Jantu, jant³, jantuyo, jantuno, jantavo. Jantu½, jant³, jantuyo, jantuno, jantavo. Bho jantu, bhavanto jant³, jantave jantavo. Sesa½ bhikkhusama½. Garu, gar³, garavo, garuno. Garu½, gar³, garavo, garuno. Bho garu, bhavanto gar³, garavo, garuno. Sesa½ bhikkhusama½. Ettha pana “bhattu ca garuno sabbe, paµip³jeti paº¹it±”tip±¼inidassana½. Tatra “bhikkhave”ti ±mantanapada½ cuººiyapadesveva dissati, na g±th±su. “Bhikkhavo”ti paccattapada½ g±th±suyeva dissati, na cuººiyapadesu, apica “bhikkhave”ti ±mantanapada½ s±vakassa bhikkh³na½ ±mantanap±¼iya½ sandhivisayeyeva dissati, na asandhivisaye, buddhassa pana bhikkh³na½ ±mantanap±¼iya½ sandhivisayepi asandhivisayepi dissati. “Bhikkhavo”ti ±mantanapada½ buddhassa bhikkh³na½ ±mantanap±¼iya½ g±th±su ca dissati cuººiyapadesu ca sandhivisayeyeva dissati. S±vakassa pana bhikkh³na½ ±mantanap±¼iya½ na dissat²ti aya½ dvinna½ viseso daµµhabbo. Tath± hi “evañca pana bhikkhave ima½ sikkh±pada½ uddiseyy±th±”ti-±d²su “bhikkhave”ti pada½ cuººiyapadesveva diµµha½. “Bhikkhavo tisat± ime, y±canti pañjal²kat±”ti-±d²su “bhikkhavo”ti paccattapada½ g±th±suyeva diµµha½. “¾yasm± s±riputto bhikkh³ ±mantesi ±vuso bhikkhave”ti evam±d²su s±vakassa bhikkh³na½ ±mantanap±¼²su sandhivisayeyeva “bhikkhave”ti pada½ diµµha½. “Bhikkh³ ±mantesi sotuk±mattha bhikkhave”ti “idha bhikkhave bhikkh³”ti-±d²su pana buddhassa bhikkh³na½ ±mantanap±¼²su sandhivisay±visayesu “bhikkhave”ti pada½ diµµha½. “Araññe rukkham³le v±, suññ±g±reva bhikkhavo”ti “tatra kho bhagav± bhikkh³ ±mantesi bhikkhavo”ti evam±d²su buddhassa bhikkh³na½ ±mantanap±¼²su “bhikkhavo”ti ±mantanapada½ g±th±su ca diµµha½, cuººiyapadesu ca sandhivisayeyeva diµµha½. Icceva½–
Cuººiyeva pade diµµha½, “bhikkhave”ti pada½ dvidh±;
yato pavattate sandhi-visay±visayesu ta½.
“Bhikkhavo”ti pada½ diµµha½, g±th±yañceva cuººiye;
padasmimpi ca sandhissa, visayev±ti niddiseti.
Savinicchayoya½ uk±rantapulliªg±na½ pakatir³passa n±mikapadam±l±vibh±go.
Uk±rantat±pakatika½ uk±rantapulliªga½ niµµhita½.
