Ajjhen± par±jeti, paµipakkhe par±jet²ti savisay±va vibhattiyo. Sace kevaµµassa parajjiss±m²ti chaµµh²pi hoti sambandhavacanicch±ya½. Yavehi g±vo v±reti, p±p± citta½ niv±raye, k±ke rakkhati taº¹ul±ti savisayeva pañcam². Citta½ rakkhetha medh±v²ti dutiy±va dissati kammatthe. Upajjh±y± antaradh±yati upajjh±y± adhite, k±mato j±yate sokoti savisaye pañcam². Tattheva-ntaradh±yi su, naµassa suºoti, paduma½ tattha j±yeth±ti sattam²chaµµhiyopi honteva savisaye. Himavant± pabhavati gaªg±, p±º±tip±t± viramassu khippa½, añño devadatt±, bhinno devadatt±ti savisayeva pañcam². Eva½ ±r± so ±savakkhay±, itaro devadatt±, uddha½ p±datal± adho kesamatthak±, pubbo g±m±, pubbeva sambodh±, tato para½, tato aparena samayena, tatuttarinti. Sambandhavacanicch±ya½ chaµµh²pi purato g±massa, dakkhiºato g±massa, upari pabbatassa, heµµh± p±s±dass±ti. P±s±dam±ruyha pekkhati p±s±d± pekkhati, ±sane upavisitv± pekkhati ±san± pekkhat²ti avadhivacanicch±ya½ pañcam². Pucch±n±khy±nesu kuto bhava½? P±taµaliputtasm±ti. Tath± desak±lam±nepi p±µaliputtasm± r±jagaha½ satta yojan±ni, sattasu yojanes³ti v±. Eva½ ito tiººa½ m±s±na-maccayen±ti, kicch±laddhanti guºe pañcam². Kicchena me adhigatanti hetumhi karaºe v± tatiy±. Eva½ thok± mutto, thokena muttoti. Thoka½ calat²ti kiriy±visesane kammani dutiy±. D³ranti katthayogepi savisayeva pañcam²chaµµhiyo siyu½, d³ra½ g±masm±, antika½ g±masm±, d³ra½ g±massa, antika½ g±mass±ti, d³ranti katthehi tu sabb±va savisaye siyu½ b±dhak±bh±v± d³ro g±mo, antiko g±motvevam±di. Keci pan±hu ‘asattavacanahetehi p±µipadikatthe dutiy±tatiy±pañcam²sattamiyo, sattavacanehi tu sabb±va savisaye’ti, te panaññeheva paµikkhitt±. D³ra½ maggo, antika½ maggoti kiriy±visesana½… bh³dh±tussa gammam±natt±. Visuddho lobhan²yehi dhammehi, parimutto so dukkhasm± vivicceva k±mehi, gambh²rato ca puthulato ca yojana½, ±y±mena yojana½, tato pabhuti, yato sar±mi att±nanti savisayeva vibhattiyo. 27. Apapar²hi vajjane. Vajjane vattam±nehi apapar²hi yoge pañcam² hoti. Apa s±l±ya ±yanti v±ºij±, pari s±l±ya ±yanti v±ºij±, s±la½ vajjetv±ti attho. Vajjaneti ki½? Rukkha½ parivijjotate vijju. ¾p±µaliputtasm± vassi devoti mariy±d±-bhividh²svavadhi visayeva pañcam², vin± p±µaliputtena saha veti viseso, eva½ y±va p±µaliputtasm± vassi devoti. 28. Paµinidhipaµid±nesu patin±. Paµinidhimhi paµid±ne ca vattam±nena patin± yoge n±masm± pañcam² vibhatti hoti. Buddhasm± pati s±riputto, ghatamassa tesasm± pati dad±ti, paµinidhipaµid±nes³ti ki½? Rukkha½ pati vijjotate. 29. Rite dutiy± ca. Ritesaddena yoge n±masm± dutiy± hoti pañcam² ca. Rite saddhamma½, rite saddhamm±. 30. Vin±-ññatra tatiy± ca. Vin±-ññatrasaddehi yoge n±masm± tatiy± ca hoti dutiy± pañcamiyo ca. Vin± v±tena, vin± v±ta½, vin± v±tasm±, aññatra ekena piº¹ap±tan²h±rakena, aññatra dhamma½, aññatra dhamm±. 31. Puthan±n±hi. Etehi yoge tatiy± hoti pañcam² ca. Puthageva janena, puthageva janasm±, janena n±n±, janasm± n±n±. 32. Sattamy±dh±re. Kiriy±dh±ra bh³ta kattu kamm±na½ dh±raºena yo kiriy±y±dh±ro tasmi½ k±rake n±masm± sattam² hoti. Kaµe nis²dati (devadatto), th±liya½ odana½ pacati, ±k±se sakun±, bhilesu tela½, gaªg±ya½ vajo. 33. Nimitte. Nimittatthe sattam² hoti. Ajinamhi haññate d²pi, mus±v±de p±citthiya½. 