“Sam³ho gaºasaªgh±t±, samud±yo ca sañcayo;
sandoho nivaho ogho, visaro nikaro cayo”ty±di.
Avahanati gacchati pavattati avayava½ etth±ti ogho, sam³ho. Avapubbahanadh±tu gatimhi ºo. Avassa o, hanassa gho. Abhidh±nappad²pik±µ²k±ya½ pana “avayava½ katv± by±piyati gacchat²ti ogho”ti vutta½. S²l±na½ ogho sam³ho s²logho. Alaªk±roti pi¼andhano. Ala½ vibhusa½ ta½ samaªg²puggala½ karoti anen±ti alaªk±ro, s²la½. Ala½sadd³papadakaradh±tu ºo. S²logho eva alaªk±ro s²logh±laªk±ro, tena vibh³ siyat²ti s²loghalaªk±ravibh³sito, buddho. Tena pana aññehi as±dh±raºena lokuttaras²l±laªk±rena vibh³sito. Na c²var±din±laªk±ren±ti attho. S²l±laªk±rena hi sadiso alaªk±ro n±ma natthi. Ta½ s²loghalaªk±ravibh³sita½.
Nam±mibhiññ±varamiddhupetanti ettha nam±mi abhiññ±vara½ iddhi upetanti padacchedo. Tattha nam±m²ti vand±mi. Abhiññ±varamiddhupetanti abhiññ±saªkh±t±ya uttam±ya iddhiy± samann±gatanti attho. Abhivisesena j±n±t²ti abhiññ±, chabbidha½ ñ±ºa½. Tañhi iddhividhadibbasota paracitta vij±nana pubbeniv±s±nussati cut³pap±ta ±savakkhaya ñ±ºavasena chabbidha½ hoti. Tattha iddhividhañ±ºanti ekopi hutv± bahudh± hot²ti-±dinayappavatte iddhividhe j±nana ñ±ºa½. Dibbasotañ±ºanti d³rasantik±dibhedasadd±rammaº±ya dibbasotadh±tuy± j±nanañ±ºa½. Paracittavij±nanañ±ºanti parasatt±na½ cittaparicchedassa vij±nanañ±ºa½. Pubbeniv±s± nussatiñ±ºanti attasant±ne vutthavasena ceva gocara niv±savasena ca pubbe at²tabhavesu khandh±d²na½ anussaraºa satiy± sampayutta½ ñ±ºa½. Cut³pap±tañ±ºanti satt±na½ cutiyañca upap±te ca j±nanañ±ºa½. Ettha ca aµµhakath±su cut³pap±tañ±ºaµµh±ne tassa s±dhakatt± dibbacakkhuñ±ºanti vutta½. ¾savakkhayañ±ºanti saccaparicchedassa j±nana½ arahatta maggañ±ºanti. Varanti uttama½. Iddh²ti ijjhana½ samijjhana½. Ijjhati samijjhat²ti v± iddhi. Idhadh±tuti. Abhiññ±saªkh±t±ya var±ya iddhiy± upeto samupeto samann±gatoti abhiññ±varamiddhupeto, buddho. Ta½ abhiññ±varamiddhupeta½. Ta½ buddha½ aha½ nam±m²ti sambandho.
Aya½ panettha saªkhepayojan±. R±g±diched±malañ±ºa khagga½ r±g±dikilesa½ chindanta½ malavirahita½ arahattamaggañ±ºa saªkh±ta½ asivanta½, sat²samaññ±phalak±bhig±ha½ samm± satin±mika½ phalaka½ da¼hagahaºa½, s²loghalaªk±ravibh³sita½ s²l±na½ sam³hasaªkh±tena alaªk±rena vibh³sita½, abhiññ± varamiddhupeta½ abhiññ±saªkh±t±ya var±ya uttam±ya iddhiy± upeta½ samupeta½ samann±gata½ ta½ buddha½ aha½ nam±m²ti.