Id±ni pana sayambh³iccetassa pakatir³passa ta½sadis±nañca n±mikapadam±la½ kathay±ma– Sayambh³ sayambh³, sayambhuvo. Sayambhu½, sayambh³, sayambhuvo. Sayambhun±, sayambh³hi, sayambh³bhi. Sayambhussa, sayambhuno, sayambh³na½. Sayambhun±, sayambhusm±, sayambhumh±, sayambh³hi, sayambh³bhi. Sayambhussa, sayambhuno, sayambh³na½. Sayambhusmi½, sayambhumhi, sayambh³su. Bho sayambhu, bho sayambh³, bhavanto sayambh³, sayambhuvo. Eva½ pabh³ abhibh³vibh³ icc±d²nipi. Sabbaññ³, sabbaññ³, sabbaññuno. Sabbaññu½, sabbaññ³, sabbaññuno. Bho sabbaññu, bhavanto sabbaññ³, sabbaññuno, ses±su vibhatt²su pad±ni bhikkhusadis±ni bhavanti, eva½ vid³ viññ³ kataññ³ maggaññ³ dhammaññ³ atthaññ³ k±laññ³ rattaññ³ mattaññ³ vadaññ³ avadaññ³ icc±d²ni. Tatra “ye ca laddh± manussatta½, vadaññ³ v²tamacchar±”ti ettha “vadaññ³”ti paccattabahuvacanassa dassanato sayambh³ sabbaññ³ icc±d²nampi paccattopayogabahuvacanatta½ gahetabba½. Apica “vid³, viññ³”ti-±d²su “paracittavidun²”ti itthiliªgadassanato itthiliªge vattabbe “vidun², vidun², viduniyo. Viduni½, vidun², viduniyo. Viduniy±”ti itthinayena padam±l± k±tabb±. Tath± “viññ³ paµibal± subh±sitadubbh±sita½ duµµhull±duµµhulla½ ±j±nitun”ti ettha “viññ³”ti itthiliªgadassanato “kodhan± akataññ³ ca, pisuº± mittabhedik±”ti ettha ca “akataññ³”ti itthiliªgadassanatopi “viññ³, viññ³, viññuyo. Viññu½, viññ³, viññuyo. Viññuy±”ti ca “kataññ³, kataññ³, kataññuyo. Kataññu½, kataññ³, kataññuyo, kataññuy±ti ca jamb³nayena padam±l± k±tabb±. Eva½ “maggaññ³, dhammaññ³”icc±d²supi. “Sayambh³”ti pade pana “sayambhu ñ±ºa½ gotrabhu cittan”ti dassanato napu½sakaliªgatte vattabbe “sayambhu, sayambh³, sayambh³ni. Sayambhu½, sayambh³, sayambh³n²”ti napu½sake ±yunayopi gahetabbo. Esa nayo sesesupi yath±raha½ gahetabbo. Savinicchayoya½ ³k±rantapulliªg±na½ pakatir³passa n±mikapadam±l±vibh±go.
Ðk±rantat±pakatika½ ³k±rantapulliªga½ niµµhita½.
Iti sabbath±pi pulliªg±na½ pakatir³passa
N±mikapadam±l±vibh±go samatto.
Yasm± pan±ya½ samattopi p±vacan±d²su ya½ ya½ µh±na½ sot³na½ sammuyhanaµµh±na½ dissati, tattha tattha sot³namanuggah±ya codan±sodhan±vasena sa½saya½ samuggh±µetv± puna vattabbo hoti, tasm± kiñci padesamettha kathay±ma. Ya½ kira bho p±¼iya½ “saññate brahmac±rayo, apace brahmac±rayo”ti ca r³pa½ ik±rantassa aggisaddassa “aggayo”ti r³pamiva vutta½, ta½ tath± avatv± ²k±rantassa daº¹²saddassa “daº¹ino”ti r³pamiva “brahmac±rino”icceva vattabbanti? Sacca½, tattha “brahma½ carat²ti brahmac±ri yath± mun±t²ti mun²”ti eva½ ik±rantavasena icchitatt±. “Munayo aggayo”ti r³p±ni viya “brahmac±rayo”ti r³pa½ bhavati. Aññattha pana “brahma½ caraºas²loti