“Ucchijjam±no ripun± nirup±ya patikriyo. Sattih²no sam±siyate”ti [by±khy±sudh± 1.8.18] h²nen±ññassa balavatarassa dhammavijayino sam±sayana½ [balavat± arin± ucchijjam±nassa h²nasattino ya½ balavadhammavijayisam±sayana½ (by±khy±sudh± 1.8.18)], tasseva v± balino sattuno kos±dippad±nena ±sayana½ ±sayo vuccate. Ete chagguº±. Yasmiñca guºe µhito vijig²so sakkotyattano aµµhavaggiyakamm±ni pavattayitu½, parassa cet±nyupahantu½, guºam±dhiµµheyya, s± vu¹¹hi.
Kasi vaºijja½ patho dugga½, setu kuñjarabandhana½;
khany±karadhan±d±na½, suññ±nañca nivesana½ [k±mandak²yan²tis±ra 5.78].
Ityeso aµµhavaggo. Yasmi½ v± guºe µhito sakamm±na½ vu¹¹hi, khaya½ v± n±bhipassati, ta½ µh±na½, yasmi½ v± guºe µhito sakamm±namupagh±ta½ passati, tasmi½ na tiµµheyya, so khayo, aya½ n²tived²na½ tivaggo [amara 18.19]. Itaresa½ dhammatthak±m± tivaggo. Dvaya½ guyhe. Rahasi bhava½ rahassa½, so, rahe v± bhava½ rahassa½. Guha sa½varaºe, kammani yo. Ida½ dvaya½ t²su. Rahasso manto, rahass± v±c±, rahassa½ mantana½. 353. Pañcaka½ vijane. Viji puthabh±ve, bh³, to ca. Vici vivecane, puthubh±ve ca v±. “Vivitta½ t²su vijane, asa½pakkapavittes³”ti ruddo. Vigato jano asm±ti vijano. Ch±det²ti channo. Chada sa½varaºe. Vittamarahat²ti raho, raha c±ge, ramante asminti v± raho, vaººavik±ro. “Raho nidhuvane c±pi, raho guyhe napu½sakan”ti [by±khy±sudh± 2.8.22] rabhaso. Dutiyo rahosaddo abyaya½. Nissal±k±, up±supyatra. Nissal±k± th², up±su abyaya½. Dvaya½ viss±se. Sasa p±lane, ºo. Sambha viss±se. “Vissambho kelikalahe, viss±se’paºayepi ce”ti [cint±maºiµ²k±yampi] ruddo. Dvaya½ ny±ye. Yuja sam±dhimhi, sam±dhi abhyupagamo, to. Upagantabbatt± up±yika½. Up±y± sakatthe iko, op±yika½, opayikampi [p±ºini 5.4.34 (gaºa)], labbha½, bhajam±na½, abhin²ta½, ny±ya½, ñ±ya½pyatra. 354. Siloka½ ov±de. Avapubbo vada viyattiya½ v±c±ya½, bh±ve ºo. S±sa anusiµµhimhi,ti, ±ssi, anusiµµhi Anus±sate anus±sana½. Pumavajje itthiya½, napu½sake ca. Ettha ca ekassevatthassa bhinnaliªgehi t²hi n±mehi kathana½ na kevala½ v±ccaliªgoyeva saddo, atha kho v±cakaliªgopyatth²ti d²panattha½. Dvaya½ ±º±ya½. ¾ºa pesane, bh±ve a, ±º±, itth². Avav±do, niddeso, siµµhipyatra. Dvaya½ bandhane. D± d±ne, bh±ve yu, d± avakhaº¹ane v±, viyogad±nato udd±na½. 355-356. Dvaya½ apar±dhe. Apagacchantyanen±ti ±gu, ºu, palopo, rassassa d²ghat±, napu½sake ±gu. Apagato r±dho yena apar±dho, r±dha sa½siddhimhi. Dvaya½ r±jagayhe. Kira vikiraºe, kattari a, atta½. Bala p±ºane, i. Karas±hacariyato bali pulliªge. Bh±gadheyyopyatra. Bh±g±sakatthe dheyyo [p±ºini 5.4.36 (v±.)], bh±gattena tiµµhat²ti v± bh±gadheyyo, iyo. Dvaya½ tuµµhid±ye. Manorathapuººatt± pattabbo bh±go puººapatto. Tussana½ tuµµho, sossatth²ti tuµµh², tena d±tabbo d±yo tuµµhid±yo, ±k±rant±nam±yo. Chakka½ p±bhate. Tath± hi–
“Hema½ s²h±sana½ vesa½, vutta½ bhadd±sana½ tath±;
up±yana’mupaggayha½, p±bhatañco’pad± thiyan”ti.
