Ettha siy± “n±m±n²ti vadatha, ki½ n±ma½ n±m±”ti. Vuccate– ²dise µh±ne atthesu saddappavattinimitta½ “n±man”ti gahita½, ya½ “liªgan”tipi vuccati. Tath± hi “n±man”ti ca “liªgan”ti ca saddopi vuccati, “añña½ sobhana½ n±ma½ pariyesiss±mi. Liªgañca nippajjate”ti-±d²su viya. Asabh±vadhammabh³ta½ n±mapaññattisaªkh±ta½ atthesu saddappavattinimittampi vuccati “n±magotta½ na j²rati. Sataliªgo”ti-±d²su viya. Iti n±masaddenapi liªgasaddenapi saddappavattinimittassa kathana½ daµµhabba½. Saddappavattinimittañca n±ma lokasaªketasiddho ta½ta½vacanatthaniyato s±maññ±k±ravisesoti gahetabba½. So eva½bh³toyeva s±maññ±k±raviseso n±ma paññatt²ti pubb±cariy± vadanti So hi tasmi½ tasmi½ atthe sadda½ n±meti tassa tassa atthassa n±masañña½ karot²ti n±ma½, pak±rehi ñ±panato paññatti ca. Saviññattivik±rassa pana saddassa sammutiparamatthasacc±na½ pak±rehi ñ±panato paññattibh±ve vattabbameva natthi. Saddasseva hi ekantena paññattibh±vo icchitabbo “niruttipaµisambhid± paritt±rammaº±”ti ca “niruttipaµisambhid± paccuppann±rammaº±”ti ca “niruttipaµisambhid± bahiddh±rammaº±”ti ca p±¼idassanato. Idha pana saddappavattinimitt±dhik±ratt± n±mavasena attho pak±sito. Eva½ anekavidhassa s±maññ±k±ravisesoti pubb±cariyehi gahitassa n±mapaññattisaªkh±tassa saddappavattinimittassa vasena ekopi ñeyyattho anekaliªgoti gahetabbo. Ten±ha ±yasm± suhemanto pabhinnapaµisambhido–
“Sataliªgassa atthassa, satalakkhaºadh±rino;
ekaªgadass² dummedho, satadass²va paº¹ito”ti.
Eva½ sabb±bhidh±nesupi imin± nayena yath±raha½ attho vibh±vetabbo nayaññ³hi. Vidi avayave. Vindati. Yadi abhidh±namatthi, “vindo”ti dissati. Yath± kaº¹ati. Kaº¹o. Khidi avayaveti candaviduno vadanti. Tesa½ mate “khindat²”ti r³pa½. Nidi kucch±ya½. Kucch±saddo garahattho. Nindati. Nind±.
Por±ºameta½ atula, neta½ ajjatan±miva;
nindanti tuºhim±s²na½, nindanti bahubh±ºina½;
mitabh±ºimpi nindanti, natthi loke anindito.
Avaººo aguºo nind±, garah± ayasopi ca;
asiloko akitti ca, asil±gh± ca atthuti.
Nanda samiddhiya½. Akammik± dh±tu. Nandati puttehi puttim±. Nand±ya nuna maraºena. Nandasi siriv±hana. Nandana½ vana½. Abhisaddayoge pan±ya½ sakammakopi. Abhinandanti ±gata½ n±bhinandanti maraºa½.
Sir²va r³pini½ disv±, nandita½ ±si ta½ kula½;
tena nand±ti me n±ma½, sundara½ pavara½ ahu.
Ramma½ ve¼uvana½ yena, na diµµha½ sugat±laya½;
na tena nandana½ diµµha½, iti maññe mahesaya½.
Yena ve¼uvana½ diµµha½, naranandananandana½;
sudiµµha½ nandana½ tena, amarindasunandana½.
Cadi hil±dane dittiyañca. Hil±dana½ sukhana½. Ditti sobh±. Candati. Candano, cando. Ettha ca candanassapi anek±ni n±m±ni– candana½, gandhas±ro, malayajo, suvaººacandana½, haricandana½, rattacandana½, gos²tacandana½. Candayati hil±dayati s²taguºasamaªgit±ya satt±na½ pali¼±ha½ v³pasamenta½ sukha½ upp±det²ti candana½. Candoti somo, sopi candayati hil±dayati s²taguºasampattiy± attano pabh±ya satt±na½ pari¼±ha½ v³pasamento sukha½ upp±det²ti candoti vuccati. Atha v± candati dibbati siriy± virocat²ti cando. ¾gamaµµhakath±su pana “chanda½ janet²ti cando”ti vutta½. Tass±pi anek±ni n±m±ni–
Cando nakkhattar±j± ca, indu somo nis±karo;
candim± m± nis±n±tho, osadh² so nis±pati.
