Pañcamavandanag±th±vaººan± samatt±.
6. Upetapuñño varabodhim³le,
sasenam±ra½ sugato jinitv±;
abojjhi bodhi½ aruºodayamhi,
nam±mi ta½ m±rajina½ abhaªga½.
6. Eva½ pañcamag±th±ya muninda½ vanditv± id±ni m±rajinaguºena thomitv± vandituk±mo upetapuñño ty±dig±tham±ha. Aya½ pana ja ta ja gaºa dvigaruyuttatt± ek±dasakkharehi lakkhit± upendavajir±g±th±ti daµµhabb±. Vuttañhi vuttodaye “up±dik± s±va jat± jag± go”ti. Tassattho, yassa½ paµip±da½ jat± jagaºa tagaº± ca jag± jagaºagar³ ca go garu ca ce siy±, s±va s±g±th±-eva up±dik± upasadd±dik± indavajir±g±th± n±m±ti. Upetapuñño yo sugato varabodhim³le sasena m±ra½ jinitv± aruºodayamhi bodhi½ abojjhi m±rajina½ abhaªga½, ta½ sugata½ aha½ nam±m²ti sambandho. Tattha upetapuññoti sampannad±nas²l±dip±ram²puññav±. D±nas²l±di p±ram²puññena samann±gato v±. D±nas²l±dip±ram²puññena upeto samupeto upagato samupagato sampanno samann±gatoti attho. Aya½ panettha vacanattho, upanno sampanno hutv± eti gacchati pavattat²ti upeta½, puñña½. Upapubba-idh±tu gatiya½ ta. Pun±ti attano k±rakanti puñña½, p±ram²puñña½ labbhati. Pudh±tu p²ºane sodhane v± ºyo. Tassa ño. Tattha attano k±rakanti punappuna½ pavattiy± sacittasantatiñca sa½janitapaº²tar³pavisaµena sanissaya r³pasantatiñca pun±ti p²ºeti sodheti v±ti attho. Aya½ paµisambhid±maggagaºµhipade vutto. P³reti ajjh±sayanti v± puñña½. P³radh±tu ºya. Yo puggalo puñña½ karoti tassa ajjh±saya½ p³ret²ti attho. Atha v± pujjañca bhava½ nibbattet²ti puñña½. Nibbattitaddhit±ya½. P³ja pada½ ºyapaccayo. Yo puñña½ karoti, tassa p³jitabba½ bhava½ pavattet²ti attho. Tena vutta½ sammohavinodan² aµµhakath±ya½ “pun±ti attano k±raka½ p³reti cassa ajjh±saya½ pujjañca bhava½ nibbattet²ti puñño”ti. M³laµ²k±yañca “pun±t²ti sodheti apuññaphalato dukkhasa½kilesato ca hitajjh±sayena puñña½ karot²ti ta½ nipph±danena k±rakassajjh±saya½ p³ret²ti puñño. P³rako pujjanibbattako ca niruttilakkhaºena puññoti veditabbo”ti vutta½ Visuddhimaggamah±µ²k±yañca- “pun±ti attano sant±na½ apuññaphalato dukkhasa½kilesato ca visodhet²ti puñña½. Hitasukhajjh±sayena puñña½ karot²ti ta½nipph±danena k±rakassa ajjh±saya½ p³reti, pujjabhava½ nibbattet²ti v± puñña½. Iti p³rako pujjanibbattako ca niruttinayena puññanti veditabbo”ti vutta½. Upeta½ sampanna½ puñña½ p±ram²puñña½ yassa soti upetapuñño, sugato labbhati. Varabodhim³leti uttamassa bodhirukkhassa sam²pe. Tattha varoti varitabbo patthitabbo icchitabboti v± varo. Bodhim³leti ettha bodh²ti vuccati rukkhopi, maggopi, sabbaññutañ±ºampi, nibb±nampi. Tattha hi