Sattamavandanag±th±vaººan± samatt±.

8. Day±laya½ sabbadhi dukkara½ kara½,
bhavaººav±tikkamamaggata½ gata½;
tilokan±tha½ susam±hita½ hita½,
samantacakkhu½ paºam±mi ta½mita½.
8. Eva½ sattamag±th±ya buddha½ vanditv± id±ni mah±karuº± d²hi navahi guºehi thomitv± vandituk±mo day±layanty±dig±tham±ha. Aya½ pana ja ta ja ragaºehi yuttatt± dv±dasakkharehi lakkhit± catup±dantayamak± va½saµµhag±th±ti daµµhabb±. Vuttañhi vuttodaye “vadanti va½saµµhamida½ jat± jar±”ti. Tassattho, yassa½ paµip±da½ jat± jatagaº± ca jar± jaragaº± ca ce bhavanti, ida½ vutta½ va½saµµha½ va½saµµhag±th± n±m±ti munayo isayo vadant²ti.
Tattha day±layanti mah±karuº±ya ca, mett±ya ca ±dh±ra½. Day±saddo hi karuº±ya ca, mett±ya ca vattati. Aday±pannoti ettha hi karuº±ya vattati. Nikkaruºikata½ ±pannoti attho. Day±pannoti ettha mett±ya mettacittata½ ±pannoti attho. Idha pana tadubhayampi vaµµati. Tasm± day± ca day± ca day±ti saddasar³pekaseso k±tabbo. Vacanattho panettha eva½ veditabbo. Dayati hi½sati k±ruºikanti day±, mah±karuº±. Dayadh±tu hi½s±ya½ a. Y± karuº± y±va yath±dhippeta½ parassa hitanipphatti½ na p±puº±ti, t±va k±ruºika½ hi½sat²ti attho. Dayati hi½sati apaneti paradukkhanti v± day±. Atha v± dayati attano sukhampi pah±ya kheda½ gaºh±ti sajjano et±y±ti day±, dayati anuggaºh±ti p±pajanampi et±y±ti v± day±, dayanti gaºhanti bodhisatt± samm±sambodhi½ et±y±ti v± day±, bodhisatt± buddhabh±v±ya abhin²h±rakaraºa k±le hatthagatampi aggaphala½ chaµµetv± mah±karuº±ya sa½s±ras±garato satte samuddharituk±m± anass±sa kara½ mahanta½ sa½s±radukkhañca pacchimabhave saha amata dh±tupaµil±bhena anekaguºasamalaªkata½ sabbaññutañ±ºañca gaºhant²ti attho. Dayati dad±ti satt±na½ abhaya½ et±y±ti day±, mett±. Dayadh±tu d±ne a. Dayati gacchati vibh±ga½ akatv± sattesu sama½ pavattat²ti day±. Yath± udaka½ sabbasattesu s²tena sama½ pharati rajomalañca pav±heti, eva½ mett± p±pakaly±ºajanesu vibh±ga½ akatv± sama½ pavattat²ti attho.
Aparo nayo. Dayanti anurakkhanti satte et±ya, saya½ v± anuddayati anuddayamattameva v± etanti day±, karuº±mett± labbhanti. T±ya ±layati patiµµhati etth±ti day±layo, buddho. Bhagav± hi devadatt±d²su virodhi sattesu ca avirodhisattesu orase r±hule ca sama½ nicca½ hitajjh±sayat±ya mah±karuº±ya mett±ya ca µhito tasm± day±layanti thomet²ti vutta½ hoti. Vuttañheta½ apad±nap±¼iya½
“Vadhake devadatte ca, core aªgulim±lake;
dhanap±le r±hule ca, samacitto mah±mun²”ti.
