511. Veºu½ va½sa½ dhamat²ti veºudhamo. Veºuv±danasippayog± veºaviko, ºiko. Yo p±ºineva p±ºantare muraj±disadda½ uµµh±payati, so p±ºiv±do. P±ºi½ hant²ti p±ºigho. P±ºiyopi. P±ºiv±danasippayog± p±ºiyo, yo. P³pena j²vat²ti p³piyo, p³po paºiyo vikkeyyo yassa. P±n±g±ra½ suº¹±, taµµhatt± sur± soº¹±, ta½ vikkiº±t²ti soº¹iko, “nenaniddiµµhamaniccan”ti [k±tanta 1.2.18 naghaµ²ta½ anicca½ (paribh±sendusekhara 97)] paribh±sato vuddhi. Majja½ vikkiº±ti s²lena. Maº¹ah±ropyatra, maº¹a½ sur±sambandhamaggabh±ga½ harati uddharat²ti maº¹ah±ro. 512. Dvaya½ indac±lakhye kapaµe. Mayena asurena sure vañcayitu½ [calayitu½ (ka.)] payuttatt± mayassa aya½ m±y±, mayo eva sambaro, tass±ya½ sambar², º², nad±di. Dvaya½ m±y±k±re. Indaj±le niyutto indaj±liko. P±µih±rakopi. Paµiharati nayanamanen±ti p±µih±rako, ºvu. 513. Ariy±s±mañña½ orabbhik±d²na½ catunnamatthe. Ye urabbha½ e¼aka½ hantv± j²vant²ti orabbhik±. S³kare hantv± j²vanti s³karik±, tath± maga½ hantv± j²vanti m±gavik±. Sakuºe pakkhino hantv± j²vanti s±kuºik±, iti kamato bhavanti. 514. Dvaya½ j±like. V±gur± migabandhanaj±la½, t±ya carat²ti v±guriko, v±karikopi. Vaka ±d±ne, aro, ±, v±kar±, t±ya carat²ti v±kariko, pubbapakkhe kassa go, assu ca, v±guriko. Dvaya½ bh±rav±he. Bh±ra½ vahat²ti, kammani ºo. Bh±ra½ vahat²ti bh±riko. Tika½ vetanopaj²vini kiªkare. Vetanena j²vat²ti vetaniko. Bhato vetanena k²to, so eva bhatako, saññ±ya½ v± ko. Bhati½ vetana½ bhuñjat²ti v± bhatako, ko, issatta½. Kamma½ karot²ti kammakaro, kammak±ropi. Chakka½ d±se. Kiñci karot²ti kiªkaro, “ahamajja ki½ kariss±m²”ti bhattu kattabbakiccay±canatt± v± kiªkaro. D±sa d±he. D±santetass±ti d±so, a. Ciµa pesan²ye, pes²yate s±min±ti ceµo, ºo, sakatthe ko, ceµako. Pisa pesan²ye, ºo, sassa dvitta½. Bhara dh±raºaposanesu, bhar²yat²ti bhacco, “ricc±”tiyogavibh±gena bhar±ditopi riccapaccayo, “ramhi ranto r±dino”ti ralopo ca, bhacco. Paricarati s±m²nanti paric±riko. D±sero, d±seyyo, goppako, niyojjo, abhujissopyatra. 515. Te ca d±s± antoj±t±divasena catudh± siyu½. Antogehe d±siy± kucchimhi j±to antoj±to, dhanena k²to dhana½ datv± d±sabh±va½ gato dhanakk²to, sayameva d±sabyopagato bhayaniv±raº±dyattha½ d±sabh±vamupagato ca karamarabh±vena ±n²to karamar±n²to ca, icceva½ te d±s± catudh± siyunti pakata½. 516. Dvaya½ bhujisse. Bhuja p±lanajjhoh±resu, iso, dvitta½. Tika½ n²ce. Nih²na½ cinot²ti n²co, ºo, rassassa d²ghat±. Jama adane, mo. Nicchayena h±ni½ gacchat²ti nih²nako, h± parih±ne, i gatiya½, yu, sakatthe ko.
