13. Savinicchayasaªkhy±n±man±mikapadam±l±
Ito para½ pavakkh±mi, saªkhy±n±mikapantiyo;
bh³dh±tujehi r³pehi, aññehi cupayojitu½.
Y± hi s± heµµh± amhehi eka dviti catuiccetesa½ saªkhy±sabban±m±na½ n±mikapadam±l± kathit±, ta½ µhapetv± idha asabban±m±na½ pañca cha satt±d²na½ saªkhy±n±m±na½ n±mikapadam±l± bh³dh±tumayehi aññehi ca r³pehi yojanattha½ vuccate– Pañca, pañcahi, pañcabhi, pañcanna½, pañcasu. Sattanna½ vibhatt²na½ vasena ñeyya½. “Pañca bh³t±, pañca abhibhavit±ro, pañca puris±, pañca bh³miyo, pañca kaññ±yo, pañca bh³t±ni, pañca citt±n²”ti-±din± sabbattha yojetabba½. Cha, chahi, chabhi, channa½, chasu, chassu itipi. “Chassu loko samuppanno, chassu krubbati santhavan”ti hi p±¼i. Satta, sattahi, sattabhi, sattanna½, sattasu. Aµµha, aµµhahi, aµµhabhi, aµµhanna½, aµµhasu. Nava, navahi, navabhi, navanna½, navasu. Dasa, dasahi, dasabhi, dasanna½, dasasu. Eva½ ek±dasa. Dv±dasa, b±rasa. Terasa, tedasa, te¼asa. Catuddasa, cuddasa. Pañcadasa, pannarasa. So¼asa. Sattarasa. Aµµh±rasa, aµµh±rasahi, aµµh±rasabhi, aµµh±rasanna½, aµµh±rasasu. Sabbameta½ bahuvacanavasena gahetabba½. Ek³nav²sati, ek³nav²sa½ icc±dipi. Ek³nav²s±ya, ek³nav²s±ya½, ek³nav²sa bhikkh³ tiµµhanti, ek³nav²sa½ bhikkh³ passati, eva½ “kaññ±yo citt±n²”ti ca ±din± yojetabba½. Ek³nav²s±ya bhikkh³hi dhammo desito, ek³nav²s±ya kaññ±hi kata½, ek³nav²s±ya cittehi kata½, ek³nav²s±ya bhikkh³na½ c²vara½ deti, ek³nav²s±ya kaññ±na½ dhana½ deti, ek³nav²s±ya citt±na½ ruccati, ek³nav²s±ya bhikkh³hi apeti Eva½ kaññ±hi cittehi. Ek³nav²s±ya bhikkh³na½ santaka½, eva½ kaññ±na½ citt±na½. Ek³nav²s±ya½ bhikkh³su patiµµhita½. Eva½ “kaññ±su cittes³”ti yojetabba½. Ek³nav²sati, ek³nav²sati½, ek³nav²satiy±, ek³nav²satiya½. V²sati, v²sati½, v²satiy±, v²satiya½. V²sa, v²sa½, v²s±ya, v²s±ya½. Tath± ekav²sa dv±v²sa b±v²sa tev²sa catuv²sa icc±d²supi. Ti½sa, ti½sa½, ti½s±ya, ti½s±ya½. Catt±l²sa, catt±l²sa½, catt±l²s±ya, catt±l²s±ya½. Catt±r²sa icc±dipi. Paññ±sa, paññ±sa½, paññ±s±ya, paññ±s±ya½. Paºº±sa, paºº±sa½, paºº±s±ya, paºº±s±ya½. Saµµhi, saµµhi½, saµµhiy±, saµµhiya½. Sattati, sattati½, sattatiy±, sattatiya½. Sattari icc±dipi. As²ti, as²ti½, as²tiy±, as²tiya½. Navuti. Navuti½, navutiy±, navutiya½. Itthañca aññath±pi saªkhy±r³p±ni gahetabb±ni. Ek³nav²sehi, ek³nav²s±na½, ek³nav²sesu. “Channavut²nan”ti ca ±din±pi saªkhy±r³p±na½ katthaci dassanato keci saddasatthavid³ ³nav²satisadda½ sabbad±pi ekavacanantamitthiliªgameva payuñjanti. Keci “v²sati±dayo ±navuti ekavacanant± itthiliªg±”ti vadanti. Keci pan±hu–
“Sadd± saªkhyeyyasaªkh±su, ekatte v²sat±dayo;
saªkhatthe dvibahuttamhi, t± tu c±navutitthiyo”ti.
