Asekkhassa gahitatt± “sot±pann±dik±”ti etth±din± cha¼eva puggal± saªgahit±, tena sot±pattimaggaµµh±dayo satta sekkh±, eko arah± asekkh±ti siddha½. T²hi sikkh±hi yuttat±ya sekkh±, kak±ralopena “sekh±, asekh±”tipyatthi. Dvaya½ anadhigate. Ariyehi puthu visu½bh³to jano puthujjano, puthu v± n±n±kilese janet²ti puthujjano.
436. Dvaya½ aggaphale. Paµhamamagg±d²hi diµµhamariy±damanatikkamitv± j±nitth±ti aññ±, rasso, r³par±g±d²na½ v± pañcuddhambh±giy±na½ sa½yojan±na½ odhivasena m±raºato aññ±, mariy±dattho cettha ±k±ro, ñ± m±raºatosananis±nesu, itthiyamati a. Arahato bh±vo arahatta½, bh±ve tto, bh±votra abhidh±nabuddh²na½ pavattiy± nimitta½ tañca duvidha½ byuppattipavattinimittavasena. Tatra visesehi kriy±pakatipaccay±d²hi uppajjat²ti byuppatti, go±disaddasar³pa½, tass± nimitta½ byuppattinimitta½, kriy±pakatipaccay±dayo, vividha½ v± go±disaddasar³pa½ upp±det²ti byuppatti, s± eva nimitta½, yath±vutt± kriy±dayoyeva. Pavattayati tattha tattha atthe payojayat²ti pavatti, go±diko saddo, tassa nimitta½ pavattinimitta½, j±tikriy±guºadabban±m±ni. Tatra byuppattinimitta½ saddasar³puppattiy± k±raºa½, pavattinimitta½ pana saddappayojanassa k±raºanti ayametesa½ saªkhepato lakkhaºaviseso.
Dvaya½ cetiye. Thu abhitthave, po, d²gh±di. Cita p³j±ya½, cetitabba½ p³jetabbanti, ºyo, cetiya½. Ettha ca th³pasaddo samukhepi, cetiyasaddo pana mukharahiteyeva vattati. “Cetiyam±yatane buddha-bimbe coddissap±dape”ti [cint±maºiµ²k± 12.7 by±khy±sudh± 2.2.7] ruddo.
Dvaya½ ±nande. Dhammo pariyatti, sova bhaº¹a½ dhana½ sukhad±yakato, tassa ag±ra½ µhapanaµµh±na½ geha½, tabbh±ve tiµµhat²ti dhammabhaº¹±g±riko, iko. Nanda samiddhiya½. Ime dve sadd± sam± sam±natth±.
437. Dvaya½ vis±kh±ya½ seµµhidh²tari. Vividh± bahuk± puttanattapanatt±dik± s±kh± yass± s± vis±kh±. Mig±rassa seµµhino m±tuµµh±niyatt± mig±ram±t±.
Dvaya½ an±thapiº¹ikaseµµhimhi. Sundaro att± yassa sudatto, sundara½ datta½ d±namassa v± sudatto, idamassa daharak±le pavatta½ n±ma½. An±th±na½ piº¹a½ dad±t²ti an±thapiº¹iko, idamassa kriy±n±ma½.
438-439. Bhikkhu-±dayo ete pañca sahadhammik±. Saha ekato dhamma½ carant²ti sahadhammik±.
Patt±dayo aµµha parikkh±r± ukkaµµhavasena vutt±, majjhimavasena pana kattaradaº¹opi telan±¼ip²ti dasa parikkh±r± vattabb±, omakavasena chattampi up±han±p²ti dv±dasa parikkh±r± ca vattabb±.
440. Dvaya½ s±maºere. Samaºass±pacca½ s±maºero. Samaºaliªg±c±ratt± “samaºoyan”ti uddisitabboti samaºuddeso. Dis² ucc±raºe.
Tika½ acelake. Dis± eva ambara½ vattha½, na pakativatthametassa digambaro, sassa go. Natthi cela½ vatthametassa, sam±sante ko. Cat³hi ganthehi bandhan²yatt± nigantho, nisaddo bandhane. Dvaya½ jaµ±vati. Jaµa½ yassatthi jaµilo, ilo. Jaµa½ dh±ret²ti jaµ±dharo.
441. Kuµisak±dik± catutti½sa laddhiyo parasamay±nam±gamato gahetabb±, tath± dv±saµµhi diµµhiyo brahmaj±lasuttantato. It²ti parisam±panattho. Eteti nidassanattho. Ete channavutiladdhiyo taºh±p±sa½, diµµhip±sañca ¹enti pavattent²ti p±saº¹±ti sampak±sit± kathit±. “Iti channavuti et±”tipi p±µho.
442. Tika½ sucimhi. Pu pavane, to. Dvitt±di. Yata payatane, to. D²gh±di. Dvaya½ cammani. Carita½ tanti camma½, caratimh± mana, camu adane v±, mana. Aja gamane, yu, ino v±.
