103. Dh±ssa ho. Dvitte parassa dh±ssa ha hoti. Dahati. 104. ðimhi d²gho dusassa. Dusassa d²gho hoti ºimhi. Dusito. ðimh²ti ki½? Duµµho. 105. Guhissa sare. Guhissa d²gho hoti sare. Nig³hana½ sareti ki½? Guyha½. 106. Muhabah±nañca te k±nubandhe-tve. Muhabah±na½ guhissa ca d²gho hoti tak±r±do k±nubandhe tv±natv±vajjite, m³¼ho, b±¼ho, g³¼ho, teti ki½? Muyhati, k±nubandheti-ki½? Muyhitabba½, atveti ki½? Muyhitv±na, muyhitv±, ‘te k±nubandhe-tve’ti ayamadhik±ro y±va “s±sassa sisve”ti -117. 107. Vahassussa. Vahassa ussa d²gho hoti te k±nubandhe tv±natv±vajjite. Vuµµho. 108. Dh±ssa hi. Dh±=dh±raºet²massa hi hoti te k±nubandhe tv±natv±vajjite. Nihito, nihitav±. 109. Gam±dir±na½ lopo-ntassa. Gam±d²na½ rak±rant±na½ ca antassa lopo hoti te k±nubandhe tv±natv±vajjite. Gato, khato, hato, mato, tato, saññato, rato, kato, tetveva? Gamyate, k±nubandhetveva? Gantabba½, atvetveva? Gantv±na, gantv±. 110. Vac±d²na½ vassuµa v±. Vac±d²na½ vassa v± uµa hoti k±nubandhe-tve. Utta½, vutta½, uµµha½, vuµµha½, ‘atvetveva? Vatv±na, vatv±. 111. Assu. Vac±d²namassa u hoti k±nubandhe-sve. Vutta½, vuµµha½. 112. Vaddhassa v±. Vaddhassa assa v± u hoti k±nubandhe tve. Vuddho. Vaddho. Atvetveva? Vaddhitv±na, vaddhitv±, katha½ ‘vutt²’ti? “Vutt²matte”ti 3-69. nip±tan±, ‘vatt²’ti hoteva yath±lakkhaºa½. 113. Yajassa yassa µiy². Yajassa yassa µiy² honti k±nubandhe-tve. Iµµha½, yiµµha½, atvetveva? Yajitv±na, yajitv±. 114. Ýh±ssi. Ýh±ssi hoti k±nubandhe-tve. Ýhito, atvetveva? Ýhatv±na, µhatv±. 115. G±p±nam². G±p±nam² hoti k±nabandhe-tve. G²ta½, p²ta½, atvetveva? G±yitv± nicca½ y±gamo, p±ssa tu p²tv±ti bahul±dhik±r±. 116. Janiss±. Janissa ± hoti k±nubandhe-tve. J±to. Atvetveva? Janitv±. 117. S±sassa sisa v±. S±sassa sisa v± hoti k±nubandhe-tve. Siµµha½, sattha½, sisso, s±siyo atvetveva? Anus±sitv±na. 118. Karass± tave. Karassa ± hoti tave. K±tave. 119. Tu½tunatabbesu v±. Tum±d²su v± karass± hoti. K±tu½ kattu½, k±tuna kattuna, k±tabba½ kattabba½. 120. ѱssa ne j±. ѱdh±tussa j± hoti nak±re. J±nitu½, j±nanto, neti ki½? ѱto. 121. Sak±p±na½ kukak³ ºe. Saka-±p±na½ kukaku-iccete ±gam± honti ºak±re. Sakkuºanto, p±puºanto, sakkuºoti, p±puºoti, ºeti ki½? Sakkoti, p±peti. 122. Nito cissa cho. Nism± parassa cissa cho hoti. Nicchayo. 123. Jarasad±nam²ma v±. Jarasad±namantasar± paro ²ma hoti vibh±s±. J²raºa½, j²rati, j²r±peti, nis²ditabba½, nis²dana½, nis²ditu½, nis²dati, v±ti ki½? Jar±, nisajj±, ‘²ma v±’ti yogavibh±g± aññesampi, ah²ratha, sa½yog±di lopotthassa. 