Tattheva s±mivacanicch±ya½– 91. Yassa v± pariggaho ta½ s±mi. Yassa v± pariggaho, ta½ s±misañña½ hoti. 92. S±mismi½ chaµµh². S±mismi½ chaµµh²vibhatti hoti. Ýhapetv± ±y±desa½ sabbattha catutth²chaµµh²na½ sam±na½ r³pa½. Purisassa eta½ dhana½, puris±na½. Tattheva ok±savacanicch±ya½– 93. Yodh±ro tamok±sa½. Yo kattukamm±na½ kriy±ya ±dh±ro, ta½ k±raka½ ok±sasañña½ hoti. 94. Ok±se sattam². Ok±sak±rake sattam²vibhatti hot²ti sattamiy± ekavacana½ smi½, tassa “sm±smi½na½ v±”ti ek±ro, mhi±deso ca, purise patiµµhita½, purisamhi, purisasmi½. Bahuvacane “suhisvak±ro e”ti ek±ro, purisesu.
Puriso, puris±, bho purisa bho puris± v±, bhavanto puris±, purisa½, purise, purisena, purisehi purisebhi, purisassa, puris±na½, puris± purisasm± purisamh±, purisehi purisebhi, purisassa, puris±na½, purise purisasmi½ purisamhi, purisesu.
Tath± sugato, sugat±, bho sugata bho sugat± v±, bhavanto sugat±, sugata½, sugate, sugatena, sugatehi sugatebhi, sugatassa, sugat±na½, sugat± sugatasm± sugatamh±, sugatehi sugatebhi, sugatassa, sugat±na½, sugate sugatasmi½ sugatamhi, sugatesu.
Eva½ sur±’sura naro’raga n±ga yakkh±,
gandhabba kinnara manussa pis±ca pet±;
m±taªga jaªgama turaªga var±ha s²h±,
byaggha’ccha kacchapa taraccha miga’ssa soº±.
¾loka loka nilay±n’ila c±ga yog±, v±y±ma g±ma
nigam±’gama dhamma k±m±;
saªgho’gha ghosa paµigh±’sava kodha lobh±,
s±rambha thambha mada m±na pam±da makkh±.
Punn±ga p³ga panas±’sana campaka’mb±,
hint±la t±la bakula’jjuna ki½suk± ca;
mand±ra kunda pucimanda karañja rukkh±,
ñeyy± may³ra sakunaº¹aja koñca ha½s±–
Icc±dayopi.
Manogaº±dissa tu n±sasm±smi½su viseso. Aññattha purisasama½. Mano, man±, he mana he man± v±, bhavanto man±, mana½, mane. “V±”ti vattate. 95. Manogaº±dito smi½n±nami-±. Manopabhuti gaºo manogaºo, manogaº±dito smi½, n±iccetesa½ yath±kkama½ ik±r±k±r±des± honti v±. ¾diggahaºena bilapad±ditopi. “Manogaº±dito”ti vattate. 96. Sa sare v±gamo. Eteheva manogaº±d²hi sare pare s±gamo hoti v±. Manas±, manena. Vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo, tena “mano man± mana½ mane mana-±yatanan”ti-±d²su na hoti. “M±nasika½, cetasikan”ti-±d²su nicca½. Manehi, manebhi. “Manogaº±dito, v±”ti ca vattate. 97. Sassa co. Manogaº±dito parassa sassa vibhattissa ok±ro hoti v±. S±gamo.
Manaso manassa, man±na½, man± manasm± manamh±, manehi manebhi, manaso manassa, man±na½, manasi mane manasmi½ manamhi, manesu.
Eva½ vaco vayo tejo,
tapo ceto tamo yaso;
ayo payo siro chando,
saro uro raho aho–
Icc±di manogaºo.