“Vivaººo p±paro n²co, p±kito ca puthujjano;
nih²no’pasado jammo, khullako itaro ca so”.–
Tyamarakose [amara 20.16]. Vigato vaººo assamo yassa vivaººo. “Assamo brahmac±riy±di, catukkepi maµhepi ce”ti n±natthasaªgahe. P±pa½ r±t²ti p±paro. Pakatiya½ yath±j±tabh±ve bhavo vijjam±no, na tu by±p±roti p±kito, ºo. Sajjanehi puthubh³to jano puthujjano. Apakaµµha½ sadati gacchat²ti apasado. Khuda½ l±t²ti khullo, dassa lo, khullo eva khullako. Ita½ kampita½ r±t²ti itaro. Dvaya½ an±lase. Kus²tassa bh±vo kosajja½, ta½ yassa natth²ti nikkosajjo. Lasa kantiya½, appa½ lasat²ti kil±su, ºu, na kil±su akil±su. Manda supane, a. Na lasati k²¼at²ti alaso. 517. Catukka½ caº¹±le. Sa½ sunakha½ pacat²ti sap±ko. Caº¹a caº¹ikke, ±lo. Mataªgassa apacca½ m±taªgo. Cu cavane, ºvu, cavako. “Plavako”tipi p±µho, plava gatiya½, ºvu.
“Caº¹±laplavam±taªg± div±kittijanaªgam±;
nis±dasapac±-ante-v±s² caº¹±lapukkus±”.–
Tyamarakose [amara 20.19-20]. Milakkhaj±ty±dayo mah±raññaniv±sino tabbhed± tassa caº¹±lassa vises±.
Goma½sabhakkhako yo tu,
lokab±hyañca bh±sate;
sabb±c±ravih²no’ya½,
milakkhaj±ti vuccate [cint±maºiµ²k± 20.20].
Milakkha abyattasadde. Milakkhante abyatta½ bh±santeti milakkh±, tesa½ j±ti yoni milakkhaj±ti. May³rapiñch±diparidh±no kir±to, kira vikiraºe, ato, kirat²ti kir±to. Kiratopi. Pattaparidh±no savaro. Sava gatiya½, aro. ¾din± pulindo, pula mahatthe, do, pulindo, sabh±s± byavah±r² desantarabh±s±nabhiñño, pulindo savarapariy±yoti keci. 518-519. Tika½ luddamatte, ayampi milakkhappak±ro. Migamacch±d²na½ nis±danato m±raºato nes±do. Ludha upagh±te do, dhassa do, l³ chedane v±, do, ubhayatr±pi sakatthe ko. Vijjhat²ti by±dho, rassassa d²ghat±. Dvaya½ migaludde. Mige hant²ti migavo, vo. Mige vijjhat²ti migabyadho. Siloko sunakhe. Saram± sun², tass±pacca½ s±rameyyo, ºeyyo. Sundara½ nakhametassa sunakho, sunassa v± p±µipadikassa unakho, suna gatiya½ v±, kho, eva½ sabbatra p±µipadikavasena v± dh±tuvasena v± r³pasiddhi veditabb±. Suna gatiya½, sunassa v± uno. Soºa vaººagat²su, suna gatiya½ v±, ºo, ºatta½, sunassa v± oºo. Kuka ±d±ne, uro, kukkuro. Suna gatiya½, ussa v±dese sv±no, uv±dese suv±no. Mige sarati hi½sat²ti s±¼³ro, ³ro, rassa ¼o. D²gh±dimhi s³no. Uss±tte s±no. Nalope uss±tte s±, aya½ pume, koleyyo, migada½sako, bhasakopyatra, kule gehe bhavo koleyyo. Miga½ da½sat²ti migada½sako. Bhasati bukkat²ti bhasako, bhasa bhaºane. Bhesajj±diyogena, nissaggena v± ummatt±dibh±vam±panno sunakho “a¼akko, atisuno”ti ca vuccate. Ala niv±raºe, kammani ºvu, dvitta¼att±ni, a¼akko. Alakkopi. Pakati½ atikkanto suno atisuno. 