Id±ni ±gamik±na½ kosallajananattha½ padasamodh±navasena n±mikapadam±l± vuccate– buddho bhagav±, buddh± bhagavanto. Buddha½ bhagavanta½, buddhe bhagavante. Buddhena bhagavat±, sesa½ vitth±retabba½. Aya½ padam±l± ekavacanabahuvacanavasena ñeyy±. Dev± t±vati½s±. Deve t±vati½se. Devehi t±vati½sehi. Sesa½ vitth±retabba½. Bahuvacanavasena ñeyy± padam±l±. So bhagav± j±na½ passa½ araha½ samm±sambuddho, ta½ bhagavanta½ j±nanta½ passanta½ arahanta½ samm±sambuddha½, tena bhagavat± j±nat± passat± arahat± samm±sambuddhena, tassa bhagavato j±nato passato arahato samm±sambuddhassa. Sesa½ vitth±retabba½. Ekavacanavasena ñeyy± padam±l±. R±j± suddhodano, r±j±na½ suddhodana½, raññ± suddhodanena. Sesa½ vitth±retabba½. R±j± passenad² kosalo, r±j±na½ passenadi½ kosala½, raññ± passenadin± kosalena. Sesa½ vitth±retabba½. R±j± m±gadho seniyo bimbis±ro, r±j±na½ m±gadha½ seniya½ bimbis±ra½, raññ± m±gadhena seniyena bimbis±rena. Sesa½ vitth±retabba½. R±j± m±gadho aj±tasattu vedehiputto, r±j±na½ m±gadha½ aj±tasattu½ vedehiputta½, raññ± m±gadhena aj±tasattun± vedehiputtena. Sesa½ vitth±retabba½. Mah±paj±pat² gotam², mah±paj±pati½ gotami½, mah±paj±patiy± gotamiy±ti pañcakkhattu½ vattabba½. Mah±paj±patiya½ gotamiya½, bhoti mah±paj±pati gotami. Makkhali gos±lo. Makkhali½ gos±la½. Makkhalin± gos±lena. Sesa½ vitth±retabba½. S±riputtamoggall±na½ s±vakayuga½. S±riputtamoggall±na½ s±vakayuga½, s±riputtamoggall±nena s±vakayugena, s±riputtamoggall±nassa s±vakayugassa. Sesa½ vitth±retabba½. Sabb±pet± padam±l± ekavacanavasena ñeyy±. S±riputtamoggall±n± aggas±vak±, s±riputtamoggall±ne aggas±vake, s±riputtamoggall±nehi aggas±vakehi. Sesa½ vitth±retabba½. Bahuvacanavasena ñeyy±. Ito aññesupi eseva nayo. So d±ro, s± d±r±. Sa½ d±ra½, se d±re. Sena d±rena. Sesa½ vitth±retabba½. S± n±r², s± n±riyo. Sa½ n±ri½, s± n±riyo. S±ya n±riy±. Sesa½ vitth±retabba½. Sa½ kamma½, s±ni kamm±ni. Sena kammena. Sa½ phala½, s±ni phal±ni. Sena phalena. Sesa½ vitth±retabba½. Paµhama½ jh±na½, paµhama½ jh±na½, paµhamena jh±nena, paµhamassa jh±nassa. Sesa½ vitth±retabba½. Catutth² dis±, catutthi½ disa½, catutthiy± dis±ya. Dhamm² kath±, dhammi½ katha½, dhammiy± kath±ya, dhammiya½ kath±ya½. Eva½ anupubb² kath±, evar³p² kath±. Imin± nayena aññesupi µh±nesu padasamodh±navasena liªgato ca antato ca vacanato ca apekkhitabba½. Padato ca n±nappak±r± n±mikapadam±l± yojetabb±. Id±ni ekappak±r±na½ sadd±na½ liªga-antavasena n±natta½ veditabba½. Katha½? Y±diso, y±dis², y±disa½. T±diso, t±dis², t±disa½. Et±diso, et±dis², et±disa½. K²diso, k²dis², k²disa½. ¿diso, ²dis², ²disa½. Ediso