4. Sam±sakaº¹a
Atha n±mameva aññamaññasambandh²na½ sam±soti n±manissitatt±, sayañca n±mikatt± n±m±nantara½ sam±so vuccate. So ca saññ±vasena chabbidho abyay²bh±vo kammadh±rayo digu tappuriso bahubb²hi dvando c±ti.
Abyay²bh±vasam±sa
Tatra paµhama½ abyay²bh±vasam±so vuccate;
so ca niccasam±soti assapadaviggaho.
“Upanagara½”it²dha– upasaddato paµhamekavacana½ si, tassa upasaggaparatt± “sabb±sam±vusopasagganip±t±d²hi c±”ti lopo, nagarasaddato chaµµhekavacana½ sa, nagarassa sam²panti aññapadena viggahe– “N±m±na½ sam±so yuttattho”ti sam±savidh±ne sabbattha vattate. 330. Upasagganip±tapubbako abyay²bh±vo. Upasaggapubbako, nip±tapubbako ca n±miko yuttattho teheva attapubbakehi upasagganip±tehi saha nicca½ samas²yate, so ca sam±so abyay²bh±vasañño hoti. Idha abyay²bh±v±disaññ±vidh±yakasutt±neva v± saññ±vidh±namukhena sam±savidh±yak±n²ti daµµhabb±ni. Tattha abyayamiti upasagganip±t±na½ saññ±, liªgavacanabhedepi byayarahitatt±, abyay±na½ attha½ vibh±vayat²ti abyay²bh±vo abyayatthapubbaªgamatt±, anabyaya½ abyaya½ bhavat²ti v± abyay²bh±vo. Pubbapadatthappadh±no hi abyay²bh±vo, ettha ca “upasagganip±tapubbako”ti vuttatt± upasagganip±t±nameva pubbanip±to. 331. N±m±na½ sam±so yuttattho. Tesa½ n±m±na½ payujjam±napadatth±na½ yo yuttattho, so sam±sasañño hoti, tadañña½ v±kyamiti ru¼ha½. N±m±ni sy±divibhatyant±ni, samassateti sam±so, saªkhipiyat²ti attho. Vuttañhi
“Sam±so padasaªkhepo, padappaccayasa½hita½;
taddhita½ n±ma hoteva½, viññeyya½ tesamantaran”ti.
Duvidhañcassa samasana½ saddasamasanamatthasamasanañca, tadubhayampi luttasam±se paripuººameva labbhati. Aluttasam±se pana atthasamasanameva vibhattilop±bh±vato, tatth±pi v± ekapadatt³pagamanato duvidhampi labbhateva. Dve hi sam±sassa payojan±ni ekapadattamekavibhattittañc±ti. Yutto attho yuttatto, atha v± yutto saªgato, sambandho v± attho yassa soya½ yuttattho, etena saªgatatthena yuttatthavacanena bhinnatth±na½ ekatth²bh±vo sam±salakkhaºanti vutta½ hoti. Ettha ca “n±m±nan”ti vacanena “devadatto pacat²”ti-±d²su ±khy±tena sam±so na hot²ti dasseti. Sambandhatthena pana yuttatthaggahaºena “bhaµo rañño putto devadattass±”ti-±d²su aññamaññ±napekkhesu, “devadattassa kaºh± dant±”ti-±d²su ca aññas±pekkhesu ayuttatthat±ya sam±so na hot²ti d²peti. “Atthavas± vibhattivipariº±mo”ti vipariº±mena “yuttatth±nan”ti vattate. 332. Tesa½ vibhattiyo lop± ca. Idha padantarena v± taddhitappaccayehi v± ±y±dippaccayehi v± ekatth²bh³t± yuttatth± n±ma, tena “tesa½ yuttatth±na½ sam±s±na½, taddhit±y±dippaccayant±nañca vibhattiyo lopan²y± hont²”ti attho. Sam±saggahaº±dhik±re pana sati tesa½gahaºena v± taddhit±y±dippaccayanta vibhattilopo. Caggahaºa½ “pabhaªkaro”ti-±d²su lopanivattanattha½. Vipariº±mena “lutt±su, vibhatt²s³”ti vattate, yuttatthaggahaºañca. 333. Pakati cassa sarantassa. Lutt±su vibhatt²su sarantassa assa yuttatthabh³tassa tividhassapi liªgassa pakatibh±vo hoti. Casaddena ki½samudaya idappaccayat±d²su niggah²tantassapi. Nimitt±bh±ve nemittak±bh±vassa idha anicchitatt± ayamatideso. Sakatthavirahenidha sam±sassa ca liªgabh±v±bh±v± vibhattuppattiyamasampatt±ya½ n±mabyapades±tidesam±ha. 334. Taddhitasam±sakitak± n±ma½v±’tavetun±d²su ca. Taddhitant± kitant±, sam±s± ca n±mamiva daµµhabb± tavetuna tv±na tv±dippaccayante vajjetv±. Caggahaºa½ kiccappaccaya±-²-in²itthippaccayant±dissapi n±mabyapadesattha½. Idha sam±saggahaºa½ atthavata½ samud±y±na½ n±mabyapadeso sam±sassev±ti niyamatthanti apare. “Abyay²bh±vo”ti vattate. 335. So napu½sakaliªgo. So abyay²bh±vasam±so napu½sakaliªgova daµµhabboti napu½sakaliªgatta½. Ettha hi satipi liªg±tidese “adhipaññan”ti-±d²su “adhiñ±ºa½n”ti-±di r³pappasaªgo na hoti saddantaratt±, “tipaññan”ti-±d²su viy±ti daµµhabba½, na c±ya½ atideso, sutte atidesaliªgassa ivasaddassa adassanato. Pure viya sy±dyuppatti. “Kvac²”ti vattate. 336. A½ vibhatt²namak±rant± abyay²bh±v±. Tasm± ak±rant± abyay²bh±v± par±sa½ vibhatt²na½ kvaci a½ hoti, sesa½ neyya½. Ta½ upanagara½, nagarassa sam²pa½ tiµµhat²ti attho. T±ni upanagara½, ±lapanepeva½, ta½ upanagara½ passa, t±ni upanagara½.
