55. Kamusa kusa kas± µho. Kama-icch±ya½, usa-d±he, kusa-akkose, kasa-gamane, etehiµho hoti, niggah²tavaggant±, odan±d²ni k±met²ti kaºµho=galo. Okkaparar³p±d²ni, odan±d²su uºhena us²yat² ti oµµho=dantacchado, karabho ca. Kus²yati akkos²yat²ti koµµho=dhaññanilayo. Kasati y±ti vin±santi kaµµha½=d±ru. 56. Kuµµh±dayo. Kuµµha-±dayo sadd± µhant± nipaccante. Kusism± µho, ott±bh±vo ca, kus²yati akkos²yat²ti kuµµha½=chavirogo. Kuºa-sadde, parar³p±bh±vo ott±bh±vo ca, kuºati nadat²ti kuºµho=atikhiºo, kuº²yati akkos²yat²ti kuºµho= chinnahatthap±d±diko Da½sissa d±, da½sati et±y±ti d±µh±=dantaviseso. Kamissa aka ca. K±m²y±ti d²net²ti kamaµho=bhikkh±bh±jana½, v±mano, kummo ca. Phassissa phuµo, phass²yat²ti phuµµho=phasso, evamaññepi. 57. Vara kar± aº¹o. Vara-varaºe, kara-karaºe, etehi aº¹o hoti. Attani pepha½ v±rayat²ti varaº¹o=mukharogo. Kar²yat²ti karaº¹o=bhaº¹aviseso. 58. Manant± ¹o. Mak±ra nak±rantehi kriyatthehi bahula½ ¹appaccayo hoti. Sama-upasame, samana½ saº¹a½=sam³ho. Kama-padavikkhepe, kamati y±t²ti kaº¹o=saro, paricchedo ca, dama-damane, damantvyanen±ti daº¹o=niggaho. Ama gama-gamane, amanti uppajjanti etth±ti aº¹o=pakkhipasavo, koso ca. Gacchati s³nabh±vanti gaº¹o=by±dhi, vadanekadeso ca. Ramu-k²¼±ya½, ramanti etth±ti ruº¹±=vidhav±. Mana-ñ±ºe, maññanti eten±ti maº¹o=odan±diniss±vo. Khana khaºa=avad±raºe, khaññat²ti khaº¹o=ucchuvik±ra viseso. Lama-hi½s±ya½, lamati hi½sati sucibh±vanti laº¹o=vacca½, evamaññepi. 59. Kuº¹± dayo. Kuº¹a-±dayo ¹ant± nipaccante. Kama mana tan±na½ assa utta½, k±m²yat²ti kuº¹a½=bh±jana½. Maññati hit±hitanti muº¹o= chinnakeso Tanoti eten±ti tuº¹a½=lapana½. ¿ra-khepe, era½±deso. ¿rati kampat²ti eraº¹o=byagghapuccho, si-sev±ya½, sissa khamuka, sugandha½ sevat²ti sikhaº¹o=c³¼±, evamaññepi. 60. Tija kasa tasa dakkh± kiºo jassa kho ca. Tija-nis±ne, kasa-gamane, tasa-pip±s±ya½, dakkha-vuddhiya½, etehi kiºo hoti, jassa kho ca, tejayitth±ti tikhiºa½=nisita½. Kasati pavattat²ti kasiºa½=asesa½. Tasana½ tasiº±=taºh±. Dakkhati vuddhi½ gacchati et±y±ti dakkh²º±=kusala½. 61. V²-±dito ºi. V²-tantasant±ne, si-sev±sa½, s³-passavane, du-gamane, k²-dabbavin²maye, s±-tanukaraº±vas±nesu, evam±d²hi ºi hoti. V²yat²ti veºi=kesakal±po. Sevana½ seºi=saj±t²na½ k±r³na½ sam³ho. Nipubbo, nisev²yat²ti niseºi=sop±na½. Savati passavat²ti soºi=kaµi. Davati vahat²ti doºi=kaµµhambuv±han², n±v± ca. Nad±dip±µh± vimhi soº² doº² tipi hoti. Kayana½, k²yate et±y±ti v± keºi=kayo s±ti dukkha½ tanu½ karot²ti s±ºi=tirokaraº², evamaññepi. 