124. Disassa passa dassa dasa da dakkh±. Disassa pass±dayo honti vibh±s±. Vipassan±, vipassitu½, vipassati, sudass², piyadass², dhammadass², sudassa½, dassana½, dasseti, daµµhabba½. Daµµh±, daµµhu½, duddaso, addasa, add±, adda½, addakkhi, dakkhissati, v±tveva? Dissanti b±l±. 125. Sam±n± ro r²rikkhakesu. Sam±nasaddato parassa disassa ra hoti v± r²vikkhakesu. Sar², sad², sarikkho, sadikkho, sariso, sadiso. 126. Dahassa dassa ¹o. Dahassa dassa ¹o hoti v±. Þ±ho, d±ho, ¹ahati, dahati. 127. Anaghaºa sv±par²hi ¼o. ¾par²hi parassa dahassa dassa ¼o hoti anaghaºasu. ¾¼ahana½, pari¼±ho. 128. Aty±dintesvatthissa bh³. Ty±dintavajjitesu paccayesu ‘asa=bhuvi’iccassa bh³ hoti. Bhavitabba½. ¾desavidh±namasass±ppayogatthametasmi½ visaye, etena katthaci kassaci dh±tussa appayog±pi ñ±pito hoti. Aty±dintes³ti ki½? Atthi, santo, atthiss±ti ki½? Assatissa m± hotu. 129. A-±ss±-±d²su. A-±do, ±-±do, ss±do ca atthissa bh³ hoti. Babh³va, abhav±, abhaviss±, bhavissati. 130. Ntam±nantiyiyu½sv±dilopo. Nt±dis³tthiss±dilopo hoti. Santo, sam±no, santi, santu, siy±, siyu½, etesv²ti ki½? Atthi. 131. P±dito µh±ssa v± µhaho kvaci. P±d²hi kiriy±visesajotakehi saddehi parassa µh±ssa kvaci µhaho v± hoti. Saºµhahanto santiµµhanto. Saºµhahati, santiµµhati. Pa par± apa sa½ anu ava o ni du vi adhi api atisu u abhi pati pari upa ± p±d². Kvac²ti ki½? Saºµhiti. 132. D±ssiyaªa. P±dito parassa d±ssa iyaªa hoti kvaci. An±diyitv±, sam±diyati, kvacitveva? ¾d±ya. 133. Karotissa kho. P±dito parassa karassa kvaci kha hoti. Saªkh±ro, saªkhar²yati, karass±ti avatv± karotiss±ti vacana½ timhi ca vikaraºuppattiñ±petu½. 134. Pur±sm±. Pur± iccasm± nip±t± parassa karassa kha hoti. Purakkhatv±, purekkh±ro-etta½ tadamin±dip±µh±. 135. Nito kamassa. Nism± parassa kamassa kvaci kha hoti, nikkhamati, kvacitveva? Nikkamo. 136. Yuvaºº±namiyaªuvaªa sare. Ivaººuvaººatt±na½ kriyatth±namiyaªuvaªa hoti sare kvaci. Vediyati, bruvanti, sareti ki½? Nivedeti, br³ti, kvacitveva? Jayati, bhavati. 137. Aññ±diss±ss² kye. ѱdito-ññassa ±k±rantassa kriyatthassa ² hoti kye. D²yati, aññ±diss±ti ki½? ѱyati, t±yati½. 138. Tanass± v±. Tanassa ± hoti v± kye. T±yate, taññate. 139. D²gho sarassa. Sarantassa kriyatthassa d²gho hoti kye, c²yate, s³yate. 140. S±nantarassa tassa µho. Sak±rantato kriyatth± parass±-nantarassa tak±rassa µha hoti. Tuµµho, tuµµhav±, tuµµhabba½, tuµµhi, anantarass±ti ki½? Tussitv±. 141. Kasassima ca v±. Kasasm± parass±nantarassa tassa µha hoti kasassa v± ima ca. Kiµµha½, kaµµha½, anantarass±tveva? Kasitabba½. 142. Dhastotrast±. Ete sadd± nipaccante. 143. Pucch±dito. Pucch±d²hi kriyatthehi parass±nantarassa tak±rassa µha hoti. Puµµho, bhaµµho, yiµµho, anantarass±tveva? Pucchitv±. 