U¼ur±j± sasaªko ca, himara½si sas²pi ca;
dvijar±j± sasadharo, t±r±pati hima½su ca.
Kumudabandhavo ceva, migaªko ca kal±nidhi;
sudha½ sudhi dh³pi y³pa-rasmi ceva kham±karo;
nakkhatteso ca rajan²-karo subbha½su eva ca.
Tadi cet±ya½. Tandati. Tand². Kadi kaladi avh±ne rodane ca. Kandati, pakkandati. Pakkandu½, kandanto, kalandako. Kalidi paridevane. Kalindati. Khoda paµigh±te. Khodati. Khanda gatisosanesu. Khandati. Khando. Khando n±ma eko devo, yo “kum±ro sattidharo”ti ca vuccati. Khudi ±pavane. Khundati. Sidi s²tiye. S²tiya½ s²tibh±vo. Sindati. Sosindo, sotatto. Vanda abhiv±danathut²su. Vandati, abhivandati. Abhivandan±, vandana½, vandako. Ettha pana vandat²ti padassa namassati thometi v±ti attho. Tath± hi suttantaµ²k±k±ro “vandeti vand±mi thomemi v±”ti ±ha. Bhadi kall±ºe sokhiye ca. Kall±ºa½ kaly±ºa½, sokhiya½ sukhino bh±vo, sukhamiccevattho. Bhandati. Bhandako, bhaddo, bhadro. Madi thutimodamadasupanagat²su. Mandati. Mando. Ettha pana mandoti aññ±º²pi b±lad±rakopi vuccati. Tattha aññ±º² mandati aññ±ºabh±vena appasa½sitabbampi puggala½ thomet²ti mando. Mandati amoditabbaµµh±nepi modat²ti mando. Mandati d±nas²l±dipuññakriy±su pamajjat²ti mando. Mandati attano ca paresañca hit±hita½ acintento kh±dan²yabhojan²y±d²hi attano k±ya½ sañj±tameda½ kurum±no supat²ti mando. Mandati ayutta½ paresa½ kriya½ diµµh±nugati-±pajjanena gacchati gaºh±t²ti mando. Atha v± mandati punappuna½ paµisandhiggahaºavasena gabbha½ gacchat²ti mando. Vuttañhi bhagavat± “punappuna½ gabbhamupeti mando”ti. B±lad±rako pana mandati yutt±yuttamaj±nanto utt±naseyya½parivattanaseyya½ v± supat²ti mando. Tath± hi–
“Non²tasukhum±la½ ma½, j±tapallavakomala½;
manda½ utt±nasayana½, pis±cabhayatajjit±.
P±dam³le mahesissa, s±yesu½ d²nam±nas±;
ida½ dad±ma te n±tha, saraºa½ hohi n±yak±”ti
Vutta½, iti utt±nasayanato paµµh±ya y±va mandadasaka½, t±va “mando”ti “d±rako”ti daµµhabbo. Appatthav±cakopi pana mandasaddo hoti, so p±µipadikatt± idha n±dhippeto, atha v± mandati appabh±vena gacchati pavattat²ti nipphannap±µipadikavasenapi gahetabbo.
Muda h±se. Hasana½ h±so tuµµhi. Modati, pamodati. Sammodati. Sammodako. Sammodam±n± gacchanti mudit±. Mud±. Hada kar²sossagge. Kar²sossaggo n±ma kar²sassa ossajjana½ vissajjana½. Hadati. Uhadati. Hadano. Ettha ca “yesa½ no santhate d±rak± uhadantipi ummihantip²”ti aya½ p±¼i nidassana½, tatra uhadantip²ti vaccampi karonti. Ummihantip²ti pass±vampi karonti. Pacchimapadassattho miha secaneti dh±tuvasena daµµhabbo. Aya½ pana cur±digaºepi vattati dvigaºikatt±. Imasmiñhi µh±ne “mutteti ohadeti c±”ti cariy±piµakap±¼ippadeso nidassana½. Tattha muttet²ti pass±va½ karoti. Ohadet²ti kar²sa½ vissajjeti. Uda mode k²¼±yañca. Udati. Ud±na½. Udaggo. Tattha ud±nanti kenaµµhena ud±na½? Ud±nanaµµhena. Kimida½ ud±nana½ n±ma? P²bhivegasamuµµh±pito ud±h±ro. Yath± hi ya½ tel±di minitabbavatthu m±na½gahetu½ na sakkoti, vissanditv± gacchati, ta½ “avaseko”ti vuccati. Yañca jala½ ta¼±ka½ gahetu½ na