Sukhumamalachav²ti sukhuma amala chav²ti padacchedo. Saºhamalavisuddhataco saºhamalavirahitataco v±ti attho. Ettha ca sukhumasaddo saºhav±cako anipphannap±µipadiko. Atha v± sukhayati saºhabh±ven±ti sukhuma½, saºha½. Sukhadh±tu takkariya½ umapaccayo. Ta½samaªg²puggala½ kiliµµha½ malati dh±ret²ti mala½, raj±dimala½. Maladh±tu dh±raºe a, natthi malametiss±ti amal±, chav². Ma½sa½ ch±det²ti chav². Chada dh±tu sa½varaºe ravapaccayo ²paccayo ca. Sukhum± saºh± amal± malavirahit± chav² yass±ti sukhumamalachav², sugato. Bhagavato hi suvaººasiniddhasaºhasar²ratt± kañcanasannibha tacatt± ca r³pak±ye padumapal±se udakabindhu viya rajojalla½ v± mala½ v± na limpati. Vuttañhi majjhimapaºº±se brahm±yusutte– “Sukhumacchav² kho pana bhava½ gotamo sukhumatt± chaviy± rajojalla½ k±ye na upalimpat²”ti. Tasm± sukhuma malachav²ti thometi. Thomyarasaggasagg²ti thomyarasa gasa agg²ti padacchedo. Thomitabba rasaharaºasattasahassanh±r³ uddhaggik±ti attho. Thomiyat²ti thomyo, nh±ru. Thomadh±tu s²l±gh±ya½ ºyo. Madhur±dibheda½ rasa½ gasenti anto pavesent²ti rasaggas±, nh±ru. Rasasadd³papadagasadh±tu adane a. Atha v± rasa½ gasati harati eteh²ti rasaggas± nh±ru. Gasadh±tu haraºe a. Dh±tusaddo hi anekattho. Rasaggas±na½ agg±ti rasaggasagg±, te ettha sant²ti rasaggasagg², nh±ru. Assathyatthe ²paccayo. Thomyo rasaggasagg² yassa soti thomyarasaggasagg², sugato. Tath±gatassa hi sattarasaharaºisahass±ni uddhagg±ni hutv± g²v±yameva paµimukk±ni. Tilaphalamattopi ±h±ro jivhagge µhapito sabba½ k±ya½ anupharati. Teneva mah±padh±na½ padahantassa ekataº¹ul±d²hipi ka¼±yay³sapasatenapi k±yassa y±pana½ hoti. Aññesa½ pana tath± abh±v± na sakalak±ya½ oj± pharati. Tena te bahv±b±dh± honti. Ida½ lakkhaºa½ app±b±dhat±saªkh±tassa nissandaphalassavasena p±kaµa½ hoti, tasm± thomyarasaggasagg²ti thometi.
Tev²satimavandanag±th±vaººan± samatt±.
24. Dutiyag±th±ya½ jinoti pañcam±rajitav± buddho. Tassa pana padassa samacatt±l²saggadantoty±d²hi padehi tulyaliªgattabh±vena sambandho. Catt±l²saggadantoti catt±l²sa-aggadantoti padacchedo. Samacatt±l²sa uttamadantoti attho. Ettha ca aggasaddo uttamav±cako anipphannap±µipadiko. Atha v± uttamabh±va½ ajati gacchat²ti aggo, danto. Da½sati vida½sati bhojjamanen±ti danto. Da½sadh±tu da½sane ta. Tassa nto dh±tvantalopo. Samacatt±l²sa½ aggo uttamo danto yass±ti catt±l²saggadanto, jino. Uparimahanuke patiµµhit± dant± v²sati heµµhime v²sat²ti samacatt±l²sadant± hont²ti attho. Aññesañhi paripuººadant±nampi dvatti½sadant± honti. Tath± gatassa pana catt±l²sa½. Tasm± catt±l²saggadantoti thometi. Samakalapanajoti kakacena chinditv± µhapito viya samadantoti attho. Lapati vadati eten±ti lapana½, mukha½. Lapadh±tu vadane yu. Tasmi½ lapane mukhe j±toti lapanajo, danto. Tappurisasam±soya½, samako lapanajo danto yass±ti samakalapanajo, jino. P±¼iya½ pana “samadanto”ti p±µho atthi. Ayamevattho. Aññesañhi keci dant± ucc±, keci n²c±ti visam± honti. Tath±gatassa pana ayapaµµachinnasaªkhapaµala½ viya sam± honti. Tasm± samakalapanajoti thometi. Antara½sappap²noti antara-a½sap²noti padavibh±go. G±th±bandhavasena chand±nurakkhaºattha½ pak±r±gama½ katv± eva½ vutta½. Dvinna½ a½s±na½ khandh±na½ antara½ vemajjhe paripuººapiµµhitaloti attho. Ettha ca a½sasaddo khandhatthe vattati. Vuttañheta½ abhidh±nappad²pik±ya½ “a½so nitthi bhujasiro, khandho tassandhi jattu tan”ti. Anati j²vati eten±ti a½so, khandho. Anadh±tu p±ºe sopaccayo. Nassa niggahit±deso. Sar²rassa avayavabh±vena anati gacchati pavattat²ti v± a½so, dvinna½ a½s±na½ khandh±na½ antara½ vemajjhanti antara½so, piºati p³rat²ti p²no, piµµhitala½. Piºadh±tu pinane p³raºe v± ºa. ðassa no. Dvinna½ a½s±na½ khandh±na½ antara½ vemajjhe p²na½ paripuººa½ piµµhitala½ yass±ti antara½sappap²no, jino. Uttarapadalopabahubb²hisam±soya½. Aññesañhi ta½ µh±na½ ninna½ hoti, dve piµµhikoµµ± p±µi-ekka½ paññ±yanti. Tath±gatassa pana kaµito paµµh±ya ma½sapaµala½ y±va khandh± uggamma samussitasuvaººaphalaka½ viya piµµhi½ ch±detv± patiµµhita½. Tasm± antara½sappap²noti thometi. P±¼iya½ pana “citantara½so”ti p±µho. Tadaµµhakath±yañca “citantara½ soti antara½sa½ vuccati dvinna½ koµµ±namantara½. Ta½ paripuººa mass±ti antara½so”ti vutta½. Cakkenaªkitap±doti cakkena aªkitap±doti padacchedo. Aµµhasatap±dacakkalakkhaºena lakkhitap±dataloti attho. Cakkena aµµhasatap±dacakkena aªkito lakkhito p±do yena soti cakkenaªkitap±do, jino. Tatiy±bahubb²hi sam±soya½. Aññesañhi p±datale aµµhasatap±dacakka lakkhaºa½ natthi. Tath±gatassa p±datale-eva vicitra½ aµµhasata p±dacakkalakkhaºa½ atthi. Tasm± cakkenaªkitap±doti thometi. Vuttañhi brahm±yusutte “heµµh± kho pana tassa bhoto gotamassa p±datalesu cakk±ni j±t±ni sahass±r±ni sanemik±ni san±bhik±ni sabb±k±raparip³r±n²”ti. Aµµhasatap±dacakkalakkhaºasar³pa½ pana yo p±dapaªkajamuduttalar± jikeh²ti g±th±vaººan±ya½ vuttamev±ti. Avira¼adasanoti avivaradanto. Avivaradantena sampannoti attho. Vivarati phullat²ti vira¼o. Varadh±tu phullane¼o. Assi. Na vira¼o avira¼o, natthi vira¼o etass±ti avira¼o, danto. Da½sati vida½sati kh±dan²ya½ v± bhojan²ya½ v± eten±ti dasano, danto. Da½sadh±tu da½sane yu. Niggahitalopo. Avira¼o dasano danto yass±ti avira¼adasano, jino. Aññesañhi kumbhil±na½ viya dant± vira¼± honti. Macchama½s±d²ni kh±dant±na½ dantantara½ p³rati. Tath±gatassa pana kanakalat±ya samuss±pitavajira panti viya avira¼± tulik±ya dassitaparicched± viya dant± honti, tasm± avira¼adasanoti