Hitanti manussadevabrahmasaªkh±t±na½ sabbasatt±na½ payojana dh±renta½. K±raº±nur³pa½ hinoti pavattat²ti hita½, payojana½. Hidh±tu gatiya½ ta. Ta½ dh±ret²ti hito, buddho. Kitanta sam±soya½. Hitadharanti vattabbe chand±nurakkhaºatth±ya uttara padalopena hitanti vattabba½. Yath± samajjan² pad²poti. Atha v± dukkha½ hi½sat²ti hita½. Hi½sadh±tu hi½s±ya½ tapaccayo. Yath± ca by±dhiy± osama½ rog²na½ hitanti vuccati, eva½ dukkhahananato hita½ n±ma hoti. Sukha½ vidadh±t²ti v± hita½. Dh±dh±tu dh±raºe ta. Yath± ca rudhirama½s±di dh±tu va¹¹hana½ ras±yatana½ kiss±na½ hitanti vuccati, eva½ sukhavahanato hitanti vuccati. Payojana½ ta½ dh±ret²ti hito, buddho. So pana dhammadesan±ya veneyyajan±na½ dukkh±panayanampi ñ±ºaparip±canampi katv± lokiyalokuttarahitasukha½ dh±ret²ti vutta½ hoti. Ta½ hita½.
Samantacakkhunti ettha cakkhu n±ma buddhacakkhu, dhammacakkhu, ñ±ºa cakkhu, samantacakkhu, dibbacakkh³ti pañcavidha½ hoti. Tattha addasa½ kho aha½ bhikkhave buddhacakkhun± loka½ volokentoti ida½ buddhacakkhu n±ma. Viraja½ v²tamala½ dhammacakkhunti ida½ heµµhimamaggatta yasaªkh±ta½ dhammacakkhu n±ma. Cakkhu½ udap±d²ti ida½ ñ±ºacakkhu n±ma. Samantacakkhu vuccati sabbaññutañ±ºanti ida½ samantacakkhu n±ma. Addasa½ kho aha½ bhikkhave dibbena cakkhun± visuddhen±ti ida½ dibbacakkhu n±ma. Idha pana samantacakkhu adhippeta½. Parisamantato sabbañeyyadhamma½ passanta½ sabbaññutañ±ºavantanti attho. Aya½ panettha vacanattho. Samantato sabbañeyyadhamma½ cakkhati passat²ti samantacakkhu, sabbaññutañ±ºa½. Cakkhadh±tu u. Tena vutta½ mah±niddesap±¼iya½ “samantacakkhu vuccati sabbaññutañ±ºan”ti. Samantacakkhu assa atth²ti samantacakkhu, buddho. Vuttañheta½ paµisambhid±magge
“Na tassa addiµµhamidhatthi kiñci,
atho aviññ±tamaj±nitabba½;
sabba½ abhiññ±si yadatthi neyya½,
tath±gato tena samantacakkh³”ti.
Tassattho. Tassa tath±gatassa addiµµha½ apassanta½ kiñci dhammaj±ta½ idhaloke na atthi. Atho aviññ±ta½ avidita½ ap±kaµa½ v± aj±nitabba½ dhammaj±ta½ na atthi. Neyya½ ñ±tabba½ ya½ dhammaj±ta½ atthi. Sabba½ ta½ dhammaj±ta½ tath±gato abhiññ±si paµivijjhi. Tena tasm± tath±gato samantacakkhu n±m±ti. Ta½ samantacakkhu½.
Paºam±mi ta½mitanti ettha paºam±mi ta½ amitanti padacchedo. Amita½ ta½ buddha½ aha½ paºam±m²ti sambandho. Tattha amitanti aparimeyya½ ñ±ºena aparicchinna½ v±, s²lasam±dhi paññ±diguºavanta½. Amitabba½ ñ±ºena aparicchinditabbanti v± amita½, s²l±diguºa½. Napubba m±dh±tu parim±ºe ta. Ta½ assa atth²ti amito, buddho. Yath± hi mah±samudde na sukara½ udakassa pam±ºa½ gaºetu½ ettak±ni udak±¼hak±n²ti v±, ettak±ni udak±¼hakasat±n²ti v±, ettak±ni udak±¼hakasahass±n²ti v±, ettak±ni udak±¼hakasatasahass±n²ti v±ti. Atha kho asaªkhyeyyo appameyyo mah±-udakakkhandhotveva saªkhya½ gacchati, evameva buddhassa na sukara½ s²l±diguºassa pam±ºa½ gaºetu½ ettaka½ s²laguºa½, ettako sam±dhiguºo, ettak± paññ±guº±ti-±din±ti. Atha kho asaªkhyeyyo appameyyo mah±guºakkhandhotveva saªkhya½ gacchati. Tenavutta½ apad±nap±¼iya½
“Buddhopi buddhassa bhaºeyya vaººa½,
kappampi ce aññamabh±sam±no;
kh²yetha kappo cirad²ghamantare,
vaººo na kh²yetha tath±gat±nan”ti ca.
