12. Sabban±mata½sadisan±man±mikapadam±l±
Ito para½ pavakkh±mi, sabban±mañca tassama½;
n±mañca yojita½ n±n±-n±meheva visesato.
Y±ni honti tiliªg±ni, anuk³l±ni y±ni ca;
tiliªg±na½ visesena, pad±net±ni n±mato.
“Sabbas±dh±raºak±ni, n±m±ni”cceva atthato;
sabban±m±ni vuccanti, sattav²sati saªkhato.
Tesu k±nici r³pehi, ses±ññehi ca yujjare;
k±nici pana saheva, etesa½ lakkhaºa½ ida½.
Etasm± lakkhaº± mutta½, na pada½ sabban±mika½;
tasm±t²t±dayo sadd±, guºan±m±ni vuccare.
Sabban±m±ni n±ma– sabba katara katama ubhaya itara-añña aññatara aññatama pubba para apara dakkhiºa uttara adharayata eta ima amuki½ eka ubha dviti catu tumha amha iccet±ni sattav²sa. Etesu sabbasaddo sakalattho, so ca sabbasabb±divasena ñeyyo. Katara katamasadd± pucchanatth±. Ubhayasaddo dvi-avayavasamud±yavacano. Itarasaddo vuttapaµiyog²vacano. Aññasaddo adhigat±paravacano. Aññatara aññatamasadd± aniyamatth±. Pubb±dayo uttarapariyant± dis±k±l±divavatth±vacan±. Tath± hi pubba par± para dakkhiºuttarasadd± pulliªgatte yath±raha½ k±lades±divacan±, itthiliªgatte dis±divacan±, napu½sakaliªgatte µh±n±divacan±. Adharasaddopi heµµhimatthav±cako vavatth±vacanoyeva, so ca tiliªgo “adharo patto. Adhar± araº², adhara½ bh±jana”miti, ya½saddo aniyamattho. Ta½saddo parammukh±vacano. Etasaddo sam²pavacano. Imasaddo accantasam²pavacano. Amusaddo d³ravacano. Ki½saddo pucchanattho. Ekasaddo saªkh±divacano. Vuttañhi–
Ekasaddo aññatthaseµµha-asah±yasaªkh±d²su dissati. Tath± hesa “sassato att± ca loko ca, idameva sacca½ moghamaññanti, ittheke abhivadant²”ti-±d²su aññatthe dissati. “Cetaso ekodibh±van”ti-±d²su seµµhe. “Eko v³pakaµµho”ti-±d²su asah±ye. “Ekova kho bhikkhave khaºo ca samayo ca brahmacariyav±s±y±”ti-±d²su saªkh±yanti.
Yatthesa saªkh±vacano, tatthekavacanantova. Ubhasaddo dvisaddapariy±yo. Dviticatusadd± saªkh±vacan±, sabbak±la½ bahuvacanant±va. Tumhasaddo yena katheti, tasmi½ vattabbavacana½. Amhasaddo attani vattabbavacana½. Id±ni tesa½ n±mikapadam±la½ kathay±ma– Sabbo, sabbe. Sabba½, sabbe. Sabbena, sabbehi, sabbebhi. Sabbassa, sabbesa½, sabbes±na½. Sabbasm±, sabbamh±, sabbehi, sabbebhi. Sabbassa, sabbesa½, sabbes±na½. Sabbasmi½, sabbamhi, sabbesu. Bho sabba, bhavanto sabbe. Tatra “sabbo bh³to, sabbe bh³t±”ti-±din±, “sabbo puriso, sabbe puris±”ti-±din± ca nayena sabb±ni pulliªgan±mehi saddhi½ yojetabb±ni. Y±ni pana yamakamah±therena punnapu½sakavisaye sabba katara katam±d²na½ aññ±nipi r³p±ni vutt±ni. Ta½ yath±?
“Sabb±” icc±dika½ r³pa½, nissakke bhummake pana;
“sabbe” icc±dika½ r³pa½, yamakena pak±sita½.