thometi. M±rajussaªkhap±doti m±raji ussaªkhap±doti padacchedo. Ettha ca m±raj²ti pañcam±rajitav± buddho kattubh³to. So hi pañcam±re jitav±ti m±raj²ti vuccati. Ussaªkhap±doti p±dassa upari µhitena saªkhasadisatt± saªkhan±mikena gopphakena samann±gatoti attho. Sa½suµµhu½ pathavi½ khanat²ti saªkhe. Sa½pubbakhanudh±tu avad±raºe kvi. Apad±naµµhakath±ya½ pana “sa½suµµhu½ kh±danto khaºanto gacchat²ti saªkhe. Samuddajalapariyante caram±no gacchati carat²ti attho”ti vutta½. Saªkhe viy±ti saªkhe, gopphako. P±dassa uddha½ upari µhita½ saªkhasadisa½ gopphaka mass±ti ussaªkhap±do, jino. Vuttañhi brahm±yusuttaµµhakath±ya½ “uddha½ patiµµhitagopphakatt± ussaªkh± p±d± ass±ti ussaªkhap±do”ti. Aññesañhi piµµhip±de gopphak± honti. Tena tesa½ p±d± ±ºibaddh± viya baddh± honti. Na yath±sukha½ parivattanti. Gacchant±na½ p±datal±ni na dissanti. Tath±gatassa pana abhir³hitv± upari gopphak± patiµµhahanti. Tenassa n±bhito paµµh±ya uparimak±yo n±v±ya µhapita suvaººapaµim± viya niccalo hoti. Adhok±yova iñjati. Sukhena p±d± parivattanti. Puratopi pacchato ubhayapassesupi µhatv± passant±na½ p±datal±ni paññ±yanti. Na hatth²na½ viya pacchatoyev±ti. Tasm± ussaªkhap±doti thometi. Tiµµhanto nonamantobhayakaramudun± jaººuk±n±ma santoti ettha tiµµhanto no namanto ubhaya karamudun± jaººuk±ni ±masantoti padavibh±go. Tiµµhantoti µhitakova. Nonamantoti anamam±no hutv±. Ubhaya karamudun±ti sukhumena hatthadvayena. Jaººuk±n²ti jaªgh±ni. J±yati gaman±gamana½ anen±ti jaººu, janadh±tu janane ºu. So-eva jaººuk±, jaªghor³na½ sandhi labbhati. T±ni. ¾masantoti parimajjitu½ sakkonto. Ettha ca tiµµhanto nonamantoti imin± tath±gatassa akhujja-av±manabh±vo d²pito Avasesajan± hi khujj± v± honti v±man± v±. Khujj±na½ uparimak±yo aparipuººo hoti v±man±na½ heµµhimak±yo. Te aparipuººak±yatt± na sakkonti nonamanto jaººuk±ni parimajjitu½. Tath±gato pana paripuººa-ubhayak±yatt± sakkoti, tasm± tiµµhanto…pe… jaººuk± n±masantoti thometi. Vaµµakkhandhoti suvaºº±liªgo viya samavaµµitagaliko. Vuttañhi brahm±yusutte “samavaµµakkhandho”ti. Parimaº¹al± k±rena vaµµati pavattat²ti vaµµo, parimaº¹alo. Vaµµadh±tu vaµµane a. Bhojana½ kh±dati etena galen±ti khandho, galo. Kh±dadh±tu kh±dane bhakkhane v± kvipaccayo. Kh±d±magam±na½ khandhandhagandh±ti suttena padasiddhi veditabb±. Abhidh±naµ²k±ya½ pana “ka½ matthaka½ dadh±t²ti kandho. So-eva kak±rassa khak±rakaraºavasen±”ti vutta½. Vaµµo samaparimaº¹alo khandho galo yass±ti vaµµakkhandho, jino. Yath± hi eke koñc± viya bak± viya var±h± viya ca d²ghagal± vaªkagal± puthugal± ca honti. Kathanak±le sir±jala½ paññ±yati. Mando saro nikkhamati, na eva½ tassa. Tath±gatassa pana suvaµµitasuvaºº±liªgasadiso khandho galo hoti. Kathanak±le sir±jala½ na