16. Bh²tv± nako.
Bh²-bhaye t²masm± ±nako hoti. Bh±yanti etasm±ki bhay±nako=bhayajanako.
17. Siªgh± ±ºik±µak±.
Siªgha-gh±yanet²masm± ±ºika ±µak± honti. “Itthiyamatv±”ti 93.260 ±, siªghayati passavat²ti siªgh±ºik±=n±s±ssavo. Siªghati ek²bh±va½ y±t²ti siªgh±µaka½=v²thicatukka½.
18. Kar±ditvako.
Kara-karaºe, sara-gatihi½s±cint±su, nara-naye, tarataraºe, vara-varaºa sambhatt²su, jana-janane, kara-ditti gatikant²su, kaµa-mandane, kura-sadde, thu-abhitthave, evam±d²hi ako hoti. Kar²yat²ti karako=kamaº¹alu. Karot²ti karak±=vassopal±. Sarati udakametth±ti sarako=p±nabh±jana½. Naranti p±puºanti satt± etth±ti narako=nirayo. Tarantyanen±ti tarako=taraºa½. V±ret²tivarako=varaºo, dhaññaviseso ca. Janet²ti janako=pit±. Kanati dibbat²ti kanaka½=suvaººa½. Kaµati maddati ripavoti kaµaka½=nagara½. Kurat²ti korako=kalik±. Thav²yat²ti thavako-guccho.
19. Bala patehy±ko.
Bala-p±ºane, pata patha-gamane, etehi ±ko hoti. Balati j²vat²ti bal±k±=pakkhiviseso. Patati y±t²ti pat±k±=dhajo.
20. S±m±k±dayo.
S±m±ka-±dayo ±kant± nipaccante. S±-tanu karaº±vas±nesu, s±ssa muka, s±ti deha½ ta nu½ karot²ti s±m±ko=tiºadhañña½. P±-p±ne, inaªa, pivati rattanti pin±ko=mahissaradhanu. Gu-sadde, “yuvaºº±na miyaªuvaªa sare”ti (5.136) uvaªa, gavati nadati eten±ti guvako=p³gaphala½. Aµa paµa-gamanatth±, paµati y±t²ti paµ±k±=vejayant². Sala pila pala hula-gamanatth±, salati y±t²ti sal±k±=vejjopakaraºadabba½. Vida-ñ±ºe, vidati j±n±t²ti vid±ko=vidv±. Paºabyavah±rathut²su assa itta½, ³ka ca, paº²yati vohar²yat²ti piññ±ko=tilakakko, evamaññepi.
21. Vicch±lagamamus± kiko.
Vicch±-gamane ala=bandhane, ama gama-gamane, musa-theyye, etehi kiko hoti. Vicchati y±t²ti vicchiko=k²µo. Alati bandhati eten±ti alika½=asacca½. Gacchat²ti gamiko=gant±. Mus±ti niddes± d²gho, musati thenet²ti m³siko=und³ro.
22. Ki½kaºik±dayo.
Ki½kaºik±dayo sadd± kikant± nipaccante. Kaºa-iti daº¹ako dh±tu saddattho, kassa dvitta½, assa itta½, niggah²t±gamo ca, kaºati sadda½ karot² ki½kaºik±=ghaº¹ik±. Muda-tose, dassa dvitta½, mudanti etamay±ti muddik±=aªguliy±veµµhana½, phalaviseso a. Mah²yati p³j²yat²ti mahik±=hima½. Kala-saªkhy±ne, kal²yati parim²tayat²ti kalik±=korako. Sappa-gamane, assa itta½. Sappati gacchat²ti sippik±=jalajantuviseso, evamaññepi.
23. Is± k²ko.
Isa si½sa-icch±ya½, iccasm± k²ko hoti. Icch²yat²ti is²k±=t³lanissayo.
24. Kamapad± ºuko.
Kama-icch±ya½, pada-gamane, etehi ºuko hoti. “ðiº±p²nan”ti (5.160) yogavibh±g± ºilopo. K±met²ti k±muko=k±mayit± Pajjati y±ti et±y±ti p±duk±=p±dopakaraºa½.
25. Maº¹asal± º³ko.
Maº¹a-bh³sane, sala-gamanattho daº¹ako dh±tu, etehi º³ko hoti. Maº¹eti jala½ bh³set²ti maº¹³ko=bheko, salati gocaratta mupay±t²ti s±l³ka½=uppalakaº¹o.
26. Ul³k±dayo.
Ul³k±dayo sadd± º³kant± nipaccante. Ula-gavesane, ott±bh±vo nip±tan±, ulati gavesat²ti ul³ko=kosiyo. Mana=ñ±ºe, nassa dhatta½, maññat²ti madh³ko=rukkho. Jala-dittiya½, jalat²ti jal³k±=lohitapo, evamaññepi.
27. Kas± sako.
Kasa-vilekhanet²masm± sako hoti. Kasat²ti kassako=kasikammak±ro.
