Saññ±vidh±na

Tatth±do t±va saddalakkhaºe voh±raviññ±panattha½ saññ±vidh±nam±rabh²yate.

2. Akkhar±p±dayo ekacatt±l²sa½.

Akkhar± api ±dayo ekacatt±l²sa½, te ca kho jinavacan±nur³p± ak±r±dayo niggah²tant± ekacatt±l²samatt± vaºº± pacceka½ akkhar± n±ma honti. Ta½ yath±– ± i ² u ³ e o, ka kha ga gha ªa, ca cha ja jha ña, µa µha ¹a ¹ha ºa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha ¼a a½-iti akkhar±.

Nakkharant²ti akkhar±, a ±di yesa½ te ±dayo. Ak±r±d²namanukkamo panesa µh±n±dikkamasannissito, tath± hi µh±nakaraºappayatanehi vaºº± j±yante, tattha cha µh±n±ni kaºµhat±lumuddhadanta-oµµhan±sik±vasena.

Tattha– avaººa kavagga hak±r± kaºµhaj±.

Ivaººa cavagga yak±r± t±luj±. Ýavagga rak±ra ¼ak±r± muddhaj±. Tavagga lak±ra sak±r± dantaj±. Uvaººa pavagg± oµµhaj±. Ek±ro kaºµhat±lujo. Ok±ro kaºµhoµµhajo.

Vak±ro dantoµµhajo.

Niggah²ta½ n±sikaµµh±naja½.

©a ña ºa na m± sakaµµh±naj±, n±sikaµµh±naj± c±ti.

Hak±ra½ pañcameheva, antaµµh±hi ca sa½yuta½;
orasanti vadantettha, kaºµhaja½ tadasa½yuta½.

Karaºa½ jivh±majjha½ t±luj±na½, jivhopagga½ muddhaj±na½, jivh±gga½ dantaj±na½, ses± sakaµµh±nakaraº±.

Payatana½ sa½vut±dikaraºaviseso. Sa½vutattamak±rassa, vivaµatta½ sesasar±na½ sak±rahak±r±nañca, phuµµha½ vagg±na½, ²sa½phuµµha½ yaralav±nanti.

Eva½ µh±nakaraºappayatanasutik±labhinnesu akkharesu sar± nissay±, itare nissit±. Tattha–

Nissay±do sar± vutt±, byañjan± nissit± tato;
vaggekaj± bahutt±do, tato µh±nalahukkam±.

Vuttañca–

“Pañcanna½ pana µh±n±na½, paµip±µivas±pi ca;
nissay±dippabhedehi, vutto tesamanukkamo”ti.

Eken±dhik± catt±l²sa½ ekacatt±l²sa½, etena gaºanaparicchedena–

Adhikakkharavant±ni, ekat±l²sato ito;
na buddhavacan±n²ti, d²pet±cariy±sabho.

Apiggahaºa½ heµµh± vutt±na½ apekkh±karaºattha½.

3. Tatthodant± sar± aµµha.

Tattha tesu akkharesu ak±r±d²su ok±rant± aµµha akkhar± sar± n±ma honti. Ta½ yath±– a ± i ² u ³ e o-iti sar±.

O anto yesa½ te odant±, dak±ro sandhijo, saranti gacchant²ti sar±, byañjane s±rent²tipi sar±.

“Tatth±”ti vattate.

4. Lahumatt± tayo rass±.

Tattha aµµhasu saresu lahumatt± tayo sar± rass± n±ma honti. Ta½ yath±– a i u-iti rass±.

Lahuk± matt± pam±ºa½ yesa½ te lahumatt±, matt±saddo cettha acchar±saªgh±ta-akkhinim²lanasaªkh±ta½ k±la½ vadati, t±ya matt±ya ekamatt± rass±, dvimatt± d²gh±, a¹¹hamatt± byañjan±. Lahuggahaºañcettha chandasi diya¹¹hamattass±pi gahaºattha½. Rassak±layogato rass±, rassak±lavanto v± rass±.

Sararassaggahaº±ni ca vattante.

