Gah±digaºika
Id±ni gah±digaºo vuccate. Ettheke eva½ maññanti.
Gah±d²na½ gaºo n±ma, pacceka½ nupalabbhati;
athameko gahadh±tu, gah±d²na½ gaºo siy±.
Yato ppaºh± par± heyyu½, dh±tuto jinas±sane;
tepi aññe na vijjanti, aññatra gahadh±tuy±.
Iti cint±ya ekacce, gahadh±tu½ kiy±dina½;
pakkhipi½su gaºe eva½, na vadi½su gah±dika½.
Na tesa½ gahaºa½ dh²ro, gaºheyya suvicakkhaºo;
yato kacc±yane vutto, gah±d²na½ gaºo visu½.
“Gah±dito ppaºh±” iti, lakkhaºa½ vadat± hi so;
kacc±yanena garun±, dassito nanu s±sane.
Sace visu½ gah±d²na½, gaºo n±ma na labbhati;
gah±did²pake sutte, hitv±na b±hira½ ida½.
“Gahato ppaºh±” icceva, vattabba½ atha v± pana;
“kiy±dito n±ppaºh±”ti, k±tabba½ ekalakkhaºa½.
Yasm± tath± na vuttañca, na katañcekalakkhaºa½;
tasm± aya½ visu½yeva, gaºo icceva ñ±yati.
“Sar± sare lopa”miti-±d²ni lakkhaº±niva;
gambh²ra½ lakkhaºa½ eta½, dujj±na½ takkag±hin±.
Us±dayopi sandh±ya, ±diggaho kato tahi½;
tath± hi “uºh±pet²”ti, ±dir³p±ni dissare.
Id±ni p±kaµa½ katv±, ±disaddaphala½ aha½;
sappayoga½ gah±d²na½, gaºa½ vakkh±mi me suºa.
Gaha up±d±ne. Up±d±na½ gahaºa½, na kilesup±d±na½. Upasaddo hettha na kiñci atthavisesa½ vadati. Atha v± k±yena cittena v± upagantv± ±d±na½ gahaºa½ up±d±nanti sam²pattho upasaddo. Katthaci hi upasaddo ±d±nasaddasahito da¼haggahaºe vattati “k±mup±d±nan”ti-±d²su. Idha pana da¼haggahaºa½ v± hotu sithilaggahaºa½ v±, ya½ kiñci gahaºa½ up±d±nameva, tasm± gahadh±tu gahaºe vattat²ti attho gahetabbo. Gheppati, gaºh±ti v±. Pariggaºh±ti, paµiggaºh±ti, adhigaºh±ti, paggaºh±ti, niggaºh±ti. Padh±nagaºhanako. Gaºhitu½, uggaºhitu½. Gaºhitv±, uggaºhitv±. Aññath±pi r³p±ni bhavanti. Aha½ j±li½ gahess±mi. Gahetu½. Gahetv±. Ugg±hako, saªg±hako, ajjhog±¼ho. K±rite “gaºh±peti, gaºh±payati, aññatara½ satipaµµh±na½ uggaºh±penti, saddhi½ amaccasahassena gaºh±petv±. Upajjha½ g±h±petabbo. Upajjha½ g±h±petv± G±heti, g±hayati, g±h±pessati. G±h±payanti sabbh±va½. G±hako, g±hetv±” icc±d²ni. Kammani– gayhati, saªgayhati, gaºhiyati v±. Tath± hi “gaºhiyanti uggaºhiyant²”ti niddesap±¼i dissati. “Geha½, g±ho, pariggaho, saªg±hako, saªgahet±” icc±d²ni yojetabb±ni. Tatra ak±r±nantaratyantapad±na½ “gheppati, gheppanti. Gheppas²”ti ca “gaºhati, gaºhanti. Gaºhas²”ti ca ±din± nayena sabb±su vibhatt²su sabbath± padam±l± yojetabb±. ¾k±rek±r±nantaratyantapad±na½ “gaºh±ti gaºh±pet²”ti-±din± yath±sambhava½ padam±l± yojetabb± vajjetabbaµµh±na½ vajjetv±. Im±ni pana pasiddh±ni k±nici ajjatan²r³p±ni “aggah² mattik±patta½. Aggahu½, aggahi½su, aggahesun”ti. Bhavissant²-±d²su gahessati, gahessanti. Sesa½ paripuººa½ k±tabba½. Aggahiss±, aggahissa½su. Sesa½ paripuººa½ k±tabba½. Usa d±he. D±ho uºha½. Usati dahat²ti uºha½. Uºhasaddo “uºha½ bhatta½ bhuñjat²”ti-±d²su dabbamapekkhati, “s²ta½ uºha½ paµihanat²”ti-±d²su pana guºa½ uºhabh±vassa icchitatt±. Uºhabh±vo hi s²tabh±vo ca guºo. Tasa vip±s±ya½. Taºh±. Kenaµµhena taºh±? Tassati paritassat²ti atthena. Jusi p²tisevanesu. Juºho samayo. K±¼e v± yadi v± juºhe, yad± v±yati m±luto. Tattha juºhoti joseti lokassa p²ti½somanassañca upp±det²ti juºho. Juta dittiya½. Juºh± ratti. Jotati saya½ nippabh±pi sam±n± candat±rakappabh±senapi dibbati virocati