Pubba dakkhiºuttara parasaddesu pubbasaddo yattha padh±nav±cako, yattha ca “semha½ pubbo”ti-±d²su lohitakopajav±cako, tattha asabban±miko. Paµhamatthe tiliªgo, dutiyatthe ekaliªgo. Uttamatthav±cako pana uttarasaddo ca parasaddo ca asabban±miko tiliªgoyeva. Tath± “dakkhiºass± vahantiman”ti ettha viya susikkhitatthacaturatthav±cako dakkhiºasaddo. “Pet±na½ dakkhiºa½ dajj±”ti-±d²su pana deyyadhammav±cako dakkhiº±saddo niyog± itthiliªgo asabban±mikoyeva. Eva½ añña pubba dakkhiºuttara parasadd± asabban±mik±pi sant²ti tesa½ sabban±mesupi asabban±mesupi saªgaho veditabbo.
Id±ni katarasadd±d²na½ parapadena saddhi½ sam±so n²yate “katarag±mav±s² katamag±mav±s². Ubhayag±mav±sino, itarag±mav±s² aññatarag±mav±s², pubbadis±, parajano, dakkhiºadis±, uttaradis±, adharapatto”ti. Tatra “kataro g±mo katarag±mo, katamo g±mo katamag±mo, ubhayo g±m± ubhayag±m±”ti-±din± yath±raha½ sam±saviggaho, katarasaddassa pana katamasaddena saddhi½ sam±sa½ icchanti dvidh± ca r³p±ni gar³ “kataro ca katamo ca katarakatame katarakatam± v±”ti Tasm± sabban±mikanayena suddhan±mikesu purisanayena ca katara katamasaddassa n±mikapadam±l± yojetabb±, tenassa sampad±nas±mivacanaµµh±nesu “katarakatamesa½, katarakatames±na½, katarakatam±nan”ti t²ºi r³p±ni siyu½ “katar± ca katam± ca katarakatam±”ti eva½ itthiliªgavasena katasam±se pana sabban±mikanayena, suddhan±mikesu kaññ±nayena ca yojetabb±. “Katarañca katamañca katarakatam±n²”ti eva½ napu½sakaliªgavasena katasam±se sabban±mikanayena, suddhan±mikesu cittanayena ca yojetabb±.
Aya½ panettha visesopi veditabbo– pubb±par±disadd± dvandasam±s±dividhi½ patv± sehi r³pehi r³pavanto na honti, ta½ yath±? Pubb±par±, adharuttar±, m±sapubb± puris±, diµµhapubb± puris±, tath±gata½ diµµhapubb± s±vak±, ida½ pulliªgatte paµham±bahuvacanar³pa½. Etthek±ro ±desabh³to na dissati. Pubb±par±na½ adharuttar±na½, m±sapubb±na½ puris±na½, ida½ pulliªgatte catutth²chaµµh²na½ bahuvacanar³pa½. Ettha sa½ s±namiccete ±desabh³t± na dissanti. Tath±gata½ diµµhapubb±na½ s±vak±na½, tath±gata½ diµµhapubb±na½ s±vik±na½, kul±na½ v±, ida½ tiliªgatte catutth²chaµµh²na½ bahuvacanar³pa½. Etth±pi sa½ s±namiccete ±desabh³t± na dissanti. M±sapubb±ya½ m±sapubb±ya, piyapubb±ya½ piyapubb±ya, idamitthiliªgatte sattam²catutth²chaµµh²na½ ekavacanar³pa½. Etth±desabh³t± sa½ s± na dissanti. M±sapubb±na½ itth²na½, piyapubb±na½ itth²na½, idamitthiliªgatte catutth²chaµµh²bahuvacanar³pa½. Ettha pan±desabh³to samicceso na dissati. Aññ±nipi yath±sambhava½ yojetabb±ni, pubb±par±d²na½ sam±saviggaha½ sam±saparicchede pak±sess±ma.
Id±ni ya½saddassa n±mikapadam±l± vuccate–
Yo, ye. Ya½, ye. Yena, yehi, yebhi. Yassa, yesa½, yes±na½. Yasm±, yamh±, yehi, yebhi. Yassa, yesa½, yes±na½. Yasmi½, yamhi, yesu. Ida½ pulliªga½. Ya½, y±ni. Ya½, y±ni. Yena. Sesa½ pulliªgasadisa½. Atha v± ya½, y±ni, y±. Ya½, y±ni, ye. Yena. Sesa½ pulliªgasadisa½. Katthaci hi nik±ralopo bhavati. Atha v± pana nik±rassa ±rek±r±des±pi g±th±visaye.
“Y± pubbe bodhisatt±na½, pallaªkavaram±bhuje;
nimitt±ni padissanti, t±ni ajja padissare”ti ca,
“Ki½ m±ºavassa ratan±ni atthi, ye ta½ jinanto hare akkhadhutto”ti ca idamettha p±¼inidassana½. Ida½ napu½sakaliªga½.
Y±, y±, y±yo. Ya½, y±, y±yo. Y±ya, y±hi, y±bhi. Y±ya, yass±, y±sa½. Y±ya, y±hi, y±bhi. Y±ya, yass±, y±sa½. Yassa½, y±ya½, y±su. Itthiliªga½. Eva½ ya½saddassa liªgattayavasena padam±l± bhavati. Etth±lapanapad±ni na labbhanti. Tath± ta½sadd±d²na½ padam±l±d²supi.
Ettha pana yanti saddassa atthuddh±ro vuccate– yanti saddo “ya½ me bhante dev±na½ t±vati½s±na½ sammukh± suta½ sammukh± paµiggahita½, ±rocemi ta½ bhante bhagavato”ti-±d²su paccattavacane dissati. “Yanta½ apucchimha akittay² no, añña½ ta½ pucch±ma tadiªgha br³h²”ti-±d²su upayogavacane. “Aµµh± nameta½ bhikkhave anavak±so, ya½ ekiss± lokadh±tuy±”ti-±d²su karaºavacane. “Ya½ vipass² bhagav± araha½ samm±sambuddho loke udap±d²”ti-±d²su bhummavacane dissati. Ettheda½ vuccati–
“Paccatte upayoge ca, bhumme ca karaºepi ca;
cat³svetesu µh±nesu, yanti saddo pavattat²”ti.
Parapadena saddhi½ ya½saddassa sam±sopi veditabbo “ya½khandh±di, ya½guº±, yagguº±”ti. Tattha yo khandh±di ya½khandh±di, ye guº± ya½guº±ti sam±saviggaho. Tath± hi visuddhimagge “ya½guºanemittikañceta½ n±ma½, tesa½ guº±na½ pak±sanattha½ ima½ g±tha½ vadant²”ti etasmi½ pade “ye guº± ya½guº±, ya½guº± eva nimitta½ ya½guºanimitta½, tato j±ta½ ‘bhagav±’ti ida½ n±manti ya½guºanemittikan”ti nibbacanamicchitabba½. Yagguº±ti ettha pana “yassa guº± yagguº±”ti nibbacana½. Tath± hi–
“Api sabbaññut± paññ±, yagguºanta½ na j±niy±;
atha k± tassa vijaññ±, ta½ buddha½ bh³guºa½ name”ti