Sabbadh²ti sabbasmi½ attabh±ve. Buddhabh±v±ya abhin²h±rato paµµh±ya sabbattabh±ves³ti attho. Dukkaranti dukkhena karitabba½ pañcamah±paricc±g±dikamma½ dukkhena karitabbanti dukkara½, pañcamah±paricc±g±dikamma½ labbhati. Ettha ca pañcamah± paricc±goti dhanaparicc±go, aªgaparicc±go, puttaparicc±go, bhariyaparicc±go, j²vitaparicc±go c±ti pañcavidho hoti. Tattha hatthi-assa d±sid±s±di saviññ±ºakassa dhanassa v± mutt±maºirajat±di aviññ±ºakassa dhanassa v± paricc±go dhanaparicc±go n±ma. Hatthap±dacakkhukaººan±s±disar²r±va yavassa paricc±go aªgaparicc±go n±ma. Puttassa ca dh²tuy± ca paricc±go puttaparicc±go n±ma. Bhariy±ya paricc±go bhariyaparicc±go n±ma. J²vitindriyapaµibaddhassa sar²rassa paricc±go j²vitaparicc±go n±ma. Kiñc±pi pana dhanaparicc±g± dayo d±nap±ramiya½yeva antogadh±, tath±pi paricc±ga visesabh±vadassanatthañceva sudukkarabh±vadassanatthañca mah±paricc±gavasena visu½ katanti adhipp±yo. Mah±pad±nasuttaµ²k±ya½ pana “aªgaparicc±go, nayanaparicc±go, attaparicc±go, rajjaparicc±go, puttad±raparicc±goti ime pañca mah±paricc±g±. Tatthapi k±ma½ aªgaparicc±g±dayopi d±nap±ram²yeva. Tath±pi paricc±gavisesabh±vadassanatthañceva sudukkarabh±vadassanatthañca mah±paricc±g±na½ visu½ gahaºa½. Tatoyeva ca aªgaparicc±gatopi visu½ nayanaparicc±gaggahaºa½. Paricc±gabh±vas±maññepi rajjaparicc±ga puttad±raparicc±gaggahaºa½ katan”ti vutta½. Ta½ dukkara½. Ida½ pana karanti etassa kammapada½. Karanti karonta½, karot²ti karo, buddho. Ta½.
Bhavaººav±tikkamamaggatanti ettha bhava-aººava-atikkama½ aggatanti padacchedo. Bhavaººav±tikkamanti k±mar³pa-ar³pabhavasaªkhat± aººav± samuddato atikkanta½. Bhavanti satt± etth±ti bhavo. Aººo vuccati udaka½. Ta½ etasmi½ atth²ti aººav±, samuddo. Bhavasaªkh±to aººavoti bhavaººav±, mah±samuddo. Bah³hi ³miveg±d²hi bhayehi okiººo viya tividhopi bhavo bah³hi j±tijar±maraº±d²hi dukkhabhayehi okiººo hoti, tasm± bhavaººav±ti vuccati. Ta½ atikkamittha uttaritth±ti bhavaººav±tikkamo, buddho. Tassa hi gambh²re mah±-udakakkhandhe mah±samudde udaka½ abbocchinna½ pavattati sandati-iva tibhavasaªkhate sa½s±re paµisandhicutiyo abbocchinna½ nibbattak±na½ diya¹¹hasahassakiles±na½ bodhimaº¹e arahattamaggañ±ºena asesa½ viddha½sitatt± t²su bhavesu punabbhavo natthi. Tasm± buddha½ bhavaººav±tikkamanti abhitthavitu½ arahat²ti vutta½ hoti. Ta½ bhavaººav±tikkama½.
