Vikaraºavidh±na
Isu icch±kant²su, pure viya dh±tvantalopo, ty±dyuppatti, appaccayo ca. “Dh±t³nan”ti vattam±ne–
476. Isuyam³namanto ccho v±.
Isuyamuiccetesa½ dh±t³na½ anto ccho hoti v±. Vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo, “anto ccho v±”ti yogavibh±gena ±sassapi. So sagga½ icchati, icchanti. Icchasi, icchatha. Icch±mi, icch±ma. Cch±des±bh±ve asa½yogantatt± “aññesu c±”ti vuddhi, esati, esanti icc±di. Kamme attanopadassa yebhuyyena parassapadattameva payoj²yati, tena cettha attanopade r³p±ni saªkhipiss±ma. So icch²yati, es²yati, issate, issati, yak±rassa pubbar³patta½. Tath± icchatu, esatu. Iccheyya, eseyya. Parokkh±hiyyattan²su pana r³p±ni sabbattha payogamanugamma payojetabb±ni, icchi, esi. Icchissati, esissati. Icchiss±, esiss± icch±di. Yamu uparame, nipubbo, cch±deso ca. Niyacchati, niyacchanti. Niyamati, niyamanti. Sa½pubbo “saye c±”ti ñatta½, dvittañca. Saññamati, saññamanti. Kamme niyacch²yati, niyam²yati, niyammati, saññam²yati v±. Tath± niyacchatu, saññamatu. Niyaccheyya, saññameyya. Niyacch², saññam². Niyacchissati, saññamissati. Niyacchissa, saññamissa icc±di. ¾sa upavesane, yogavibh±gena cch±deso, rassatta½. Acchati, acchanti. Acchasi, acchatha. Acch±mi, acch±ma. Aññatra upapubbo up±sati, up±santi. Acch²yati, up±s²yati. Acchatu, up±satu. Accheyya, up±seyya. Acch², up±s². Acchissati, up±sissati. Acchissa, up±sissa icc±di. Labha l±bhe, labhati, labhanti. Labhasi, labhatha. Labh±mi, labh±ma. Labhate, labhante. Labhase, labhavhe. Labhe, labh±mhe. Kamme yak±rassa pubbar³patte kate “kvaci dh±t³”ti-±din± purimabhak±rassa bak±ro, labbhate, labbhante. Labbhati, labbhanti. Labbhata½, labbhatu. Labbhe, labbheyya. Ajjatanimhi “v±, antalopo”ti ca vattam±ne– 477. Labhasm± ² i½na½ tthattha½. Labhaiccetasm± dh±tuto paresa½ ²-i½na½ vibhatt²na½ ttha ttha½iccete ±des± honti v±, dh±tvantassa lopo ca. Alattha, alabhi, labhi, alabhi½su, labhi½su. Alabho, labho, alabhi, labhi, alabhittha, labhittha. Alattha½, alabhi½, labhi½, alabhimha, labhimha icc±di. Bhavissantimhi “karassa sappaccayassa k±ho”ti ettha sappaccayaggahaºena vaca muca bhuj±dito ssassakh±deso, vasa chida labh±dito ch±deso ca v± hot²ti ssassa ch±deso, “byañjanantassa co chappaccayesu c±”ti dh±tvantassa cak±ro, lacchati, lacchanti. Lacchasi, lacchatha. Lacch±mi, lacch±ma. Ch±des±bh±ve labhissati, labhissanti. Labhissasi, labhissatha. Labhiss±mi, labhiss±ma icc±di. Alabhissa, alabhissa½su icc±di. Vaca viyattiya½ v±c±ya½, vacati, vacanti. Vacasi, vacatha. Vac±mi, vac±ma. Kamme attanopade, yappaccaye ca kate– 478. Vaca vasa vah±d²namuk±ro vassa ye. Vaca vasa vahaiccevam±d²na½ dh±t³na½ vak±rassa uk±ro hoti yappaccaye pare, ±disaddena va¹¹hassa ca. “Vassa a va”iti sam±sena dutiyañcettha vaggahaºa½ icchitabba½, tena ak±rassapi uk±ro hoti, purimapakkhe paralopo. “Tassa cavagga”icc±din± sadh±tvantassa yak±rassa cak±ro, dvitta½. Uccate, uccante. Vuccate, vuccante. Vuccati, vuccanti