bodhirukkham³le paµham±bhi sambuddhoti ca, antar± ca bodhi½ antar± ca gayanti ca ±gataµµh±ne rukkho. Bodh²ti vuccati cat³su maggesu ñ±ºanti ±gataµµh±ne maggo. Pappoti bodhi½ varabh³ri medhasoti ±gataµµh±ne sabbaññutañ±ºa½. Patv±na bodhi½ amata½ asaªkhatanti ±gataµµh±ne nibb±na½ bodh²ti vuccati. Idha pana bodhirukkhoti adhippeto. Aya½ pana tesa½ vacanattho. Bujjhati abujjhi bujjhissati catt±ri ariyasacc±ni sabba½ ñeyyadhammampi etth±ti bodhi, bodhirukkho. Budhadh±tu ºi. Bujjhati catt±ri sacc±n²ti bodhi, maggo. Bujjhati sabbañeyyadhammanti bodhi, sabbaññutañ±ºa½. Ariyena bujjhitabbanti bodhi, nibb±na½ labbhati. Varo uttamo bodhirukkhoti varabodhi, tassa m³la½ sam²pa½ varabodhim³la½, tasmi½. Sasenam±ranti saha sen±ya pavatta½ m±rar±ja½. Tattha siyati bandhiyat²ti sen±. Sidh±tu bandhaneyu. T±ya saha pavattat²ti saseno, m±rar±j±. Anatthe niyojento guºam±raºena satte m±ret²ti m±ro. Maradh±tu ºa. Satt±na½ kusala½ m±reti vin±set²ti v± m±ro. Saseno ca so m±ro c±ti sasenam±ro, m±rar±j±. Ta½ Jinitv±ti pade kamma½. Upetapuñño yo sugatoti sambandho. Sugatasaddassa attho heµµh± vuttoyeva. Jinitv±ti vis±khapuººamiya½ buddhadine anatthaªgateyeva s³riye p±ram²puññatejena vijayitv±ti attho. Abojjh²ti paµivijjhi adhigami v±. Bodhinti anuttara½ samm± sambodhi½, arahattamaggasabbaññutañ±ºanti attho. Sabbaññuta ñ±ºapadaµµh±nañhi maggañ±ºa½, maggañ±ºapadaµµh±nañca sabbaññutañ±ºa½ bodh²ti vuccati. Ta½ bodhi½. Aruºodayamh²ti aruºa-udayamh²ti padacchedo. Aruºuggamanavel±yanti attho. Tattha ±samantato ±loka½ karonto unati gacchat²ti aruºo. ¾pubba-unadh±tu gatimhi ºa. ¾k±rassa rasso. Rak±r±gamo. Nassa ºo. S³riyassa udayato pubbe uggatara½si aruºo n±m±ti attho. Vuttañhi dasakanip±ta aªguttarap±¼iya½ “s³riyassa bhikkhave udayato eta½ pubbaªgama½ eta½ pubbanimitta½ yadida½ aruºugga½, evameva kho bhikkhave kusal±na½ dhamm±na½ eta½ pubbaªgama½ eta½ pubbanimitta½ yadida½ samm±diµµh²”ti. Ya½ sandh±ya vutta½ abhidh±nappad²pik±ya½ “s³rassodayato pubbu, µµhitara½si siy±ruºo”ti. Abhidh±nappad²pik±µ²k±ya½ pana “aruºavaººat±ya arati gacchat²ti aruºo”ti vutta½. Udeti uggacchat²ti udayo, s³riyo. Udidh±tu a. Udayassa s³riyassa aruºo uggatara½s²ti aruºodayo. Tassa½ aruºuggamanavel±ya½. Bodhi½ abojjh²ti sambandho. Bhagav± hi vis±khapuººamiya½ anatthaªgateyeva s³riye m±rabala½ vidhametv± c²var³pari patam±nehi bodhirukkhaªkarehi rattapav±¼apallavehi viya p³jayam±no rattiy± paµhamay±me pubbeniv±sa½ anussaritv± majjhimay±me dibbacakkhu½ visodhetv± pacchimay±me paµiccasamupp±da½ anulomapaµiloma½ manasikaritv± ±n±p±nacatutthajjh±na½ nibbattetv± tadeva p±daka½ katv± mah±vajirañ±ºasaªkh±ta½ vipassana½ va¹¹hetv± maggapaµip±µiy± adhigatena catutthamaggañ±ºena sabbakilese khepetv± yad± aruºo uggamissati, tad± sabbaññutañ±º±disabba buddhaguºe paµivijjhi adhigam²ti vutta½ hoti. M±rajinanti pañcam±r±na½ vijit±vi½. Devaputta kiles±bhi saªkh±rakhandhamaccusaªkh±te pañcam±re jin±ti ajini jinissat²ti m±rajino, sugato. Devaputtakiles±bhisaªkharasaªkhata½ m±rattaya½ jin±ti ajini, khandhamaccusaªkhata½ m±radvaya½ avassa½ jinissat²ti attho. Yadi eva½ kasm± vijit±vinti vuttanti. Aviraddha½ ekantena jiyam±natt±ti. Abhaªganti sasenam±rassa bhañjitu½ viddha½situ½ asamattha½. Yassa kassaci bhañjitu½ viddha½situ½ asamattha½ v±. Tatr±ya½ vacanattho. M±rena yena kenaci bhañjitu½ na sakkot²ti abhaªgo, tena v± na bhañjiyati na viddha½siyat²ti abhaªgo, sugato. Napubba bhanjadh±tu ta. Tassa dh±tvantena gak±r±deso. Atha v± bhanjati viddha½sat²ti bhaªgo, m±ro. Yo koci v±. Natthi bhaªgo m±ro yo koci v± yass±ti abhaªgo, sugato. Ta½ abhaªga½. Tanti sugata½. M±rajina½ abhaªga½ ta½ sugata½ aha½ nam±m²ti sambandho. Imissa½ pana g±th±ya½ ekanip±taj±takaµµhakath±ya½, apad±naµµhakath±yañca ±gatanayena buddhassa m±ravijay±di½ sotujan±na½ bahussutattha½ saªkhepena veditabba½. Bodhi satto hi mah±sampatti½ anubhavitv± hatthagata½ cakkavattirajja½ khe¼apiº¹a½ viya anapekkho chaµµetv± ek³nati½savasse ±sa¼hipuººam±ya uttarasa¼hanakkhattena yutte mah±bhinikkhama½ nikkhamitv± anomanad²t²re ghaµ²k±rabrahmun± dinna½ arahatta dhajabh³ta½ aµµhaparikkh±ra½ paµiggahetv± niv±setv± samaºapabbajja½ katv± chabbass±ni dukkarak±rika½ caritv± nigrodharukkham³le senanigame senakuµumbikassa dh²tar±ya suj±t±ya saha satasahassagghiy± suvaººap±tiy± dinna½ sabba½ appodaka½ madhup±y±sa½ ekaµµhit±lapakkappam±ºa½ ek³napaññ±s±lopa½ paribhuñjitv± s±yanhasamaye devat±hi alaªkatena maggena bodhirukkh±bhimukho gacchante antaramagge sotthiyena n±ma tiºah±rakena dinna½ aµµhamuµµhikatiºa½ gahetv± bodhimaº¹a½ ±ruyha ida½ µh±na½ sabbabuddh±na½ avijahita½ acalaµµh±na½ kilesabhañjanaµµh±nanti ñatv± t±ni tiº±ni agge gahetv± c±lesi. T±vadeva cuddasahattho pallaªko ahosi. T±nipi tiº±ni tath±r³pena saºµh±nena santhari½su saºµhahi½su v±. Yath±r³pa½ sukusalopi vicittak±ro v± potthat±ro v± ±likhitumpi samattho natthi. Bodhi satto bodhikhandha½ piµµhito katv± puratth±bhimukho da¼ham±naso hutv±–
“K±ma½ taco ca nh±ru ca, aµµhi ca avasussatu;
upasussatu nisesa½, sar²re ma½salohitan”ti.