62. Gah±d²hyaºi. Gaha-up±d±ne, ara-gamane, dhara-dh±raºe, sara-gatiyi½s± cint±su, tara-taraºe, evam±d²hi aºippaccayo hoti. Gaºh±t²ti gahaºi=asit±dip±cako aggi. Ar²yati gam²yat²ti araºi=aggimanthanakaµµha½ Dh±ret²ti dharaºi=mah². Sar²yati gam²yat²ti bharaºi=maggo. Tarantyanen±ti taraºi=n±v±, s³riyo ca. 63. R²v²bh±hi ºu. R²-passavane, v² v±-gamane, bh±-dittiya½, etehiºu hoti. R²yati passavat²ti reºu=rajo. Veti pavattat²ti veºu=ve¼u. Bh±ti dibbat²ti bh±ºu=ra½si. 64. Kh±ºv± dayo. Kh±ºu-±dayo ºu-ant± nipaccante. Khaºa khana-avad±raºe, ºassa ±, khaññati avad±r²yat²ti kh±ºu=chinnas±kho rukkho. Jana-janane, nassa v± ±tta½, j±yati gamana manen±ti j±ºu, jaººu=jaªghor³na½ sandhi. Hara-haraºe, eka, har²yat²ti hareºu=gandhadabba, evamaññepi. 65. Kv±dito ºo. Ku-sadde, su-savane, du-gamane, vara-varaºe, kara-karaºe, paºa-byavah±rathutisu, t±-p±lane, l²-nil²yane, evam±d²hi ºo hoti. Kavati nadati etth±ti koºo=assi, v²º±div±danadaº¹o ca. Suºot²ti soºo=sunakho, naro ca. Davati pavattat²ti doºo=parim±ºaviseso. Vir³patta v±ret²ti vaººo=n²l±di. Savana½ karot²ti kaººo=savana½. Paº²yati vohar²yat²ti paººo=pal±so. L±yat²ti t±ºa½=rakkh±. Nil²yanti etth±ti leºa½=nil²yanaµµh±na½. 66. Suv²hi ºaka. Su-savane v²-tantasant±ne, etehi ºaka hoti. Suºot²ti suºo=sunakho. V²yat²ti v²º±=vallak². 67. Tiº±dayo. Tiºa-±dayo ºakant± nipaccante. Tija-tejane, jalopo, tejeti eten±ti tiºa½=b²raº±di. L² liha s±da kled±na½ lo lav±, l²yati rasato sabbattha all²yat²ti loºa½ lavaºa½, leh²yat²ti loºa½ lavaºa½, s±d²yat²ti loºa½ lavaºa½, kledayat²ti loºa½ lavaºa½, gamissa o, gacchat²ti goºo=go. Hara-haraºe, ºassañji, har²yat²ti hariºo=migo. ¿ra-kampane, rassatta½, ºassa ñica, attano l³khabh±ve sampatte ²rati kampat²ti iriºa½=³sara½. Thu-abhitthave, d²gho, abhitthav²yat²ti th³ºa½=nagara½, th³ºo=gharatthambho, evamaññepi. 68. Ravaºa varaºa p³raº± dayo. Ravaºa varaºa p³raº± dayo aºappaccayena siddh±. Ravat²ti ravaºo=kokilo. V±ret²ti varaºo=p±k±ro. P³r²yate anen±ti p³raºo=parip³r².
(Iti µavaggapaccayavidh±na½).