edis², edisa½. Sadiso, sadis², sadisa½. Kad±ci pana “y±dis± t±dis±”ti evam±d²ni itthiliªgar³p±nipi bhavanti. N±mikapadam±l± nesa½ purisa itth² cittanayena yojetabb±. Id±ni sam±sataddhitapadabh³t±na½ amamasadd±d²na½ n±mikapadam±l± vuccate– amamo, amam±, amama½, amame. Amamena. Sesa½ vitth±retabba½. Mayhako, mayhak±. Mayhaka½, mayhake. Mayhakena. Sesa½ vitth±retabba½. ¾m±, ±m±, ±m±yo. ¾ma½, ±m±, ±m±yo. Sesa½ vitth±retabba½. Tatra amamoti natthi taºh±mamatta½ diµµhimamattañca etass±ti amamo, ko so, arah±yev±ti vattu½ vaµµati. Apica yesataºh±pi sadiµµh²pi “mama idan”ti mamatta½ na karonti, tepi amam±yeva. Ettha ca “manuss± tattha j±yanti, amam± apariggah±”ti ida½ s±sanato nidassana½. “Amamo nirahaªk±ro”ti ida½ pana lokato nidassana½. Itthiliªge vattabbe “amam±, amam±, amam±yo”ti padam±l±. Napu½sake vattabbe “amama½, amam±n²”ti padam±l±. Tatra mayhakoti “idampi mayha½ idampi mayhan”ti vippalapat²ti mayhako, eko pakkhiviseso. Vuttañheta½ j±take–
“Sakuºo mayhako n±ma, giris±nudar²caro;
pakka½ pipphalim±ruyha, ‘mayha½ mayhan’ti kandat²”ti.
Itthiliªge vattabbe “mayhak², mayhak², mayhakiyo”ti padam±l±. Tatra ±m±ti “±ma aha½ tumh±ka½ d±s²”ti eva½ d±sibh±va½ paµij±n±t²ti ±m±. Gehad±s². Vuttañheta½ j±takesu “yattha d±so ±maj±to, µhito thull±ni gacchat²”ti ca, “±m±ya d±s±pi bhavanti loke”ti ca, tasm± im±nevettha nidassanapad±ni. Id±ni kati katipaya katim²sadd±na½ viseso vuccate yath±raha½ n±mikapadam±l± ca. Tatra katim²saddassa n±mikapadam±l± na labbhati “ajja bhante katim²”ti eva½ pucch±vasena ±gatamattato. Kati katipayasadd±na½ pana labbhateva, s± ca bahuvacanik±. Visuddhimaggaµ²k±ya½ pana katipayasaddo ekavacaniko vutto. Kati puris± tiµµhanti, kati purise passati. Kati itthiyo, kati kul±ni. Kati lokasmi½ chidd±ni yattha citta½ na tiµµhati. Kati kusal±. Kati dh±tuyo. Kati ±yatan±ni. Katihi khandhehi katih±yatanehi katihi dh±t³hi saªgahita½. Katibhi rajam±neti, katibhi parisujjhati. Katipay± puris±, katipay± itthiyo, katipay±ni citt±ni. Im± pana n±mikapadam±l±. Kati. Katihi, katibhi. Katina½. Katisu. Katipay±. Katipayehi, katipayebhi. Katipay±na½. Katipayesu. Katipay±yo. Katipay±hi, katipay±bhi. Katipay±na½. Katipay±su. Katipay±ni. Katipaye. Katipayehi, katipayebhi. Katipay±na½. Katipayes³ti. Sabb±pet± sattanna½ vibhatt²na½ vasena ñeyy±, sam±savidhimhipi kati katipayasadd± bahuvacanavaseneva yojetabb±. “Katisaªg±tigo bhikkhu, oghatiººoti vuccati. Katipayajanakatan”ti-±d²su hi “kati kittak± saªg± katisaªg±”ti-±din± sabbad± bahuvacanasam±so daµµhabbo. Id±ni r³¼h²sadd±na½ n±mikapadam±l± vuccate– idha r³¼h²sadd± n±ma