Ettha dvivacana½ cha¹¹etabba½ buddhavacane tadabh±vato. Sabbesampi ca tesa½ yath±vuttavacana½ kiñci p±¼ippadesa½ patv± yujjati, kiñci pana patv± na yujjati v²sativ²sa½ti½sa½icc±d²nañhi saªkhatth±na½ sadd±na½ bahuvacanappayogavasenapi p±¼iya½ dassanato kacc±yane ca yovacanasambh³tar³pavantat±dassanato. Tasm± yath±sambhava½ yath±p±vacanañca itthiliªgabh±ve tesamekavacanantat± veditabb± atthi natthisadd±na½ viya. Atthinatthisadd± hi nip±tatt± ekattepi bahuttepi pavattanti “putt± matthi dhanammatthi. Natthi attasama½ pema½. Natthi samaºabr±hmaº±”ti-±d²su. Aliªgattepi panetesa½ katthaci itthiliªgabh±vo diµµho. Abhidhamme hi dhammasen±patin± anudhammacakkavattin± voh±rakusalena voh±rakusalas±dhakena “atthiy± nava. Natthiy± nav±”ti ekavacananta½ itthiliªgar³pa½ dassita½, tasm± v²sativ²satimicc±d²nampi yath±sambhava½ yath±p±vacanañca itthiliªgabh±ve ekavacanantat± veditabb±. Tattheke “hetuy± adhipatiy±”ti ca ida½ liªgavipall±savasena gahetabba½ maññanti. Tammativasena “hetumhi adhipatimh²”ti pulliªgabh±vo paµip±detabbo, “hetupaccaye adhipatipaccaye” iccevattho. Atha v± “hetuy± adhipatiy±”ti dvayamida½ itthiliªgar³papaµibh±ga½ pulliªgar³panti gahetabba½ “hetuyo jantuyo”ti-±d²na½ itthiliªgar³papaµibh±g±na½ pulliªgar³p±nampi vijjam±natt±, “atthiy± natthiy±”ti ida½ pana liªgavipall±savasena vuttanti na gahetabba½ atthi natthisadd±na½ aliªgabhedatt±. Na hi atthi natthisadd± t²su liªgesu ekasmimpi antogadh±. Etesu hi atthisaddo ±khy±tanip±tavasena bhijjati “atthi santi sa½vijjati. Atthikh²r± br±hmaº²”ti-±d²su natthisaddo pana nip±toyeva. Icceva½ atthi natthisadd±na½ nip±t±nañca liªgavacanavasena kathana½ yujjati itthiliªg±divasena ekatt±divasena ca appavattanato. Vuttañca–
“Sadisa½ t²su liªgesu, sabb±su ca vibhattisu;
vacanesu ca sabbesu, ya½ na byeti tadabyayan”ti.
Ettha siy±– nanu ca bho “atthi sakk± labbh± iccete paµham±y±”ti vacanato atthisaddo paµham±ya vibhattiy± yutto, eva½ sante kasm± “sadisa½ t²su liªges³”ti-±di vuttanti? Sacca½ atthisaddo paµham±ya vibhattiy± yutto, tath± natthisaddo atthisaddassa vacanalesena gahetabbatt± yuga¼apadatt± ca. Ida½ pana “sadisa½ t²su liªges³”ti-±divacana½ upasagganip±tasaªkh±te asaªkhy±sadde sandh±ya vutta½, na ekekamasaªkhy±sadda½ sandh±ya. Tath± hi “asaªkhy±”ti ca “abyay±”ti ca laddhavoh±resu upasagganip±tesu upasagg± sabbepi sabbavibhattivacanak±. Nip±t±na½ pana ekacce paµham±d²su yath±raha½ vibhattiyutt±, ekacce avibhattiyutt±. Tattha ye yadaggena vibhattiyutt±, te tadaggena tabbacanak±. Upasagganip±tesu hi pacceka½ “ida½ n±ma vacanan”ti laddhu½ na sakk±, sabbasaªg±hakavasena pana “sadisa½ t²su liªges³”ti-±di pubb±cariyehi vutta½. Kacc±yan±cariyenapi imamevattha½ sandh±ya “sabb±sam±vusopasagganip±t±d²hi c±”ti vutta½. Na hi ±vusosaddato sabb±pi vibhattiyo labbhanti, atha kho ±lapanatthav±cakatt± ekavacanika-anekavacanik± paµham±vibhattiyoyeva labbhanti. Ayamasm±ka½ khanti. Keci pana sabbehipi nip±tehi sabbavibhattilopa½ vadanti, ta½ na gahetabba½. “Atthi sakk± labbh± iccete paµham±ya. Div± bhiyyo namo iccete paµham±ya ca dutiy±ya c±”ti-±divacanato, padap³raºamatt±nañca avibhattiyutt±na½ atha khalu vata vatha icc±d²na½ nip±t±na½ vacanato. Etth±pi siy± “nanu ca bho avibhattiyutt±nampi nip±t±na½ sambhavato atthi natthisadd±na½ avibhattiko niddeso k±tabbo, atha kimattha½ ‘atthiy± nava, natthiy± nav±’ti savibhattiko niddeso kato”ti? Sabbath± vibhatt²hi vin± atthassa niddisitumasakkuºeyyatt±ti. Yadi eva½ “atthi