brahmac±r², yath± dukkaµa½ kamma½ karaºas²loti dukkaµakammak±r²”ti eva½ tass²lattha½ gahetv± ²k±rantavasena gahaºe “dukkaµakammak±rino”ti r³pamiva “daº¹o assa atth²ti daº¹²”ti ²k±rantassa saddassa “daº¹ino”ti r³pamiva ca “brahmac±rino”ti r³pa½ bhavati. Tath± hi “ime hi n±ma dhammac±rino samac±rino brahmac±rino saccav±dino s²lavanto kaly±ºadhamm± paµij±nissant²”ti p±¼i dissati. Eva½ ik±rantavasena “brahmac±rayo”ti paccattopayog±lapanabahuvacanar³pa½ yujjati, puna ²k±rantavasena “brahmac±rino”ti paccattopayog±lapanabahuvacanar³pampi yujjati, tasm± “brahmac±ri, brahmac±r², brahmac±rayo”ti agginayena, “brahmac±r², brahmac±r², brahmac±rino”ti daº¹²nayena ca padam±l± gahetabb±. Ya½ pana ±yasm± buddhaghoso “yath± sobhanti yatino, s²labh³sanabh³sit±”ti ettha yatisaddassa ik±rantassa aggisaddassa “aggayo”ti r³pa½ viya “yatayo”ti r³pa½ avatv± kasm± ²k±rantassa daº¹²saddassa “daº¹ino”ti r³pa½ viya “yatino”ti r³pa½ dasseti. Nanves± pam±dalekh± viya dissati. Yath± hi “kukkuµ± maºayo daº¹± sivayo deva te kuddh±”ti p±¼igatiy± upaparikkhiyam±n±ya “yatayo”ti r³peneva bhavitabba½ ik±rantatt±ti? N±ya½ pam±dalekh±. “Vadanas²lo v±d²”ti ettha viya tass²lattha½ gahetv± ²k±rantavasena yojane niddosatt±, tasm± “yatanas²lo yat²”ti eva½ tass²lattha½ cetasi sannidh±ya ²k±rantavasena “yatino”ti sampad±nas±m²namekavacanasadisa½ paccattabahuvacanar³pa½ bhadantena buddhaghosena dassitanti daµµhabba½. Upayog±lapanabahuvacanar³pampi t±disameva. Yattha pana tass²lattha½ aggahetv± “yo mun±ti ubho loke, muni tena pavuccat²”ti ettha viya “yatati v²riya½ karot²ti yat²”ti kattuk±rakavasena ik±rantabh±vo gayhati. Tattha “munayo maºayo sivayo”ti yok±rantar³p±ni viya “yatayo”ti yok±ranta½ paccattabahuvacanar³pañca upayog±lapanabahuvacanar³pañca bhavati, eva½ ²k±rantapulliªg±na½ t²su µh±nesu yok±rant±neva r³p±ni bhavant²ti daµµhabba½. Yadi eva½ ik±rantapulliªg±na½ s±ramati suddhadiµµhisamm±diµµhimicch±diµµhivajirabuddhi sadd±d² kathanti? Etesa½ pana ik±rantavasena niddiµµh±nampi sam±sapadatt± agginaye aµµhatv± yath±sambhava½ daº¹²naye tiµµhanato nok±rant±neva r³p±ni. Tath± hi “as±re s±ramatino”ti nok±rantapaccattabahuvacanap±¼i dissati, upayog±lapanabahuvacanar³pampi t±disameva daµµhabba½. Nanu ca bho kacc±yanappakaraºe “atthe vis±radamatayo”ti ettha sam±sapadassa ik±rantapulliªgassa yok±rantassa paccattabahuvacanap±µhassa dassanato s±ramatisadd±d²nampi “vis±radamatayo”ti r³pena viya yok±rantehi r³pehi bhavitabbanti? Napi bhavitabba½ buddhavacane sam±sapad±na½ ik±rantapulliªg±na½ “vis±radamatayo”ti r³pasadisassa r³passa adassanatoti. Nanu ca bho buddhavacane “pañcime gahapatayo ±nisa½s±. Te honti j±nipatayo, aññamañña½ piya½vad±”ti sam±sapad±na½ ik±rantapulliªg±na½ “vis±radamatayo”ti r³pasadis±ni yok±rant±ni r³p±ni dissanti. Eva½ sante kasm± “buddhavacane sam±sapad±na½ ik±rantapulliªg±na½ “vis±radamatayo”ti r³pasadisassa yok±rantassa r³passa adassanato”ti vuttanti? Ettha vuccate– visadisatta½ paµicca. Gahapatisadd±d²su hi yasm± patisaddo sabh±veneva pulliªgo, na tu sam±sato pubbe itthiliªgapakatiko hutv± pacch± pulliªgabh±va½ patto, tasm± ²disesu µh±nesu “gahapatayo, j±nipatayo”ti yok±rant±ni, “sen±patayo, sen±patino”ti yo nok±rant±ni ca paccattopayog±lapanabahuvacanar³p±ni bhavanti. Tath± hi “tattak± sen±patino”ti aµµhakath±p±µho dissati. Yasm± pana s±ramati suddhadiµµhisamm±diµµhi micch±diµµhi vajirabuddhi sadd±d²su matidiµµhisadd±dayo sam±sato pubbe itthiliªgapakatik± hutv± pacch± bahubb²hisam±savasena pulliªgabh±vappatt±, tasm± ²disesu µh±nesu “s±ramatino suddhadiµµhino samm±diµµhino micch±diµµhino vajirabuddhino”ti-±d²nin’ok±rant±niyeva paccattopayog±lapanabahuvacanar³p±ni bhavanti, sampad±nas±m²namekavacanehi sadis±n²ti niµµhametth±vagantabba½. Seµµhi s±rathicakkavattis±miiccetesu kathanti? Ettha pana aya½ viseso veditabbo– katthaci p±µhe “seµµh² s±rath² cakkavatt² s±m²”ti antakkharassa d²ghatta½ dissati, katthaci pana “seµµhi s±rathi cakkavatti s±mi”iti antakkharassa rassatta½ dissati. Kiñc±pi rassattametesa½ dissati, tath±pi tattha tattha paccattavacan±dibh±vena “seµµhino s±rathino”ti-±dipayogadassanato rassa½ katv± et±ni ucc±riyant²ti ñ±yati, tasm± eva½ nibbacanattho gahetabbo– seµµha½ dhanas±ra½, µh±nantara½ v± assa atth²ti seµµh². Assadamm±dayo s±raºas²loti s±rath². Cakka½ pavattanas²loti cakkavatt². Sa½ etassa atth²ti s±m²ti. Assatthikatass²latthasadd± hi nok±rantar³pavasena sam±nagatik± bhavanti yath± “daº¹ino bh³mis±yino”ti. Aparopi nibbacanattho ²k±rantavasena assadamm±dayo s±ret²ti s±rath². Tath± hi “purisadamme s±ret²ti purisadammas±rath²”ti vutta½. Cakka½ vattet²ti cakkavatt². Eva½ kattuk±rakavasena ²k±rantatta½ gahetv± katthaci labbham±nampi ik±rantatta½ anapekkhitv± buddhavacan±nur³pena “s±rathino cakkavattino”ti-±d²ni nok±rantar³p±ni gahetv± daº¹²nayena yojetabb±ni “daº¹in²”ti-±dika½ vajjitabba½ vajjetv±. Eva½ “seµµhino s±rathino cakkavattino s±mino”ti-±d²ni nok±rant±niyeva r³p±ni ñeyy±ni. Atra kiñci payoga½ nidassanamatta½ kathay±ma. “T±ta tayo seµµhino amh±ka½ bah³pak±r±”ti ca “te katabhattakicc± ‘mah±seµµhino maya½ gamiss±m±’ti vadi½s³”ti ca “s±rathino ±ha½s³”ti ca “dve cakkavattino”ti ca evam±d²ni. Tattha kiñc±pi katthaci “seµµhi s±rathi”icc±di