sakkoti, ajjhottharitv± gacchati, ta½ “ogho”ti vuccati, evameva ya½ p²tivegasamuµµh±pita½ vitakkavipph±ra½ hadaya½ sandh±retu½ na sakkoti, so adhiko hutv± anto asaºµhahitv± vac²dv±rena nikkhamanto paµigg±hakanirapekkho ud±h±raviseso “ud±nan”ti vuccati. Udaggoti sañj±tasomanasso. Kuda khuda guda k²¼±yameva. Kodati. Khodati. Godati. S³da paggharaºe. S³dati. Sutta½. S³do. Rañño s³d± mah±nase. Ettha ca suttanti s³dati dhenu viya kh²ra½ atthe pagghar±pet²ti sutta½, tepiµaka½ buddhavacana½. Sakammikadh±tutt± pana “pagghar±pet²”ti k±ritavasena attho kathetu½ labbhati. Tath± hi “karot²”ti padassa “nipph±det²”ti attho kathetu½ labbhati. S³doti bhattak±ro. Yo “±¼±riko, odaniko, s³pak±ro, rasako”ti ca vuccati. S³dati “evañcevañca kate kh±dan²ya½ v± bhojan²ya½ v± sugandha½ man±pa½ surasañca bhavissat²”ti randhanakriy±ya sukusalat±ya rasa½ pagghar±peti abhinibbattet²ti s³do. Rahada abyattasadde. Rahadati. Rahado. Hil±di sukhe ca. Cak±ro pubbatth±pekkhako. Hil±dati. Hil±dana½, hil±do, mett±sah±yakatasattamah±hil±do. Sadda kucchite sadde. Saddati. Mida snehe. Sneho n±ma vas±saªkh±to sneho p²tisnehoti duvidho. Idha pana vas±saªkh±to sneho adhippeto, medati medo. Ettha ca medat²ti medasahito bhavati aya½ purisoti attho. Medo n±ma th³lassa sakalasar²ra½ pharitv± kisassa jaªghama½s±d²ni niss±ya µhito patthinnasineho, so vaººena haliddivaººo hoti. K±rite “medeti medayat²”ti r³p±ni. Tath± hi “te ima½ k±ya½ bala½ g±henti n±ma br³henti n±ma medenti n±m±”ti p±¼i dissati. Tattha medent²ti sañj±tameda½ karont²ti attho. Imiss± pana dh±tuy± div±digaºa½ patt±ya p²tisinehatthe “mejjat²”ti suddhakattur³pa½ bhavati. Cur±digaºa½ pana patt±ya “medeti medayat²”ti suddhakattur³p±ni bhavant²ti daµµhabba½. Sida mocane. Sidati. Sedo. Sanda pasavane. Pasavana½ sandana½ avicchedappavatti. Sandati udaka½. Mahanto puññ±bhisando. Ettha ca puññ±bhisandoti puññappav±ho, puññanad²tipi vattu½ yujjati. Madda maddane. Maddabhi, pamaddati. M±rasenappamaddano. Kaºµaka½ maddati. Kadi velambe. Vilambabh±vo velambo. Kandati. Kada avh±ne rodane ca. Kadati. Khadi ujjhane. Chandati. Sada s±dane. Sadati. Ass±do. S²da visaraºagaty±vas±nesu. Visaraºa½ vippharaºa½. Gaty±vas±na½ gamanassa avas±na½ os±na½ abh±vakaraºa½, nis²dananti attho. S²dati, l±b³ni s²danti. Sa½s²dati, os²dati, pas²dati, vippas²dati. Pas±do. Pasanno. Vippasanno. Pas±dako. Pas±dito. P±s±do. Os²d±pako. Kus²to. ¾s²no. Nisinno. Nisinnako. Sannis²vesu pakkhisu. Nis²dana½, nisinna½. Nisajj±. Gonis±do, upanis±. S²deti. S²dayati. S²d±peti. S²d±payati. Pas±deti. Nis²ditu½. Nis²d±petu½, nis±detu½, nis²d±peti, nis²d±petv±. Ucchaªge ma½ nis±detv±, pit± atth±nus±sati. Nis²ditv±tipi p±µho. Nis²ditv±. Nis²ditv±na. Nis²dituna Nis²diya. Nis²diy±na. Sa½s²ditv±. Avas²ditv±. Os²ditv±. Tattha kus²toti v²riyen±dhigantabbassa atthassa al±bhato kucchiten±k±rena s²dat²ti kus²to. Atha v± sayampi kucchiten±k±rena s²dati aññepi s²d±peti ta½ niss±ya aññesa½ s²danassa sambhavatoti kus²to. Tath± hi vutta½–