Por±ºakaviracan±ya½ “yassa guº± yagguº±”ti nibbacanamicchitabba½.

Yasaddassa sam±samhi, saddhi½ parapadehi ve;
niggah²t±gamo v±tha, dvibh±vo v± siy± dvidh±.

Eva½ yasaddassa sam±so sallakkhitabbo.

Id±ni tasaddassa n±mikapadam±l± vuccate–
So, te. Na½, ta½, ne, te. Nena, tena, nehi, tehi, nebhi, tebhi. Assa, nassa, tassa, ‘nesa½, tesa½ (±sa½). Asm±, nasm±, tasm±, namh±, tamh±, nehi, tehi, nebhi, tebhi. Assa, nassa, tassa, nesa½, tesa½ (±sa½). Asmi½, nasmi½, tasmi½, amhi, namhi, tamhi, tyamhi, nesu, tesu. Ida½ pulliªga½. Ettha ca ±sa½saddassa atthibh±ve “nev±sa½ kes± dissanti, hatthap±d± ca j±lino”ti g±th± nidassana½, so ca tiliªgo daµµhabbo. Tyamh²ti padassa atthibh±ve–
“Yad±ssa s²la½ paññañca, soceyyañc±dhigacchati;
atha viss±sate tyamhi, guyhañcassa na rakkhat²”ti

Aya½ g±th± nidassana½. Ayamettha r³paviseso sallakkhitabbo– ariyavinayeti v± sappurisavinayeti v±. Ese se eke ekaµµheti p±¼ippadese paccattekavacanak±nameta tasadd±na½ ek±rantaniddesopi dissat²ti.