rassattap±µho dissati, tath±pi so sabh±vena rassattabh±vo p±µho na hoti, d²ghassa rassattakaraºap±µhoti veditabbo. Padam±l± cassa vuttanayena veditabb±. Mahes²ti ettha kathanti? “Mahes²”ti ettha kiñc±pi mahes²saddo ²k±rantavasena niddisiyati, tath±pi isisaddena sam±nagatikatt± isisaddassa aggisaddena sam±napadam±latt± agginayena padam±l± k±tabb±. Nanu ca bho ettha tass²lattho dissati “mahante s²lakkhandh±dayo dhamme esanas²loti mahes²”ti, tasm± “bh³mis±y²”ti padassa viya daº¹²nayeneva padam±l± k±tabb±ti? Na k±tabb± tass²latthassa asambhavato. Imassa hi “mahante s²lakkhandh±dayo dhamme esi gavesi esitv± µhitoti mahes²”ti atass²lattho eva yujjati. Katakaraº²yesu buddh±d²su ariyesu pavattan±matt±. Isisaddena c±ya½ saddo ²saka½ sam±no kevala½ sam±sapariyos±ne d²ghavasena ucc±riyati, rassavasena pana “mah± isi mahes²”ti sandhiviggaho Yasm± rassatta½ gahetv± tassa padam±l±karaºa½ yujjati, tasm± “saªg±yi½su mahesayo”ti ik±rantar³pa½ dissati. Na hi s±µµhakathe tepiµake buddhavacane katthacipi catutth²chaµµhekavacanar³pa½ viya “mahesino”ti paccattopayog±lapanabahuvacanar³pa½ dissati. Tasm± ²k±rantavasena ucc±ritassapi sato rassavasena ucc±ritassa viya “mahesi, mahes², mahesayo. Mahesi½, mahes², mahesayo. Mahesin±”ti padam±l± k±tabb±. Apica mahes²saddo yattha r±jaggubbariv±cako, tattha itthiliªgo hoti, tabbasena pana “mahes², mahes², mahesiyo. Mahesi½, mahes², mahesiyo. Mahesiy±”ti ca vakkham±naitth²nayena padam±l± k±tabb±. Hatth²sadde kathanti? Hatth²saddassa pana hattho assa atth²ti eva½ ²k±rantavasena gahaºe “hatthino”ti r³pa½ bhavati. Tath± hi “vane hatthino”ti payogo dissati. Tasseva tasmi½yevatthe rassa½ katv± gahaºe “hatthayo”ti r³pa½ bhavati. Tath± hi–
“Ha½s± koñc± may³r± ca, hatthayo pasad± mig±;
sabbe s²hassa bh±yanti, natthi k±yasmi tulyat±.
Evameva manussesu, daharo cepi paññav±;
sopi tattha mah± hoti, neva b±lo sar²rav±”ti
Imasmi½ ke¼is²laj±take “hatthayo”ti ±haccapada½ dissati. Evamassa daº¹²nayena ca agginayena ca dvidh± padam±l±, veditabb±. Imin± nayena avuttesupi µh±nesu p±¼inay±nur³pena por±ºaµµhakath±nur³pena ca padam±l± yojetabb±.
Ett±vat± bh³dh±tumay±na½ pulliªg±na½ n±mikapadam±l± saddhi½ liªgantarehi saddantarehi atthantarehi ca n±nappak±rato dassit±.
Ima½ saddan²ti½ sun²ti½ vicitta½,
sapaññehi samm± par²p±lan²ya½;
sad± suµµhu cinteti v±ceti yo so,
naro ñ±ºavitthinnata½ y±ti seµµha½.
Iti navaªge s±µµhakathe piµakattaye byappathagat²su viññ³na½
Kosallatth±ya kate saddan²tippakaraºe
Savinicchayo niggah²tant±dipulliªg±na½
Pakatir³passa n±mikapadam±l±vibh±go
Sattamo paricchedo.
Sabbath±pi pulliªga½ samatta½.