520. S±dibandhana½ sunakh±dibandhana½ rajj±di gadd³lo n±ma. Gadda sadde, ulo, d²gho. Dvaya½ d²pake. D²pa dittiya½, ºvu, ciµa pesan²ye, luddena ciµyateti ceµako, ºo, sakatthe ko, ºvupaccayena v± siddha½. Tika½ p±se. Bandha bandhane, kattari yu. Gantha ganthane, gantha koµilye v±, nthassa ºµho. Pasa b±dhanaphusanesu, kattari ºo. Dvaya½ v±kar±ya½, y± s±ºatac±d²hi mig±d²na½ bandhanattha½ kat±. Vaka ±d±ne, aro, itthiyamato ±. Mige ganthati bandhat²ti migaganthan², “migabandhan²”tipi p±µho. 521. Dvaya½ kum²ne. Yatra macch± pavisanteva, na nissaranti, kucchit± veº² ass± kuveº², nad±di. Vajjhappattat±ya kucchit± m²n± yasmi½ kum²na½, kamu padavikkhepe v±, ino, macch±dh±n²pyatra, macch± ±dh²yante yassa½ macch±dh±n², yu, nad±di. Dvaya½ j±le. ¾n²yantenen±ti ±nayo, ºo, ²sse, e aya. Jale hita½ j±la½, ºa. Dvaya½ vadhaµµh±ne. ¾gantv± hananti yasmi½ ±gh±tana½, yu, hanassa gh±to. Vadhassa m±raºassa µh±na½ vadhaµµh±na½. Dvaya½ adhikoµµane. Sad± ±koµµanatt± saha ³nen±ti s³n±, suna gatiya½ v±, itthiyamati a, d²gh±di. Kuµa chedane, adhikoµenti yasmi½ adhikoµµana½. 522. Dvip±da½ core. Ta½ karot²ti takkaro, theyyattha½ v± takkayat²ti takkaro. Takka vitakke, aro. Musa theyye, kattari ºvu. Cura theyye, ºo, cur± theyyas²lamasseti v± coro, ºo. Thena coriye, cur±di, a. Eka½ asah±ya½ ag±ra½ geha½ ek±g±ra½, ta½ payojana½ yassa ek±g±riko, iko. Mosatthino hyek±g±ra½ payojana½. Sam±ti tulyatth±. Dassupyatra. Da½sa da½sane, su, niggah²talopo. Tika½ theyyakriy±ya½. Thenassa kamma½ theyya½, corassa kamma½ corik±. Musana½ moso, bh±ve ºo. Ve tantasant±ne, vemo, anitth². V±yanattho daº¹ako v±yanadaº¹ako, v±saradaº¹akopi. 523. Tika½ sutte. Suca gatiya½, to. Tanu vitth±re, tu, tantu pume, tantapayojanatt± tanta½. Lepy±dikammani lepan±dikriy±ya½ potthasaddo vattati. ¾din± potthalik±dilikhanakamma½ gayhate, pusa snehasecanap³raºesu, bh±ve tho. Atha v± lepy±dikammani kammak±rakabh³te lepitabb±dimhi potthasaddo, tad± kammani tho, pottha½. Vatthadantakaµµhasiªg±dipotthalik±ya½ pañc±lik±didvaya½. Pañcaªg±ni yass± santi saj²vassev±ti pañc±lik±, iko. Majjhe lak±r±gamo. Potthena vatthena alaªkariyatt± potthalik±. Ala bh³sane, ºvu. “Caturo jan± potthakamaggahesun”ti ettha potthakasaddena vattha½ vutta½, potthasaddoyeva hi sakatthe kapaccayena “potthako”ti vutto. “Puttalik±”tipi p±µho, putto viya alaªkar²yateti puttalik±, puttik±pyatra. 