34. Yabbh±vobh±valakkhaºa½. Yassa bh±vo bh±vantarassa lakkhaºa½ bhavati, tato sattam² hoti. G±v²su duyham±n±su gato, duddh±su ±gato. Bh±voti ki½? Yo jaµ±hi so bhuñjati. Bh±valakkhaºanti ki½? Yo bhuñjati so devadatto, “ak±le vassati tassa, t±le tassa na vassat²”ti visayasattam². 35. Chaµµh² c±n±dare. Yassa bh±vo bh±vantarassa lakkhaºa½ bhavati, tato chaµµh² bhavati sattam² ca an±dare gamyam±ne. “¾koµayanto so neti, sivir±jassa pekkhato”, “maccu gacchati ±d±ya, pekkham±ne mah±jane”. Gunna½ s±m²ti sambandhe chaµµh², gosu s±m²ti visayasattam², eva½ gunnamissaro, gosvissaro, gunna½ adhipati, gosu adhipati, gunna½ d±y±do, gosu d±h±do, dunna½ sakkhi, gosu sakkhi, gunna½ patibh³, gosu patibh³, gunna½ pas³to, gosu pas³to, kusal± naccag²tassa, kusal± naccag²te, ±yutto kaµakaraºassa, ±yutto kaµakaraºeti. Tath±dh±ravacanicch±ya½ sattam², bhikkh³su abhiv±denti, muddhani dhumbitv±, b±h±su gahetv±, hatthesu piº¹±ya caranti, pathesu gacchanti, kadal²su gaje rakkhant²ti. ѱºasmi½ pasannoti visayasattam², ñ±ºena pasannoti karaºe tatiy±, eva½ ñ±ºasmi½ ussukko ñ±ºena ussukkoti. 36. Yato niddh±raºa½. J±tiguºakiriy±hi samud±yatekadesassa puthakkaraºa½ niddh±raºa½. Yato ta½ kar²yati, tato chaµµh²sattamiyo honti. S±layo s³kadhaññ±na½ pathyatam±, s±layo s³kadhaññesu pathyatam±, kaºh± g±v²na½ sampannakh²ratam±, kaºh± g±v²su sampannakh²ratam±, gacchata½ dh±vanto s²ghatamo, gacchantesu dh±vanto s²ghatamo. S²lameva sut± seyyoti avadhimhiyeva pañcam². 37. Paµham±tthamatte. N±mass±bhidheyyamatte paµham±vibhatti hoti. Rukkho. Itthi pum± napu½sakanti liªgampi saddatthova, tath± doºo kh±r² ±¼hakanti parim±ºampi saddatthova, eko dve bahavoti saªkhy±pi saddatthova. 38. ¾mantaºe. Sato sadden±bhimukh²karaºam±mantaºa½. Tasmi½ visaye paµham± vibhatti hoti. Bhopurisa, bhokkatthi, bho napu½saka. 39. Chaµµh² sambandhe. Kiriy±k±rakasañj±to assedambh±vahetuko sambandho n±ma. Tasmi½ chaµµh² vibhatti hoti. Rañño puriso, sarati rajjass±ti sambandhe chaµµh², rajjasambandhini½ sati½ karot²ti attho, kammavacanicch±rantu dutiy±va sarati rajja½. Tath± rajakassa vattha½ dad±ti, paharato piµµhi½ dad±ti, b±lo p³rati p±passa, amacce t±ta j±n±hi, dh²re atthassa kovide, divasassa tikkhattu½, saki½ pakkhassa, p³ra½ hiraññasuvaººassa kumbhantvevam±di. Kitakappayoge kaktukammesu bahula½ sambandhavacanicch±ya½ chaµµh², s±dhu sammato bahujanassa, suppaµividdh± buddh±na½ dhammadh±tu, dhammassa gutto medh±v², amata½ tesa½ paribhutta½, tassa bhavanti vatt±ro, avisa½v±dako lokassa, alajj²na½ niss±ya, catunna½ mah±bh³t±na½ up±d±ya pas±dotvevam±di. Kattukammavacanicch±yantu tatiy± dutiy±yo ca, sañcatto pitar± aha½, sarasi tva½ evar³pi½ v±ca½ bh±sit±, bhagavanta½ dassan±yatvevam±di. 40. Tulyatthena v± tatiy±. Tulyatthena yoge chaµµh² hoti tatiy± v±, tulyo pitu, tulyo pitar±, sadiso pitu, sadiso pitar±, iha katha½ tatiy± na hoti? Ajjunassa tul± natthi, kesavassupam± na ceti, nete tulyatth±, kiñjarahi tuly±namopammatth±. 41. Ato yona½ µ±µe. Ak±ranthato n±masm± yona½ µ±µe honti yath±kkama½, µak±r± sabbadesatth±, buddh± buddhe, atoti ki½? Kaññ±yo, itthiyo, vadhuyo, idha kasm± na bhavati aggayo. Avidh±nas±matthiy±. 