28. Kar± tiko.
Karotism± tiko hoti. Karonti k²¼a½ etth±ti kattiko=b±hulo.
29. Is± µhakana.
Isa si½sa-icch±ya½, iccasm± µhakana hoti. Icch²yat²ti iµµhak±=mattik±vik±ro.
30. Sam± kho.
Sama-upasamakhedesu etasm± kho hoti. Sameti upasamet²ti saªkho=kambu.
31. Mukh± dayo.
Mukha ±dayo khant± nipaccante. Mu-bandhane, ott±bh±vo nip±tan±, munanti bandhanti eten±ti mukha½=lapana½. Si-sev±ya½, ett± bh±vo nip±tan±, sayanti ettha ³k± kusuma-dayo c±ti sikh±=c³¼±. Vipubbassa sissa, visatissa v±, visesena sayanti ettha, pavisant²ti visikh±=racch±. Kana-d²tti gati kant²su, nipubbo, anabh±galopo, kanati dibbat²ti nikkho=suvaººavik±ro. Maya-iti gamanattho daº¹ako dh±tu, khassa ³ña, mayati y±t²ti may³kho-kiraºo. L³-chedane, otth±bh±vo, lun±ti chindati sobhanti l³kho=asiniddho. Ara-gamane, aranti yanti eten±ti akkho=sakaµ±vayav±, p±sako ca. Yasa-payatane, yassati payatati balim±haraºatth±y±ti yakkho=amanusso, ruha-janane, ruhati j±yat²ti rukkho=p±dapo, usa-d±he, usati dahati k±maggin±ti ukkho=bal²baddo. Saha-marisane ‘halopo, sahati attani kat±par±dha½ khamat²ti sakh±=sah±yo, evamaññepi.
32. Aja vaja muda gada gam± gaka.
Aja vaja-gamane, muda-tose, gada-vacane, ama gama-gamane, etehi gaka hoti. Ajati gacchati seµµhabh±vanti aggo-seµµho Vajati sam³hatta½ gacchat²ti vaggo=sam³ho. Mudanti eten±ti muggo=dhaññaviseso. Gadat²ti gaggo=isi. “Man±na½ niggah²tan”ti (5.96) massa niggah²ta½, gacchat²ti gaªg±=sur±pag±.
33. Siªg±dayo.
Siªga-±dayo sadd± gaka-ant± nipaccante. S²-saye, niggah²t±gamo, rassattañca, sayati pavattati matthaketi siªga½=vis±ºa½. Phura-calane, limuªa, phurati calat²ti puliªgo=jalitaªg± r±vayavo. Cala-kampane, upubbo, calassa c±li½, uccalati kampat²ti ucc±liªgo=sukkak²µo, kala-sadde, imuka, kalati abhin±da½ karoti bahurajjat±y± ti kaliªgo=dakkhiº±patho. Bhama-anavaµµh±ne, assa itta½, bhamat²ti bhiªgo=bhamaro. Paµa aµa-gamane, paµissa amuka, aka ca. Paµati patanto gacchat²ti paµaªgo, paµago=salabho, evamaññepi.
34. Ag± gi.
Aga-kuµilagamanet²masm± gi hoti. Agati kuµilo hutv± gacchat²ti aggi=p±vako.
35. Y±val± gu.
Y±-p±puºane, vala valla-sa½varaºe, etehi gu hoti. Y±t²ti y±gu=peyy±. Val²yati sa½var²yat²ti vaggu=manuñño.
36. Phegg±dayo.
Pheggu ±dayo gu-ant± nipaccante. Phala-nipphattiya½, assa etta½, phalati niµµh±na½ gacchat²ti pheggu=as±ro. Bhara-bharaºe, ralopo. Bharat²ti bhagu=isi. Hi-gat²ya½, niggah²t±gamo, hino ti pavattat²ti hiªgu=r±maµhaja½. Kama-icch±ya½, k±m²yat²ti kaªgu=dhaññaviseso, evamaññepi.
37. Jan± gho.
Jana-jananet²masm± gho hoti. “Man±na½ niggah²tan”ti (5.96) nassa niggah²ta½, j±yati gamanamet±y±ti jaªgh±=p±ºyaªgaviseso.
38. Megh±dayo.
Megha-±dayo ghant± nipaccante. Miha-secane, halopo, mehati siñcat²ti megho=ambudo. Muha-mucch±ya½, halopo, muyhanti satt± etth±ti mogho=tuccho. S²-saye, ett±bh±vo, seti lahu hutv± pavattat²ti s²gha½=±su. Aha-bhasm²karaºe, nipubbo, halopad²gh±, nidahat²ti nid±gho=gimho. Mah²ssa halopo, mah²yati p³j²yat²ti magh±=nakkhatta½, evamaññepi.

(Iti kavaggapaccayavidh±na½).

39. Cusaravar± co.
Cu-cavane, sara-gati hi½s± cint±su, vara-varaºa sambhatt²su, eyehi co hoti. Cavati rukkh±ti coca½=upabhuttaphala- viseso Sarati ±yati½ dukkha½ hi½sat²ti sacca½=avitatha½. V±reti sukhanti vacca½=g³tho.
