K±rite bh±vet²ti bh±vet±, bh±vayit±. Eva½ s±ret±, s±rayit±, d±pet±, d±payit±, h±pet±, h±payit±, nirodhet±, nirodhayit±, bodhet±, bodhayit±, ñ±pet±, ñ±payit±, s±vet±, s±vayit±, g±hebh±, g±hayit±, k±ret±, k±rayit±, k±r±pet±, k±r±payit± icc±di.
¾v²paccaye disa pekkhane, bhaya½ apassi, passati, passissat²ti v± atthe ±v²paccayo, “kvaci dh±t³”ti-±din± disassa dass±deso, bhayadass±v², bhayadass±vino icc±di daº¹²va neyya½. Itthiya½ bhayadass±vin². Napu½sake bhayadass±vi citta½.
S±sa anusiµµhimhi, sadevaka½ loka½ diµµhadhammik±divasena s±sat²ti atthe–
574. S±s±d²hi ratthu.
S±saiccevam±d²hi dh±t³hi ratthuppaccayo hoti.
“Ramhi ranto r±di no”ti dilopo, saralop±di, n±mabyapadeso, sy±dyuppatti, ±tta½, silopo. Satth±, satth±ro.
rakkhaºe, putta½ p±t²ti atthe–
575. P±dito ritu.
iccevam±dito dh±tuggaºato rituppaccayo hoti, dilopo saralop±di. Pit±. Dhara dh±raºe, m±t±pit³hi dhar²yat²ti dh²t±, “kvaci dh±t³”ti-±din± ik±rassa d²gho.
M±na p³j±ya½, dhammena putta½ m±net²ti atthe–
576. M±n±d²hi r±tu.
M±na bh±saiccevam±d²hi dh±t³hi r±tuppaccayo hoti, dilopo, m±t±. Bh±sa viyattiya½ v±c±ya½, pubbe bh±sat²ti bh±t± icc±di.
Visa pavesane papubbo, p±visi, pavisati, pavisissat²ti v± atthe–
577. Visa ruja pad±dito ºa.
Visa ruja padaiccevam±d²hi dh±t³hi paro ºappaccayo hot²ti ºappaccayo. So ca kitasaññatt± kattari bhavati, k±ritabyapadesaºalopa vuddhiyo, paveso.
Tath± ruja roge, aruji, rujati, rujissat²ti v± rogo, “kag±caj±nan”ti jak±rassa gak±ro, uppajjat²ti upp±do. Phusa phusane, aphusi, phusati, phusissati, phusanti v± tena sampayutt±ti phasso, “kvaci dh±t³”ti-±din± phusassa phasso, sa½yogantatt± na vuddhi. Bhavat²ti bh±vo. Uca samav±ye, ucat²ti oko, cak±rassa kak±ro. Aya gatimhi, ayi, ayati, ayissati, ayati v± itoti ±yo. Budha avagamane, samm± bujjhat²ti sambodho, ±harat²ti ±h±ro, upahanat²ti upagh±to, “hanassa gh±to”ti gh±t±deso.
Ranja r±ge, ranjat²ti atthe ºappaccayo.
578. Niggah²ta sa½yog±di no.
Sa½yogasmi½ ±dibh³to nak±ro niggah²tam±pajjate. Niggah²tassa vaggantatta½, jak±rassa gatta½, raªgo.
579. ðamhi ranjassa jo bh±vakaraºesu.
Ranjaiccetassa dh±tussa antabh³tassa njassa jak±r±deso hoti bh±vakaraºa-iccetesvatthesu vihite ºak±ravatippaccaye pare.
Ettha hi–
ðamhi ranjassa karaºe, j±desassa vidh±nato;
akattaripi viññeyyo, k±rake ºassa sambhavoti.
Ranjanti anen±ti r±go, rañj²yati anen±ti v± r±go, saya½ rañjat²tipi r±go. “ðamhi ranjassa jo”ti yogavibh±gena jak±ro. Pajjate anen±ti p±do, patujjate anen±ti patodo, jar²yati anen±ti j±ro. Eva½ d±ro. Tath± kamm±d²su, bhujjat²ti bhogo. Eva½ bh±go, bh±ro, labbhat²ti l±bho, vohar²yat²ti voh±ro, d²yat²ti d±yo, vihaññati etasm±ti vigh±to, viharanti etth±ti vih±ro, ±ramanti etasminti ±r±mo. Eva½ pap±to icc±di.
“ða”iti vattate.
580. Bh±ve ca.
Bh±vatthe bh±v±bhidheyye dh±t³hi ºappaccayo hoti. Bh³yate, bhavana½ v± bh±vo, paccate, pacana½ v± p±ko, “kag± caj±nan”ti deso.
