7. P±t±lavaggavaººan±

649-650. Catukka½ p±t±le. Adhara½ bhuvana½ adhobhuvana½. Patanti asmi½ p±t±la½, alo, majjhe d²gho. N±g±na½ loko. Ras±ya tala½ ras±tala½.
Sobbhanta½ chiddamatte. Raºa sadde, dho, natta½, yad±di. Vara dittiya½. Vigato varo v±raºa½ assa vivara½, chidi dvidh±karaºe, do. Kuha vimhayane, aro. Susa sosane, iro. Bila bhedane, a. Susato i, susi. Chinditv± gacchat²ti chiggala½, yad±di. Suµµhu abbha½ ±k±sa½ asmi½ sobbha½.
“Susiran”ti chiddas±maññe ya½ napu½sakavacana½, ta½ sacchidde chiddavati dabbe t²su, yath± “susiro rukkho, susir± ciñc±, susira½ kaµµhan”ti.
Dvaya½ bh³michidde. K±sa dittiya½, u. Ava rakkhaºe, aµo, ±v±µo, av±µopi. Dvaya½ sapp±na½ r±jini. Vasu ratana½ yassatth²ti v±suk².
651. Dvaya½ n±g±na½ r±jini. Devehipyassanto nopaladdhoti ananto, sesopi, sisa hi½s±ya½, sisati kappanteti seso, a.
Dvaya½ ajagare. Vahatism± aso, v±haso. Aja½ ch±ga½ gilat²ti ajagaro, a, issatta½, lassa rattañca. Say²pi, sayanas²lo say².
Dvaya½ gonasasappe “ª±-cve”iti khy±te. Gavasseva n±s± ass±ti gonaso, saññ±ya½ n±sasaddassa naso kato [p±ºini 5.4.119]. Tila½ icchat²ti tiliccho, tiriya½ añcat²ti v± tiliccho, yad±di.
Dvaya½ de¹¹ubhe, yo “jalasappo”ti vuccati. De¹¹un± r±jiy± ubhat²ti de¹¹ubho. Piµµhe r±jiyog± r±julo, ulo, badhirasappepyete.
652. Kambalo ca assataro c±ti ime dve n±gakul± merup±de vasanti.
Dvaya½ vesmanivuµµhasappe. “Vamman²”tipi p±µho. “Asuddo gharasappo”ti vuttatt± nibbisat±ya am±ritatt± s²layutta½ att± mano yasmi½ silutto, assu, rass±di.
Dvaya½ rukkhagg±d²su nivuµµhasappe. N²lo harito sappoti n²lasappo. “N²lo kaºhamhi harite”ti hi t±rap±lo. Paµhamak±le sil±ya½ bhavat²ti sil±bhu.
653-654. Visadharanta½ sappamatte. ¾siya½ visa½ etassa ±s²viso, ±s² sappad±µh±. Bhuja koµilye, kuµil±yam±no gacchat²ti bhujaªgo, eva½ bhujago, bhujaªgamo ca. Ahi gamane, i. Saranto sappati gacchat²ti sar²sapo, ass², sa½yogalopo, aluttasam±soya½, bhujaªgabhujaªgam±pi, sabbadharakate pana “bhusa½, punappuna½ v± kuµila½ sappat²ti sar²sapo”ti vutta½. Phaºayog±, ², phaº². Sappatism± a, bh³miphuµµhena gattena gati sappana½. Ara½ s²gha½ gacchat²ti alagaddo, massa do, rassa lattañca, alagaddo, jalasappepyaya½, “alagaddo jalav±¼o”ti [amara 8.5] hi amaras²ho. Bhogo phaºik±yo, ta½yog± bhog². Panna½ gacchat²ti pannago, p±dehi v± na gacchat²ti pannago. Dve jivh± assa. Uras± gacchat²ti urago. Visesena ±l±ti gaºh±ti ±yunti v±¼o, lassa ¼atta½, gamane v±, alo. D²ghasar²rat±ya d²gho. D²gh± piµµhi yassa, sam±se ko. Udarameva p±do yassa. Visa½ dharati. Cakk², kuº¹al², g³¼hap±do, cakkhussavo, k±kodaro, dabb²karo, bilesayo, jimhago, pavan±sanopi. Sirasi cakkayog± cakk². Kuº¹alamiva vapu assatth²ti ta½yog± kuº¹al². Cakkhun± suºot²ti cakkhussavo. K±kodaramiva udara½ assa. Dabbigatikatt± phaº± dabb², ta½ karoti bandhat²ti dabb²karo. S±maññaniddesepi kaºhasapp±diyeva dabb²karo. Jimha½ kuµila½ gacchat²ti. Pavan±sano v±tabhoj².
Phaºino sappassa tanu k±yo bhogo n±ma. Bhujat²ti bhogo, bhuja koµilye, ºo.