“Asaªkhyeyy±ni n±m±ni, saguºena mahesino;
guºena n±mamuddheyya½, api n±masahassato”ti ca.
Tena buddha½ amitanti thomet²ti.
Aya½ panettha saªkhepayojan±. Day±laya½ mah±karuº±ya mett±ya ±dh±ra½. Sabbadhi sabbasmi½ attabh±ve, dukkara½ dukkhena karitabba½ pañcamah±paricc±g±dikamma½ kara½ karonta½, bhavaººav±tikkama½ tibhavasaªkh±tasamuddato atikkanta½, aggata½ sabbasatt±na½ seµµhabh±va½, gata½ patta½, tilokan±tha½ k±mar³pa ar³pasaªkh±tassa tilokassa paµisaraºa½, susam±hita½ sundara sam±dhivanta½, hita½ sabbasatt±na½ lokiyalokuttarasaªkh±ta½ atthadh±raºa½, samantacakkhu½ parisamantato sabbañeyyadhamma½ passanta½ sabbaññutañ±ºavanta½, amita½ aparimeyya½ s²l±diguºavanta½, ta½ buddha½ aha½ paºam±mi vand±m²ti.

Aµµhamavandanag±th±vaººan± samatt±.

9. Tahi½ tahi½ p±ramisañcaya½ caya½,
gata½ gata½ sabbhi sukhappada½ pada½;
nar±nar±na½ sukhasambhava½ bhava½,
nam±nam±na½ jinapuªgava½ gava½.
9. Eva½ aµµhamag±th±ya buddha½ vanditv± id±ni p±ramisañcaya½ cayanty±d²hi pañcahi guºehi thomitv± vandituk±mo tahi½ tahi½ p±ramisañcaya½cayanty±dig±tham±ha. Aya½ pana jatajara gaºehi yuttatt± dv±dasakkharehi lakkhit± sabbap±d±dyantayamak± va½saµµhag±th±ti daµµhabb±. Vuttañhi vuttodaye “vadanti va½saµµhamida½ jat± jar±”ti. Tassattho heµµh± vuttoyeva.
Tattha tahi½ tahinti tasmi½ tasmi½ bhave attabh±ve v±, buddhavara½ paºidh±nato paµµh±ya tesu tesu bhavesu attabh±vesu v±ti attho. P±ramisañcayanti d±n±dip± ram²na½ sam³ha½. Ettha ca p±ram² n±ma d±nas²lanekkhammapaññ± v²riya khantisacca-adhiµµh±namett±-upekkh±vasena dasavidh± hoti. Vuttañca buddhava½se
“D±na½ s²lañca nekkhamma½, paññ± v²riyena pañcama½;
khantisaccamadhiµµh±na½, mettupekkh±ti te das±”ti.
Aya½ pana p±ram²saddassa vacanattho. D±nas²l±diguºa visesayogena sattuttamat±ya mah±bodhisatto paramo. Tassa aya½ bh±vo kammanti v± p±ram², d±n±di kriy±va labbhati. Santakabh±vakammataddhite ºapaccayo. Itthiliªgajotaka ²paccayo ca. Atha v± d±n±d²ni p³ret²ti paramo. D±n±diguº±na½ p³rako p±lako ca bodhisatto. P³radh±tu amapaccayo. Pare satte mavati attani bandhati guºavisesayogen±ti v± paramo, bodhisatto. Parasadd³papada mudh±tu bandhane kvi. Para½ atireka½ majjati kilesamalatoti v± paramo. Parasadd³pa pada majjadh±tu sa½suddhiya½ kvi. Parasaddo atirekattho. Para½ seµµha½ nibb±na½ visesena mayati gacchat²ti v± paramo. Parasadd³papada mayadh±tu gatiya½ kvi. Dh±tvantalopo. Para saddo seµµhattho. Para½ loka½ pam±ºabh³tena ñ±ºa visesena idhalokamiva mun±ti paricchindat²ti v± paramo. Parasadd³pa pada munadh±tu paricchindane kvi. Para½ ati viya s²l±diguºagaºa½ attano sant±ne minoti pakkhipat²ti v± paramo. Parasadd³papada midh±tu pakkhipane kvi. Parasaddo atirekav±cako. Para½ attabh³tadhammak±yato añña½ paµipakkha½ v± tadanatthakara½ kilesacoragaºa½ min±ti hi½sat²ti v± paramo, mah±bodhisatto. Parasadd³papada midh±tu hi½s±ya½ kvi. Parasaddo aññav±cako, paµipakkhav±cako v±. Paramassa ayanti-±din± vuttanayena p±ram²ti. Api ca p±re nibb±ne majjati sujjhat²ti p±ram², mah±bodhi satto. Suddhakattus±dhanoya½. P±rasadd³papada majadh±tu sa½suddhiya½ kvi. ¿ ca. P±re nibb±ne satte majjati sodhet²ti v± p±ram², hetukattus±dhanoya½.
