Ajjhen± par±jeti, paµipakkhe par±jet²ti savisay±va vibhattiyo. Sace kevaµµassa parajjiss±m²ti chaµµh²pi hoti sambandhavacanicch±ya½. Yavehi g±vo v±reti, p±p± citta½ niv±raye, k±ke rakkhati taº¹ul±ti savisayeva pañcam². Citta½ rakkhetha medh±v²ti dutiy±va dissati kammatthe. Upajjh±y± antaradh±yati upajjh±y± adhite, k±mato j±yate sokoti savisaye pañcam².
Tattheva-ntaradh±yi su, naµassa suºoti, paduma½ tattha j±yeth±ti sattam²chaµµhiyopi honteva savisaye. Himavant± pabhavati gaªg±, p±º±tip±t± viramassu khippa½, añño devadatt±, bhinno devadatt±ti savisayeva pañcam². Eva½ ±r± so ±savakkhay±, itaro devadatt±, uddha½ p±datal± adho kesamatthak±, pubbo g±m±, pubbeva sambodh±, tato para½, tato aparena samayena, tatuttarinti. Sambandhavacanicch±ya½ chaµµh²pi purato g±massa, dakkhiºato g±massa, upari pabbatassa, heµµh± p±s±dass±ti. P±s±dam±ruyha pekkhati p±s±d± pekkhati, ±sane upavisitv± pekkhati ±san± pekkhat²ti avadhivacanicch±ya½ pañcam².
Pucch±n±khy±nesu kuto bhava½? P±taµaliputtasm±ti. Tath± desak±lam±nepi p±µaliputtasm± r±jagaha½ satta yojan±ni, sattasu yojanes³ti v±. Eva½ ito tiººa½ m±s±na-maccayen±ti, kicch±laddhanti guºe pañcam². Kicchena me adhigatanti hetumhi karaºe v± tatiy±. Eva½ thok± mutto, thokena muttoti. Thoka½ calat²ti kiriy±visesane kammani dutiy±.
D³ranti katthayogepi savisayeva pañcam²chaµµhiyo siyu½, d³ra½ g±masm±, antika½ g±masm±, d³ra½ g±massa, antika½ g±mass±ti, d³ranti katthehi tu sabb±va savisaye siyu½ b±dhak±bh±v± d³ro g±mo, antiko g±motvevam±di.
Keci pan±hu ‘asattavacanahetehi p±µipadikatthe dutiy±tatiy±pañcam²sattamiyo, sattavacanehi tu sabb±va savisaye’ti, te panaññeheva paµikkhitt±. D³ra½ maggo, antika½ maggoti kiriy±visesana½… bh³dh±tussa gammam±natt±. Visuddho lobhan²yehi dhammehi, parimutto so dukkhasm± vivicceva k±mehi, gambh²rato ca puthulato ca yojana½, ±y±mena yojana½, tato pabhuti, yato sar±mi att±nanti savisayeva vibhattiyo.
27. Apapar²hi vajjane.
Vajjane vattam±nehi apapar²hi yoge pañcam² hoti. Apa s±l±ya ±yanti v±ºij±, pari s±l±ya ±yanti v±ºij±, s±la½ vajjetv±ti attho. Vajjaneti ki½? Rukkha½ parivijjotate vijju. ¾p±µaliputtasm± vassi devoti mariy±d±-bhividh²svavadhi visayeva pañcam², vin± p±µaliputtena saha veti viseso, eva½ y±va p±µaliputtasm± vassi devoti.
28. Paµinidhipaµid±nesu patin±.
Paµinidhimhi paµid±ne ca vattam±nena patin± yoge n±masm± pañcam² vibhatti hoti. Buddhasm± pati s±riputto, ghatamassa tesasm± pati dad±ti, paµinidhipaµid±nes³ti ki½? Rukkha½ pati vijjotate.
29. Rite dutiy± ca.
Ritesaddena yoge n±masm± dutiy± hoti pañcam² ca. Rite saddhamma½, rite saddhamm±.
30. Vin±-ññatra tatiy± ca.
Vin±-ññatrasaddehi yoge n±masm± tatiy± ca hoti dutiy± pañcamiyo ca. Vin± v±tena, vin± v±ta½, vin± v±tasm±, aññatra ekena piº¹ap±tan²h±rakena, aññatra dhamma½, aññatra dhamm±.
31. Puthan±n±hi.
Etehi yoge tatiy± hoti pañcam² ca. Puthageva janena, puthageva janasm±, janena n±n±, janasm± n±n±.
32. Sattamy±dh±re.
Kiriy±dh±ra bh³ta kattu kamm±na½ dh±raºena yo kiriy±y±dh±ro tasmi½ k±rake n±masm± sattam² hoti. Kaµe nis²dati (devadatto), th±liya½ odana½ pacati, ±k±se sakun±, bhilesu tela½, gaªg±ya½ vajo.
33. Nimitte.
Nimittatthe sattam² hoti. Ajinamhi haññate d²pi, mus±v±de p±citthiya½.
