Sarasandhividh±na
Atha sarasandhi vuccate. Loka aggapuggalo, paññ± indriya½, t²ºi im±ni, no hi eta½, bhikkhun² ov±do, m±tu upaµµh±na½, sametu ±yasm±, abhibh³ ±yatana½, dhan± me atthi, sabbe eva, tayo assu dhamm±, asanto ettha na dissanti it²dha sar±disaññ±ya½ sabbasandhikaraºaµµh±ne byañjanaviyojanattha½ paribh±sam±ha. 12. Pubbamadhoµhitamassara½ sarena viyojaye. Saren±ti nissakke karaºavacana½, sahayoge v±, sandhitabbe sarasahita½ pubbabyañjana½ anatikkamanto adhoµhitamassarañca katv± sarato viyojayeti sarato byañjana½ viyojetabba½. Ettha ca assaraggahaºas±matthiyena “byañjanan”ti laddha½. 13. Sar± sare lopa½. Sar± kho sabbepi sare pare µhite lopa½ papponti. Lopoti adassana½ anucc±raºa½. Ettha sar±ti k±riy²niddeso. Bahuvacana½ panettha ekekasmi½ sare pare bah³na½ lopañ±panattha½. Sareti nimittaniddeso, nimittasattam² c±ya½, nimittop±d±nas±matthiyato vaººak±labyavadh±ne sandhik±riya½ na hoti. Lopanti k±riyaniddeso, ida½ pana sutta½ upari paralopavidh±nato pubbalopavidh±nanti daµµhabba½, eva½ sabbattha sattam²niddese pubbasseva vidhi, na parassa vidh±nanti veditabba½. “Assara½, adhoµhitan”ti ca vattate, siliµµhakathane paribh±sam±ha. 14. Naye para½ yutte. Sararahita½ kho byañjana½ adhoµhita½ parakkhara½ naye yutte µh±neti paranayana½ k±tabba½. Ettha yuttaggahaºa½ niggah²tanisedhanattha½, tena “akkocchi ma½ avadhi man”ti-±d²su paranayanasandeho na hoti. Lokaggapuggalo, paññindriya½, t²ºim±ni, noheta½, bhikkhunov±do, m±tupaµµh±na½, samet±yasm±, abhibh±yatana½, dhan± matthi, sabbeva, tayassu dhamm±, asantettha na dissanti. Yassa id±ni, saññ± iti, ch±y± iva, kath± eva k±, iti api, assamaº² asi, cakkhu indriya½, akataññ³ asi, ±k±se iva, te api, vande aha½, so aha½, catt±ro ime, vasalo iti, moggall±no ±si b²jako, p±to ev±t²dha pubbalope sampatte “sare”ti adhik±ro, idha pana “atthavas± vibhattivipariº±mo”ti katv± “saro, saramh±, lopan”ti ca vattam±ne– 15. V± paro asar³p±. Asam±nar³pamh± saramh± paro saro lopa½ pappoti v±. Sam±na½ r³pa½ ass±ti sar³po, na sar³po asar³po, asavaººo Yasm± pana mariy±d±ya½, abhividhimhi ca vattam±no ±upasaggo viya v±saddo dvidh± vattate, katthaci vikappe, katthaci yath±vavatthitar³papariggahe, idha pana pacchime, tato niccamaniccamasantañca vidhimettha v±saddo d²peti. “Naye para½ yutte”ti para½ netabba½. Yassad±ni yassa id±ni, saññ±ti saññ± iti, ch±y±va ch±y± iva, kath±va k± kath± eva k±, it²pi iti api, assamaº²si assamaº² asi. Cakkhundriya miti nicca½. Akataññ³si akataññ³ asi, ±k±seva ±k±se iva, tepi te api, vandeha½ vande aha½, soha½ so aha½, catt±rome catt±ro ime, vasaloti vasalo iti, moggall±nosi b²jako moggall±no ±si b²jako, p±tova p±to eva. Idha na bhavati– pañcindriy±ni, saddhindriya½, sattuttamo, ek³nav²sati, yassete, sugatov±do, diµµh±savo, diµµhogho, cakkh±yatana½, ta½ kutettha labbh± icc±di. Bhavati ca vavatthitavibh±s±ya.