Ettha pana tesaddassa atthuddh±ro vuccate– tesaddo “na te sukha½ paj±nanti, ye na passanti nandanan”ti-±d²su ta½saddassa vasena paccattabahuvacane ±gato, “te na pass±mi d±rake”ti-±d²su upayogabahuvacane. “Namo te puris±jañña, namo te purisuttama. Namo te buddha v²ratth³”ti ca ±d²su tumhasaddassa vasena sampad±ne, tuyhanti atthoti vadanti. “Kinte diµµha½ kinti te diµµha½, upadh² te samatikkant±, ±sav± te pad±lit±”ti ca ±d²su karaºe. “Kinte vata½ ki½ pana brahmacariyan”ti-±d²su s±mi-atthe, tav±ti atthoti vadanti. Ettheta½ vuccati–
“Paccatte upayoge ca, karaºe sampad±niye;
s±mimhi c±ti tesaddo, pañcasvatthesu dissat²”ti.
Ta½, t±ni. Ta½, t±ni. Nena, tena icc±di. Sesa½ pulliªgasadisa½. Ida½ napu½sakaliªga½.
S± t±, t±yo. Na½, ta½, n±, t±, n±yo, t±yo. N±ya, t±ya, n±hi, t±hi, n±bhi, t±bhi. Ass±, nass±, (tiss±,) tass±, n±ya, t±ya, n±sa½, t±sa½, s±na½, ±sa½. Ass±, nass±, tass±, n±ya, t±ya, n±hi, t±hi, n±bhi, t±bhi. Ass±, nass±, (tiss±,) tass±, n±ya, t±ya, n±sa½, t±sa½, s±na½, ±sa½. N±ya, t±ya, assa½, nassa½, tissa½, tassa½, n±ya½, t±ya½, n±su, t±su, ty±su. Ida½ itthiliªga½.
Ettha pana “abhikkamo s±na½ paññ±yati, n±sa½ kujjhanti paº¹it±. Khi¹¹± paºihit± ty±su, rati ty±su patiµµhit±. B²j±ni ty±su ruhant²”ti payogadassanato “s±na½ ±sa½ ty±s³”ti im±ni vutt±ni akkharacintak±na½ ñ±ºacakkhusammuyhanaµµh±nabh³t±ni. Eva½ parammukhavacanassa ta½saddassa n±mikapadam±l± bhavati.
Ettha ca ida½ vattabba½–
“Ta½ tva½ gantv±na y±cassu”, icc±d²su padissare;
±do ta½ teti-±d²ni, nanti-±d²ni no tath±.
Na½ ne nen±ti-±d²ni, vo noicc±dayo viya;
padato parabh±vamhi, diµµh±ni jinas±sane.
“Atha na½ atha ne ±ha, na ca na½ paµinandati”;
icc±d²ni payog±ni, dassetabb±ni viññun±.
Ko cettha vadeyya–
“Yath± nad² ca pantho ca, p±n±g±ra½ sabh± pap±;
eva½ lokitthiyo n±ma, n±sa½ kujjhanti paº¹it±”ti
Ettha
Padato aparattepi, n±sa½saddassa dassan±;
±dopi icchitabb±va, na½ neicc±dayo iti.
So panevantu vattabbo, “tava v±de na labbhati;
n±sa½saddo nasaddo ca, ±sa½saddo ca labbhare.
Tasm± ‘±sa½ na kujjhanti, itth²na½ paº¹it±’iti;
atthova bhavate eva½, suµµhu dh±rehi paº¹it±”ti.
Atha v± yasm± niruttipiµake “na½ purisa½ passati, ne purise passat²”ti-±din± padato aparattepi “na½, ne” icc±d²ni pad±ni vutt±ni, tasm± ten±pi nayena padato apar±nipi t±ni kad±ci siyu½. Maya½ pana p±¼inay±nus±rena tesa½ pavatti½ vad±ma, ida½ µh±na½ suµµhu vic±retabba½.
Ettha pana tasaddassa parapadehi saddhi½ sam±sopi veditabbo “ta½putto, ta½sadiso, tanninno, tappoºo, tappabbh±ro, tabbh³to, tagguºo, tassadiso”ti.
Tasaddassa sam±samhi, saddhi½ parapadehi ve;
niggah²t±gamo pubba-pade dvittantu pacchime.

Eva½ tasaddassa sam±so sallakkhitabbo.

Id±ni etasaddassa n±mikapadam±l± vuccate–
Eso, ete. Eta½, ete. Etena, etehi, etebhi. Etassa, etesa½, etes±na½. Etasm±, etamh±, etehi, etebhi. Etassa, etesa½, etes±na½. Etasmi½, etamhi, etesu. Ida½ pulliªga½.
Eta½, et±ni. Eta½, et±ni. Sesa½ pulliªgasadisa½, ida½ napu½sakaliªga½.
Es± et±, et±yo. Eta½, et±, et±yo. Et±ya, et±hi, et±bhi. Et±ya, etiss±, etiss±ya, et±sa½. Et±ya, et±hi, et±bhi. Et±ya, etiss±, etiss±ya, et±sa½. Et±ya, etissa½, et±su. Ida½ itthiliªga½. Eva½ etasaddassa n±mikapadam±l± bhavati.
Parapadenettha saddhi½ sam±sopissa veditabbo “etadatth±ya lokasmi½, nidhi n±ma nidhiyyati. Etapparam±yeva devat± sannipatit± ahesun”ti-±d²su.
Sam±se etasaddassa, saddhi½ parapadehi ve;
niggah²t±gamo pubba-pade hoti na hoti ca.
Id±ni ida½saddassa n±mikapadam±l± vuccate–
Aya½, ime. Ima½, ime. Anena, imin±, ehi, ebhi, imehi, imebhi. Assa, imassa, esa½, es±na½, imesa½, imes±na½. Asm±, imasm±, imamh±, ehi, ebhi, imehi, imebhi. Assa, imassa, esa½, es±na½, imesa½, imes±na½. Asmi½, imasmi½, amhi, imamhi, esu, imesu. Ida½ pulliªga½.