Silok±ddha½ n±ma amaram±l±. Upagantv±d±tabb±ti upad±, a, itth², ta½ tamattha½ patthentehi ±bhar²yate ±n²yateti p±bhata½, patthanatthajotakoya½ pasaddo. Upeyyateti up±yana½, ito yu, upagacchati yen±ti v± up±yana½. Kuca saªkocane, ºo, vigato koco yena ukkoco. Paººena satthapaººena saddhi½ ±kar²yate ±n²yateti paºº±k±ro, aññatra upac±r±. Pahiºantyaneneti paheºaka½, hi gatiya½, yu, sakatthe ko. Padesana½, upaggayha½, upah±ropyatra. Gumb±dideyyo gumbaghaµ±diko [gumbaghaµ±dito (?)] Deyyosuªka½, anitth², gumbo n±ma jalathalamagg±d²su laddhabbabh±go, tath± ghaµµopi, sam±natth± hete. ¾din± p±bhatampi saªgaºh±ti. Suªka gamane, suªkati yena, ta½ suªka½. Gamu gamane, bo, assu, gumbo. Dvaya½ g±majanapad±dito laddhabbabh±ge. Aya gamane, ºo, ±yo. Apaccaye ayo. Dhan±na½ sampattak±le ±gamo dhan±gamo. 357. Dvaya½ chattas±maññe. ¾tapato s³riy±lokato t±yat²ti ±tapatta½, to. Ch±dayat²ti chatta½, chada apav±raºe, to, traºapaccaye chatra½, hema½ suvaººakhacita½ rañña½ r±j³na½ ±sana½ s²h±san±khya½. S²h±katippadh±natt± s²h±katippadh±na½ ±sananti viggaho. Dvaya½ c±mare. V±lena kat± b²jan² v±lab²jan². Camaro migo tasseda½ c±mar². “C±mar± c±mara½ roma½, gucchakañc±vac³lakan”ti [tikaº¹asesa 2.8.406] tikaº¹aseso. Pakiººaka½pyatra. Pakar²yate vikkhipate pakiººaka½, sakatthe ko. 358. Khagg±dayo ime pañca r±j³na½ kakudhabhaº¹±ni bhavanti. Kuka ±d±ne, dho, vaººavipariyayo. Rañño gamanak±le sad± ±d±tabbato kakudh±ni ca t±ni r±jadhanatt± bhaº¹±ni ceti kakudhabhaº¹±ni. 359. Dvaya½ puººaghaµe. Jalapuººatt± bhaddo kaly±ºo kumbho bhaddakumbho. Dvaya½ hemabh±jane. Bhara bharaºe, bharaºa½ dh±raºa½ posanañca, dh±raºatthassa bharatissa bhiªg±deso, bharati dadh±ti udakanti bhiªg±ro, ±ro. Karako, kuº¹ik±pyatra. Hatth² ca asso ca ratho ca patti ca, tesa½ sam³ho hatthissarathapatti caturaªgin² sen±tyuccate, senaªgatt± sam±h±radvandoya½. Catt±ri aªg±ni yassa½ sa½vijjanti, s± caturaªgin², ², in². 360. Dantyanta½ hatthini. Kuñjo hanu, danto ca, ta½yog± kuñjaro, atisaye ro, ku½ pathavi½ jar±pet²ti v± kuñjaro, aluttasam±so, kuñje v± girik³µe ramati, koñcan±da½ nadanto v± carati, ku½ v± pathavi½ tad±gh±tena jarayat²ti kuñjaro. V±rayati parabala½ v±raºo, nand±d²hi yu. Hatthayog± hatth². Mataªgassa isino apacca½ m±taªgo, mahanta½ aªga½ sar²rametass±ti v± m±taªgo, ha nalopo, ass±k±ro ca. Dve rad± dant± yassa dvirado, “rada vilekhane dante”ti hi n±natthasaªgahe. Gaja sadde, gajat²ti, a. Nago pabbato, so viya dissat²ti n±go, ºo. Karena, mukhena c±ti dv²hi pivat²ti dvipo. I gamane, bho. Dantayog± dant². Saµµhih±yano, dant±valo, anekapo, mataªgajo, kar², thambheramo, padm², mah±migo, p²lu, sindhuro, d²gham±ruto, r±j²vo, jalakakkho, nilluro, karaµ², varaªgo, suppakaººo icc±d²nipi hatthino n±m±ni. Saµµhivassikatt±, j±tiy± saµµhivassak±le th±mena h±yanato v± saµµhih±yano. Vanakar²na½ yo y³thajeµµho, so say³th±na½ jeµµhatt± y³thajeµµho. Say³the p±ti rakkhat²ti y³thapoti coccate. 