Avaººato sarod±n²-t²vev±di½ vin± paro;
na luppataññato d²gho, ±sev±divivajjito.
Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina ²rita½, na upeti, canda udayo, yath± udake it²dha pubb±vaººassar±na½ lope kate “paro, asar³pe”ti ca vattate, tath± “ivaººo ya½ nav±”ti ito ivaººaggahaºañca, “vamodudant±nan”ti ito uggahaºañca s²hagatiy± idh±nuvattetabba½. 16. Kvac±savaººa½ lutte. Ivaººabh³to, uk±rabh³to ca paro saro asar³pe pubbassare lutte kvaci asavaººa½ pappoti. Natthi savaºº± etesanti asavaºº±, ek±rok±r±, tattha µh±n±sannavasena ivaººuk±r±namek±rok±r± honti. Bandhusseva, upekkhati, upeto, avecca, jinerita½, nopeti, candodayo, yathodake. Kvac²ti ki½? Tatrime, yassindriy±ni, mahiddhiko, sabb²tiyo, tenupasaªkami, lokuttaro. Lutteti ki½? Cha ime dhamm±, yath± ida½, kusalassa upasampad±. Asar³peti ki½? Catt±rim±ni, m±tupaµµh±na½. Ettha ca satipi heµµh± v±ggahaºe kvacikaraºato avaººe eva lutte idha vuttavidhi hot²ti daµµhabba½. Tato idha na bhavati– diµµhup±d±na½, pañcahup±li, mudindriya½, yo missaroti. Tatra aya½, buddha anussati, sa atthik±, paññav± assa, tad± aha½, y±ni idha bh³t±ni, gacch±mi iti, ati ito, kik² iva, bahu upak±ra½, madhu udaka½, su upadh±rita½, yopi aya½ id±ni aha½, sace aya½, appassuto aya½, itara itarena, saddh± idha vitta½, kamma upanissayo, tath± upama½, ratti uparato, vi upasamo iccatra pubbassar±na½ lope kate– “Kvac²”ti adhik±ro, “paro, lutte”ti ca vattate. 17. D²gha½. Saro kho paro pubbassare lutte kvaci d²ghabh±va½ pappot²ti µh±n±sannavasena rassassar±na½ savaººad²gho. Tatr±ya½, buddh±nussati, s±tthik±, paññav±ssa, tad±ha½, y±n²dha bh³t±ni, gacch±m²ti, at²to, kik²va, bah³pak±ra½, madh³daka½, s³padh±rita½, yop±ya½, id±n±ha½, sac±ya½, appassut±ya½, itar²tarena, saddh²dha vitta½, kamm³panissayo, tath³pama½, ratt³parato, v³pasamo. Kvac²ti ki½? Acira½ vata’ya½ k±yo, kimpim±ya, t²ºim±ni, pañcasup±d±nakkhandhesu, tassattho, pañcaªgiko, munindo, satindriya½, lahuµµh±na½, gacch±maha½, tatrida½, pañcahup±li, natthañña½. Lutteti ki½? Yath± aya½, nimi iva r±j±, kik² iva, su upadh±rita½. Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati n±menti, saªgh±µi api, j²vitahetu api, vijju iva, ki½su idha vitta½, s±dhu iti it²dha parassar±na½ lope kate– “Lutte, d²ghan”ti ca vattate. 