Apica itthiliªgassa gosaddassa r³pesu pulliªgassa gosaddassa r³pehi samesu santesu katha½ gosaddassa itthiliªgabh±vo siy±? R³pam±l±vises±bh±vato. Yath± hi ratti aggi aµµhisadd±na½ ik±rantabh±vena samattepi itthiliªgapumanapu½sakaliªgalakkhaºabh³to r³pam±l±viseso dissati. Yath± pana dvinna½ dh±tusadd±na½ pumitthiliªgapariy±pann±na½ r³pam±l±viseso dissati, na tath± teh±cariyehi abhimatassa itthiliªgassa gosaddassa r³pam±l±viseso dissati. Yath± pana dvinna½ dh±tusadd±na½ pumitthiliªgapariy±pann±na½ r³pam±l±viseso bhavati, yath± dvinna½ gosadd±na½ pumitthiliªgapariy±pann±na½ r³pam±l±visesena bhavitabba½, yath± ca dvinna½ ±yusadd±na½ punnapu½sakaliªgapariy±pann±na½ r³pam±l±viseso dissati, tath± dvinna½ gosadd±na½ pumitthiliªgapariy±pann±na½ r³pam±l±visesena bhavitabba½. Avisesatte sati katha½ tesa½ pumitthiliªgavavatth±na½ siy±, kathañca visad±visad±k±ravoh±rat± siy±. Ida½ µh±na½ at²va saºhasukhuma½ paramagambh²ra½ mah±gahana½ na sakk± sabbasatt±na½ m³labh±s±bh³t±ya sabbaññujinerit±ya m±gadhik±ya sabh±vaniruttiy± naya½ samm± aj±nantena akatañ±ºasambh±rena kenaci ajjhog±hetu½ v± vijaµetu½ v±, amh±ka½ pana mate dvinna½ gosadd±na½ r³pam±l±viseso ceva dissati, pumitthiliªgavavatth±nañca dissati, visad±visad±k±ravoh±rat± ca dissati, napu½sakaliªgassa tadubhayamutt±k±ravoh±rat± ca dissat²ti daµµhabba½. Id±ni imassatthassa ±vibh±vattha½ imasmi½ µh±ne ima½ n²ti½ µhapess±ma. Evañhi sati pariyattis±sane paµipannak± nikkaªkhabh±vena na kilamissanti. Ettha t±va atthaggahaºe viññ³na½ kosallupp±danattha½ tisso n±mikapadam±l±yo kathess±ma– seyyathida½? G±v², g±v², g±viyo. G±vi½, g±v², g±viyo. G±viy±, g±v²hi, g±v²bhi. G±viy±, g±v²na½. G±viy±, g±v²hi, g±v²bhi. G±viy± g±v²na½. G±viy±, g±viya½, g±v²su. Bhoti g±vi, bhotiyo g±v², g±viyo. Aya½ gosaddato vihitassa ²paccayassa vasena nipphannassa itthiv±cakassa ²k±rantitthiliªgassa g±v²saddassa n±mikapadam±l±. Go, g±vo, gavo. G±vu½, g±va½, gava½, g±vo, gavo. G±vena, gavena, gohi, gobhi. G±vassa, gavassa, gava½, gunna½, gona½. G±v±, g±vasm±, g±vamh±, gav±, gavasm±, gavamh±, gohi, gobhi. G±vassa, gavassa, gava½, gunna½, gona½. G±ve, g±vasmi½, g±vamhi, gave, gavasmi½, gavamhi, g±vesu, gavesu, gosu. Bho go, bhavanto g±vo, gavo. Aya½ pumav±cakassa ok±rantapulliªgassa gosaddassa n±mikapadam±l±. Go, g±v², g±vo, g±v², gavo. G±va½, gava½, g±vi½, g±vo, g±v² gavo. Gohi, gobhi. Gava½, gunna½, gona½. Gohi, gobhi. Gava½, gunna½, gona½. Gosu. Bhoti go, bhotiyo g±vo, g±v², gavo. Aya½ pumitthiv±cakassa ok±rantassitthipulliªgassa gosaddan±mikapadam±l±. Ettha pana “g±vun”ti pada½ ekantapumav±cakatt± na vuttanti daµµhabba½, ekantapumav±cakattañcassa ±haccap±¼iy± ñ±yati “idha pana bhikkhave vass³pagata½ bhikkhu½ itth² nimantesi ‘ehi bhante, hirañña½ v± te demi, suvaººa½ v± te demi, khetta½ v± te demi, vatthu½ v± te demi, g±vu½ v± te demi, g±vi½ v± te demi. D±sa½ v± te demi, d±si½ v± te demi, dh²tara½ v± te demi bhariyatth±ya, aha½ v± te bhariy± homi, añña½ v± te bhariya½ ±nem²’ti” eva½ ±haccap±¼iy± ñ±yati. Ettha hi “g±vun”ti vacanena pum± vutto, “g±vin”ti vacanena itth², ya½ pana imissa½ ok±rantitthiliªgapadam±l±ya½ “g±v²”ti pada½ catukkhattu½ vutta½, ta½ “kaññ±”ti pada½ viya itthiliªgassa avisad±k±ravoh±rat±viññ±pane samattha½ hoti. Na hi itaresu liªgesu sam±nasutikabh±vena catukkhattu½ ±gatapada½ ekampi atthi, “g±v² g±vin”ti ca imesa½ sadd±na½ katthaci µh±ne itthipumesu s±maññavasena pavatti½ upari kathayiss±ma. Y± panamhehi ok±rantitthiliªgassa “go, g±v², g±vo, g±v², gavo. G±va½, gava½, g±vin”ti-±din± nayena padam±l± kat±, tattha gosaddato siyona½ ²k±r±deso a½vacanassa ca i½k±r±deso bhavati, tena ok±rantitthiliªgassa “g±v² g±v² g±vin”ti r³p±ni dassit±ni. Tath± hi mukhamattad²paniya½ saddasatthavidun± vajirabuddh±cariyena niruttinaye kosallavasena gosaddato yonam²k±r±deso vutto. Yath± pana gosaddato yonam²k±r±deso bhavati, tath± siss²k±r±deso a½vacanassa ca i½k±r±deso bhavati. Atrim± nayagg±haparid²paniyo g±th±–
¿paccay± siddhesvapi, “g±v² g±v²”ti-±disu;
paµhamekavacan±di-antesu jinas±sane.
Vadat± yonam²k±ra½, gosaddassitthiya½ pana;
avisadattamakkh±tu½, nayo dinnoti no ruci.
Kiñca bhiyyo aµµhakath±su ca–
“G±vo”ti vatv± “g±vin”ti-vacanena panitthiya½;
avisadattamakkh±tu½, nayo dinnoti no ruci.
Tath± hi samantap±s±dik±d²su aµµhakath±su “cheko hi gop±lako sakkhar±yo ucchaªgena gahetv± rajjudaº¹ahattho p±tova vaja½ gantv± g±vo piµµhiya½ paharitv± palighathambhamatthake nisinno dv±ra½ patta½ patta½ g±vi½ ‘eko dve’ti sakkhara½ khipitv± gaºet²”ti imasmi½ padese “g±vo”ti vatv± “g±vin”ti vacanena itthipumav±cakassa ok±rantitthiliªgassa gosaddassa avisad±k±ravoh±rat± vihit±. “G±vo”ti hi imin± s±maññato itthipumabh³t± goº± gahit±, tath± “g±vin”ti imin±pi itthibh³to pumabh³to ca goºo. Eva½ “g±vo”ti ca “g±vin”ti ca ime sadd± saddasatthavid³hi aµµhakath±cariyehi niruttinayakusalat±ya sam±naliªgavasena ekasmi½yeva pakaraºe ekasmi½yeva v±kye piº¹²kat±. Yadi hi itthiliªge vattam±nassa itthipumav±cakassa ok±rantitthiliªgassa gosaddassa padam±l±ya½ “g±v² g±vi”miccet±ni r³p±ni na labbheyyu½, aµµhakath±ya½ “g±vo”ti vatv± “g±van”ticceva vattabba½ siy±, “g±vin”ti pana na