524. Ya½ k³pato ±v±µato ambuno jalassa ubb±hana½ uddh±raºa½ bhave, ta½ “uggh±µana½, ghaµ²yanta”miti coccate. Uddha½ ghaµ²yati udakanti uggh±µana½, yu. Ghaµa cet±ya½, ghaµ²yeva uddh±dhogamanavasena gamanato ghaµ²yanta½, y± gatip±puºanesu, anto, to v±. Dvaya½ mañjus±ya½, y± kaµµhehi kar²yati. Mana ñ±ºe, so, jumajjho [manissa j³ka (ºv±di 215) uº±divuttiya½ 4.77 sutte ca passitabba½], pela gatiya½, pe p±lane v±, lo, ¼atta½, pe¼±, pala rakkhaºe v±, kattari a, asse, pe¼±. Tika½ pacchiya½. Piµa saªgh±te, ºvu, piµako, vuddhimhi peµako. Pasa p±lane, chi, pacchi, itthiya½. 525. Dvaya½ k±je. Vividha½ bh±ram±bhañjanti olambanti yassa½ by±bhaªg². Kajja byadhane, kattari ºo, ekassa jassa lopo, kaca bandhane v±, adhikaraºe ºo, cassa jo, k±jo, k±copi. Atra k±je avalambana½ vett±divikati sikk± n±ma. Saka sattiya½, kattari ko, up±ntassi, sikk±, k±jopi. Dvaya½ up±hane. Upanayhate bandh²yateti up±hano, vaººavipariyayo, rassassa d²ghat±, v±k±rena up±hana½. Pajjate y±ya p±du, u, p±du itth², “pannaddh² p±duk± p±ºihit± padarath²”tipi tikaº¹aseso [tikaº¹asesa 2.10.13]. Tabbhed± tassup±hanassa bhed± vises± p±duk± n±ma, pada gamane, ºuko, p±duk±, bahupaµal± cammamay± kaµµhamay±tyeke. 526. Tika½ cammarajjuya½. Vara icch±ya½, vara sa½varaºe v±, chad±d²hi tatraºa. Varatt±, varatta½, varatr±, varatrampi. Vaddha vaddhiya½, sakatthe ko, vaddhik±. Nayhate bandh²yate y±ya naddh², naha bandhane, to, nad±di. Dvaya½ aggid²pane. Bhasa bh±saditt²su, dibbate aggi y±ya bhast±, to, traºamhi bhastr±, nad±dino ±katigaºatt± ²paccay±bh±vo. Cammamaya½ pasibbaka½ cammapasibbaka½, cammapasibbak±pi. Tejase suvaºº±dike ±vatyate yatra, s± soºº±dy±vattan² m³s± n±ma, musa theyye, a, m³s±, d²gh±di. Kal±dika½ y±va p±dena n±ma½. Kuµa chedane, karaºas±dhana½, k³µa½, d²gh±di, v±k±rena k³µo. Ayaso, ayomayo v± ghano ayoghano. 527. Kamm±r±na½ bhaº¹a½ kamm±rabhaº¹a½. Saªgamma ¹a½sat²ti saº¹±so, ºo, niggah²talopo, saº¹±so, yen±dittaloh±di gayhate. Dvaya½ adhobh±gaµµhe ayoghane. Muda sa½sagge, thi, muµµhi, itth². Adhikaroti yassa½ adhikaraº², yu, nad±di. Tabbhast± tesa½ kamm±r±na½ bhast± aggid²pan² gaggar² n±ma, y± “ukk±”tipi vuccati, s± ca n±r², “gagga”iti sadda½ r±t²ti gaggar², manthaniyampi. Dvaya½ khuddakasatthe. Sasa hi½s±ya½, tho. Piyampi ph±let²ti pipphala½, phala vid±raºe. 528. Dvaya½ nikase. S± tanukaraºe, yu, ºatta½, nikasate parikkhyate suvaººanti nikaso. Kasopi. S³ciy± n±s±vijjhana½ ±r±, ara gamane, ±, ±r±, cammak±r±na½ cammavedhanepi ±r±, “tika½ s³ciyan”ti keci. Dvaya½ kharapatte. Kharasamphassat±ya kharo. “Ka”iti kacati p±µayati kakaco, anitth², “kakaca½ kharapattañce”tyamaram±l±ya½ napu½sakakaº¹a½. Vacch±yanasatthe vutt± g²tavajj±dik± vijj± catusaµµhikriy±, tath± ±liªganacumban±dik± ca abbhantar± catusaµµhikriy± kal±saddenoccate. ¾din± ya½ tatra vutta½ k±rukamma½, ta½ gayhate, ta½ sabbampi kal±dika½ kamma½ kriy± sippa½ n±ma, s² saye, po, sappa gamane v±, up±ntassi, sippa½. 