40. Mar± cu-²c² ca.
Mara-p±ºac±ge t²masm± cu-²c² honti co ca. Maraºa½ maccu=maraºa½. M±reti andhak±ra½ vin±set²ti mar²ci=ra½si, migataºhik± ca. Marat²ti macco=satto.
41. Kusa pas± chika.
Kusa-akkose, pasa-b±dhane, etehi chika hoti. Kus²yati akkos²yat²ti kucchi=udara½. Pas²yati b±dh²yati etth±ti pacchi=bh±janaviseso.
42. Kasa us± chuka.
Kasa-vilekhane, usa-d±he, etehi chuka hoti. Kasanti vilekhanti etth±ti kacchu=p±ma½. Usati dahati sant±panti ucchu=ras±lo.
43. Asa masa vada kuca kac± cho.
Asa-khipane, masa-±masane, vada-vacane, kuca-sa½kocane, kaca-bandhane, etehi cho hoti. Asati chipat²ti accho=bhall³ko. Masati jalanti maccho=m²no. Vadat²ti vaccho=nelako. Kuc²yati sa½koc²yat²ti koccho=bhaddap²µµha½. Kac²yati bandh²yat²ti kaccho=tanupadeso, an³po ca.
44. Gucch±dayo.
Guccha-±dayo chant± nipaccante. Gupa-gopane, ott±bh±vo, gop²yat²ti guccho=thavako. Tusa-tuµµhimh², tusanti eten±ti tuccha½=mus±. Pusa-posane, posanti tanumanen±ti puccho=v±ladhi, evamaññepi.
45. Ar± ju ñaµa ca.
Ara-gamanet²masm± ju hoti, arissa uµa ca. Ýak±ro sabb±desattho, arati akuµilabh±vena pavattat²ti uju=avaªko.
46. Rajj±dayo.
Rajju-±dayo ju-ant± nipaccante. Rudha-±varaºe, ussa atta½, rundhanti eten±ti rujju-yotta½. Mana-ñ±ºe, amaññitth±ti mañju=mañjula½, evamaññepi.
47. Gidh± jhaka.
Gidha-abhikaªkh±yamiccasm± jhaka hoti. Gedhat²ti gijjho=pakkhiviseso.
48. Vañjh±dayo.
Vañcya-±dayo jhak ant± nipaccante. Vana-y±cane, vanoti att±na½ anubhavitu½ y±cat²ti vañjho=aphalarukkho, vañjh±=apasav± itth², assa itta½ viñjho=pabbato, sa½ja-saªge, niggah²talopo, sañjiyat²ti sajjha½=rajata½, evamaññepi.
49. Kamayaj± ño.
Kama-icch±ya½ yaja-devap³j±saªgatikaraºad±nesu, etehi ño hoti, massa niggah²tavaggant±, k±m²yat²ti kaññ±=kum±r². Jassa parar³patta½, yajantyanen±ti yañño=y±go.
50. Puñña½.
Pun±ti puºatism± v± ño-ott±bh±vo ca nipaccante. Pun±ti, puºati sundaratta½ karot²ti v± puñña½=kusala½.
51. Ara h±ñño h±ssa hira ca.
Ara-gamane, v±-c±ge, etehi añño hoti, h±ssa hirañc±deso. Ar²yate gamyateti arañña½=vana½. Jah±ti satt±na½ h²nattanti hirañña½=dhana½, suvaººañca.

(Iti cavaggapaccayavidh±na½).

52. Kira tar± k²µo.
Kira-vikiraºe, tara-taraºe, etehi, k²µo hoti. Sobhetumettha ratan±ni vikir²yant²ti kir²µa½=makuµa½. Tara-iti niddes± assa itta½, taranti yanti sur³patta manen±ti tir²µa½=veµµhana½.
53. Sak±d²hyaµo.
Saka-sattiya½, kasa-gamane, kara-karaºe, makka iti suttiyo dh±tu, deva-devane, kama-icch±ya½, evam±dihi aµo hoti. Saººoti bh±ra½ vahitunti sakaµo=y±na½. Akasi nirojatta½ agam²ti kasaµa½=niroja½. Karoti aman±panti karaµo=k±ko Makkati calat²ti makkaµo=v±naro. Dev²yati p³j²yat²ti devaµo=isi. Kamati icchati ±rohatthanti kamaµo=v±mano.
54. Makuµ±v±µa kav±µa kukkuµ±.
Ete sadd± nipaccante. Ma½kism± uµo, niggah²talopo ca, ma½keti sobhet²ti makuµa½=kir²µa½. Avatism± ±µaºa, avyate khaññateti ±v±µo=k±su. Ku-saddet²masm± ±µo, o-av±des± yath±yoga½, kavati ravat²ti kav±µa½=dv±rapidh±na½. Kuka vaka-±d±net²masm± kuµaka, kukati gocaram±dad±t²ti kukkuµo=tambac³¼o.