42. Nina½ v±. Ak±rantato n±masm± nina½ µ±µe v± honti yath±kkama½. R³p±, r³pe, r³p±ni, atotveva aµµh²ni. 43. Sm±smi½na½. Ak±rantato n±masm± sm±sminna½ µ±µe v± honti yath±kkama½. Buddh± buddhasm±, buddhe buddhasmi½, atotveva aggism± aggismi½. 44. Sass±ya catutthiy±. Ak±rantato parassa sassa catutthiy± ±yo hoti v±. Buddh±ya buddhassa, bhiyyo t±datthyeyev±yam±yo dissate, kvacidevaññattha, atotveva isissa, catutthiy±ti ki½? Buddhassa mukha½, attatthanti atthasaddena sam±so. Sabb±ditopi sm±smi½s±na½ µ±µe-±y± honteva… niruttik±r±numatatt± buddhavacane sandassanavato ca, tatrodamud±haraºa½ ‘asm± lok± paramh± ca, ubhay± dha½sate naro’, ‘ty±ha½ mante paratthaddho’, ‘y±yeva kho panatth±ya ±gaccheyy±tho tamevattha½ s±dhuka½ manasikareyy±tho’ti. 45. Ghapatekasmi½ n±d²na½ yay±. Ghapato n±d²namekasmi½ yay± honi yath±kkama½. Kaññ±ya, rattiy±, itthiy±, dhenuy±, vadhuy±, ekasminti ki½? Kaññ±hi, ratt²hi. 46. Ss± v± tetim±m³hi. Ghapasaññehi tetim±m³hi n±d²namekasmi½ss± v± hoti, tass± kata½, tass± d²yate, tass± nissaµa½, tass± pariggaho, tass± patiµµhita½, t±ya v±, eva½ etiss± et±ya, imiss± im±ya, amuss± amuy±, eteh²ti ki½? Sabb±ya, n±d²na½ tveva? S±, ghapatotveva? T±hi am³hi. 47. Na½mhi nuk dv±d²na½ sattarasanna½. Dv±d²na½ sattarasanna½ saªkhy±na½ nuk hoti na½mhi vibhattamhi, dvinna½ catunna½, pañcanna½, eva½ y±va aµµh±rasanna½, uk±ro ucc±raºattho, kak±ro ant±vayavattho, tena na½mhi na d²gho. 48. Basukatinna½. Na½mhi bahuno katissa ca nuk hoti, bahunna½, katinna½. 49. ðºa½ººanna½ tito jh±. Jhasaññ± tito na½vacanassa ººa½ººanna½ hoti, tiººa½, tiººanna½, jh±ti ki½ tissanna½. 50. Ubhinna½. Ubh± na½vacanassa inna½ hoti, ubhinna½. 51. Suñ sassa. N±masm± sassa suñ hoti, buddhassa, dvisak±rap±µhena siddhe l±ghavatthamida½. 52. Ssa½ss±ss±yesvitare kaññebhim±nami. Ssam±d²svitar±d²nami hoti, itarissa½, itariss±, ekissa½, ekiss±, aññissa½, aññiss±, etissa½, etiss±, etiss±ya, imissa½, imiss±, imiss±ya, esviti ki½? Itar±ya, esanti ki½? Sabbassa½, sabbass±. 53. T±ya v±. Ssam±d²su tass± v± i hoti, tissa½ tassa½, tiss± tass±, tiss±ya tass±ya, ssa½ss±ss±yesvitveva? T±ya. 54. Tetim±to sassa ss±ya. T±-et±-im±to sassa ss±yo hoti v±. Tass±ya t±ya, etiss±ya et±ya, imiss±ya im±ya. 55. Raty±d²hi µo smino. Raty±d²hi smino µo hoti v±, ratto rattiya½, ±do ±dismi½. 56. Suhisubhasso. Ubhassa suhisvo hoti. Ubhosu, ubhohi. 57. Ltupit±dinam± simhi. Ltuppaccayant±na½ pit±d²na½ ca ± hoti simhi. Katt±, pit±. Pitu, m±tu, bh±vu, m²tu, duhitu, j±m±tu, nattu, hotu, potu. 58. Ge a ca. Ltupit±d²na½ a hoti ge ± ca, bho katta, bho katt±, bho pita, bho pit±. 59. Ayuna½ v± d²gho. A i u iccesa½ v± d²gho hoti ge pare tiliªge. Bho puris±, bho purisa, bho agg², bho aggi, bho bhikkh³, bho bhikkh³. 60. Ghabrahm±dite. Ghato brahm±dito ca gasse v± hoti. Bhoti kaññe, bhoti kaññ±, bho brahme, bho brahma, bho khatte, bho khatta, bho ise, bho isi, bho sakhe, bho sakha. Sakhi sakh²ti itthiya½ siddhameva. ¾katigaºo-ya½, evamaññatr±pi. 61. Namm±d²hi. Amm±d²hi gasse na hoti. Bhoti amm±, bhoti ann±, bhoti amb±.