69. P±vas± ati. P±-rakkhaºe, vasa-niv±se, eteti ati hoti. Pubbasaralopo, p±ti rakkhat²ti pati=s±m², vasanti etth±ti vasati=geha½. 70. Dh± hi si tana jana jara gama sac± tu. Dh±-dh±raºe hi-gatiya½, tana-vitth±re, jana-janane, jara-vayo-h±niya½, ama gama-gamane, saca-samav±ye, etehi tu hoti. Dh±ret²ti dh±tu=geruk±di. Hinoti pavatt±ti phala½ eten±ti hetu=k±raºa½, sev²yati janeh²ti setu=bandhati (paddhati). Taññateti tantu=sutta½. Jan²yate kammakileseh²ti jantu, j±yati kammakileh²ti v± jantu=satto. J²rat²ti jattu=a½sasandhi. Gacchat²ti gantu=gamiko, sacati samet²ti sattu=yav±dicuººa½. 71. Arissuµa ca. Ara-gamanet²masm± tu hoti, arissa uµa ±desoca. Arati pavattat²ti utu=hemant±di, 72. Pitv±dayo. Pitu-±dayo sadd± tu-ant± nipaccante. P±-rakkhaºe, ±ssa itta½, p±ti rakkhat²ti pit±=janako. P±tissev±dissa mo, p±yet²ti m±t±=janan². Bh±-dittiya½, bh±t²ti bh±t±=sodariyo. Dh±-dh±raºe, ±ssa ²tta½, dh±r²yat²ti dh²t±=putt². Duha-pap³raºe, ott±bh±vo, tussa ñchica. Duhati pasave pap³ret²ti duhit±=putt². Jana-janane, assa ±tta½, m± c±nt±deso. Paputte janet²ti j±m±t±=duhitupati. Naha-bandhane, nah²yati bandh²yati pemen±ti natt±-paputto. Hu-havane, havati p³jet²ti hot±=yaññako. P³-pavane, pun±ti ±yati½ bhava½ pavitta½ karot²ti pot±=soyeva. 73. Jana kar± ratu. Jana-janane, kara-karaºe, etehi ratu hoti, rak±ro antasar±dilopattho. J±yat²ti jatu=l±kh±. Kar²yat²ti katu=say³po yañño. 74. Sak± unto. Saka-sattiyamiccasm± unto hoti. Sakkot²ti sakunto=pakkh². 75. Kap± oto. Kapa-acch±dane iccasm± oto hoti. Kapat²ti kapoto=p±revato. Ýo tassa v± hoti kapoµo=soyeva. 76. Vas±d²hyanto. Vasa-niv±se, ruha-janane, bhadda-kaly±ºe, nanda-samiddhiya½, j²va-p±ºadh±raºe, evam±d²ti anto hohi. Vasanti etasmi½ k±le k²¼±pasut±ti vasanto=utu. Ruhati j±yat²ti ruhanto=rukkho, eva½n±mako migar±j± ca. Bhaddissa sa½yog±dilopo, bhajati kaly±ºadhammanti bhadanto=pabbajito. Nandati et±y±ti nandant²=sakh², nad±dip±µh± v², evamupari ca. J²vanti et±- y±ti j²vant²=osadhi. Savat²ti savant²=nad². Rod±pet²ti rodant²=osadhi. Avati rakkhat²ti avant²=janapado. 77. His²na½ muka ca. Hi-gatiya, s²-saye, etehi anto hoti muka ca. Kak±ro ant±vayavattho, hima½ hinoti pavattati etasminti hemanto=utu, sayanti ettha ³k± kusum±dayo c±ti s²manto=kesamaggo. 78. Hara ruha kul± ito. Hara-haraºe, ruha-janane, kula-patth±re, eteti ito hoti. Attano sineha½ harat²ti harito=vaººaviseso. Ruhat²ti rohito=macchaviseso. Ruhati sar²re by±panavasen±ti rohita½, rassa latte lohita½=rudhira½. Attano guºa½ kulati pattharat²ti kolito=dutiyaggas±vako, eva½ n±mako maru ca. 79. Bhar±d²hyato. Bhara ra½ja yaja paca evam±d²hi