Na tveva samm±sambodhi½ apatv± ima½ pallaªka½ bhindiss±m²ti asanisatasannip±tenapi abhejjar³pa½ ta½ pallaªka½ abhañjitv± nis²di. Tasmi½ samaye m±ro devaputto siddhatthakum±ro “mayha½ vasa½ atikkamituk±mo, na d±ni assa atikkamitu½ dass±m²”ti m±rabalassa santika½ gantv± etamattha½ ±rocetv± m±raghosana½ n±ma ghos±petv± m±rabala½ ±d±ya nikkhami. S± m±rasen± m±rassa purato dv±dasa yojan± honti. Dakkhiºato ca v±mato ca dv±dasa yojan±. Pacchato cakkav±¼apariyanta½ katv± µhit±, uddha½ navayojanubbedh±. Yass± unn±dantiy± unn±dasaddo yojanasahassato paµµh±ya pathav²-undriyasaddo viya suyyati. Atha m±ro devaputto diya¹¹hayojanasatika½ girimekhala½ n±ma hatthi½ abhir³hitv± b±husahassa½ m±petv± n±n±vudh±ni aggahesi. Avases±yapi m±raparis±ya dve jan± ekasadisa½ ±vudha½ na gaºhi½su. N±nappak±ravaºº± n±nappak±ra mukh± hutv± mah±satta½ ajjhottharam±n± ±gama½su. Dasasahassacakkav±¼adevat± pana mah±sattassa thuti yo vadam±n± aµµha½su. Sakko devar±j± vijayuttarasaªkha½ dhamam±no aµµh±si. So kira saªkho v²sahatthasatiko hoti. Saki½ v±ta½ g±h±petv± dhamanto catt±ro m±se sadda½ karitv± nissaddo hoti. Mah±k±¼an±ga r±j± atirekapadasatena vaººa½ vadanto aµµh±si. Mah±brahm± setacchatta½ dh±rayam±no aµµh±si. M±ra bale pana bodhimaº¹ala½ upasaªkamante tesa½ ekopi µh±tu½ n±sakkhi. Sammukha sammukhaµµh±neneva pal±yi½su. K±¼o n±ma n±gar±j± pathavi½ nimujjitv± pañcayojanasatika½ mantirakan±gabhavana½ gantv± ubhohi hatthehi mukha½ pidahitv± nipanno. Sakko vijayuttarasaªkha½ piµµhiya½ katv± cakkav±¼amukha vaµµiya½ aµµh±si. Mah±brahm± setacchatta½ koµiya½ gahetv± brahmalokameva agam±si. Ekadevat±pi µh±tu½ samattho n±ma n±hosi. Mah±puriso ekakova nis²di. M±ropi attano parisa½ ±ha “t±ta suddhodanaputtena siddhatthena sadiso añño puriso n±ma natthi, maya½ sammukh± yuddha½ d±tu½ na sakkhiss±ma, pacch± bh±gena dass±m±”ti. Mah±purisopi t²ºi pass±ni oloketv± sabbadevat±na½ pal±yitatt± suññ±ni addasa. Puna uttarapassena m±rabala½ ajjhottharam±na½ disv± “aya½ ettako jano ma½ ekaka½ sandh±ya mahanta½ v±y±ma½ karoti, imasmi½ µh±ne mayha½ m±t± v± pit± v± bh±t± v± añño koci ñ±tako v± natthi, im± pana dasa p±ramiyova mayha½ d²gharatta½ puttaparijanasadis±, tasm± may± p±ramiyova phalaka½ katv± p±ramisattheneva paharitv± aya½ balak±yo may± viddha½setu½ vaµµat²”ti dasa p±ramiyo ±vajjam±no nis²di.