sappabh± hot²ti juºh±. S± tanukaraºe. Saºhav±c±. Siyati tanukariyati, na pharusabh±vena kakkas± kariyat²ti saºh±. So antakammani. Saºha½, ñ±ºa½. Siyati saya½ sukhumabh±vena atisukhumampi attha½ anta½ karoti nipphatti½ p±pet²ti saºha½. Tija nis±ne. Nis±na½ tikkhat±. Tiºho parasu. Titikkhat²ti tiºho. Si sev±ya½. Attano hitam±s²santehi seviyateti sippa½, ya½ kiñci j²vitahetu sikkhitabba½ sipp±yatana½. Apica sippanti aµµh±rasa mah±sipp±ni– suti s³ramati by±karaºa½ chandoviciti nirutti jotisattha½ sikkh± mokkhañ±ºa½ kriy±vidhi dhanubbedo hatthisikkh± k±matanta½ assalakkhaºa½ pur±ºa½ itih±so n²ti takko vejjakañc±ti. Ku kucch±ya½. Kucch± garah±. Kaºh± dhamm±. Kaºho puriso. Tattha kaºh±ti apabhassarabh±vakaraºatt± paº¹itehi kucchitabb± garahitabb±ti kaºh±, akusaladhamm±. K±¼avaººatt± suvaººavaºº±dika½ upanidh±ya kucchitabbo ninditabboti kaºho, k±¼avaººo. Vuttampi ceta½–
“Kaºho vat±ya½ puriso, kaºha½ bhuñjati bhojana½;
kaºhe bh³mippadesasmi½, na mayha½ manaso piyo”ti ca,
“Na kaºho tacas± hoti,
antos±ro hi br±hmaºo;
yasmi½ p±p±ni kamm±ni,
sa ve kaºho sujampat²”ti ca.
Icceva½–
Gah±dike dh±tugaºe, sandh±ya tasi±dayo;
±diggaho kato ppaºh±, gah±d²su yath±raha½.
Gahato dh±tuto hi ppo,±khy±tattevadissati;
±khy±tatte ca n±matte, ºh±saddo usato tath±.
Usagahehi aññasm±, n±matteva duve mat±;
eva½ visesato ñeyyo, gah±digaºanicchayo.
Ettha pana kiñc±pi s±sane “taºh±yat²”ti kriy±padampi dissati, tath±pi tassa “pabbat±yati, mett±yat²”ti-±d²ni viya n±masm± vihitassa ±yapaccayassa vasena siddhatt± kriy±padattepi ºh±paccayo mukhyato labbhat²ti na sakk± vattu½. “Taºh±yat²”ti hi ida½ ºh±paccayavat± tasadh±tuto nipphannataºh±saddasm± parassa ±yapaccayassa vasena nipphanna½. Tath± kiñc±pi r³piyasa½voh±rasikkh±padavaººan±ya½ “v±siphala½ t±petv± udaka½ v± kh²ra½ v± uºh±pet²”ti imasmi½ padese “uºh±pet²”ti hetukattuv±caka½ kriy±pada½ dissati, tath±pi tassa ºh±paccayavat± usadh±tuto nipphannauºh±saddato vihitassa k±ritasaññassa º±pepaccayassa vasena nipphannatt± kriy±padattepi ºh±paccayo mukhyato labbhat²ti na sakk± vattu½. “Uºh±pet²”ti ida½ vuttappak±rauºh±saddato º±pepaccayavasena nipphanna½, etasmi½ diµµhe “uºh±payat²”ti padampi diµµhameva hoti. Kiñca bhiyyo vinayaµµhakath±ya½ “uºh±pet²”ti k±ritapadassa diµµhatt±yeva “uºhat²”ti kattupadampi nayato diµµhameva hoti kattuk±ritapad±na½ ekadh±tumhi upalabbham±natt±, yath±? Gaºhati, gaºh±peti, gacchati, gacch±pet²ti, tasm± “usa d±he”ti dh±tussa “uºhat²”ti r³pa½ upalabbhat²ti mantv± “uºhat²ti uºhan”ti nibbacana½ k±tabba½. Iti ppapaccayo gahato ca aññato ca ekadh± labbhati, ºh±paccayo pana gahato usato ca dvidh± aññato ekadh± labbhat²ti daµµhabba½. Kiñc±pettha eva½ niyamo vutto, tath±pi s±µµhakathe tepiµake buddhavacane aññ±nipi ekekassa dh±tussa n±mikapad±ni dve dve kriy±pad±ni vicinitabb±ni. Yena pana buddhavacan±nur³pena nayena gah±digaºe ±disaddena tasadh±t±dayo amhehi gahit±, imasm± nay± añño nayo pasatthataro natthi, ayameva pasatthataro, tasm± aya½ n²ti s±sanaµµhitiy± ±yasmantehi s±dhuka½ dh±retabb± v±cetabb± ca.
Gah±d² ettak± diµµh±, dh±tavo me yath±bala½;
suttesvaññepi pekkhitv±, gaºhavho atthayuttito.
Gah±digaºoya½.