655-656. Dvaya½ sappassa d±µh±ya½. Asati yena asa½, mukha½, tasmi½ bhav± ±s², sappassa d±µh± dantuttam±. Dvaya½ sappassa jiººatace nimuccate yasm± sappoti, ºo. Kañcukasadisatt± kañcuko. Sam± tulyatth±.
Dvaya½ visamatte. Soºipathagata½ visati dehanti visa½, visa pavesane. Girat²ti gara¼a½, a¼o.
Hal±halo, k±¼ak³µo, ±din± k±kol±dayo ca satt±ti ime nava tabbhed± tassa visassa bhed±. Vuttañca–
“Pume paº¹e ca k±kola-k±¼ak³µahal±hal±;
soraµµhiko sukkikeyyo, brahmaputto pad²pano;
d±rado vacchan±bho ca, visabhed± ime nav±”ti [amara 8.10-11].
Tatra hal±halo pume, k±rena napu½sakepi, “h±l±halan”ti hi tikaº¹asese [tikaº¹asesa 1.8.5] d²gh±dipi. T±lapatrasaºµh±no n²lapatro gothan±katiphalo gaccho hal±halo. Assa ca sam²pe rukkh±dayo ¹ayhante. Himavati, kikkind±ya½, koªkaºesu, dakkhiºasamudde ca j±yate, hanat²ti halo, a, nassa lo, hal±nampi halo hal±halo, majjhad²gho. Tiriyalekh±ya cita½ dvijapadehi yutta½, tath± gaºµhibhi by±pita½ bindubhideva ya½ ghanatarehi, ta½ k±¼ak³µa½. Idañca puthum±lin±mass±surassa soºitamh± eva asurasamaye [dev±suraraºe (?)] Samuppannassa assattharukkhasadisassa rukkhassa niyy±so, ahicchattamalayakoªkaºasiªgaverapabbat±d²su coppajjate. Vaººena k±¼añca ta½ satt±na½ j²vitaharaºato lohamuggarasadisat±ya k³µañceti k±¼ak³µa½.
Brahmaputto tu kapilo, malayaddibhavo kharo;
pad²pano tu dahano, rattavaººo’ñjanaddijo [cint±maºiµ²k± 8.10-11].
Darade bhavo d±rado, suppabhan±mako ta½desapasiddho ca. Vacchan±bho sinduv±rapattasadiso ca ta½sam²pe rukkho na vaddhate, ta½samphassav±yu ca jarayati, viñjh±ya½, kikkind±yañca j±yate, eva½ visantar±nampi sar³pa½ ±gamato viññeyya½.
Dvaya½ dhanattha½ sappagg±he. V±¼a½ sappa½ gaºhanas²lat±ya v±¼ag±h². Ahino tuº¹ena mukhena dibbat²ti ahituº¹iko, ºiko, “v±¼agg±ho’hituº¹iko”ti [amarakose 8.11-g±th±yampi] amaram±l±.
657. Tika½ niraye. Ayo iµµhaphala½, so niggato asm±ti nirayo, nindito rayo gamana½ etth±ti v± nirayo. Duµµh± gati duggati. Apuññe net²ti narako, ºvu, ranto ca, narako.
Tesu nirayesu yo “mah±nirayo”ti vutto, so aµµhadh± hot²ti ta½ dasseti “sañj²vo”cc±din± silokena. Marant±pi kammaphal±nubhavanattha½ punappuna½ j²vanti asmi½ sañj²vo. Yattha niraye nerayik±na½ sar²r±ni va¹¹hak²na½ k±¼asuttena saññ±ºa½ katv± v±siy± tacchanti, so k±¼asutto. Bhusa½, punappuna½ v± dukkhitasaddena ravanti asmi½ roruvo, mahanto ca so roruvo c±ti mah±roruvo. Puna “roruvo”ti c³¼aroruvo vutto. Bhusa½ patanti asmi½ pat±pano, “v²ci taraªge appe c±”ti ruddo, natthi sukhassa v²ci lesopi atr±ti av²ci, “v²ci sukhataraªges³”ti tikaº¹aseso [tikaº¹asesa 3.3.78], tasm± natthi v²ci sukha½ etth±ti av²ci. Samantato ±gatehi pabbatehi haññanti atr±ti saªgh±to. Tapanti atra t±pano, itisaddo aµµhanna½ parisam±panattho.
658. Tattha nirayesu vetaraº² ca lohakumbh² c±ti ime dve niray± jal±say± jal±dh±r±, te ca thiya½, taraº² n±v±, s± natthi yassa½ vetaraº². Lohamay± kumbh² lohakumbh².
Dvaya½ nirayap±le. K±raº± y±tan±, s± ca tibbavedan±, ta½ karot²ti k±raºiko. Nirayagatasatte p±t²ti nirayapo.