361. K±¼±vak±d²ni et±ni hatthir±j±na½ kul±ni. Kalambate sadd±yateti k±¼±vako, ºvu, malopo. Gaªg±ya½ j±to gaªgeyyo, µh±navasena s± saññ±. Paº¹aravaººat±ya paº¹aro. Vaººavasena tambavaººat±ya tambo. Piªgalavaººat±ya piªgalo. Gandhayuttat±ya gandho. Maªga gamanattho, sobhanagamanayuttat±ya maªgalo, atis±yane, pasa½s±ya½ v± lo. Hemavaººat±ya hemo. Uposathakule j±tatt± uposatho, upagantv± arayo usat²ti v± uposatho, tho, usa d±he, upapubbo vasa niv±se v±, vasso, uposatho, tith²viseso ca. Chabbaººadantat±ya chaddanto. Etesañca k±¼±vako dasanna½ puris±na½ bala½ dh±reti, gaªgeyyo dasanna½ k±¼±vak±na½, eva½ y±vachaddant± netabbo, samm±sambuddho pana dasanna½ chaddant±na½ bala½ dh±reti, teneva bhagav± k±¼±vakahatthigaºan±ya koµisahassabala½ dh±reti, purisagaºan±ya dasanna½ purisakoµisahass±na½ bala½. 362. P±do karipote. Pañcavass±ni y±va kalabho, kala saªkhy±ne, abho, kalabho, ¼atte ka¼abho, m±t±pit³hi bharitabbatt± bhiªko, bharatissa bhiªko. Karis±vakopyatra. P±do mattam±taªge. D±na½ pabhinno yassa pabhinno. Majjat²ti matto, mada umm±de. Gaje j±yat²ti gajjo, ºyo, mado. So sañj±to yassa gajjito. Dvaya½ hatthisam³he. Hatth²na½ sam³ho hatthighaµ±. Gaj±na½ sam³ho gajat±, g±majanabandhusah±y±d²hi t±. P±do hatthiniya½. Hatthayog± hatthin², ², in². Kaºa sadde, iru, sakatthe ko. Kareºuk±tipi, tad± karayog± kareºuk±, iºu. Kariº², dhenuk±, vas±, kareºupyatra. 363. Hatthisiropiº¹± hatthino sirasi dve piº¹± kumbh±khy±. Ke sirasi bhavat²ti kumbho, assu, niggah²t±gamo ca. Dvinna½ pana kumbh±na½ majjhima½ vidu n±ma [amara 18.37]. Aªkusasaªgh±ta½ vindatyasminti vidu, pume, u. Dvaya½ kaººam³le. C³¼a nimajjane, ºvu, c³¼ik±, cuda sañcodane v±, codenti ettha aªkus±d²hi adantanti c³¼ik±, dassa ¼o, ºvu. ¾sate asminti ±sana½, khandhadeso. Khandho eva deso khandhadeso, tasmi½. Dvaya½ puccham³le. Pucchassa m³la½ heµµhimabh±go. 364. Tika½ gajabandhanathambhe. ¾lantyasmi½, anena v± bandhanti ±l±na½, yu. ¾pubbo bandhanattho l±dh±tu. ¾hananti bandhantyasmi½, anena v± ±¼hako, hanadh±tu, nassa ¼o, vaººavipariyayo ca, ºvu. Thambha paµibandhane. Bandhopyatra. Tika½ saªkhale. Anitth² t³ti tvanta½ liªgapada½. Gala secane. Niga¼ati bandhati yen±ti niga¼o, a, kattus±dhana½ v±. Adi bandhane, andat²ti anduko. ðvu, assu. Bhusa½ khalatyanena saªkhala½, kaµi vatthabandhanepi, “th²kaµ²vatthabandhepi, niga¼e saªkhala½ tis³”ti [cint±maºiµ²k± 18.41] rabhaso. Saªkhalik±pyatra. Dvaya½ gajagaº¹e. Gaº¹a vadanekadese, adh±t³nampi dh±t³su p±µho, dh±tu hi kriyattho. Gaº¹o kapolas±maññepi. Kaµa vass±varaºesu, a. Dvaya½ karimadajale. D²yateti d±na½. Mada umm±de, karaºe a. 365. Dvaya½ hatthikare. Soºa vaººagat²su, ¹o, so¹a gabbe v±, niggah²t±gamo, ºo ca. Dv²su dvepi. Dvaya½ soº¹agge. Karassa soº¹assa agga½. Pusa posane. Kharo, sassa ko, ussotta½, pusa vu¹¹himhi v±, bh³, pusa snehasecanap³raºesu v±, kiy±di, pusa dh±raºe v±, cur±di. Hatthissa k±yamajjhamhi bandhanarajju kacch± n±ma. Kaca bandhane, cho. D³s±, varatr±pyatra. Kutho n±ma hatthipiµµhattharitacitrakambala½, so ±di yesante kuth±dayo. Kuth±dayo eva kappano n±ma bhavanti. Kappa s±matthiye, sajjan±yañca karaºe yu. Kappan±pi. Kaca sajjan±ya½, tho, kutho, t²su. “Napu½sakamattharaºa½, th² paveº² kutha½ tis³”ti [cint±maºiµ²k± 18.42] hi vop±lito. Paveº², attharaºa½, vaººo, paritthomoti ete kuthapariy±y±.