Aggatanti sabbasatt±na½ seµµhabh±va½. Aya½ panettha aggasaddo ±dikoµikoµµh±saseµµhesu dissati. Tath± hesa ajjatagge p±ºupeta½ saraºa½ gatanti-±d²su ±dimhi dissati. Teneva aªgulaggena ta½ aªgulagga½ par±maseyy±ti-±d²su koµiya½. Anuj±n±mi bhikkhave vih±raggena v± pariveºaggena v± bh±jetunti-±d²su koµµh±se. Aggo hamasmi lokass±ti-±d²su seµµhe. Sv±yamidhapi soyeva daµµhabbo. Devamanuss±na½ seµµhabh±va½ ajati gacchat²ti aggo, buddho. Asadisaµµhena guºavisiµµhaµµhena asamasamaµµhena ca aggo seµµho n±m±ti attho. Atha v± dullabhap±tu bh±vato acchariyamanussabh±vato bahujanahitasukh±vahato adutiya-asah±y±dibh±vato ca bhagav± loke aggo seµµho n±m±ti attho. Vuttañhi aªguttarap±¼iya½ “y±vat± bhikkhave satt± apad± v± dvipad± v± catuppad± v± bahuppad± v±, tath±gato tesa½ aggamakkh±yat²”ti. Aggassa bh±vo aggata½. Ta½ pana gatanti-etassa kammapada½. Gatanti patta½, p±puºantanti attho.
Tilokan±thanti k±mar³pa-ar³pasaªkhat±na½ tiººa½ lok±na½ paµisaraºa½. Ettha ca lokasaddassa attho heµµh± vuttoyeva. Tayo lok± tilok±. N±thasaddo pana nipphann±nipphannavasena duvidho hoti. Tattha anipphannan±thasaddo paµisaraºattho hoti saªketavasena. Tath± hi vutta½ aµµhakath±ya½ “saªketavacana½ sacca½, lokasammutik±raºan”ti. Tilok±na½ n±tho paµisaraºoti tilokan±tho, buddho. Sabb±natthaparih±ra pubbaªgam±ya niravasesahitasukhavidh±natappar±yaniratisay±ya payogasampattiy± ca sadevamanuss±ya paj±ya accantupak±rit±ya aparimitanirupamappabh±vaguºavisesasamaªgit±ya ca sabbasattuttamo bhagav± aparim±º±su lokadh±t³su aparim±º±na½ satt±na½ ekapaµisaraºo n±m±ti attho.
Nipphannan±thasaddo pana y±cane, upat±pe, issariye, ±s²se c±ti cat³svatthesu vattati. Tattha y±cane n±thati y±cat²ti n±tho, buddho. N±thadh±tu a. So pana veneyyasatte attano hitakaraºe y±citv±pi niyojet²ti attho. Atha v± bhagav± s±dhu bhikkhave bhikkhu k±lena k±la½ attasampatti½ paccavekkheyy±ti-±din± satt±na½ ta½ ta½ hitapaµipatti½ y±citv±pi karuº±ya samuss±hito te tattha niyojeti. Tasm± n±tho n±m±ti attho. Upat±pe n±thati veneyyagate kilese upat±pet²ti n±tho, buddho. Dhammadesan±ya veneyyasant±ne kilese viddha½s±pet²ti attho. Issariye n±thati issariyati satteti n±tho. Paramena pana cittissariyena samann±gato bhagav± sabbasatte dhammena isati abhibhavat²ti attho. ¾s²se pana n±thati ±s²sat²ti n±tho. Veneyy±na½ hitasukha½ mett±ya navasena patthet²ti attho. Tilok±na½ n±tho tilokan±tho, buddho. Ta½ tilokan±tha½.
Susam±hitanti l±bh±l±bh±dilokadhammehi acala m±natt± sundarasam±dhivanta½. Sa½sama½ ±dhiyati ek±rammaºe sampayuttadhamme µhapeti eten±ti sam±dhi. Sa½pubba dh± dh±tu i. Sundaro pasattho v± sam±dhi susam±dhi. Ta½ assa atth²ti susam±hito, buddho. Assathyatthe to. Pabbatoti-±d²su viya. Dhassa ho. Cat³hi dis±hi ±gatehi v±tehi acalam±no mah±merupabbato viya bhagav± l±bh±l±bh±dilokadhammehi ca micch±v±da v±tehi ca acalam±nena sam±dhin± samann±gatoti attho. Ta½ susam±hita½.