Sica paggharaºe, secana½ seko. Suca soke, socana½ soko. Caja h±nimhi, acajjittha, cajjate, cajjissate, cajana½ v± c±go. Yaja devap³j±saªgatikaraºad±nesu, ijjittha, ijjate, ijjissate, yajana½ v± y±go, yuñjana½ yogo. Bhaja sev±ya½, abhajjittha, bhajjate, bhajjissate, bhajana½ v± bh±go, arajjittha, rajjate, rajjissate, rajana½ v± r±go, jassa gak±ro.
Daha bhasm²karaºe, pari¹ayhittha, pari¹ayhati, pari¹ayhissati, pari¹ayhana½ v±ti atthe ºappaccayo.
“ðamhi, v±”ti ca vattate.
581. Dahassa do la½.
Dahaiccetassa dh±tussa dak±ro lattam±pajjate ºappaccaye pare v±. Pari¼±ho, parid±ho. Bhanja avamaddane, bhañjana½ bhaªgo. Sanja saªge, sañjana½ saªgo, nassa niggah²ta½.
Paccayehi saªgamma kar²yati, saªkhar²yati tena v±ti atthe visarujapad±din±, saªkharaºanti atthe “bh±ve c±”ti v± ºappaccayo.
“ðamh²”ti vattate.
582. Purasamupapar²hi karotissa khakhar± v± tappaccayesu ca.
Pura sa½ upa pariiccetehi parassa karotissa dh±tussa kha kharaiccete ±des± honti v± tappaccaye, ºappaccaye ca pare. “Tappaccayes³”ti bahuvacananiddesena tu½ tv±d²supi. Dh±tv±desass±pi µh±nopac±rena dh±tuvoh±rato “asa½yogantassa vuddhi k±rite”ti vuddhi, saªkh±ro. Eva½ parikkh±ro, purekkh±ro.
ti ki½? Upak±ro.
Lubha giddhimhi, lubbhanti tena, saya½ v± lubbhati, lubbhanamattameva v± tanti lobho. Dusa app²timhi, dussanti tena, saya½ v± dussati, dussanamattameva v± tanti doso. Muha vecitte, muyhanti tena, saya½ v± muyhati, muyhanamattameva v± tanti moho icc±di kattukaraºabh±vesu yath±raha½ yojetabba½.
Gaha up±d±ne, gayhat²ti atthe visarujapad±din± kammani ºappaccayo.
583. Gahassa ghara ºe v±.
Gahaiccetassa dh±tussa ghar±deso hoti v± ºappaccaye pare, saralop±di, ghara½, ghar±ni.
ti ki½? Gaºh±ti, gahaºa½ v± g±ho.
Sambhavat²ti atthe–
584. Kvi ca.
Sabbadh±t³hi kvipaccayo hoti, so ca kitasaññatt± kattari bhavati.
585. Kvilopo ca.
Kvino sabbassa lopo hoti. Kitantatt± n±mamiva katv± sy±dyuppatti, silopo, sambh³. Eva½ vibhavat²ti vibh³, abhibh³, sayambh³.
Tath± dh³ kampane, sandhun±t²ti sandh³. Bh± dittimhi, vibh±t²ti vibh±, pabh±t²ti pabh±, saha, saªgamma v± bhanti, bh±santi v± etth±ti sabh±, sahassa deso, niggah²talopo ca.
Bhujena gacchat²ti atthe kvippaccayo.
586. Dh±tvantassa lopo kvimhi.
Dh±tvantassa byañjanassa lopo hoti kvippaccaye pare. Kvilopo, bhujago. Eva½ uras± gacchat²ti urago, tura½ s²gha½ turitaturito gacchat²ti turago, khe gacchat²ti khago, vih±yase gacchat²ti vihago, vih±deso, na gacchat²ti ago, nago.
Khanu avadh±raºe sa½pubbo, saªkhani, saªkhanati, saªkhanissat²ti v± saªkho. Ramu k²¼±ya½, kuñje ramat²ti kuñjaro. Jana janane, kammato j±toti atthe kvippaccayo, dh±tvantassa lop±di purimasama½, pañcam²tappurisova viseso. Kammajo vip±ko, kammaj± paµisandhi, kammaja½ r³pa½ Eva½ cittaja½, utuja½, ±h±raja½, attajo putto. V±rimhi j±to v±rijo. Eva½ thalajo, paªkaja½, jalaja½, aº¹aja½, siraja½, sattam²sam±so. Dvikkhattu½ j±to dvijo, pacch± j±to anujo icc±di.
Vida ñ±ºe, loka½ aved²ti atthe kvippaccayo.
“Kvimh²”ti vattate.
587. Vidante ³.
Vidadh±tuno ante ³k±r±gamo hoti kvimhi, kvilopo. Lokavid³.