18. Pubbo ca. Pubbo saro parassare lutte kvacid²gha½ pappoti. Caggahaºa½ luttad²ghaggahaº±nuka¹¹hanattha½, ta½ “c±nuka¹¹hitamuttaratra n±nuvattate”ti ñ±panattha½. Lokass±ti, dev±ti, v²tipatanti, v²tin±menti, saªgh±µ²pi, j²vitahet³pi, vijj³va, ki½s³dha vitta½, s±dh³ti. Kvac²ti ki½? Yassad±ni, itissa, id±nipi, tesupi, cakkhundriya½, kinnum±va. Adhigato kho me aya½ dhammo, putto te aha½, te assa pah²n±, pabbate aha½, ye assa it²dha pubbalope sampatte– 19. Yamedantass±deso. Ek±rassa padantabh³tassa µh±ne sare pare kvaci yak±r±deso hoti. Ak±remeteyesadd±dissev±ya½ vidhi, yanti ya½ r³pa½, e eva anto edanto, ±desiµµh±ne ±dissat²ti ±deso. “Byañjane”ti adhikicca “d²ghan”ti d²gho. Adhigato kho my±ya½ dhammo, putto ty±ha½, ty±ssa pah²n±, pabbaty±ha½, yy±ssa. Kvac²ti ki½? Te n±gat±, putt± matthi. Antaggahaºa½ ki½? Dhammacakka½ pavattento, damento citta½. Y±vatako assa k±yo, t±vatako assa by±mo, ko attho, atha kho assa, aha½ kho ajja, yo aya½, so assa, so eva, yato adhikaraºa½, anu addham±sa½, anu eti, su ±gata½, su ±k±ro, du ±k±ro, cakkhu ±p±tha½, bahu ±b±dho, p±tu ak±si, na tu ev±t²dha– 20. Vamodudant±na½. Ok±ruk±r±na½ antabh³t±na½ sare pare kvaci vak±r±deso hoti. Ka kha ya tasadd±diok±rasseda½ gahaºa½. Y±vatakvassa k±yo, t±vatakvassa by±mo, kvattho, atha khvassa, aha½ khvajja, yv±ya½, svassa, sveva, yatv±dhikaraºa½, anvaddham±sa½, anvebhi, sv±gata½, sv±k±ro, dv±k±ro, cakkhv±p±tha½, bahv±b±dho, p±tv±k±si, na tveva. Kvac²ti ki½? Ko attho, atha kho aññatar±, yoha½, soha½, catt±rome, s±gata½, s±dh±vuso, hot³ti. Antaggahaºa½ ki½? Savan²ya½, viravanti. Paµisanth±ravutti assa, sabb± vitti anubhuyyate, vi añjana½, vi ±kato, nad² ±sanno it²dha maº¹³kagatiy± “asar³pe”ti vattate. 21. Ivaººo ya½ nav±. Pubbo ivaººo asar³pe sare pare yak±ra½ pappoti nav±. I eva vaººo ivaººo, nav±saddo kvacisaddapariy±yo. Paµisanth±ravutyassa, sabb± vity±nubhuyyate, byañjana½, by±kato, nady±sanno. Nav±ti ki½? Pañcahaªgehi, t±ni attani, gacch±maha½, muttac±g² anuddhato. Asar³peti ki½? Itihida½, agg²va, atth²ti. Ati anta½, ati od±t±, pati ayo, pati ±harati, pati eti, iti assa, iti eta½, iti-±di it²dha “ivaººo ya½ nav±”ti yak±r±dese sampatte– 22. Sabbo canti. Atipati-it²na½ tisaddasseda½ gahaºa½. Sabbo tiicceso saddo sare pare kvaci cak±ra½ pappoti. T²ti niddesato akatayak±rassev±ya½ vidhi, itarath± kvaciggahaºassa ca “atissa cantass±”tisuttassa ca niratthakat± siy±. “Paradvebh±vo µh±ne”ti dvitta½. Accanta½ accod±t±, paccayo, pacc±harati, pacceti, iccassa, icceta½, icc±di. Kvac²ti ki½? Itissa, iti ±kaªkham±nena. “Te na v±-ivaººe”ti ito “na ivaººe”ti ca vattate. 23. Atissa cantassa. Atiiccetassa antabh³tassa tisaddassa ivaººe pare “sabbo ca½ t²”ti vuttar³pa½ na hoti. Atiss±ti atiupasagg±nukaraºameta½. Tenevettha vibhattilop±bh±vo. Ettha ca antasaddo saddavidhinisedhappakaraºato atisaddantabh³ta½ tisaddameva vadati, na ivaººanti daµµhabba½, itarath± ida½ suttameva niratthaka½ siy±.
“Ivaººo ya½ nav±”t²dha, asar³p±dhik±rato;
ivaººassa sar³pasmi½, y±deso ca na sambhave.