Na pañcamy±yamambh±vo, kvac²ti adhik±rato;
tatiy±sattam²chaµµh²-nantu hoti vikappato.
Tena upanagara½ kata½, upanagarena v±, tehi upanagara½, upanagarehi v±, tassa upanagara½ dehi, tesa½ upanagara½, upanagar± ±naya, upanagaramh± upanagarasm±, upanagarehi, upanagara½ santaka½, upanagarassa v±, tesa½ upanagara½, upanagar±na½ v± upanagara½ nidhehi, upanagaramhi upanagarasmi½, upanagara½ upanagaresu v±. Eva½ upakumbha½. Abh±ve– darath±na½ abh±vo niddaratha½, nimmasaka½. Pacch±-atthe– rathassa pacch± anuratha½, anuv±ta½. Yoggat±ya½– yath±sar³pa½, anur³pa½, r³payogganti attho. Vicch±ya½– att±namatt±na½ pati paccatta½, addham±sa½ addham±sa½ anu anvaddham±sa½. Anupubbiya½– jeµµh±na½ anupubbo anujeµµha½. Paµilome– sotassa paµiloma½ paµisota½, paµipatha½, pativ±ta½, att±na½ adhikicca pavatt± ajjhatta½. Pariy±d±bhividh²su ±p±ºakoµiy± ±p±ºakoµika½, “kvaci sam±santagat±namak±ranto”ti kappaccayo, ±kum±rehi yaso kacc±yanassa ±kum±ra½. Samiddhiya½– bhikkh±ya samiddh²ti atthe sam±seva napu½sakaliªgatte ca kate– “Sam±sassa, anto”ti ca vattate. 337. Saro rasso napu½sake. Napu½sake vattam±nassa sam±sassa anto saro rasso hoti. Ettha ca abyay²bh±vaggahaºa½ n±nuvattetabba½, tena digudvandabahubb²h²supi napu½sake vattam±nassa sam±santassarassa rassatta½ siddha½ hoti. “A½ vibhatt²na”micc±din± am±deso, subhikkha½. Gaªg±ya sam²pe vattat²ti upagaªga½, maºik±ya sam²pa½ upamaºika½. Itth²su amikicc±ti atthe sam±sanapu½sakarassatt±d²su katesu– “Abyay²bh±v±, vibhatt²nan”ti ca vattate. 338. Aññasm± lopo ca. Ak±rantato aññasm± abyay²bh±vasam±s± par±sa½ vibhatt²na½ lopo ca hoti. Adhitti, itth²su adhikicca kath± pavattat²ti attho. Adhitthi passa, adhitthi kata½ icc±di, eva½ adhikum±ri, vadhuy± sam²pa½ upavadhu, gunna½ sam²pa½ upagu, ok±rassa rassatta½ uk±ro. Eva½ upasaggapubbako. Nip±tapubbako yath±– vu¹¹h±na½ paµip±µi, ye ye vu¹¹h± v± yath±vu¹¹ha½, padatth±natikkame– yath±kkama½, yath±satti, yath±bala½ karoti, balamanatikkamitv± karot²ti attho. J²vassa yattako paricchedo y±vaj²va½, y±vat±yuka½, kappaccayo. Yattakena attho y±vadattha½, pabbatassa parabh±go tiropabbata½, tirop±k±ra½, tirokuµµa½, p±s±dassa anto antop±s±da½, antonagara½, antovassa½, nagarassa bahi bahinagara½, p±s±dassa upari uparip±s±da½, uparimañca½, mañcassa heµµh± heµµh±mañca½, heµµh±p±s±da½, bhattassa pure purebhatta½, eva½ pacch±bhatta½. S±kallatthe– saha makkhik±ya samakkhika½ bhuñjati, na kiñci parivajjet²ti attho. “Tesu vuddh²”ti-±din± sahasaddassa s±deso. Gaªg±ya ora½ oragaªgamicc±di.
Abyay²bh±vasam±so niµµhito.