v± icc±di. Tath± vacatu, vuccatu. Vaceyya, vucceyya. Avac±, avacc±, avac³, avacc³. Avaca, avaco, avacuttha. Avaca, avaca½, avacamh±. Avacuttha icc±di. 479. Vacassajjatanimhi mak±ro o. Vacaiccetassa dh±tussa ak±ro ottam±pajjate ajjatanimhi vibhattimhi. Avoci, avocu½. Avoco, avocuttha. Avoci½, avocumha, uk±r±gamo. Avoca, rassatta½, avocu icc±di. Avuccittha. Bhavissantimhi sappaccayaggahaºena ssassa kh±deso, “byañjanantass±”ti vattam±ne “ko khe c±”ti dh±tvantassa k±deso, vakkhati, vakkhanti. Vakkhasi, vakkhatha. Vakkh±mi, vakkh±ma icc±di. Vasa niv±se, vasati, vasanti. Kamme utta½, pubbar³pattañca vussati, vussanti icc±di. Vasatu. Vaseyya. Avasi, vasi. Bhavissantiya½ ssassa ch±deso, dh±tvantassa cak±ro ca, vacchati, vacchanti. Vacchasi, vacchatha. Vacch±mi, vacch±ma. Vasissati, vasissanti. Avasissa, avasissa½su. Tath± ruda assuvimocane, rodati, rucchati. Rodissati icc±di. Kusa akkose, ±pubbo dvittarassatt±ni, appaccayavuddhiyo ca. Akkosati. Akkosatu. Akkoseyya. “Antalopo”ti vattate, maº¹³kagatiy± “v±”ti ca. 480. Kusasm± d² cchi. Kusa iccetasm± dh±tuto ²vibhattissa cchi±deso hoti, dh±tvantassa lopo ca. Akkocchi ma½, akkosi v±. Akkosissati. Akkosissa icc±di. Vaha p±puºane, vahati, vahanti. Kamme attanopade, yappaccaye ca kate– “Ye”ti vattate. 481. Ha vipariyayo lo v±. Hak±rassa vipariyayo hoti yappaccaye pare, yappaccayassa ca lak±ro hoti v±. Vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo, tena “gayhat²”ti-±d²su latta½ na hoti, nimittabh³tassa yak±rasseveta½ latta½, “vacavasa”icc±din± utta½. Vuyhati, vulhati, vuyhanti. Vahatu, vuyhatu. Vaheyya, vuyheyya. Avah², avuyhittha, avahittha. Avahissati, vuyhissati. Avahissa, avuyhissa icc±di. Jara vayoh±nimhi. 482. Jaramar±na½ j²raj²yyam²yy± v±. Jaramara iccetesa½ dh±t³na½ j²raj²yyam²yy±des± honti v±, saralop±di. J²rati, j²ranti. J²yyati, j²yyanti. “Kvac±”disuttena ekayak±rassa kvaci lopo hoti. J²yati, j²yanti. Kamme j²r²yati, j²r²yanti. J²yiyyati, j²yiyyanti. J²ratu, j²yyatu. J²reyya, j²yyeyya. Aj²r², j²r², j²yy². J²rissati, j²yyissati. Aj²rissa, aj²yyissa. Mara p±ºac±ge, m²yy±deso, m²yyati, m²yyanti. M²yati, m²yanti v±. Marati, maranti icc±di. Disa pekkhaºe. 483. Disassa passa dissa dakkh± v±. Disaiccetassa dh±tussa passa dissa dakkhaiccete ±des± honti v±. Vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo, tena diss±deso kammani sabbadh±tuke eva. Passati, passanti. Dakkhati, dakkhanti. Kammani yak±ralopo, dissate, dissante. Dissati, dissanti. Vipass²yati, dakkh²yati. Passatu, dakkhatu, dissatu. Passeyya, dakkheyya, disseyya. Hiyyattaniya½ “kvaci dh±t³”ti-±din± dh±tu-ik±rassa atta½, addas±, addasa. Kammani adissa. Tath± apassi, passi, apassi½su, passi½su. Apassi, passi, apassittha, passittha. Apassi½, passi½, apassimha, passimha. Addasi, dasi, addasa½su, dasa½su. Kammani adissa½su. Addakkhi, addakkhi½su. Passissati, passissanti. “Bhavissantimhi ssassa c±”ti yogavibh±gena ssassa lopo, ik±r±gamo ca, dakkhiti, dakkhinti. Lop±bh±ve