Dvaya½ nirayagatasatte. Niraya½ gacchat²ti nerayiko. Naraka½ gacchat²ti n±rako.
659. Udadhi pariyanta½ samuddassa n±ma½. Aººo jala½, so v±ti gacchati yasmi½ aººavo, aººo yasmi½ vijjat²ti v± aººavo, assatthyatthe vo. Sagarehi r±jakum±rehi khato s±garo, s±na½ dhan±na½ ±karoti v± s±garo, kassa go, s±ga sa½varaºe v±, aro. Sandateti sindhu, sanda savane, yad±di. Udi kledane, samm± klidanti candodaye asm± ±p±n²ti samuddo. Jal±ni, udak±ni ca nidh²yante, dh²yante c±tr±ti jalanidhi, udadhi ca, udakassa ud±deso.
Tassa samuddassa kh²raººavo, ±din± lavaºodo, dadhyudo, ghatodo, ucchurasodo, madirodo, s±dudako c±ti ime satta mahaººavavises± bhavanti [by±khy±sudh± 1.10.2]. Kh²ravaººo aººavo kh²raººavo.
660. Assa samuddassa k³ladeso t²radeso vel± n±ma, vigacchanti ir± yassa½ vel±, latta½. Cakkamiva salil±na½ jal±na½ bhamo bhamana½ ±vaµµo n±ma, ±vaµµanti jal±ni atr±ti ±vaµµo.
Tika½ bindumhi. Thu abhitthave, vo, usse. Vidi avayave, u, bindu. Phusa phusane, to, phusita½. P±k±re, geh±ditittiyañca jalaniggamo bhamo n±ma, bhamu anavaµµh±ne.
661. Siloko udake. ¾pa by±pane, appoti sabbatr±ti ±po. P±tabbanti payo, p± p±ne, ºyo. Rasso payo. Jala dhaññe, a. V±rayati ninnonatanti v±ri, vara nisedhe, ºi, v±rayati pip±santi v± v±ri. P²yateti p±n²ya½, an²yo. Salat²ti salila½, sala gatiya½, ilo. Udi kledane, ºvu, ulopo, daka½ pip±saccheda½ karot²ti v± daka½, “d± d±nacchedadh±t³”ti [ekakkharakosa 20 g±th±] hi ekakkharakose, rasso. Ana sadde, a, dvitta½, ara gamane v±, to, ann±deso, ºatta½. naye, ²ro. Vana sambhattiya½. Van²yate pip±seh²ti vana½. V± gamane, alo. T±yate p±layateti toya½, t± p±lane, cur±di, yo, ±k±rassotta½. Amba sadde, u, ambu. Udi pasavanakledanesu, ºvu, udaka½. Kara karaºe, kvi, ka½. Kamala½, kh²rampi, kamu icch±kant²su, alo. Khanu hi½s±ya½, ²ro, nalopo, kh² khaye v±, kh²ra½.
662. Catukka½ taraªge. Taranto gacchati, t²ra½ v± gacchat²ti taraªgo, aluttasam±so, paratra ²ssatta½. Sayameva bhijjateti bhaªgo, a. Ðha vitakke, mi, halopo, ³mi, ara gamane v±, mi, ass³, ralopo. Vimhaya½ vicitta½ cinot²ti v²ci, i, upasaggassa d²gho, ete dve pumitthiya½.
Ullolo, kallolo c±ti ida½ dvaya½ mah±v²c²su kathyate, lola umm±dane, ullolayat²ti ullolo, ºo, ula gamane v±, olo, dvitta½. Kalla sadde, olo, kallolo.
663. Silokaddha½ kaddame. Jala½ balate jamb±lo, kammani ºo, mak±ro vaººavik±ro. Kala saªkhy±ne, alo. Paca vitth±ravacane, kammani ºo. Cikkha vacane, alo, dvitta½. Kada madde, amo, dvitta½.
Chakka½ v±luk±ya½. Pula mahatthe, ino, ¼atta½. Vala sa½varaºe, ºvu, assu, v±luk±, th². Vaººa sadde, vaººo. Mara p±ºac±ge, u, maru, devepi. Ara gamane, u, assu, uru, mahantepi, vaººo ca maru ca uru ca vaººamar³ru. Sica paggharaºe, to, sikat±, th².
664. Jalamajjhagata½ tala½ kammabh³ta½ “antar²pa½, d²po”ti coccate. Dvidh±gat±na½ ±p±na½ antaragata½ antar²pa½, ±k±rass². “Antar²yan”ti v± p±µho, tad± dvidh±gat±na½ ±p±na½ antare bhava½ antar²yanti viggaho, ak±rass². Dvidh±gat±ni ±p±ni asmi½ hetubh³teti d²po. Vak±ra±k±r±na½ lopo, iss² ca, d²po, v±k±rena d²pampi.