paññ±yati. Meghassa viya gajjato saro mah± hoti. Tasm± vaµµakkhandhoti thometi. Puna jinoti buddho kattubh³to. Tassa pana padassa gotaruºapakhumakoty±d²hi padehi tulyaliªgattabh±vena sambandho. Gotaruºapakhumakoti ta½muhuttaj±taratta vacchassa cakkhubhaº¹o viya vippasannacakkhubhaº¹o, vippasannacakkhubhaº¹ena samann±gato v±. Ettha ca pakhumakoti sakala½ cakkhubhaº¹a½ adhippeta½. Cakkhubhaº¹anti cakkhupariv±ra½. Cakkhubhaº¹anti akkhidalanti keci. Akkhidalapattanti vadanti aññe. Akkhidale hi pana saddhi½ akkhibimbanti veditabba½. Aya½ panettha vacanattho. Patati cakkhu½ pariv±reti eten±ti pakhuma½, pamh±dipariv±ra½. Patadh±tu pariv±re umo. Tak±rassa kho. Atha v± akkhino pakkhadvaye j±tanti pakhuma½, pamha½. J±tataddhite umo. Pakkhumanti vattabbe kak±ralopavasena pakhumanti vuccati. Pakhuma½yeva pakhumako. Gotaruºassa ta½muhuttaj±tarattavacchassa pakhuma½ viya pakhuma½ yassa soti gotaruºapakhumako, jino. Gotaruºassa ta½muhuttaj±tarattavacchassa pakhumasadisa½ vippasannacakkhubhaº¹a½ atth²ti attho. Aññesañhi akkhibhaº¹o aparipuººo hoti. Hatthim³sikak±k±d²na½ akkhisadisehi viniggatehi gambh²rehipi akkh²hi samann±gat±. Tath±gatassa pana dhovitv± majjitv± µhapitamaºigu¼ik± viya mudusiniddhan²la sukhumapakhum±cit±ni akkh²ni honti. Tasm± gotaruºapakhumakoti thometi. S²hapubba¹¹hak±yoti s²hassa pubba¹¹hak±yo viya paripuººak±yo. V±t±tap±diparissaya½ sahati khamat²ti s²ho, sahadh±tu khamane a. ¿k±r±gamo. Atha v± s³karamahi½s±dayo satte hi½sat²ti s²ho. Hi½sadh±tu hanane ºa. Hi½soti vattabbe akkharavipariy±yena s²hoti vuccati. Atha v± sabbiriy±pathesu da¼hav²riyatt± suµµhu ²hati v±yamat²ti s²ho, kesaras²ho. Supubba ²hadh±tu cet±ya½ a. Tena vutta½ saddan²tiya½ “sahahi½sa ²h±vas±, s²hasaddagati½ vade”ti. S²hassa pubba¹¹he j±to k±yo viya paripuººak±yo yass±ti s²hapubba¹¹hak±yo, jino. Yath± hi s²hassa pubba¹¹hak±yova paripuººo hoti, na eva½ tassa. Tath±gatassa pana k±yo sabbaparipuººoti attho. S²hassa pana purimak±yova paripuººo hoti, pacchima k±yo aparipuººo. Tath±gatassa pana s²hassa pubba¹¹hak±yo-iva sabbo k±yo paripuººo. Sopi s²hasseva na tattha tattha vinatunnat±divasena dussaºµhita visaºµhito. D²ghayuttaµµh±ne pana d²gho. Rassakisath³la anuvaµµitayuttaµµh±nesu tath±vidhova hoti. Vuttañheta½ “man±piye ca kho bhikkhave kammavip±ke paccupaµµhite yehi aªgehi d²ghehi sobhati, t±ni aªg±ni th³l±ni saºµhahanti. Yehi aªgehi kisehi sobhati, t±ni aªg±ni kis±ni saºµhahanti. Yehi aªgehi vaµµehi sobhati, t±ni aªg±ni vaµµ±ni saºµhahant²”ti. Iti n±n±cittena puññacittena cittito dasahi p±ram²hi sajjito tath±gatassa attabh±vo tassa loke sabbasippino v± iddhimanto v± patir³pakampi k±tu½ na sakkonti. Tasm± s²hapubba¹¹hak±yoti thometi.