yev±panakasadd±dayo. Yev±panako, yev±panak±. Yev±panaka½. Yev±pano, yev±pan±. Yev±pana½. Ya½v±panaka½, ya½v±panak±ni. Sesa½ sabbattha vitth±retabba½. Tatra yev±panakoti “phasso hoti vedan± hot²”ti-±din± vutt± phass±dayo viya sar³pato avatv± “ye v± pana tasmi½ samaye aññepi atthi paµiccasamuppann± ar³pino dhamm±”ti eva½ “yev±pan±”ti padena vutto yev±panako, eva½ “yev±pano”ti etth±pi. Tath± “ya½ v± panaññampi atthi r³pan”ti eva½ “ya½v±pan±”ti padena vutta½ ya½v±panaka½. Esa nayo yath±raha½ yassaka½ yatthakanti-±d²supi netabbo. Ettha siy±– nanu ca bho panasaddo nip±to, nip±t±nañca abyayabh±vo siddho t²su liªgesu sabbavibhattivacanesu ca vay±bh±vato, so kasm± “yev±pano”ti ok±ranto j±toti? Sacca½ panasaddo nip±to, so ca kho “ye v± pana tasmi½ samaye”ti v±, “ya½ v± panaññamp²”ti v±, “br±hmaº± pan±”ti v± evam±d²su nip±to, “yev±panako”ti v±, “yev±pano”ti v± evam±d²su nip±to n±ma na hoti. Anukaraºamattañheta½, tasm± ²disesu panasaddasahit± payog± r³¼h²sadd±ti gahetabb±. Yajjeva½ kasm± nibbacanamud±haµanti? Atthassa p±kaµ²karaºattha½. Tayodhammaj±taka½ Tayodhammaj±taka½. Tayodhammaj±takena. Tayodhammaj±takassa. Tayodhammaj±tak±, tayodhammaj±takasm±. Sesa½ vitth±retabba½. Tayosaªkh±r±. Tayosaªkh±re. Tayosaªkh±rehi, tayosaªkh±rebhi. Tayosaªkh±r±na½. Sesa½ vitth±retabba½. Catt±ripurisayugo saªgho. Catt±ripurisayuga½ saªgha½. Catt±ripurisayugena saªghena. Catt±ripurisayugassa saªghassa. Sesa½ vitth±retabba½. Satok±r², satok±r², satok±rino. Satok±ri½, satok±r², satok±rino. Satok±rin±, satok±r²hi, satok±r²bhi. Satok±rissa. Sesa½ vitth±retabba½. Ettha satok±r²ti sarat²ti sato, sato eva hutv± karaºas²loti satok±r². Aparesampi r³¼h²sadd±na½ n±mikapadam±l± vuccate saddhimatthavibh±van±ya. Aªg±. Aªge. Aªgehi, aªgebhi. Aªg±na½. Aªgehi, aªgebhi. Aªg±na½. Aªgesu. Bhonto aªg±. Aªg± janapado. Aªge janapada½. Aªgehi, aªgebhi janapadena. Aªg±na½ janapadassa. Aªgehi, aªgebhi janapadasm±. Aªg±na½ janapadassa. Aªgesu janapade. Bhonto aªg± janapada. Eva½ magadhakosal±d²nampi yojetabb±. Itthiliªge k±s², k±siyo, k±s², k±siyo. K±s²hi, k±s²bhi. K±s²na½. K±s²hi, k±s²bhi. K±s²na½. K±s²su. Bhotiyo k±siyo. Atr±yamatthavibh±van±– k±s², k±siyo janapado. K±s², k±siyo janapada½ K±s²hi, k±s²bhi janapadena. K±s²na½ janapadassa. K±s²hi, k±s²bhi janapadasm±. K±s²na½ janapadassa. K±s²su janapade. Bhotiyo k±siyo janapada. Eva½ avant²cet² vajj² iccetesampi pad±na½ yojetabb±. Ten±hu aµµhakath±cariy± “kur³su janapade”ti. Eva½ aªg±d²ni atthassa ekattepi janapadan±matt± r³¼h²vasena bahuvacan±neva bhavanti. Tath± hi tattha tattha “aªgesu viharati. Magadhesu c±rika½ caram±no”ti-±din±, “aªg±na½ magadh±na½ k±s²na½ kosal±nan”ti-±din± ca bahuvacanap±¼iyo dissanti. Eva½ r³¼h²sadd±na½ n±mikapadam±l± bhavanti. Id±ni apar±pi ito savisesatar± saddabhede sammohaviddha½sanak±rik± paramasukhumañ±º±vah± n±mikapadam±l±yo kathay±ma sot³na½ atthabyañjanaggahaºe paramakosallasamp±danattha½. T± ca kho “sambuddho paµij±n±si. Kassako paµij±n±si. Up±sako paµij±n±si. Samm±sambuddhassa te paµij±nato ime dhamm± anabhisambuddh±”ti-±dayo p±¼inaye niss±yeva. Tattha sambuddhopaµij±n±s²ti “tva½ ‘aha½ samm±sambuddho’ti paµij±n±s²”ti itisaddalopavasena attho gahetabbo. Esa nayo “kassako paµij±n±s²”ti-±d²supi. “Samm±sambuddhassa te paµij±nato”ti ettha pana “aha½ samm±sambuddho”ti paµij±nantassa tav±ti eva½ itisaddalopayojan±vasena añño saddasanniveso teneva añño atthapaµivedho ca bhavati. “Kh²º±savassa te paµij±natoti”±d²supi eseva nayo. Aµµhakath±ya½ pana samm±sambuddhassa te paµij±natoti “aha½ samm±sambuddho, sabbe dhamm± may± abhisambuddh±”ti eva½ paµij±nato tav±ti yo attho vutto, sopi yath±dassito atthoyeva. Eva½pak±ra½ ñatv± paº¹itaj±tiyena kulaputtena amhehi vuccam±n± “aha½ samm±sambuddho’ti tva½ paµij±n±s²”ti etasmi½ atthe sakriy±pad± aya½ padam±l± vavatthapetabb±– Samm±sambuddho tva½ paµij±na½ tiµµhasi. Samm±sambuddha½ ta½ paµij±nanta½ passati. Samm±sambuddhena te paµij±nat± dhammo desito. Samm±sambuddhassa te paµij±nato d²yate. Samm±sambuddhasm± tay± paµij±nat± apeti. Samm±sambuddhassa te paµij±nato dhammo. Samm±sambuddhasmi½ tayi paµij±nante patiµµhitanti. Tath± “kh²º±savo tva½ paµij±n±s²”ti-±din±pi vitth±retabba½. Iddhim± bhikkhu ekopi hutv± bahudh± hoti, bahudh±pi hutv± eko hoti. Iddhimanto bhikkh³ ekopi hutv± bahudh± honti, bahudh±pi hutv± eko hont²ti imasmi½ panatthe ayampi sakriy±pad± padam±l± vavatthapetabb±– Ekopi hutv± bahudh± honto bahudh±pi hutv± eko honto bhikkhu tiµµhati, ekopi hutv± bahudh± hont± bahudh±pi hutv± eko hont± bhikkh³ tiµµhanti. Ekopi hutv± bahudh± honta½ bahudh±pi hutv± eko honta½ bhikkhu½ passati, ekopi hutv± bahudh± honte bahudh±pi hutv± eko honte bhikkh³ passati. Ekopi hutv± bahudh± hontena bahudh±pi hutv± eko hontena bhikkhun± dhammo desito, ekopi hutv± bahudh± hontehi bahudh±pi hutv± eko hontehi bhikkh³hi dhammo desito. Ekopi hutv± bahudh± hontassa bahudh±pi hutv± eko hontassa bhikkhuno d²yate. Sesa½ vitth±retabba½. Bho ekopi hutv± bahudh± honta bahudh±pi hutv± eko honta bhikkhu tva½ dhamma½ desehi, bhonto ekopi hutv± bahudh± hont± bahudh±pi hutv± eko hont± tumhe dhamma½ deseth±ti. Imasmi½ µh±ne kevaµµasutta½ s±dhaka½. “Idha kevaµµa bhikkhu anekavihita½ iddhividha½ paccanubhoti. Ekopi hutv± bahudh± hoti, bahudh±pi hutv± eko hoti, ±vibh±va½…pe… tamena½ aññataro saddho pasanno passati ta½ bhikkhu½ anekavihita½ iddhividha½ paccanubhonta½ ekopi hutv± bahudh± honta½ bahudh±pi hutv± eko hontan”ti ida½ kevaµµasutta½. Eko-ek±ya m±tug±mena saddhi½ raho nisajja½ kappento bhikkhu eva½ vadati, eko-ek±ya m±tug±mena saddhi½ raho nisajja½ kappent± bhikkh³ eva½ vadanti. Eko-ek±ya m±tug±mena saddhi½ raho nisajja½ kappenta½ bhikkhu½ passati, eko-ek±ya m±tug±mena saddhi½ raho nisajja½ kappente bhikkh³ passati. Sabba½ vitth±retabba½. Ettha pana “na tveva eko-ek±ya, m±tug±mena sallape”ti-±dika½ p±¼ipada½ s±dhaka½. Ettha hi eko-ek±y±ti ida½ abyayapadasadisa½ r³¼h²padanti gahetabba½, aññamaññanti saddassa viya ca ekapadatt³pagamanañcassa veditabba½. Bhikkhu vin± dutiyena saya½ eko hutv± ek±ya itthiy± saddhinti imasmi½ atthe “eko-ek±y±”ti ida½ pada½ na r³¼h²padanti daµµhabba½. Eva½ santepi na “eko”ti saddo “bhikkh³”ti padena sam±n±dhikaraºo. Yadi sam±n±dhikaraºo siy±, “nisajja½ kappentan”ti-±di na vattabba½ siy±. “Ek±y±”ti saddopi na ajjh±haritabbena “itthiy±”ti padena sam±n±dhikaraºo. Yadi sam±n±dhikaraºo siy±, “m±tug±men±”ti na vattabba½ siy± vises±bh±vato dviruttabh±v±pajjanato ca. Kiñca bhiyyo “m±tug±men±”ti vuttatt± “eken±”ti vattabba½ siy±, ekantato pana “eko-ek±y±”ti ida½ pada½ pumitthisaªkh±ta½ attha½ apekkhati, na sam±n±dhikaraºapada½, tasm± “dve j±nipatayo aññamañña½ sallapent²”ti-±d²su “aññamaññan”ti padassa viya ca “eko-ek±y±”ti imassa ekapadattañca nisajja½ kappentassa bhikkhuno visesanattañca veditabba½. Atha v± yassa½ nisajjakriy±ya½ bhikkhupi ekova hoti, itth²pi ek±va. S± kriy± r³¼h²vasena “eko-ek±y±”ti vuccati, t±dis±ya eko-ek±ya nisajjakriy±ya bhikkhu m±tug±mena saddhintipi attho gahetabbo. Imin± nayena aññesampi r³¼h²sadd±na½ n±mikapadam±l± yath±payoga½ ekavacanabahuvacanavasena yojetabb±. Icceva½ v±cc±bhidheyyaliªg±d²na½ n±mikapadam±l± n±nappak±rato pak±sit±.
Sumadhuratarasaddaniti½ ima½,
paµutaramatita½ susikhe vara½;
viduvimatitamopahari½ ravi½,
matikumudapabodhinis±pati½.
Kataviññ³janass±sa-s±sanass±bhivuddhiy±;
dhiy± n²timima½ s±dhu, s±dhukaññeva lakkhaye.
Iti navaªge s±µµhakathe piµakattaye byappathagat²su viññ³na½
Kosallatth±ya kate saddan²tippakaraºe
V±cc±bhidheyyaliªg±diparid²pano n±mikapadam±l±vibh±go
Ek±dasamo paricchedo.
Ett±vat± bh³dh±tumay±na½ pulliªg±na½ itthiliªg±na½ napu½sakaliªg±nañca n±mikapadam±l± yath±raha½ liªgantarehi saddantarehi atthantarehi ca saddhi½ n±nappak±rato dassit±. Sabban±m±ni hi µhapetv± nayato aññ±ni k±nici n±m±ni aggahit±ni n±ma natthi.