Tañce upaparikkhitv±, yutta½ gaºhantu yogino;
sabban±mikar³pañhi, vividha½ dubbudha½ yato.
Sabb±, sabb±, sabb±yo. Sabba½, sabb±, sabb±yo. Sabb±ya, sabbass±, sabb±hi, sabb±bhi. Sabb±ya, sabbass±, sabb±sa½. Sabb±ya, sabbass±, sabb±hi, sabb±bhi. Sabb±ya, sabbass±, sabb±sa½. Sabb±ya½, sabbass±, sabbassa½, sabb±su. Bhoti sabbe, bhotiyo sabb±, sabb±yo. Itthiliªgatte n±mikapadam±l±. Ettha “sabb± bh±vik±, sabb± bh±vik±yo”ti, “sabb± kaññ±, sabb± kaññ±yo”ti ca ±din± itthiliªgasabban±m±ni sabbehi itthiliªgehi saddhi½ yojetabb±ni. Ettha ca “sabbass±”ti pada½ tatiy±catutth²pañcam²chaµµh²sattam²vasena pañcadh± vibhatta½ “tass± kum±rik±ya saddhin”ti karaºappayog±didassanato. Sabbass± kaññ±ya kata½. Sabbass± kaññ±ya deti. Aya½ kaññ± sabbass± kaññ±ya h²n± vir³p±. Aya½ kaññ± sabbass± kaññ±ya uttam± abhir³p±. Sabbass± kaññ±ya apeti, sabbass± kaññ±ya dhana½. Sabbass± kaññ±ya patiµµhita½. Sabba½, sabb±ni. Sabba½, sabb±ni. Sabbena, sabbehi, sabbebhi. Sabbassa, sabbesa½, sabbes±na½. Sabbasm±, sabbamh±, sabbehi, sabbebhi Sabbassa, sabbesa½, sabbes±na½. Sabbasmi½, sabbamhi, sabbesu. Bho sabba, bhavanto sabb±ni. Napu½sakaliªgatte n±mikapadam±l±. Ettha “sabba½ bh³ta½, sabb±ni bh³t±ni. Sabba½ citta½, sabb±ni citt±n²”ti ca ±din± napu½sakaliªgasabban±m±ni sabbehi napu½sakaliªgehi saddhi½ yojetabb±ni. Eva½ sabbasaddassa liªgattayavasena padam±l± bhavati. Id±nissa parapadena saddhi½ sam±so veditabbo “sabbas±dh±raºo sabbaver²”iti. Tattha sabbesa½ s±dh±raºo sabbas±dh±raºo. Sabbesa½ ver², sabbe v± verino yassa soya½ sabbaver²ti sam±saviggaho. Yath± pana sabbasaddassa padam±l± liªgattayavasena yojit±, eva½ katarasadd±d²nampi adharasaddapariyant±na½ yojetabb±. Tatr±ya½ ubhayasaddavajjito pulliªgapeyy±lo– Kataro, katare. Katara½…pe… bho katara, bhavanto katare. Katamo, katame. Itaro, itare. Añño, aññe. Aññataro, aññatare. Aññatamo, aññatame. Pubbo, pubbe. Paro, pare. Aparo, apare. Dakkhiºo, dakkhiºe. Uttaro, uttare. Adharo, adhare…pe… bho adhara, bhavanto adhareti. Aya½ pana ubhayasaddasahito napu½sakaliªgapeyy±lo– Katara½, katar±ni. Katara½…pe… bho katara, bhavanto katar±ni. Katama½. Ubhaya½. Itara½. Añña½. Aññatara½. Aññatama½. Pubba½. Para½. Apara½. Dakkhiºa½. Uttara½. Adhara½, adhar±ni. Adhara½…pe… bho adhara, bhavanto adhar±n²ti. Id±ni punnapu½sakaliªg±na½ parasadd±d²na½ r³pantaraniddeso vuccati. Kacc±yanasmiñhi “puris±”ti viya “par±”ti paµham±bahuvacana½ dissati. Evar³po nayo aparasabbakatar±d²su aññatamapariyos±nesu navasu appasiddho, labbham±no pubbadakkhiºuttar±dharesu cat³su labbheyya. Tath± “purise”ti viya p±¼i-±d²su “pubbe”ti saccasaªkhepe “itare”ti, kacc±yane ca “pare”ti sattam²-ekavacana½ dissati. Evar³po nayo sabba aññasaddesu appasiddho, labbham±no katarakatam±d²su sesesu adharapariyos±nesu dv±dasasu labbheyya. Tath± “puris±”ti viya sabb± katar± icc±di pañcam²-ekavacananayo p±¼i-±d²su appasiddho. Eva½ santepi aya½ nayo punappuna½ upaparikkhitv± yutto ce, gahetabbo. Aya½ pana ubhayasaddasahito itthiliªgapeyy±lo– Katar±, katar±, katar±yo. Katara½…pe… bhoti katare, bhotiyo katar±, katar±yo. Katam±. Ubhay±. Itar±. Aññatar±. Aññatam±. Pubb±. Par±. Apar±. Dakkhiº±. Uttar±. Adhar±, adhar±, adhar±yo. Adhara½…pe… bhoti adhare, bhotiyo adhar±, adhar±yoti. Yasm± panetesu itara añña aññatara aññatam±na½ p±¼iy±d²su “itariss±”ti-±didassanato koci bhedo vattabbo tasm± catutth²chaµµh²na½ ekavacanaµµh±ne “itariss±, itar±ya, aññiss±, aññ±ya. Aññatariss±, aññatar±ya, aññatamiss±, aññatam±y±”ti yojetabba½. Tath± tatiy±pañcam²namekavacanaµµh±ne “tass± kum±rik±ya saddhi½. Kass±ha½ kena h±y±m²”ti karaºanissakkappayogadassanato sattamiy± panekavacanaµµh±ne “itariss±, itarissa½, itar±ya, itar±ya½, aññiss±, aññissa½, aññ±ya, aññ±ya½, aññatariss±, aññatarissa½, aññatar±ya, aññatar±ya½, aññatamiss±, aññatamissa½, aññatam±ya, aññatam±yan”ti yojetabba½ “aññataro bhikkhu aññatariss± itthiy± paµibaddhacitto hot²”ti p±¼idassanato. Tatra sabbasaddo sabbasabba½, padesasabba½, ±yatanasabba½, sakk±yasabbanti cat³su visayesu diµµhappayogo. Tath± hesa “sabbe dhamm± sabb±k±rena buddhassa bhagavato ñ±ºamukhe ±p±tham±gacchant²”ti-±d²su sabbasabbasmi½ ±gato. “Sabbesa½ vo s±riputt± subh±sita½ pariy±yen±”ti-±d²su padesasabbasmi½. “Sabba½ vo bhikkhave desess±mi, ta½ suº±tha s±dhuka½ manasi karotha, bh±siss±mi…pe… katamañca bhikkhave sabba½ cakkhuñceva r³p± ca…pe… mano ceva dhamm± c±”ti ettha ±yatanasabbasmi½. “Sabba½ sabbato sañj±n±t²”ti-±d²su sakk±yasabbasmi½. Tattha sabbasabbasmi½ ±gato nippadeso, itaresu t²su sappadesoti veditabbo. Icceva½–
Sabbasabbapadesesu atho ±yatanepi ca;
sakk±ye c±ti cat³su, sabbasaddo pavattati.