144. S±sa vasa sa½sa sas± tho. Etehi parass±nantarassa tassa tha hoti, sattha½, vattha½, pasattha½, sattha½. Kathamanusiµµho (vuµµho) ti? ‘Tathanar±na½ µaµµhaºal±’ 1-52 ti µµho, anantarass±tveva? S±situ½. 145. Dho dhahabhehi. Dhak±rahak±rabhak±rantehi kriyatthehi parass±nantarassa tassa dha hoti. Vuddho, duddha½, laddha½. 146. Dah± ¹ho. Dah± parass±nantarassa tassa ¹ha hoti. Da¹¹ho. 147. Bahassuma ca. Bah± parass±nantarassa tassa ¹ho hoti, bahassuma ca ¹hasanniyogena. Bu¹¹ho. 148. Ruh±d²hi ho ¼a ca. Rah±d²hi parass±nantarassa tassa ha hoti ¼o c±ntassa. ¾ru¼ho, g³¼ho, v³¼ho, b±¼ho, (og±¼ho), anantarass±tveva? ¾rohitu½. 149. Muh± v±. Muh± parass±nantarassa tassa ha hoti v± ¼o c±ntassa hasanniyogena. M³¼ho, muddho. 150. Bhid±dito no ktaktavant³na½. Bhid±dito paresa½ ktaktavant³na½ tassa no hoti. Bhinno bhinnav±, chinno chinnav±, channo channav±, chinno khinnav±, uppanno uppannav±, sinno, sinnav±, sanno sannav±, p²no p²nav±, s³no s³nav±, d²no d²nav±, ¹²no ¹²nav±, l²no l²nav±, l³no l³nav±, ktaktavant³nanti ki½? Bhitti, chitti, bhettu½, chettu½. 151. D±tvinno. D±to paresa½ ktaktavant³na½ tassa inno hoti. Dinno, dinnav±. 152. Kir±d²hi ºo. Kir±d²hi paresa½ ktaktavant³na½ tass±nantarassa ºa hoti, kiººo kiººav±, puººo puººav±, kh²ºo kh²ºav±. 153. Tar±d²hi riººo. Tar±d²hi paresa½ ktaktavant³na½ tassa riººo hoti. Tiººo tiººav±, jiººo jiººav±, ciººo ciººav±. 154. Go sanj±d²hi. Bhanj±d²hi paresa½ ktaktavant³na½ tass±nantarassa ga hoti. Bhaggo bhaggav±, laggo laggav±, nimuggo nimuggav±, sa½viggo sa½viggav±. 155. Sus± kho. Sus± paresa½ ktaktavant³na½ tassa kho hoti. Sukkho sukkhav±. 156. Pac± ko. Pac± paresa½ ktaktavant³na½ tassa ko hoti. Pakko pakkav±. 157. Muc± v±. Muc± paresa½ ktaktavant³na½ tassa ko v± hoti. Mukko mutto, mukkav± muttav±. ‘Sakko’ti ºv±d²su siddha½, ktaktavant³su satto, satt±v±tveva hoti. 158. Lopo va¹¹h± ktissa. Va¹¹h± parassa ktissa tassa lopo hoti. Va¹¹hi. 159. Kvissa. Kriyatth± parassa kvissa lopo hoti, abhibh³. 160. ðiº±p²na½ tesu. ðiº±p²na½ lopo hoti tesu ºiº±p²su. K±renta½ payojayati k±reti k±r±payati. 161. Kvaci vikaraº±na½. Vikaraº±na½ kvaci lopo hoti. Udap±di, hanti. 162. M±nassa massa. Kriyatth± parassa m±nassa mak±rassa lopo hoti kvaci. Kar±ºo, kvac²ti ki½? Kurum±no. 163. Ðlasse. Ñil±name hoti kvaci. Gahetv±, adenti, kvacitveva? Vapitv±. 164. Pyo v± tv±ssa sam±se. Tv±ssa v± pyo hoti sam±se. Pak±ro “pye siss±” ti 5-88 visesanattho. Abhibh³ya, abhibhavitv±, sam±seti ki½? Patv±, kvac±sam±sepi bahul±dhik±r± ‘lata½ dantehi chindiya’. 