Disa pekkhaºe, imamiva na½ apassi, passati, passissat²ti, ayamiva dissat²ti v± atthe kvippaccayo.
“Dh±tvantassa lopo kvimh²”ti dh±tvantalope sampatte–
588. Iyatamaki-es±namantassaro d²gha½ kvaci disassa guºa½ do ra½ sakkh² ca.
Ima ya ta amha ki½ eta sam±naiccetesa½ sabban±m±na½ upam±nupapadabh±vena disassa dh±tussa guºabh³t±na½ anto saro d²gham±pajjate, disaiccetassa dh±tussa antassa sa kkha ²iccete ±des± ca honti. Disassa dak±ro rak±ram±pajjateti kvimhi dh±tvantassa sasadd±desa½ katv± kvilop±dimhi ca kate iiti nip±tanena imasaddassik±re, tassimin± d²ghe ca kate sy±dyuppatti.
¿diso puriso, ²dis± kaññ±, ²dis² v±, ²disa½ citta½. Tath± yamiva na½ passati, yo viya dissat²ti v± y±diso, y±dis±, y±dis², y±disa½. Tamiva na½ passati, so viya dissat²ti v± t±diso, t±dis±, t±dis², t±disa½. Mamiva na½ passati, aha½ viya so dissat²ti v± m±diso, m±dis±, m±dis², m±disa½, maiti nip±tanena amhasaddassa masadd±deso. Kimiva na½ passati, ko viya dissat²ti v± k²diso, k²dis±, k²dis², k²disa½. Etamiva na½ passati, eso viya dissat²ti v± ediso, et±diso v±, edis±, edis², edisa½, eiti nip±tanena etasaddassa ek±ro. Sam±na½ katv± na½ passati, sam±no viya dissat²ti s±diso, sadiso, saiti nip±tanena sam±nassa deso, tadantassa v± d²gho, s±dis±, s±dis², sadis±, sadis², s±disa½, sadisa½.
Dak±rassa rak±r±dese pana ²riso, y±riso, t±riso, m±riso, k²riso, eriso, s±riso, sariso. Kkh±dese ²dikkho, y±dikkho, t±dikkho, m±dikkho, k²dikkho, edikkho, s±dikkho, sadikkho. Rak±r±dese s±rikkho, sarikkho, ²k±r±dese ²d², y±d², t±d², m±d², k²d², ed², s±d².
Casaddena tumh±di-upapadepi tumhe viya dissat²ti tumh±diso, tumh±dis², khandh± viya dissant²ti khandh±dis± icc±di.
Dhara dh±raºe, ap±yesvapatam±ne adhigatamagg±dike satte dh±reti, dharanti ten±ti v±, salakkhaºa½ dh±reti v±, paccayehi dhar²yati v±ti atthe–
589. Dhar±d²hi rammo.
Dharaiccevam±d²hi dh±t³hi rammappaccayo hoti.
So ca–
Kammaggahaºabho bh±va- kammes³tettha vediyo;
akattaripi hot²ti, k±rake rammappaccayo.
dilopo, dhammo, eva½ kar²yat²ti kamma½. Vara varaºe, vamma½.
Sa½sa pasa½sane papubbo, piya-iccupapada½, piya½ pasa½situ½ s²la½ yass±ti v± piya½ pasa½sanas²lo, piya½ pasa½sanadhammo, piya½ pasa½sane s±dhuk±r²ti v± atthe–
590. Tass²l±d²su º²tv±v² ca.
S²la½ pakati, tass²la taddhamma tass±dhuk±r²svatthesu gamyam±nesu sabbadh±t³hi º² tu ±v²iccete paccay± hont²ti kattari º²paccayo, sa½yogantatt±na vuddhi. Sesa½ neyya½.
Piyapasa½s² r±j±. Atha v± piya½ pasa½si, pasa½sati, pasa½sissati v± s²lena v± dhammena v± s±dhu v±ti piyapasa½s², piyapasa½sin², piyapasa½si kula½. Brahma½ caritu½ s²la½ yass±ti v± brahma½ carati s²lena, dhammena, s±dhu v±ti brahmac±r², brahmac±rin², brahmac±ri. Eva½ saccav±d², dhammav±d², s²ghay±y², p±pak±r², m±l±k±r² icc±di.
Casaddena attam±nepi º², paº¹ita½ att±na½ maññat²ti paº¹itam±n² b±lo, bahussutam±n² icc±di.
Vatu vattane papubbo, pasayha pavattitu½ s²la½ yass±ti atthe imin± tuppaccayo, pasayhapavatt±. Atha v± vaca viyattiya½ v±c±ya½, pasayha pavattitu½ s²lamass±ti pasayhapavatt±, pasayhapavatt±ro, bhuj±ditt± dh±tvantalopadvitt±ni, sesa½ kattusama½.