag±pi asam±sag±pi uttamatthav±cak±. Amarakose pana n±gosabhapuªgav±na½ sam±sagatteyeva uttamatthav±cakat± vutt±, vuttañca–
“Uttarasmi½ pade byaggha-puªgavo’sabhakuñjar±;
s²hasadd³lan±g±dy±, pume seµµhatthagocar±”ti [amara 21.59].
Tassattho– byaggh±dayo kammadh±rayasam±se sati uttarapad²bh³t± seµµhatthavisay± pubbapadassa seµµhatthav±cak± pulliªg± ca bhavanti, yath± “purisabyaggho, munipuªgavo”icc±di. S²h±dayo, ±divar±hapuº¹ar²kadhorayhasov²r±dayo ca sam±sag± kammadh±rayasam±se uttarapadabh³t± seµµhatthav±cak± pumeva bhavanti, yath± “sakyas²ho, kavikuñjaro, purisasadd³lo, purisavar±ho”icc±di.
697. Cittassa, akkhino ca p²tijanaka½ vatthu aby±seka½, asecanañca n±ma, na by±siñcanti nakkharanti nayanaman±ni yasm±ti aby±seka½, asecanañca, na by±siñcanti ca yasmi½ ±gantukabh³t±ni aññaras±n²ti v± aby±seka½, asecanañca. ðo, yu ca.
Chakka½ iµµhe vatthumhi. Icchitabba½, esitabbanti v± iµµha½, isu icch±ya½, isa gavesane ca, to. Subhatta½ gacchat²ti subhaga½, kvi. Hadaye s±dhu, hadayassa v± piyanti hajja½, ºo, dantassa lopo, dyassa jjo. Dayitabba½ ±d±tabbanti dayita½, to. Valla sa½varaºe, kammani abho. Piy±yitabbanti piya½,p² tappanakant²su, ºyo, rass±di.
698. Tika½ tucche. Tuca vin±se, cho. Rica viyojanasambajjhanesu, sambajjhana½ missana½, to, sakatthe ko. Sunassa hita½ suñña½, yo, nyassa ñño, suna gatiya½ v±, yo. Dvaya½ as±re. Phala nipphattiya½, u, gu v±. Pubbatra gonto, asse, pheggu.
Tika½ pavitte. Medha hi½s±saªgamesu, medh²yate saªgam²yate mejjha½, ºyo, jhassa jho, asar³padvitta½. Pu pavane, to, d²gh±di. Vu¹¹h±v±deso, ik±r±gamo ca. Dvaya½ aviraddhe. Na virajjhat²ti aviraddho, radha hi½s±par±dh±pagamanesu, to. “Dha¹habhahehi dha¹h± ce”ti tassa dho. Paºa byavah±rathut²su, ºvu, viraddhavoh±rena na paº±met²ti apaººako.
699-701. Dvaya½ j±ty±c±r±din± anindite. Upubbo, papubbo ca kasa vilekhane, hi½s±yañca, to, “s±disantapucchabhanjaha½s±d²hi µµho”ti sah±dibyañjanena tassa µµho.
G±rayhanta½ j±ty±c±r±din± nindite. Nih²yateti nih²no, h± c±ge, ino, d²gho. Adipubbe h²no. Lama nind±ya½, ºvu, l±mako. Kiµa gatiya½, pati nipubbo tu nind±ya½, µho, patikiµµha½, nikiµµhañca. Ittarasaddo l±makatthav±cako p±µipadiko, “j±ty±c±r±d²hi nih²noyan”ti avaditabboti avajjo, tabbh±vattho cettha ak±ro. Vada viyattiya½ v±c±ya½, ºyo, dyassa jjo. Kucch± sañj±t± assa kucchito. Adhobh±ge j±to adhamo, ossatta½. Uma nind±ya½, kamme a, sakatthe ko, usso, omako. Garahitabboti g±rayho, garaha nind±ya½, ºyo, vaººavipariyayo.
Dvaya½ malayutte. Malayuttat±ya mal²no, ino, d²gho. Assatthyatthe ², masapaccaye mal²maso, kaccara½, malad³sitampi, kucchita½ carat²ti kaccara½.
Tip±da½ vipule. Braha vuddhiya½, r±j±di, brah±. Maha p³j±ya½, anto. Pula mahatte, vipula½. Sala gamane, vis±la½, ºo. Patha saªkhy±ne, ulo, assu, puthula½, umhi puthu. Gara secane, u, garu. Ara gamane, u, assu, uru. Tanu vitth±re, to, iºº±deso, tassa tho, assi, asar³padvitta½, vitthiººa½.