529-530. Patisadisa½ ya½ sil±din± patir³paka½ kar²yate, tatra paµim±dicatukka½. M± m±ne, m±namatra sadis²karaºa½, kattari, karaºe v± a, paµim±, n±r². Vamu uggiraºe, bo, itta½, paµibimba½. Dh± dh±raºe, i, paµinidhi, dv²su. Paµim±na½, paµiy±tan±, paµicch±y±, paµikatipyatra. Pajja½ sadise, tatra sam±dayo keval± api t²su, sadisatthe ca vattanti, sannik±so, pana ante tayo ca uttarapad²bh³t±, ta½ yath±– tena samo’ya½ [ta½samo’ya½ (?)], Ta½samamida½, ta½sannik±so icc±di [am³ nibh±dayo uttarapadaµµh± eva sadisavacan± v±ccaliªg± siyu½ yath± “pitunibho putto, m±tunibh± kaññ±, devanibhama- pacca”miti, by±khy±sudh± 2.10.37]. Sama velambe, a. Patir³paka½ bhajat²ti paµibh±go, ºo, k±sa dittiya½, a, sannik±so. Sam±namiva na½ dissat²ti sarikkhako, sam±nassa so, dissa ri, sassa kkho, sakatthe ko, sarikkhako. Sama velambe, yu, sam±no, saha m±nen±ti v± sam±no. Sam±na½ katv± na½ passat²ti sadiso, sam±nassa so. Paricchedasadhamm± tuly±dhiµµhit±ya sammito paricchinno tulyo, sammitatthe yo, apaccaye tulopi. Bh± dittiya½ sannibho, nibho ca. Bh³ta r³p±dayopyatra, yath± pitubh³to, m±tur³po. Tika½ upam±ne. Upam²yate yena opamma½, mana, upapubbo m± m±ne, yupaccaye upam±na½, itthiyamati a, upam±, upam±nopameyy±na½ sadhammattepyaya½, vuttañca “upam±nopameyy±na½, sadhammatta½ siyopam±”ti [subodh±laªk±ra 176 g±th±]. “Yenopam²yate, y± copam²yate, tesvapi opamm±dittayan”tyamaras²ho [by±khy±sudh± 2.10.36]. 531. Catukka½ vetane. Bharati kammakare y±ya, s± bhati,ti. Visa peraºe, peraºa½ gaman±d²su niyojana½, karaºe ºo, nibbeso, nivesopi. V² gamane, tano. M³lena samita½ m³lya½, m³la patiµµh±ya½ v±, karaºe yo.
“Kammaññ± tu vidh± bhacc±, bhatayo bhammavetana½;
bharaºya½ bharaºa½ m³lya½, nibbeso paºamiccap²”.–
Tyamaras²ho [amara 20.38-9]. Dvaya½ j³te. Ju gatijavanesu, to, d²gh±di, j³ta½, juta dittiya½ v±, karaºe a. Kitavassa j³tak±rassa kamma½ ketava½, ºo. Akkhavat², paºopyatra. Akkh± p±sak± up±yatthena assa½ sant²ti, vantu, sabh±vato itthitta½. Paºo aµµo, ta½yog± paºo. Pañcaka½ j³tak±re. Dh±vant² atti dhutti, nip±tan±, ta½yog± dhutto, ºo, dh³ kampane v±, to, rasso, dhutto, sabbak²¼±dipasutepyaya½. Akkhesu dhutto akkhadhutto. Mariy±damatikkamma k²¼±dipasuto hi “dhutto”ti vuccati. Kitava½ assatth²ti kitavo, nip±tan±, kita niv±se v±, avo. Akkhehi j³tehi dibbat²ti akkhadev², º². 532. Dvaya½ p±µibhoge, paµibhuñjati p±layat²ti p±µibhogo, bhuja p±lane, ºo. Paµibhavat²ti paµibh³. Dvaya½ catuv²satip±sake, yena j³tak±r± dibbanti. Aka kuµil±ya½ gatiya½, kho, akkho. Pasa b±dhanaphusanesu, ºvu. Devanopyatra. Dibbanti yena devano, divu k²¼±ya½, yu. S±raphalake aµµh±pada½, pume, napu½sake v±, aµµhapad±nyassa aµµh±pada½. Desantare hi caturaªgasseva paµµik±ya½ p±sakaj³tampi vattate, saññ±ya½ aµµhasaddassa uttarapade rassassa d²ghat± [p±ºini 6.3.125]. Aµµhapadampi. Paµµe ito cito ca saranti parivattant²ti s±rino, tesa½ phalaka½ s±riphalaka½, sakatthe ko. Dvaya½ abbhute, yena sat±dil±bhaj±nivasena j³tak±r±d²na½ jayapar±jay± honti. Paºa byavah±re, a, paºo, panopi. Abbha gamane, to, abhi sadde v±, to, asar³padvitta½, abbhatopi. 533. N±n±dabbakate madir±b²je sur±b²je kiºº±, kiranti n±n±dabb±ni miss²bhavantyassa½ kiºº±, to. Madhv±save madhukapupphakate majje madhu mata½, madhukapuppha½ madhu, tappakatatt± madhu, madhukatepi majje madhu madhv±sav± vutt±, m±dhavako, m±dhvikampi, adv²svida½. Sur±nta½ majje. Mada umm±de, karaºe iro. Varuºo n±ma eko jano, teneva paµhama½ diµµhatt± varuºato j±yat²ti v±ruº², º², vara patthan±ya½ v±, kamme yu, assu, nad±di. Majjante yena majja½, vaj±din± yo, dyassa jjo ca. Su abhisave, ro, su savane v±, sur±. Halippiy±, h±l±, gandhottam±, pasann±, ir±, k±dambar²pyatra. Halino balabhaddassa piy± rucc± halippiy±. Hala vilekhane, ºo, h±l±. I gamane, ro, ir±. Paµhama’maya½ gomantha pabbate kadambakoµare bhav± k±dambar², tath± c±gamo “kadambakoµare j±t±, tena k±dambar² mat±”ti [cint±maºiµ²k± 20.39]. Dvaya½ t±l±dirasaje. ¾savanti m±napurisamad±dayo yen±ti ±savo. Mada½ janet²ti meraya½, ºeyyo, asse, dassa ro ca. S²dhupyatra. Majjavisesepi tayamida½ vadanti, vuttañca–
“S²dhu-ucchurase pakke, apakke ±savo bhave;
meraya½ dh±tak²puppha-gu¼adhaññambiloµµhitan”ti [cint±maºiµ²k± 20.42 by±khy±sudh± 2.10.41].
534. Dvaya½ p±napatte. Sara gatiya½, ºvu. Sara gatihi½s±cint±su v±. Casa bhakkhane, ºvu, dvaya½pyanitth². S²dhumhi ca sarako. Dvaya½ p±namaº¹ale. ¾pivanti sa½bh³ya pivantyasmi½ ±p±na½, yu. P±nassa maº¹ala½ koµµha½ p±namaº¹ala½. 535. Samattaliªg±saªgahato asampuººata½ pariharati. Atra asmi½ vagge ye yogik± sadd±veºikam±y±k±racora-akkhadevippabhutayo pume bh³rippayogatt± pacurappayogadassanato ekasmi½ liªge pume ²rit± kathit±, te taddhammatt± ta½yogavas± ekakriy±k±ritt± aññavuttiya½ tato aññatra itth±d²su vuttiya½ satya½ liªgantarepi itthiliªg±dopi neyy± upan²y±, ta½ yath±– m±y±k±r² itth², m±y±k±ramida½ kulamicc±di. Ye tvayogik± m±gadham±likakumbhak±r±dayo, te j±tivacanatt± sudd±dayo viya dv²s³ti.
Suddavaggavaººan± niµµhit±.
Catubbaººavaggavaººan± samatt±.