34. Yabbh±vobh±valakkhaºa½.
Yassa bh±vo bh±vantarassa lakkhaºa½ bhavati, tato sattam² hoti. G±v²su duyham±n±su gato, duddh±su ±gato. Bh±voti ki½? Yo jaµ±hi so bhuñjati. Bh±valakkhaºanti ki½? Yo bhuñjati so devadatto, “ak±le vassati tassa, t±le tassa na vassat²”ti visayasattam².
35. Chaµµh² c±n±dare.
Yassa bh±vo bh±vantarassa lakkhaºa½ bhavati, tato chaµµh² bhavati sattam² ca an±dare gamyam±ne. “¾koµayanto so neti, sivir±jassa pekkhato”, “maccu gacchati ±d±ya, pekkham±ne mah±jane”.
Gunna½ s±m²ti sambandhe chaµµh², gosu s±m²ti visayasattam², eva½ gunnamissaro, gosvissaro, gunna½ adhipati, gosu adhipati, gunna½ d±y±do, gosu d±h±do, dunna½ sakkhi, gosu sakkhi, gunna½ patibh³, gosu patibh³, gunna½ pas³to, gosu pas³to, kusal± naccag²tassa, kusal± naccag²te, ±yutto kaµakaraºassa, ±yutto kaµakaraºeti.
Tath±dh±ravacanicch±ya½ sattam², bhikkh³su abhiv±denti, muddhani dhumbitv±, b±h±su gahetv±, hatthesu piº¹±ya caranti, pathesu gacchanti, kadal²su gaje rakkhant²ti. ѱºasmi½ pasannoti visayasattam², ñ±ºena pasannoti karaºe tatiy±, eva½ ñ±ºasmi½ ussukko ñ±ºena ussukkoti.
36. Yato niddh±raºa½.
J±tiguºakiriy±hi samud±yatekadesassa puthakkaraºa½ niddh±raºa½. Yato ta½ kar²yati, tato chaµµh²sattamiyo honti. S±layo s³kadhaññ±na½ pathyatam±, s±layo s³kadhaññesu pathyatam±, kaºh± g±v²na½ sampannakh²ratam±, kaºh± g±v²su sampannakh²ratam±, gacchata½ dh±vanto s²ghatamo, gacchantesu dh±vanto s²ghatamo. S²lameva sut± seyyoti avadhimhiyeva pañcam².
37. Paµham±tthamatte.
N±mass±bhidheyyamatte paµham±vibhatti hoti. Rukkho. Itthi pum± napu½sakanti liªgampi saddatthova, tath± doºo kh±r² ±¼hakanti parim±ºampi saddatthova, eko dve bahavoti saªkhy±pi saddatthova.
38. ¾mantaºe.
Sato sadden±bhimukh²karaºam±mantaºa½. Tasmi½ visaye paµham± vibhatti hoti. Bhopurisa, bhokkatthi, bho napu½saka.
39. Chaµµh² sambandhe.
Kiriy±k±rakasañj±to assedambh±vahetuko sambandho n±ma. Tasmi½ chaµµh² vibhatti hoti. Rañño puriso, sarati rajjass±ti sambandhe chaµµh², rajjasambandhini½ sati½ karot²ti attho, kammavacanicch±rantu dutiy±va sarati rajja½. Tath± rajakassa vattha½ dad±ti, paharato piµµhi½ dad±ti, b±lo p³rati p±passa, amacce t±ta j±n±hi, dh²re atthassa kovide, divasassa tikkhattu½, saki½ pakkhassa, p³ra½ hiraññasuvaººassa kumbhantvevam±di.
Kitakappayoge kaktukammesu bahula½ sambandhavacanicch±ya½ chaµµh², s±dhu sammato bahujanassa, suppaµividdh± buddh±na½ dhammadh±tu, dhammassa gutto medh±v², amata½ tesa½ paribhutta½, tassa bhavanti vatt±ro, avisa½v±dako lokassa, alajj²na½ niss±ya, catunna½ mah±bh³t±na½ up±d±ya pas±dotvevam±di.
Kattukammavacanicch±yantu tatiy± dutiy±yo ca, sañcatto pitar± aha½, sarasi tva½ evar³pi½ v±ca½ bh±sit±, bhagavanta½ dassan±yatvevam±di.
40. Tulyatthena v± tatiy±.
Tulyatthena yoge chaµµh² hoti tatiy± v±, tulyo pitu, tulyo pitar±, sadiso pitu, sadiso pitar±, iha katha½ tatiy± na hoti? Ajjunassa tul± natthi, kesavassupam± na ceti, nete tulyatth±, kiñjarahi tuly±namopammatth±.
41. Ato yona½ µ±µe.
Ak±ranthato n±masm± yona½ µ±µe honti yath±kkama½, µak±r± sabbadesatth±, buddh± buddhe, atoti ki½? Kaññ±yo, itthiyo, vadhuyo, idha kasm± na bhavati aggayo. Avidh±nas±matthiy±.