Katara katamasaddesu katarasaddo appesu eka½ v± dve v± t²ºi v± bhiyyo v± appamup±d±ya vattati. Katamasaddo bah³su eka½ v± dve v± t²ºi v± bahu½ v± up±d±ya vattati. Katarasaddo hi appavisayo, katamasaddo bahuvisayo. Tatrime payog± “katarena maggena gantabba½. Samuddo kataro aya½. Katamo tasmi½ samaye phasso hoti. Katame dhamm± kusal±. Dis± catasso vidis± catasso, uddha½ adho dasa disat±, im±yo, katama½ disa½ tiµµhati n±gar±j±”. Iccevam±dayo bhavanti. Ubhayo. Ubhaya½. Ubhayo. Ubhayena. Sesa½ pulliªge sabbasaddasama½. Ubhayo jan± tiµµhanti. Ubhayo jane passati. Yath± ubho putt±. Ubho putteti. “Ubhayo”ti hi pada½ “ubho”ti padamiva bahuvacanantabh±vena pasiddha½, na tvekavacanantabh±vena. Ettha hi–
“Ekarattena ubhayo, tuvañca dhanusekha ca;
annamev±bhinandanti, ubhayo devam±nus±”
“Ubhayo te pit±bh±taro”ti tadatthas±dhak±ni nidassanapad±ni veditabb±ni. Yad± pan±yasmanto “ubhayo”ti ekavacananta½ passeyy±tha, tad± s±dhuka½ manasi karotha. Ko hi samattho anantanayapaµimaº¹ite s±µµhakathe tepiµake jinas±sane niravasesato naya½ daµµhu½ dassetuñca aññatra ±gam±dhigamasampannena pabhinnapaµisambhidena. Idañcetthupalakkhitabba½–
Aññasaddo pubbasaddo, dakkhiºo cuttaro paro;
sabban±mesu gayhanti, asabban±mikesupi.
Etesañhi sabban±mesu saªgaho vibh±vitova. Id±ni asabban±mesu saªgaho vuccate– tattha aññasaddo t±va yad± b±lav±cako, tad± sabban±ma½ n±ma na hoti. Asabban±matt± ca sabbath±pi purisa kaññ± cittanayeneva yojetabbo. Tath± hi na j±n±t²ti añño, b±lo puriso. Na j±n±t²ti aññ±, b±l± itth². Na j±n±t²ti añña½, b±la½ kulanti vacanattho. Eva½ viditv± pulliªgaµµh±ne “añño, aññ±. Añña½, aññe”ti-±din± purisanayeneva n±mikapadam±l± yojetabb±. Itthiliªgaµµh±ne “aññ±, aññ±, aññ±yo”ti-±din± kaññ±nayeneva, napu½sakaliªgaµµh±ne “añña½, aññ±n²”ti-±din± cittanayeneva yojetabb±. Imasmiñhi atthavisese b±lajane vattuk±mena “aññ± jan±”ti avatv± “aññe jan±”ti vutte tassa ta½ vacana½ adhippetattha½ na s±dheti aññath± atthassa gahetabbatt±. Tath± “aññ±na½ jan±nan”ti avatv± “aññesa½ jan±na½, aññes±na½ jan±nan”ti v± vutte tassa ta½ vacana½ adhippetattha½ na s±dheti. Tath± “aññ±na½ itth²nan”ti avatv± “aññ±sa½ itth²nan”ti vuttepi, “aññ±na½ kul±nan”ti avatv± “aññesa½ kul±na½, aññes±na½ kul±nan”ti v± vuttepi. Sabban±mikavasena pana adhigat±paravacanicch±ya½ “aññe jan±”ti-±din± vattabba½, na “aññ± jan±”ti-±din±. Tath± hi “aññ± jan±”ti-±din± vuttavacana½ adhippetattha½ na s±dheti aññath± atthassa gahetabbatt±. Iti yattha “aññ± jan±”ti-±divacana½ upapajjati, “aññe jan±”ti-±divacana½ nupapajjati, yattha pana “aññe jan±”ti-±divacana½ upapajjati, “aññ± jan±”ti-±divacana½ nupapajjati. Y± etasmi½ atthavisese sallakkhaº± paññ±, aya½ n²tiy± maggo yutt±yuttivic±raºe hetutt±, lokasmiñhi yutt±yuttivic±raº± n²t²ti vutt±. S± ca vin± paññ±ya na sijjhati. Eva½ aññasaddo asabban±mikopi bhavati.