ato hoti. Bharat²ti bharato=naµo. Niggah²talopo, rañjanti etth±hi rajata½=sajjha½. Yajitabboti yajato=aggi. Pacat²ti pacato=s³pak±ro. 80. Kir± d²hy±taka. Kira-vikiraºe, ala-bandhane, cila-vasane, evam±d²hi ±taka hoti, kirat²ti kir±to=savaro, rassa lakke ki- l±to=sova Alat²ti al±ta½=ummuka½. Cilat²ti cil±to=malacchaj±ti. 81. Am±d²hyatto. Ama m± vara kal±d²hi atto hoti. Amati k±lantara½ pavattat²ti amatta½=bh±jana½. Pubbasaralopo, m±na½ matta½=pam±ºa½ paricchedo ca. Varantunen±ti varatt±=yotta½. Kalati paricchindat²ti kalatta½=bhariy±. 82. V±d²hi to. V±-gamane, t±-p±lane, tana-vitth±re, dama-upasame, a-magamane, si-sev±ya½, su-savane, p³ pavane, gupa-govane, yuja-sa½yame, gaha-up±d±ne, ata-s±taccagam±na, khipa-peraºe, evam±d²hi to hoti. V±yat²ti v±to=v±yu. T±yat²ti t±to=pit±. Tanuteti tanta½=tantavo. Damat²ti anto=dasano. Amati y±t²ti anto=os±na½, koµµh±sasam²p±vayav± ca. Sev²yat²ti seto=dhavalo. Suºantunen±ti sota½=savana½. Savat²ti soto=jalappav±ho. Pun²yat²ti poto=b±lo. Gop²yat²ti gottha½=kal±di. Yojantyanen±ti yotta½=rajju. Mam±yantehi gayhat²ti gatta½=sar²ra½. Ab±dha½ nirantara½ atati pavattat²ti att±=man±di. Khip²yati etth±ti khetta½=ked±ra½. 83. Ghar±d²hi taka. Gara ghara-secane, si-sev±ya½, d³-parit±pane, mida-sinehe, cita-sañcetane, pusa-posane, vida-l±bhe, evam±d²hi taka hoti, gharati siñcat²ti ghata½=sappi. Sev²yat²ti sito=seto. Dubbacatt± d³yati parit±pet²ti d³to=pesarak±ro. Mijjati sinehat²ti mitto=suhadayo. Cintet²ti citta½=viññ±ºa½ cittakamm±di ca. Pos²yat²ti putto=attajo. Vindanti p²ti manen±ti vitta½=dhana½. Vara-varaºasambhatt²su, varaºa½ vatta½=brahmacariy±di. 84. Nett±dayo. Netta-±dayo taka par± nipaccante. N²-p±pane, etta½, tuka ca nip±tan±. Nayati p±pet²ti netta½=nayana½, net± ca. Kara-kara-ºe, assu, karaºa½ kutta½=kiriy±. Kamissa assu, kamati y±t²ti kunto=±vudhaviseso. Rama-k²¼±ya½, supubbo, sussanicca½ d²gho. Suµµhu ramaºa½, suµµhu ramat²ti v± s³rato=sukhasa½v±so. Mihissa-issu, mihati siñcat²ti mutta½=pass±vo. P±la=rakkhaºe ±ssa rassatta½, ñica. P±l²yat²ti palita½=kesalom±na½ jar±ya kata½ setatta½, saddh±ditt± ak±re ta½ yassa atthi so palito=pum±, palit±=itth². Mhissa si, mihi ca, mhayana½ sita½=mandahasita½, mhayana½ mihita½=tadeva, kusa-akkose tassa ²ña, kus²yati akkos²yat²ti kus²to=alaso, si=bandhane, d²gho, senti bandhanti ghar±v±sa½ et±y±ti s²t±=naªgalalekh±, evamaññepi.