dakkhissati, dakkhissanti. Apassissa, adakkhissa icc±di. Sada visaraºagaty±vas±nesu. “Sabbatth±”ti vattate, maº¹³kagatiy± “kvac²”ti ca. 484. Sadassa s²datta½. Sadaiccetassa dh±tussa s²d±deso hoti sabbattha vibhattippaccayesu kvaci. Sesa½ neyya½. Nis²dati, nis²danti. Bh±ve nisajjate, idha kvac±dhik±rena s²d±-deso na bhavati. Nis²datu. Nis²de. Nis²di. Nis²dissati. Nis²dissa icc±di. Yaja devap³j±saªgatikaraºad±nesu. Yajati, yajanti. Kammani “yamh²”ti vattate. 485. Yajass±dissi. Yajaiccetassa dh±tussa ±dissa yak±rassa ik±r±deso hoti yappaccaye pare, saralopo. Ijjate may± buddho. Tath± yajatu, ijjata½. Yaje, ijjetha. Yaji, ijjittha. Yajissati, ijjissate. Yajissa, ijjissatha icc±di. Vada viyattiya½ v±c±ya½, ty±dyuppatti, appaccayo ca. “V±”ti vattate. 486. Vadassa vajja½. Vadaiccetassa dh±tussa sabbassa vajj±deso hoti v± sabb±su vibhatt²su. Vibhaty±dhik±ratt± cettha sabb±s³ti atthato siddha½. “V±”ti vattate. 487. Lopañcettamak±ro. Bh³v±dito paro appaccayo ettam±pajjate, lopañca v±. Vikaraºak±riyavidhippakaraºato cettha ak±roti appaccayo gayhati.
Bh³v±dito juhoty±di-to ca appaccayo paro;
lopam±pajjate n±ñño, vavatthitavibh±satoti.
Appaccayassa ek±ro, saralop±di, vajjeti, vadeti, vadati, antimhi– 488. Kvaci dh±tuvibhattippaccay±na½ d²ghavipar²t±desalop±gam± ca. Idha dh±tv±dhik±re ±khy±te, kitake ca avihitalakkhaºesu payogesu kvaci dh±t³na½, ty±divibhatt²na½, dh±tuvihitappaccay±nañca d²ghatabbipar²ta-±desalop±gama-iccet±ni k±riy±ni jinavacan±nur³pato bhavanti. Tattha–
N±mhi rasso kiy±d²na½, sa½yoge caññadh±tuna½;
±y³na½ v± vibhatt²na½, mh±, ss±ntassa ca rassat±.
Gamito cchassa ñcho v±ssa, gamissajjatanimhi g±;
uc±gamo v± tthamhesu, dh±t³na½ yamhi d²ghat±.
Eyyeyy±seyy±mettañca, v± ssessettañca p±puºe;
ok±r± attamittañca, ±tth± papponti v± tthathe.
Tath± br³toti ant²na½, a-u v±ha ca dh±tuy±;
parokkh±ya vibhattimhi, anabbh±sassa d²ghat±.
Sa½yoganto ak±rettha, vibhattippaccay±di tu;
lopa m±pajjate nicca-mek±rok±rato paroti.
Ek±rato parassa anti-ak±rassa lopo, vajjenti, vadenti, vadanti. Vajjesi, vadesi, vadasi, vajjetha, vadetha, vadatha. Vajjemi, vajj±mi, vademi, vad±mi, vajjema, vadema, vajj±ma, vad±ma.
Kammani vajj²yati, vajj²yanti. Vajjati, vajjanti. Vad²yati v±. Vajjetu, vadetu, vadatu. Vajje, vajjeyya, vade, vadeyya, vajjeyyu½, vadeyyu½. Vajjeyy±si, vajjesi, vadeyy±si. Avadi, vadi, vadi½su. Vadissati, vadissanti. Avadissa icc±di.
Kamu padavikkhepe, appaccaye kate “kvac±divaºº±namekassar±na½ dvebh±vo”ti dvitta½, kavaggassa cavaggo. Abbh±saggahaºamantaggahaºa½, v±ggahaºañca vattate. 489. Niggah²tañca. Abbh±sante niggah²tañc±gamo hoti v±. Vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo, tena kam±d²nameveta½. Caªkamati, caªkamanti icc±di. Kamati, kamanti icc±di. Cala kampane, cañcalati, calati. Cala dalane, daddallati. Jhecint±ya½, appaccaye “o, sare, e”ti ca adhikicca “te ±v±y±”ti yogavibh±gena ak±ritepi ek±rassa ±y±deso, jh±yati, jh±yanti icc±di, visesavidh±na½.