vattabba½. Yath± ca pana aµµhakath±cariyehi “g±vo”ti itthipumavasena sabbesa½ gunna½ saªg±hakavacana½ vatv± teyeva g±vo sandh±ya puna “dv±ra½ patta½ patta½ g±vin”ti saddaracana½ kubbi½su, tasm± “g±vin”ti idampi sabbasaªg±hakavacanamev±ti daµµhabba½. Asabbasaªg±hakavacana½ ida½ g±v²saddena itthiy±yeva gahetabbatt±ti ce? Na, pakaraºavasena atthantarassa viditatt±. Na hi sabbavajesu “itthiyoyeva vasanti, na pum±no”ti ca, “pum±noyeva vasanti, na itthiyo”ti ca sakk± vattu½. Apica “g±vimpi disv± pal±yanti ‘bhikkh³’ti maññam±n±”ti p±¼i dissati, etth±pi “g±vin”ti vacanena itthibh³to pumabh³to ca sabbo go gahitoti daµµhabba½. Itarath± “itthibh³toyeva go bhikkh³ti maññitabbo”ti ±pajjati. Iti p±¼inayena itthiliªge vattam±namh± itthipumav±cakasm± gosaddato a½vacanassa i½k±r±deso hot²ti viññ±yati. Vajirabuddh±cariyenapi gosaddato ²paccaye k±tabbepi akatv± yonam²k±r±deso kato. Tass±dhipp±yo eva½ siy± gosaddato ²paccaye kate sati ²paccayavasena “g±v²”ti nipphannasaddo yattha katthaci visaye “mig² mor² kukkuµ²”icc±dayo viya itthiv±cakoyeva siy±, na katthacipi itthipumav±cako, tasm± s±san±nuk³lappayogavasena yonam²k±r±deso k±tabboti. Iti vajirabuddh±cariyamate gosaddato yona½ ²k±r±deso hot²ti ñ±yati. Kiñca bhiyyo– yasm± aµµhakath±cariyehi “g±vo piµµhiya½ paharitv±”ti-±din± nayena racit±ya “dv±ra½ patta½ patta½ g±vi½ ‘eko dve’ti sakkhara½ khipitv± gaºet²”ti vacanapariyos±n±ya saddaracan±ya½ “eko g±v², dve g±v²”ti atthayojan±nayo vattabbo hoti, “g±vin”ti upayogavacanañca dissati. Iti aµµhakath±cariy±na½ mate gosaddato siyonam²k±r±deso a½vacanassa i½k±r±deso hot²ti ñ±yati. Tasm±yevamhehi y± s± ok±rantat±pakatikassa itthiliªgassa gosaddassa “go, g±v², g±vo, g±v², gavo, g±va½, g±vin”ti-±din± nayena padam±l± µhapit±, s± p±¼inay±nuk³l± aµµhakath±nay±nuk³l± kacc±yan±cariyamata½ gahetv± padanipphattijanakassa garuno ca mat±nuk³l±, “g±v²”ti padassa catukkhattu½ ±gatatt± pana ok±rantitthiliªgassa gosaddassa avisad±k±ravoh±rattañca s±dheti. Icces± p±¼inay±d²su ñ±ºena samm± upaparikkhiyam±nesu at²va yujjati, natthettha appamattakopi doso. Ettha pana paccattopayog±lapan±na½ bahuvacanaµµh±ne “g±viyo”ti padañca karaºasampad±nanissakkas±m²namekavacanaµµh±ne “g±viy±”ti padañca karaºanissakk±na½ bahuvacanaµµh±ne “g±v²hi g±v²bh²”ti pad±ni ca sampad±nas±m²na½ bahuvacanaµµh±ne “g±v²nan”ti padañca bhummavacanaµµh±ne “g±viy±, g±viya½, g±v²s³”ti pad±ni c±ti im±ni vitth±rato so¼asa pad±ni ekantena ²paccayavasena siddhatt± ekantitthiv±cakatt± ca na vutt±n²ti daµµhabba½. Aya½ panettha nicchayo vuccate sot³na½ nikkaªkhabh±v±ya– itthiliªgapadesu