Cak±ro anuttasamuccayattho, tena itipat²namantassa ca na hoti. Ati isigaºo at²sigaºo, eva½ at²to, at²rita½, it²ti, it²da½, pat²to. Abhi akkh±na½, abhi uggato, abhi ok±so it²dha yak±re sampatte– “Sare”ti vattate. 24. Abbho abhi. Abhi-iccetassa sabbassa sare pare abbh±deso hoti.
“Abh²”ti paµhamantassa, vuttiya½ chaµµhiyojana½;
±des±pekkhato vutta½, “a½mo”ti-±dike viya.
Pubbassaralopo abbhakkh±na½, abbhuggato, abbhok±so. Adhi agam±, adhi upagato, adhi og±hetv± it²dha 25. Ajjho adhi. Adhiiccetassa sabbassa sare pare ajjh±deso hoti. Ajjhagam±, ajjhupagato, ajjhog±hetv±. Abhi icchita½, adhi ²rita½ it²dha “Abbho abhi, ajjho adh²”ti ca vattate. 26. Te na v± ivaººe. Te ca kho abhi-adhiiccete upasagg± ivaººe pare abbho ajjho-iti vuttar³p± na honti v±. Saralopaparanayan±ni. Abhicchita½, adh²rita½. V±ti ki½? Abbh²rita½, ajjhiºamutto, ajjhiµµho. Ekamidha ahant²dha 27. Do dhassa ca. Dhaiccetassa sare pare kvaci dak±ro hoti. Ekasaddato parassa idhassa dhak±rassev±ya½, saralopad²gh±. Ekamid±ha½. Kvac²ti ki½? Idheva. Casaddena kvaci s±dhussa dhassa hak±ro, yath±– s±hu dassana½. Yath± eva tath± ev±t²dha “Nav±”ti vattate, “saramh±”ti ca. 28. Ev±dissa ri pubbo ca rasso. Yath±tath±dvayaparasseda½ gahaºa½. D²ghasaramh± parassa evasadd±dibh³tassa ek±rassa rik±ro hoti, pubbo ca saro rasso hoti nav±. Yathariva, tathariva. Nav±ti ki½? Yatheva, tatheva. Ti anta½,ti addha½, aggi ag±re, sattam² atthe, pañcam² anta½, du aªgika½, bhikkhu ±sane, puthu ±sane, sayambh³ ±sane it²dha yav±desesu sampattesu– “Saññ±”ti vattate. 29. Ivaººuvaºº± jhal±. Ivaººa-uvaººa-iccete yath±kkama½ jhalasaññ± honti. Vaººaggahaºa½ savaººaggahaºattha½.
Jhalasaññ± pasaññ±va, na liªganta½va nissit±;
±khy±te liªgamajjhe ca, dviliªgante ca dassan±.
30. Jhal±namiyuv± sare v±. Jhalaiccetesa½ iya-uvaiccete ±des± honti v± sare pare, saralopo. Tiyanta½, tiyaddha½, aggiy±g±re, sattamiyatthe, pañcamiyanta½, duvaªgika½, bhikkhuv±sane, puthuv±sane, sayambhuv±sane. V±ti ki½? Agy±g±re, sattam²-atthe, bhikkhu-±sane nis²dati. Go ajina½, go e¼aka½ it²dha “Go, avo, sam±se”ti ca vattate. 31. O sare ca. Goiccetassa ok±rassa sare pare av±deso hoti sam±se. Gav±jina½, gave¼aka½. Casaddaggahaºena uvaººassa uva-av±des±. Yath±– bhuvi, pasavo. Putha ev±t²dha 32. Go sare puthass±gamo kvaci. Puthaiccetassa nip±tassa ante kvaci gak±r±gamo hoti sare pare. ¾gacchat²ti ±gamo, asantuppatti ±gamo. Ettha ca “sare”ti nimitt±sannavasena puthassa anteti labbhati. Puthageva, putha eva. P± ev±t²dha “Sare, go, ±gamo, kvac²”ti ca vattate. 33. P±ssa canto rasso. P±iccetassa ante sare pare kvaci gak±r±gamo hoti, p±ssa anto ca saro rasso hoti. Pageva vutyassa, p± eva. “V±, sare”ti ca vattate. 