P±renibb±ne satte mavati bandhati yojet²ti v± p±ram². P±ra½ nibb±na½ mayati gacchati satte ca m±yeti gameti v± p±ram². P±ra½ nibb±na½ y±th±vato mun±ti paricchindat²ti v± p±ram². P±re nibb±ne satte minoti pakkhipat²ti v± p±ram². Midh±tu pakkhipane ². P±re nibb±ne satt±na½ min±ti hi½sat²ti v± p±ram², mah±bodhisatto. Tassa aya½ bh±vo kammanti d±n±dikriy± p±ram²ti. Imin± vuttanayena p±ram²saddassa vacanattho veditabbo. Kiñc±pi pana p±ram²saddassa nibbacana½ saªkhepena vutta½. Sot³na½ pana niruttinayakosallattha½ vitth±rena vuttanti daµµhabba½.
S± pana dasap±ram², dasa-upap±ram², dasaparamatthap±ram² c±ti tividh± hoti. Tattha saviññ±º±viññ±ºaka½ dhana½ paricc±ga½ katv± p³rit± bodhisambh±r± dasap±ramiyo n±ma. Hattha p±da kaººa n±s±di-aªgapaccaªgaparicc±ga½ katv± p³rit± bodhisambh±r± dasa-upap±ramiyo n±ma. J²vitindriyaparicc±ga½ katv± p³rit± bodhisambh±r± dasa paramatthap±ramiyo n±m±ti. D±n±dip±ram²na½ pana attho cariyapiµaka-aµµhakath±d²su gahetabbo. Avayava½ saªgahavasena cayati gacchati pavattat²ti sañcayo, sa½pubba cidh±tu gatiya½ ºa. Sañcinoti avayavanti v± sañcayo, sam³ho. P±ram²na½ sañcayo sam³hoti p±ramisañcayo, ta½ p±ramisañcaya½. Ta½ pana cayanti etassa kamma½. Cayanti upacita½, parisambh³tanti attho. Cayati upacin±t²ti cayo, ciyittha upaciyitth±ti v± cayo, buddho. Cidh±tu upacaye ºa. Ta½ caya½. Sabbhigatanti sambandho.
Tattha sabbh²ti santehi sappurisehi. R±g±dikilese samenti upasament²ti sant±, sappuris±. Samudh±tu upasameta, antapaccayo v±. Santeh²ti vattabbe sm±hismi½na½ mh± bhimhiv±ti suttena hivibhattiy± bhik±ra½ santasaddassa so bhe bo canteti suttena bhak±re pare santasaddassa sak±ra½ katv± ante ca bak±r±gama½ katv± sabbh²ti vutta½. Tehi sabbhi. Ta½ pana gatanti etassa avuttakatt±. Gatanti upagamitabba½. Tañhi devamanussehi gamiyati upagamiyati upasaªkamiyat²ti gatoti vuccati. Ta½ buddha½ atthak±mehi sappurisehi devamanussehi s²l±di-anantaguºikatt± saraºanti abhim±n± payirup±sitabboti vutta½ hoti. Ta½ gata½. Sukhappada½ pada½ gatanti sambandho. Tattha sukhappadanti accantasukhassa patiµµh±nabh³ta½. Sukhana½ sukha½, tassa pajjati tiµµhati etth±ti sukhappada½, nibb±na½. Padanti nibb±na½. Tañhi buddh±d²hi ariyehi pajjiyati gamiyat²ti padanti vuccati. Gatanti agaminti gato, buddho. Dukkh±di-asammissassa ekantasukhassa patiµµh±nabh³ta½ nibb±na½ ±rammaºakaraºavasena ap±puºinti vutta½ hoti. Ta½ gata½.
Nar±nar±nanti nara-anar±nanti padacchedo. Manussadev±nanti attho. Pabbajj±diseµµhabh±va½ narati net²ti naro, nar²yati sakena kammena niyat²ti v± naro, manusso, satto v±. Naradh±tu nayane a. Na naro anaro, devo. Naro ca anaro ca nar±naro, tesa½ nar±nar±na½. Ta½ pana sukhasambhavanti pade sambandho.
Sukhasambhavanti lokiyalokuttarasukhassa k±raºa½. Tividhasukhassa labhanak±raºabh³ta½ puñña½ v±. Sukhayat²ti sukha½. Tividhasukha½. Yassa uppajjati, ta½ sukhita½ karot²ti attho. Atha v± suµµhu dukkha½ khanat²ti sukha½. Supubbakhanudh±tu avadh±raºe a. Sambhavati sukhasaªkh±ta½ phala½ anena puññen±ti sambhava½, puññakaraºa½. Sa½pubbabh³dh±tu satt±ya½ºa. Sukhassa sambhava½ sukhasambhava½, ta½ pana bhavantipade kamma½. Bhavanti nibbattenta½. Ta½ sukhasambhava½ bh±veti nibbattet²ti bhavo, buddho. Ta½ bhava½. So hi mah±karuº±pubbaªgam±ya dhammadesan±ya devamanuss±na½ lokiyalokuttarasukhassa labhanak±raºabh³ta½ d±nas²labh±van±saªkh±ta½ puñña½ k±reti, tasm± bhagavato nar±nar±na½ sukhasambhava½ bhavanti thomet²ti daµµhabba½.