hi “g±v² g±vin”ti im±ni ²paccayavasena v± ²k±ri½k±r±desavasena v± sijjhanti. Etesu pacchimanayo idh±dhippeto, pubbanayo aññattha. Tath± “g±v² g±vin”ti im±ni ²paccayavasenapi siddhatt± yebhuyyena itthiv±cak±ni bhavanti ²k±ri½k±r±desavasenapi siddhatt±. Katthaci ekakkhaºeyeva sabbasaªg±hakavasena itthipumav±cak±ni bhavanti. Etesupi pacchimoyeva nayo idh±dhippeto, pubbanayo aññattha. “G±viyo. G±viy±, g±v²hi, g±v²bhi. G±v²na½. G±viya½, g±v²s³”ti et±ni pana ²paccayavaseneva siddhatt± sabbath±pi itth²na½yeva v±cak±ni bhavanti. Itthibh³tesveva godabbesu lokasaªketavasena visesato pavattatt± ekantato itthidabbesu pavatt±ni “mig² mor² kukkuµ²”icc±d²ni pad±ni viya. Kiñc±pi pana “nad² mah²”icc±d²nipi itthiliªg±ni ²paccayavaseneva siddh±ni, tath±pi t±ni aviññ±ºakatt± tadatth±na½ itthidabbesu vattant²ti vattu½ na yujjati. Itthipumanapu½sakabh±varahit± hi tadatth±. Yasm± pana itthiliªge gosadde enayogo esuk±ro ca na labbhati, tasm± “g±vena gavena g±vesu gaves³”ti pad±ni na vutt±ni. Yasm± ca itthiliªgena gosaddena saddhi½ sasm±smi½vacan±ni sar³pato paratta½ na yanti, tasm± “g±vassa gavassa g±vasm± gavasm± g±vasmi½ gavasmin”ti pad±ni na vutt±ni. Yasm± ca tattha sm±vacanassa ±desabh³to ±k±ro ca mh±k±ro ca na labbhati, tasm± “g±v± gav± g±vamh± gavamh±”ti pad±ni na vutt±ni. Yasm± ca smi½vacanassa ±desabh³to ek±ro ca mhik±ro ca na labbhati, tasm± “g±ve gave g±vamhi gavamh²”ti pad±ni na vutt±ni. Apica “y±ya t±y±”ti-±d²hi sam±n±dhikaraºapadehi yojetu½ ayuttatt±pi “g±vena gaven±”ti-±d²ni itthiliªgaµµh±ne na vutt±ni. Tath± hi “y±ya t±ya”icc±d²hi saddhi½ “g±vena gaven±”ti-±d²ni na yojetabb±ni ekantapulliªgar³patt±. Keci panettha vadeyyu½– y± tumhehi ok±rantat±pakatikassa itthiliªgassa gosaddassa “go, g±v², g±vo, g±v², gavo”ti-±din± nayena padam±l± µhapit±, s± “m±tug±mo itth² m±tug±m± itthiyo”ti vuttasadis± ca hot²ti? Tanna. M±tug±ma-itth²sadd± hi n±n±liªg± pumitthiliªgabh±vena, n±n±dh±tuk± ca gamu isudh±tuvasena, imasmi½ pana µh±ne go g±v²sadd± ekaliªg± itthi liªgabh±vena, ekadh±tuk± ca gamudh±tuvasen±ti. Yajjeva½ goºasaddassa gosaddass±desavasena kacc±yanena vuttatt± tad±desatta½ ekadh±tukattañc±gamma ten±pi saddhi½ missetv± padam±l± vattabb±ti? Na, goºasaddassa accantapulliªgatt± ak±rantat±pakatikatt± ca. Tath± hi so visu½ pulliªgaµµh±ne uddiµµho. Aya½ pana “go, g±v², g±vo, g±v², gavo”ti-±dik± padam±l± ok±r²k±rantapad±ni missetv± kat±ti na sallakkhetabb±, atha kho vikappena gosaddato paresa½ si yo a½vacan±na½ ²k±ri½k±r±desavasena vuttapadavantatt± ok±rantitthiliªgapadam±l± icceva s±rato paccetabb±.