Guºavantusaddassa bhedo. Guºavantu si it²dha– “Savibhattissa, ntuss±”ti ca adhik±ro. 98. ¾ simhi. Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa ±±deso hoti simhi vibhattimhi. Guºav±. “Yomhi, paµhame”s²hagatiy± “v±”ti ca vattate. 99. Ntussa nto. Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa nto±deso hoti v± yomhi paµhame, guºavanto tiµµhanti. “Suna½hisu, attan”ti ca vattate. 100. Ntussanto yosu ca. Ntupaccayassa anto uk±ro attam±pajjate suna½hi yoiccetesu, caggahaºena aññesu a½ n± sm±smi½su ca. Guºavant±, chaµµhiy± siddhepi ant±dese puna antaggahaºakaraºato yona½ ik±ro ca kvaci. Guºavanti. “A”miti vattate. 101. Avaºº± ca ge. Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa a½ avaººa-iccete ±des± honti ge pare.
Bho guºava½ bho guºava bho guºav±, bhavanto guºavanto guºavant±, guºavanta½, guºavante.
“V±”ti vattate. 102. Totit± sasmi½n±su. Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa toti t±±des± honti v± sasmi½n±iccetesu yath±saªkhya½. Guºavat± guºavantena, guºavantehi guºavantebhi. 103. Ntassa se v±. Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa ntassaiccayam±deso hoti v± se vibhattimhi. Guºavantassa guºavato. 104. Na½mhi ta½ v±. Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa ta½±deso hoti v± na½mhi vibhattimhi. Guºavata½ guºavant±na½. “Amha tumha ntu”icc±din± sm±vacanassa n±byapadeso.
Guºavat± guºavant± guºavantasm± guºavantamh±, guºavantehi guºavantebhi, guºavantassa guºavato, guºavata½ guºavant±na½, guºavati guºavante guºavantasmi½ guºavantamh², guºavantesu.
Eva½ gaºav± kulav± balav± yasav± dhanav± sutav± bhagav± himav± phalav± s²lav± paññav± icc±dayo. Himavantusaddato simhi kate– “Atta½, ntussan’to”ti ca vattam±ne– 105. Simh² v±. Ntupaccayassa anto atta½ hoti v± simhi vibhattimhi. Himavanto, himav±, sesa½ sama½. Puna v±ggahaºakaraºa½ himavantusaddato aññatra attanisedhanattha½, vavatthitavibh±satthoya½ v±saddo. Tena guºavant±d²su n±tippasaªgo.
Eva½ satim± dhitim± gatim± matim± mutim± muttim± jutim± sirim± hirim± thutim± ratim± yatim± sucim± kalim± balim± kasim± rucim± buddhim± cakkhum± bandhum± hetum± setum± ketum± r±hum± bh±ºum± kh±ºum± vijjum± icc±dayo.
Tattha satimantu bandhumantusadd±na½ a½sesu r³pabhedo. “Atta½, ntuss±”ti ca vattate. 106. Sabbassa v± a½sesu. Sabbasseva ntupaccayassa atta½ hoti v± a½saiccetesu. Idh±pi v±saddassa vavatthitavibh±satt± n±tippasaªgo Satima½ satimanta½, bandhuma½ bandhumanta½, satimassa satimato satimantassa, bandhumassa bandhumato bandhumantassa, sesa½ sama½. Gacchantasaddassa bhedo, gacchanta si, “V±”ti vattate. 107. Simhi gacchant±d²na½ ntasaddo a½. Gacchanticcevam±d²na½ antappaccayant±na½ ntasaddo a½r³pa½ ±pajjate v± simhi vibhattimhi. Saralopasilop±, so gaccha½, gacchanto v± gaºh±ti. “Gacchant±d²na½, ntasaddo”ti ca vattam±ne– 108. Sesesu ntuva. Gacchant±d²na½ ntasaddo ntupaccayova daµµhabbo sesesu vibhattippaccayesu, asmimhi k±riy±tidesoya½. Sesa½ guºavantusama½.
Te gacchanto gacchant±, bho gaccha½ bho gaccha bho gacch±, bhavanto gacchanto gacchant±, [gaccha½] gacchanta½, gacchante, gacchat± gacchantena, gacchantehi gacchantebhi, gacchato gacchantassa, gacchata½ gacchant±na½, gacchat± gacchantasm± gacchantamh±, gacchantehi gacchantebhi, gacchato gacchantassa, gacchata½ gacchant±na½, gacchati gacchante gacchantasmi½ gacchantamh², gacchantesu.