Vaµharanta½ th³le. tappanakant²su, ino. Th³la paribr³hane, a. dh±tuto ²varo, p²vara½. Lapaccaye thulla½, rass±di. Vada viyattiya½ v±c±ya½, vadat²ti vaµhara½, aro, dassa µho. Th³lamupacitama½savipul±yatama½s±di.
Dvaya½ sannicite. ¾nipubbo ci caye, kamme to, ±cita½, nicitañca.
702. Siloko sabbasmi½. Sarat²ti sabba½, vo, rassa ca vo. Sa½pubbo asu khepane, to, samatta½, atha v± sama tima vekallabye, to, samatta½. Na khiyat²ti akhila½, lo, akhila½, nikhilañca tath±. Saka sattiya½, alo, kal±bhi avayavehi saha vattateti v± sakala½. Sesato avasiµµhato niggata½ nissesa½. Kasa gamane, ino, ºatta½, kasiºa½. Na sesa½ avasiµµha½ asesa½. Aggena sikharena saªgata½ samagga½. Kate sam±se pubbanip±to abhidh±n±. Ðna parih±ne, na ³na½ asmi½ an³naka½, ko.
703. Bahulanta½ bahutte, bh±veti va¹¹het²ti bh³ri, bh³ satt±ya½, ri, bh³ri, d²gh±di, rassanto, ²mhi bh³r², medh±. Pahu sattiya½, to, uk±r±gamo, papubbo satt±ya½ v±, rasso. Paci vitth±re, uro, pacura½. Bh² bhaye, bh±yati yasm±ti bhiyyo, dvitta½. Sampahot²ti sampahula½, lo. Baha vu¹¹hiya½, u, bahu. Yebhuyyasaddo bahulatthav±cako p±µipadiko. Bah³ atthe l±bh²ti bahula½.
Dvaya½ bahigate. Bahi j±ta½ b±hira½, iraºa.
704-706. Yesa½ padatth±na½ matta½ pam±ºa½ sat±dito para½ adhika½ bhavati, te parosat±d². ¾din± parosahass±di. Satato paro parosata½. Sahassato paro parosahassa½, parassa pubbanip±to abhidh±n± parasadd± ok±r±gamo. Pajja½ appe. Parito atta½ khaº¹ita½ paritta½. Sukha takriy±ya½, takriy± sukhana½, umo. Suca socane v±. Khuda pip±s±ya½, do, khudda½. Thuca pas±de, ºo. Ala bh³sanapariyattiniv±raºesu, po, lassa po, appa½. Kisa tanukaraºe, ºo. Tanu vitth±re. Ci caye, ulo, dvitta½, culla½, n²ce pana cullo. M± m±ne, chad±d²hi to. Rass±di, matt±, itthiya½. Lisa app²bh±ve, a. chedane, luyateti lavo, a. Aºa gatyattho, u. Kaºa sadde, a, kaºo. Lav±d²hi saha kaºo pume, vuttañca amarakose “pume lavalesakaº±ºavo”ti [amara 21.62].
Ñattanta½ sam²pe. Saªgat± ±po yasmi½ sam²pa½, ±ss². dito yad±din± kaµo, nikaµo, natthi kaµo ±varaºa½ etass±ti v± nikaµo. Sadasm± to, ±sanno. Kaºµha½ sam²pa½ upagata½ upakaµµho. “Kaºµho gale sanniµµh±ne, sadde madanap±dape”ti hi n±natthasaªgaho, idha pana kaºµhassa kaµµh±deso, ºalopo v±. Abhy±s²dat²ti abhy±so. “Abhy±so tu sam²pamhi, pum± abhyasanepi ce”ti [cint±maºiµ²k± 21.67] rabhaso. Saha antena santika½, sakatthe iko. Vid³rapaµipakkhatt± avid³ra½. Saªgata½ anta½ s±manta½, sasaddassa d²gho, niggah²tassa mo, sa½ nipubbopi kaµµhasaddo sam²patthoyev±ti dassanattha½ ud±haµa½, kasa vilekhane v±, to, sannikaµµha½. Antikabh±va½ upagata½ upantika½. Saha k±sena vattate sak±sa½, k±sa dittiya½. Antayog± antika½, iko. ѱyateti ñatta½, to, sak±sasaddena sani¹asadesasavidhasamariy±dasaves±pi gayhanti. Saha ni¹ena, saha desena, saha vidh±ya, saha mariy±d±ya, saha vesena vattateti viggaho, byuppattinimitta½, r³¼h²sadd± pana ete.