42. Nina½ v±.
Ak±rantato n±masm± nina½ µ±µe v± honti yath±kkama½. R³p±, r³pe, r³p±ni, atotveva aµµh²ni.
43. Sm±smi½na½.
Ak±rantato n±masm± sm±sminna½ µ±µe v± honti yath±kkama½. Buddh± buddhasm±, buddhe buddhasmi½, atotveva aggism± aggismi½.
44. Sass±ya catutthiy±.
Ak±rantato parassa sassa catutthiy± ±yo hoti v±. Buddh±ya buddhassa, bhiyyo t±datthyeyev±yam±yo dissate, kvacidevaññattha, atotveva isissa, catutthiy±ti ki½? Buddhassa mukha½, attatthanti atthasaddena sam±so.
Sabb±ditopi sm±smi½s±na½ µ±µe-±y± honteva… niruttik±r±numatatt± buddhavacane sandassanavato ca, tatrodamud±haraºa½ ‘asm± lok± paramh± ca, ubhay± dha½sate naro’, ‘ty±ha½ mante paratthaddho’, ‘y±yeva kho panatth±ya ±gaccheyy±tho tamevattha½ s±dhuka½ manasikareyy±tho’ti.
45. Ghapatekasmi½ n±d²na½ yay±.
Ghapato n±d²namekasmi½ yay± honi yath±kkama½. Kaññ±ya, rattiy±, itthiy±, dhenuy±, vadhuy±, ekasminti ki½? Kaññ±hi, ratt²hi.
46. Ss± v± tetim±m³hi.
Ghapasaññehi tetim±m³hi n±d²namekasmi½ss± v± hoti, tass± kata½, tass± d²yate, tass± nissaµa½, tass± pariggaho, tass± patiµµhita½, t±ya v±, eva½ etiss± et±ya, imiss± im±ya, amuss± amuy±, eteh²ti ki½? Sabb±ya, n±d²na½ tveva? S±, ghapatotveva? T±hi am³hi.
47. Na½mhi nuk dv±d²na½ sattarasanna½.
Dv±d²na½ sattarasanna½ saªkhy±na½ nuk hoti na½mhi vibhattamhi, dvinna½ catunna½, pañcanna½, eva½ y±va aµµh±rasanna½, uk±ro ucc±raºattho, kak±ro ant±vayavattho, tena na½mhi na d²gho.
48. Basukatinna½.
Na½mhi bahuno katissa ca nuk hoti, bahunna½, katinna½.
49. ðºa½ººanna½ tito jh±.
Jhasaññ± tito na½vacanassa ººa½ººanna½ hoti, tiººa½, tiººanna½, jh±ti ki½ tissanna½.
50. Ubhinna½.
Ubh± na½vacanassa inna½ hoti, ubhinna½.
51. Suñ sassa.
N±masm± sassa suñ hoti, buddhassa, dvisak±rap±µhena siddhe l±ghavatthamida½.
52. Ssa½ss±ss±yesvitare kaññebhim±nami.
Ssam±d²svitar±d²nami hoti, itarissa½, itariss±, ekissa½, ekiss±, aññissa½, aññiss±, etissa½, etiss±, etiss±ya, imissa½, imiss±, imiss±ya, esviti ki½? Itar±ya, esanti ki½? Sabbassa½, sabbass±.
53. T±ya v±.
Ssam±d²su tass± v± i hoti, tissa½ tassa½, tiss± tass±, tiss±ya tass±ya, ssa½ss±ss±yesvitveva? T±ya.
54. Tetim±to sassa ss±ya.
T±-et±-im±to sassa ss±yo hoti v±. Tass±ya t±ya, etiss±ya et±ya, imiss±ya im±ya.
55. Raty±d²hi µo smino.
Raty±d²hi smino µo hoti v±, ratto rattiya½, ±do ±dismi½.
56. Suhisubhasso.
Ubhassa suhisvo hoti. Ubhosu, ubhohi.
57. Ltupit±dinam± simhi.
Ltuppaccayant±na½ pit±d²na½ ca ± hoti simhi. Katt±, pit±. Pitu, m±tu, bh±vu, m²tu, duhitu, j±m±tu, nattu, hotu, potu.
58. Ge a ca.
Ltupit±d²na½ a hoti ge ± ca, bho katta, bho katt±, bho pita, bho pit±.
59. Ayuna½ v± d²gho.
A i u iccesa½ v± d²gho hoti ge pare tiliªge. Bho puris±, bho purisa, bho agg², bho aggi, bho bhikkh³, bho bhikkh³.
60. Ghabrahm±dite.
Ghato brahm±dito ca gasse v± hoti. Bhoti kaññe, bhoti kaññ±, bho brahme, bho brahma, bho khatte, bho khatta, bho ise, bho isi, bho sakhe, bho sakha. Sakhi sakh²ti itthiya½ siddhameva. ¾katigaºo-ya½, evamaññatr±pi.
61. Namm±d²hi.
Amm±d²hi gasse na hoti. Bhoti amm±, bhoti ann±, bhoti amb±.