Eva½ maha½ cara½ tiµµha½, dada½ bhuñja½ suºa½ paca½;
jaya½ j²ra½ cava½ m²ya½, sara½ kubba½ japa½ vaja½–
Icc±dayo.
Bhavantasaddassa ga yo n± savacanesu viseso. So bhava½. “Bhavato”ti vattate. 109. Obh±vo kvaci yosu vak±rassa. Bhavantaiccetassa vak±rassa obh±vo hoti kvaci yoiccetesu. Te bhonto bhavanto bhavant±. “Bhavato”ti vattate. 110. Bho ge tu. Sabbasseva bhavantasaddassa bho hoti ge pare. Tusaddena bhante, bhont±di ca, galopo, bho bhante bhonta bhont±, bhonto bhavanto bhavant±, bhavanta½, bhonte bhavante. N±sesu “obh±vo kvac²”ti yogavibh±gena obh±vo. Bhot± bhavat± bhavantena, bhoto bhavato bhavantassa icc±di. 111. Bhadantassa bhaddanta bhante. Sabbasseva bhadantasaddassa bhaddanta bhanteiccete ±des± honti kvaci ge pare yosu ca. Bho bhaddanta bhante, bhadanta bhadant± v± icc±di purisasaddasama½. 112. Santasaddassa so bhe bo cante. Sabbasseva santasaddassa sasadd±deso hoti bhak±re pare, ante ca bak±r±gamo hoti. Casaddaggahaºena abhak±repi sam±se kvaci sak±r±deso. Sabbhi. Bheti ki½? Santehi, sesa½ gacchantasaddasama½. Atthi r±ja brahma atta sakhasadd±d²na½ bhedo, tatheva sy±dyuppatti, “r±ja si”iti µhite– “Brahmattasakhar±j±dito”ti adhik±ro. 113. Sy± ca. Brahma atta sakha r±jaiccevam±dito sivacanassa ±k±ro hoti. ¾disaddena ±tum±disaddato ca. Saralop±di. R±j± tiµµhati. 114. Yonam±no. Brahmattasakhar±j±dito yona½ ±no±deso hoti. R±j±no tiµµhanti, bho r±ja bho r±j±, bhavanto r±j±no. “V±”ti vattate. 115. Brahmattasakhar±j±dito am±na½. Brahm±d²hi parassa a½vacanassa ±na½ hoti v±. R±j±na½ passa r±ja½ v±, r±j±no. “Savibhattissa, r±jass±”ti ca vattate. 116. N±mhi raññ± v±. Sabbasseva r±jasaddassa savibhattissa raññ±±deso hoti v± n±mhi vibhattimhi. Raññ± kata½ r±jena v±. 117. R±jassa r±ju suna½hisu ca. Sabbassa r±jasaddassa r±ju±deso hoti su na½ hiiccetesu vacanesu. Casaddo vikappanattho, “suna½hisu c±”ti d²gho, r±j³hi r±j³bhi, r±jehi r±jebhi v±. “Savibhattiss±”ti adhik±ro. 118. R±jassa raññor±jino se. Sabbasseva r±jasaddassa savibhattissa rañño r±jinoiccete ±des± honti se vibhattimhi. Rañño, r±jino deti. “R±jass±”ti vattate. 119. Rañña½ na½ mh² v±. Sabbasseva r±jasaddassa savibhattissa rañña½±deso hoti v± na½mhi vibhattimhi. Rañña½ r±j³na½ r±j±na½. Pañcamiya½– 120. Amhatumhantur±jabrahmattasakhasatthupit±d²hi sm± n±va. Amhatumhantur±jabrahmattasakhasatthupitu-iccevam±d²hi sm±vacana½ n±va daµµhabbanti sm±vacanassa n±bh±v±tideso. Atideso pana chabbidho. Vuttañca–
“Byapadeso nimittañca, ta½r³pa½ ta½sabh±vat±;
suttañceva tath± k±ri-y±tidesoti chabbidho”ti.
Tatr±ya½ brahmattasakh±d²su p±µhas±matthiyato r³p±tideso. Sesa½ tatiy±sama½. Raññ± apeti, r±j³hi r±j³bhi, r±jehi r±jebhi, rañño, r±jino santaka½, rañña½ r±j³na½ r±j±na½. “R±jass±”ti vattate.