5. Aññe d²gh±.

Tattha aµµhasu saresu rassehi aññe dvimatt± pañca sar± d²gh± n±ma honti. Ta½ yath±– ± ² ³ e o-iti d²gh±.

Aññaggahaºa½ diya¹¹hamattik±nampi saªgahaºattha½. D²ghak±le niyutt±, tabbanto v± d²gh±. Kvaci sa½yogapubb± ek±rok±r± rass± iva vuccante. Yath±– ettha, seyyo, oµµho, sotthi. Kvac²ti ki½? Ma½ ce tva½ nikhaºa½ vane. Putto ty±ha½ mah±r±ja.

6. Dumhi garu.

Dvinna½ sam³ho du, tasmi½ dumhi. Sa½yogabh³te akkhare pare yo pubbo rassakkharo, so garusañño hoti. Yath±– datv±, hitv±, bhutv±.

“Gar³”ti vattate.

7. D²gho ca.

D²gho ca saro garusañño hoti. Yath±– n±v±, nad², vadh³, dve, tayo. Garukato añño “lahuko”ti veditabbo.

8. Ses± byañjan±.

Ýhapetv± aµµha sare ses± a¹¹hamatt± akkhar± kak±r±dayo niggah²tant± tetti½sa byañjan± n±ma honti. Vuttehi aññe ses±. Byañj²yati etehi atthoti byañjan±. Ta½ yath±– ka kha ga gha ªa, ca cha ja jha ña, µa µha ¹a ¹ha ºa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha ¼a a½-iti byañjan±. Kak±r±d²svak±ro ucc±raºattho.

“Byañjan±”ti vattate.

9. Vagg± pañcapañcaso mant±.

Tesa½ kho byañjan±na½ kak±r±dayo mak±rant± pañcav²sati byañjan± pañcapañcavibh±gena vagg± n±ma honti. Ta½ yath±– ka kha ga gha ªa, ca cha ja jha ña, µa µha ¹a ¹ha ºa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma-iti vagg±.

Te pana paµhamakkharavasena kavaggacavagg±divoh±ra½ gat±, vaggoti sam³ho, tattha pañcapañcavibh±gen±ti v± pañca pañca etesamatth²ti v± pañcapañcaso, mo anto yesa½ te mant±.

10. A½iti niggah²ta½.

Ak±ro ucc±raºattho, itisaddo pan±nantaravuttanidassanattho, a½iti ya½ ak±rato para½ vutta½ bindu, ta½ niggah²ta½ n±ma hoti. Rassassara½ niss±ya gayhati, karaºa½ niggahetv± gayhat²ti v± niggah²ta½.

Karaºa½ niggahetv±na, mukhen±vivaµena ya½;
vuccate niggah²tanti, vutta½ bindu sar±nuga½.

Idha avutt±na½ parasamaññ±nampi payojane sati gahaºattha½ paribh±sam±ha.

11. Parasamaññ± payoge.

Y± ca pana parasmi½ sakkataganthe, paresa½ v± veyy±karaº±na½ samaññ± ghos±ghosalopasavaººasa½yogaliªg±dik±, t± payoge sati etth±pi yujjante.

Parasmi½, paresa½ v± samaññ± parasamaññ±, veyy±karaºe, veyy±karaºamadh²t±na½ v± samaññ±tyattho. Payujjana½ payogo, viniyogo.

Tattha vagg±na½ paµhamadutiy±, sak±ro ca aghos±. Vagg±na½ tatiyacatutthapañcam±, ya ra lava ha ¼± c±ti ekav²sati ghos± n±ma.

Ettha ca vagg±na½ dutiyacatutth± dhanit±tipi vuccanti, itare sithil±ti. Vin±so lopo. Rassassar± sakad²ghehi aññamañña½ savaºº± n±ma, ye sar³p±tipi vuccanti. Sar±nantarit±ni byañjan±ni sa½yogo. Dh±tuppaccayavibhattivajjitamatthava½ liªga½. Vibhatyanta½ pada½. Iccevam±di.

Iti saññ±vidh±na½.