Dvaya½ dantakaµµhe. Dante pun±ti sodheti yen±ti dantapono, yu. Dantapoºopi. Dantasodhanattha½ kaµµha½ dantakaµµha½. Dvaya½ rukkhattace. Vakka tace, alo. Tara taraºe, ito, sakatthe ko.
443. Dvaya½ bh±janas±maññe. Patati yattha so patto, pata gatiya½, to. rakkhaºe,ti.
Dvaya½ kuº¹ik±ya½. Kassa jalassa maº¹o pasannabh±vo kamaº¹o, ta½ l±t²ti kamaº¹alu, u. Ku¹i rakkhaºe, sakatthe ko. Kattarassa jiººassa ±lambanayaµµhi.
444. Ya½ “p±º±tip±t± veramaº²”ti-±di brahmacariyakamma½ nicca½ y±vaj²vamavassambh±vena, ta½ dehas±dhan±pekkha½ sar²reneva s±dhanamapekkhate, na b±hirena s±dhana½, aya½ yamo n±ma, yamu uparame.
“Sar²ras±dhan±pekkha-niccakammamaye yame;
sa½yame yamar±je ca, yamake tu yama½ tis³”ti [amara 17.38].
Ruddo.
Ya½ pan±gantun± sukkapakkh±divasena anicca½ niyamitak±lamupav±s±dika½ kamma½, aya½ niyamo, k±l±divasena niyamitabboti niyamo, yamu uparame. “Mantan±ya½ paµiññ±ya½, niyamo nicchaye vate”ti ruddo.

Br±hmaºavaggavaººan± niµµhit±.

445. Dvaya½ vesse. Visa pavesane, so. Iy±napaccaye vesiy±no. Ðrujo, ariyopyatra.
Pañcaka½ kasi-±dij²vik±ya½. J²va p±ºadh±raºe, yu. Sabbatra bh±ve paccayo, karaºetyeke. Vata vattane,ti, assu, ºvumhi j²vik±. Vutt²na½ sar³pappak±re dasseti. Dvaya½ kasikamme. Kasana½ kasi, s± eva kamma½ kasikamma½. Kasa vilekhane, i, kasi.
446. Dvaya½ v±ºijje. Vaºij±na½ kamma½ v±ºijja½, vaºijj± ca. Dvaya½ pasuposane. Gunna½ rakkh± gorakkh±. Pas³na½ gomahi½s±dik±na½ p±lana½ posana½ cikicch±di pasup±lana½ vutta½ sar³pa½, vuttappak±r± ca iti vessassa vuttiyo vuttik±raº± tisso bhavanti kasikamm±dippak±rena.
Tika½ gihimhi. Gahe gehe, pañcak±maguºe v± bhavavasena tiµµhat²ti gahaµµho. Ag±re gehe vasat²ti ag±riko, gahametassatth²ti gihi, assi, rasso ca.
447. Dvaya½ kasibale. Khetten±j²vati. Kasat²ti kassako, ºvu. Dvaya½ khette. B²j±ni khipantyasminti khetta½, khipa peraºe, to, khitta½ t±yat²tipi khetta½, khi niv±sagat²su v±, ta, traºa, khetta½, khetra½. Kleda, klida allabh±ve, lalopo, kled²yat²ti ked±ra½, ke jale sati d±ro vid±raºamass±ti v± ked±ra½, saññ±saddatt± sattamiy± na lopo, v±popyatra, vappate yasminti v±po, ºo.
Dvaya½ mattik±khaº¹e. Le¹¹a saªgh±te, u, le¹¹u. Pume utto kathito. “Le¹¹avo pume”tya [amara 19.12] marakose. Dvaya½ khaºittiya½. Khaññate y±ya, s± khaºitti, khanu avad±raºe,ti, ºatta½, ussi. Avad±r²yate yena avad±raºa½, dara vid±raºe, yu.
448. Tika½ d±tte. Danti lunantyanen±ti d±tta½, d± lavane, to. D±trampi. chedane, lavitta½, asu khepane. Asita½, sabbatra karaºe paccayo.
Tika½ p±janadaº¹e. Tuda byathane, ºo, patodo. Tapaccaye tutta½. Aja khepane, gatimhi ca, karaºe yu, p±jana½. Vaººavik±re p±cana½. Todana½pyatra.
Tika½ rajjuya½. Yuja yoge, to, yotta½. Rudha ±varaºe, ju, ussatta½, parar³pattañca, rajju thiya½. Rasa ass±dane, mi, ±bandhopyatra.
Dvaya½ ph±le. Ph±layati p±µayati bh³mi yena ph±lo, ºo. Kasa vilekhane, ºvu, kasako. “Ph±lakasak±”ti [by±khy±sudh± 2.9.13] ruddo. Nir²sa½, k³µaka½, halampi. ¿s±ya niggata½ nir²sa½. Kuµa chedane, sakatthe ko, k³µaka½, d²gh±di. Hala vilekhane.