165. Tu½y±n±. Ktv±ssa v± tu½y±n± honti sam±se kvacci. Abhihaµµhu½ abhiharitv±, anumodiy±na anumoditv±, asam±sepi bahul±dhi k±r±, daµµhu½ disv±, esamappavisayat±ñ±panattho yogavibh±go. 166. Han± racco. Hanasm± parassa ktv±ssa racco v± hoti sam±se. ¾hacca, ±hanitv±. 167. S±s±dhikar± cacaricc±. S±s±dh²hi par± kar± parassa ktvassa cacaricc± honti yath±kkama½. Sakkacca sakkaritv±, asakkacca asakkaritv±, adhikicca adhikaritv±. 168. Ito cco. I-iccasm± parassa ktv±ssa cco v± hoti. Adhicca adh²yitv±, samecca sametv±. 169. Dis± v±nav± sa ca. Disato ktv±ssa v±nav± honti v± disassa ca sa k±ro ta½sanniyogena. Sassa savidh±na½ parar³pab±dhanattha½. Disv±na, disv± passitv±, katha½ ‘n±daµµh± parato dosan’ti? ѱpak± tv±ssa valopo, eva½ ‘laddh± dhanan’ti ±d²su. 170. Ñi byañjanassa. Kriyatth± parassa byañjan±dippaccayassa ñi v± hoti. Bhuñjitu½ bhottu½, byañjanass±ti ki½? P±cako. 171. R± nassa ºo. Rantato kriyatth± parassa paccayanak±rassa ºo hoti. Araºa½, saraºa½. 172. Na ntam±naty±d²na½. Rantato paresa½ ntam±naty±d²na½ nassa ºo na hoti, karonto, kurum±no, karonti. 173. Gamayamis±sadis±na½ v± cchaªa. Etesa½ v± cchaªa hoti ntam±naty±d²su. Gacchanto gaccham±no gacchati, yacchanno yaccham±no yacchati, icchanto iccham±no icchati acchanto accham±no acchati, dicchanto diccham±no dicchati, v±ti ki½? Gamissati, vavatthitavibh±s±-ya½, ten±ññesu ca kvaci-icchitabba½ icch± icchitu½, acchitabba½ acchatu½, aññesañca yogavibh±g±-pavecchati. 174. Jaramar±nam²yaªa. Etesam²yaªa v± hoti ntam±naty±d²su. J²yanto j²ranto, j²yam±no j²ram±no, j²yati j²rati, m²yanto maranto, m²yam±no maram±no, m²yati marati. 175. Ýh±p±na½ tiµµha piv±. Ýh±p±na½ tiµµhapiv± honti ntam±naty±d²su. Tiµµhanto, tiµµham±no, tiµµhati, pivanto, pivam±no, pivati, v±tvevi? Ýh±ti, p±ti. 176. Gamavadad±na½ ghammavajjadajj±. Gam±d²na½ ghamm±dayo v± honti ntam±naty±d²su. Ghammanto, gacchanto, vajjanto vadanto, dajjanto dadanto. 177. Karassa sossa kubbakurukayir±. Karassa sa-ok±rassa kubb±dayo v± honti ntam±naty±d²su. Kubbanto kayiranto karonto, kubbam±no kurum±no kayiram±no, kar±ºo, kubbati kayirati karoti, kubbate kurute, kayirate, vavatthitavibh±satt± v±dhik±rassa bhiyyo m±naparacchakkesu kuru, kvacideva pubbachakke ‘aggha½ kurutu, no bhava½, soss±ti vuttatt± kattariyevime. 178. Gahassa gheppo. Gahassa v± gheppo hoti ntam±naty±d²su. Gheppanto, gheppam±no, gheppati, v±tveva? Gaºhati. 179. ðo niggah²tassa. Gahassa niggah²tassa ºo hoti. Gaºhitabba½, gaºhitu½, gaºhanto.
Itimoggall±ne by±karaºe vuttiya½
Kh±dikaº¹o pañcamo.