sakk± labbh± iccete paµham±y±”ti vacanato atthi natthisadd± lutt±ya paµham±ya vibhattiy± vasena paµham±vibhattik±yeva niddisitabb±, evamakatv± kasm± sattamyantavasena “atthiy± natthiy±”ti niddiµµh±ti? Sacca½, atthi natthisadd± paµham±vibhattiyutt±yeva niddisitabb±, tath±pi “atthipaccaye nava, natthipaccaye nav±”ti etassatthassa parid²pane paµham±ya ok±so natthi, sattamiy±yeva pana atthi, tasm± “atthiy± nava, natthiy± nav±”ti vutta½. Iti atthiy±natthiy±sadd±na½ sattamyantabh±ve siddheyeva tatiy±catutth²pañcam²chaµµhiyantabh±vopi siddhoyeva hoti. Tasm± “atthibh±vo atthit±”ti-±d²supi atthiy± bh±vo atthibh±vo, natthiy± bh±vo natthibh±vo, atthiy± bh±vo atthit±bhi-±din± sam±sataddhitaviggaho avassamicchitabbo. Yadidamamhehi vutta½, ta½ “p±¼iy± virujjhat²”ti na vattabba½ p±¼inay±nus±rena vuttatt±ti. Eva½ hotu, kasm± bho “atthiy±, natthiy±”ti itthiliªganiddeso kato, nanu nip±topasagg± aliªgabhed±ti? Sacca½, ida½ pana µh±na½ at²va sukhuma½, tath±pi pubb±cariy±nubh±vaññeva niss±ya vinicchaya½ br³ma. Yath± hi v²satiicc±d²na½ saªkhy±sadd±na½ sar³pato adabbav±cakattepi dabbav±cak±na½ lat±matiratti-itth² y±guvadh³sadd±na½ viya itthiliªgabh±vo saddasatthavid³hi anumato, eva½ adabbav±cakattepi atthi natthisadd±na½ katthaci itthiliªgabh±vo saddhammavid³hi anumato. Ten±ha ±yasm± dhammasen±pati “atthiy± nava, natthiy± nav±”ti. Atha v± “atthiy±, natthiy±”ti im±ni liªgabh±vavinimutt±ni sattamiyant±ni nip±tapad±n²tipi gahetabb±ni, na ettha codetabba½, evar³p±ni nip±tapad±ni pubb±cariyehi vutt±ni na santi, tasm± cha¹¹etabbamida½ vacananti. P±vacanasmiñhi gar³hi aniddiµµh±nipi anekavihit±ni nip±tapad±ni sandissanti, n±pi “hetuy±, adhipatiy±, atthiy±, natthiy±”ti evam±d²su “apasadd± ime”ti virodho upp±detabbo. Na hi acinteyy±nubh±vena p±ramit±puññena nipphannena an±varaºañ±ºena sabba½ ñeyyamaº¹ala½ hatthatale ±malaka½ viya paccakkha½ katv± passato buddhassa vacane aññesa½ v±c±vippal±po avassa½ labbhat²ti. Nanu ca bho “hetuy±, adhipatiy±, atthiy±, natthiy±”ti ca ida½ s±riputtattheravacana½ tena nikkhittatt±. Tath±gatena hi t±vati½sabhapane desitak±le im±ni pad±ni na santi, eva½ sante kasm± “buddhavacanan”ti vadath±ti? Buddhavacana½yeva n±ma. ¾yasmato hi s±riputtassa tath±gatena nayo dinno, tenapi pabhinnapaµisambhidena satthukappena aggas±vakena satthu santik± naya½ labhitv± byañjana½ suropita½ kata½. Sabbepi hi paµisambhidappatt± ariy± dunnirutti½ na vadanti niruttipabhedasmi½ sukusalatt±, tasm± aññesamavisayo esa ariy±na½ voh±roti daµµhabba½. Id±ni sat±d²na½ n±mikapadam±l± vuccate– Sata½, sat±ni, sat±. Sata½, sat±ni, sate. Satena, satehi, satebhi. Satassa, sat±na½. Sat±, satasm±, satamh±, satehi, satebhi. Satassa, sat±na½. Sate, satasmi½, satamhi, satesu. Eva½ sahassa½, sahass±n²ti yojetabba½. Dasasahassa½ satasahassa½ dasasatasahassanti etth±pi eseva nayo. Aya½ panettha payogo “sata½ bhikkh³, sata½ itthiyo, sata½ citt±ni. Bhikkh³na½ sata½, itth²na½ sata½, citt±na½ sata½. Sahass±d²supi eseva nayo. Itthañca aññath±pi saddar³p±ni bhavanti. Koµi, koµ², koµiyo. Rattinayena ñeyya½.
Ekappabhutito y±va, dasak± y± pavattati;
saªkhy± t±va s± saªkhyeyya-ppadh±n±ti gar³ vadu½.
V²satito y±va sat±, y± saªkhy± t±va s± pana;
saªkhy±ppadh±n± saªkhyeyya-ppadh±n±ti ca vaººayu½.
Apica–
V²sato y±va koµiy±, saªkhy± t±va hi s± khalu;
saªkhy±ppadh±n± saªkhyeyya-ppadh±n± c±ti niddise.
Tath± hi “as²ti koµiyo hitv±, hiraññass±pi pabbajin”ti, “kh²º±sav± v²tamal±, sami½su satakoµiyo”ti ca p±¼i dissati.