449. Tika½ naªgale. Bh³m²naªga’manaªga½ karonto lun±t²ti naªgala½. S² bandhane, ro, s²ro. “S²ro tikkhakare hale”ti n±natthasaªgahe. God±raºa½pyatra. Naªgalassa daº¹ake ²s±, ²sa issariye, ²s± n±r². “Pabhumhi saªkare ²so, thiya½ naªgaladaº¹ake”ti [cint±maºiµ²k± 19.13-4 by±khy±sudh± 2.9.14] rabhaso.
Yugak²lake samm±saddo, samanti y±ya samm±, samu samane. Halapaddhati naªgalalekh± s²t± n±ma. “S²t± naªgalalekh± ca, divagaªg± ca j±nak²”ti [tikaº¹asesa 3.3.191] tikaº¹asese. S² saye, to, s²t± n±r².
450-451. Mugg±dike dhaññavisese aparannasaddo, pubbannato aparabh±ge pavatta½ anna½ aparanna½, aparaººañca. S±li-±dike pubbannasaddo, aparannassa pubbe pavatta½ anna½ pubbanna½, pubbaººañca. Pubb±parattañca nesa½ ±dikappe sambhav±sambhavavasena daµµhabba½.
S±ly±dayo satta dhaññ±ni. Dh±na½ posana½, tatra s±dh³ni dhaññ±ni, yo, rasso. Kalam± rattas±li mah±s±lisaµµhikappabhutayo s³kadhaññavises± s±layo n±ma. Saµµhidin±ni parip±kamassa saµµhiko. S±la sil±gh±ya½, i, s±li. Vahati, br³heti v± satt±na½ j²vitanti v²hi, vaha p±puºe, br³ha vu¹¹hiyañca, i, ass², pakkhe ralopo, v²hi Kora½ rudhira½ d³sat²ti kudr³so, gova¹¹hano, a. Vaººavipariyayo, ossu ca. Gudha parivedhane, umo. Godhumo. “Godh³masumano milakkha, bhojana½ p±vaµo yavo”ti rabhaso. Vara varaºasambhatt²su, ºvu, varako. Yu missane, a, yavo. Kaªgu atisukhumasasse dhaññavisese, sobhanas²satt± kaman²yabh±va½ gacchat²ti kaªgu, u. “S±m± piyaªgu kaªgu dve”ti ruddo. Tabbhed± tesa½ dhaññ±na½ bhed± vises± n²v±r±dayo vuccante. N²v±r±ni tiºadhaññ±ni, ±din± s±m±k±dayo.
Dvaya½ ka¼±ye. Caºa d±ne, ºvu, caºako, harimanthakepi. Ka½ v±ta½ l±t²ti ka¼±yo, ¼atta½, kal±yampi. Dvaya½ s±sapas±maññe. “S±sapo tu sarisapo, kaµusneho ca tantubho”ti tikaº¹aseso [2.8.3]. “Pume suddhodanasute, siddhattho setas±sape”ti rabhaso. Siddh± atth± asminti siddhattho. S±sa anusiµµhiya½, apo. S±sapass±pi v²hibhedatt± idha gahaºa½.
452. Dvaya½ kaªguya½. Piyabh±va½ aªgat²ti piyaªgu. Dvaya½ atasiya½. Ava rakkhaºe, mo, avassu, dvitta½, umm±. Ata s±taccagamane, aso, nad±di. Khum±pyatra.
Catukka½ sasse. Kiµa gatiya½, µho, kasito sambh³ta½ v± kiµµha½, kiµµhaµµh±ne uppannasassañhi “kiµµhan”ti vuccati µh±n³pac±rena, µho, silopo, assi. Sasa gatihi½s±p±puºanesu, so. Thambo gumbo, ta½ karot²ti thambakari, i. Dhañña½pyatra. “Dhañña½ v²h²su dhaññake, dhañño puññavat²rito. Dhaññ± v±t±malak²s³”ti hi n±natthasaªgahe.
453. Dvaya½ sass±d²na½ kaº¹amatte. Kaºa sadde, ¹o. Nala ganthe, ºo, n±la½. N±¼ipi. So eva sass±dikaº¹o nipphalo ce, pal±lamuccate. Pala lavanapavanesu, alo, pal±lopi.
Dvaya½ as±re tucchadhaññe. Bhasa bhasm²karaºe, assu, bhusa½ atisayepi. Thusampi. Tusa ussagge. Kena v±tena iªgat²ti kaliªgaro, l±gamo, aro ca. Dhaññ±nameva tace vakkale thuso, tusa tuµµhimhi, tassa tho, thuso pume. “Dhaññattace pum± thuso” [amara 19.22] tyamarakose.