34. Yava ma da na ta ra l± c±gam±. Sare pare yak±r±dayo aµµha ±gam± honti v±. Casaddena gak±r±gamo ca, vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo. Tattha yak±r±gamo yath±dibho ik±rek±r±d²su. Yath± ida½ yathayida½, byañjaneti adhikicca “rassan”ti rassatta½, yath± ida½ v±, yath± eva, yath±yeva, yatheva, eva½ m±yida½, m±yeva½, ta½yida½, ta½yeva, nayida½, nayimassa, nayim±ni, navayime dhamm±, buddh±na½yeva, santiyeva, bodhiy±yeva, satiyeva, pathav²yeva, dh±tuyeva, tesuyeva, soyeva, p±µiyekka½. Tath± sare vipariy±dito ca. Vi añjan± viyañjan±, byañjan± v±, eva½ viy±k±si, by±k±si. Pari-anta½ pariyanta½, eva½ pariy±d±na½, pariyuµµh±na½, pariyesati, pariyos±namiti nicca½. Ni ±yogo niy±yogo. Idha na bhavati, parikkhato, upaparikkhati. Vak±ro tisadd±dito avaººuk±resu. Ti aªgula½ tivaªgula½, eva½ tivaªgika½, bh³v±dayo, mig² bhant± vudikkhati, pavuccati, p±guññavujut±. Mak±ro lahuppabhutito sare chand±nurakkhaº±dimhi. Lahu essati lahumessati, eva½ garumessati, idham±hu, kena te idha mijjhati, bhadro kas±miva, ±k±se mabhip³jayi, ekamekassa, yena midhekacce, ±satimeva. Dak±ro uupasagga saki kenaci kiñci kismiñci koci samm± y±va t±va puna ya te’tattas±d²hi. Uupasaggato nicca½, u aggo udaggo, eva½ udayo, udap±di, ud±haµa½, udito, ud²rita½, udeti. Nip±tato ca, saki eva sakideva, eva½ sakad±g±mi, mah±vuttisuttena ik±rassa ak±ro. Tath± kenacideva, kiñcideva, kismiñcideva, kocideva, samm± attho sammadattho, rassatta½. Eva½ sammadakkh±to, sammadaññ± vimutt±na½, sammadeva, y±vadattha½, y±vadeva, t±vadeva, punadeva. N±mato, yadattha½, tadattha½, yadantar±, tadantar±, tadaªgavimutti, etadattha½, attadattha½, sadatthapasuto siy±. Yatetattasehi sam±seyeva. ¾disaddena aññadattha½, manas±daññ± vimutt±na½, bahudeva ratti½, ahudeva bhaya½. V±ti ki½? Kenaci atthak±mena, samm± aññ±ya, y±v±ha½, t±v±ha½, pun±para½, attattha½. Nak±ro ±yat±dimhi. Ito ±yati ito n±yati, cira½ n±yati. Tak±ro yasm± tasm± ajj±dito ihagg±dimhi. Yasm±tiha, tasm±tiha, ajjatagge. Rak±ro ni dup±tu puna dh² p±ta catur±dito. Ni antara½ nirantara½, eva½ nir±layo, nirindhano, nir²haka½, niruttaro, niroja½. Du atikkamo duratikkamo, dur±gata½, durutta½. P±turahosi, p±turahesu½. Punar±gaccheyya, punarutta½, punareva, punareti. Dhiratthu. P±tar±so. Catusadd±dito, caturaªgika½, catur±rakkh±, caturiddhip±dapaµil±bho, caturoghanittharaºattha½. Bhatturatthe, vuttires±, pathav²dh±tureves±. Tath± sarato ivevesu chand±nurakkhaºe. Nakkhattar±j±riva t±rak±na½, vijjurivabbhak³µe, ±raggeriva s±sapo, s±saporiva ±ragge, usabhoriva, sabbhireva sam±setha. V±ti ki½? Dv±dhiµµhita½, p±tv±k±si, punapi. Lak±ro chasaªkhy±hi. La¼±namaviseso. Cha abhiññ± cha¼abhiññ±, cha¼aªga½, cha¼±s²ti, cha¼a½s±, sa¼±yatana½. V±ti ki½? Cha abhiññ±.
Iti sarasandhividh±na½ niµµhita½.