Paµik³l±d²su appaµik³lasaññ² vih±r±dik± pana ariy± iddhi n±ma. Pakkhidev±d²na½ veh±sagaman±dik± kamma vip±kaj± iddhi n±ma. Yath±ha “katam± vip±kaj± iddhi. Sabbesa½ pakkh²na½ sabbesa½ dev±na½ ekacc±na½ manuss±na½ ekacc± nañca vinip±tik±na½ aya½ kammavip±kaj± iddh²”ti-±di. Cakkavatti-±d²na½ veh±sagaman±dik± pana puññavato iddhi n±ma. Yath±ha “katam± puññavato iddhi. R±j± cakkavatti veh±sa½ gacchati saddhi½ caturaªginiy± sen±ya antamaso assabandhagobandhapurise up±d±ya. Jotikassa gahapatissa puññavato iddhi. Jaµilassa gahapatissa puññavato iddhi. Ghosakassa gahapatissa puññavato iddhi. Meº¹akassa gahapatissa puññavato iddhi. Pañcanna½ mah±puññ±na½ puññavato iddh²”ti. Vijj±dhar±d²na½ veh±sagaman±dik± pana vijj±may± iddhi n±ma. Ettha ca ±disaddena ±k±se antalikkhe hatthimpi dasseti. Assampi…pe… vividhampi sen±by³ha½ dasseti ty±di½ saªgaºh±ti. Tena tena samm±payogena tassa tassa kammassa ijjhana½ tattha tattha samm± payogapaccay± ijjhanaµµhena iddhi n±ma. Aya½ panettha saªkhepo. Vitth±ro pana paµisambhid±magge iddhikath±ya ca visuddhimaggaµµhakath±ya ca gahetabbo. T±su pana iddh²su bhagavato µhapetv± vijj±mayiddhi½ avases± atth²ti veditabb±. Atha v± bhagavato t²hi vijj±hi ca aµµhahi vijj±hi ca samann±gatatt± sabb± buddha-iddhiyo sant²ti vijj±mayiddhipi labbhat²ti daµµhabb±. Ta½ muninda½ aha½ vande vand±m²ti sambandho. Aya½ panettha saªkhepatthayojan±. Parahitakaro attan± paresa½ sabbasatt±na½ attha½ payojana½ karonto, yo munindo yo y±diso buddho, kaº¹amba½m³le kaº¹an±mikena pasenadikosalarañño uyy±nap±lena ropitassa setambarukkhassa sam²pe sannisinno vasam±no acchera½ vimh±pan²ya½ nayanasubhaga½ devamanuss±na½ pas±da cakkhussa sobhanapatta½ ±kulaººaggij±la½ parikiººa-udaka dh±ra-aggisikhavanta½ parisamantato kula½ parikiººa½ aññamañña missaka½ yamaka½ yamaka½ udakaj±la-aggij±lavanta½ v±, dujj±laddha½sa½ duµµhu½ micch±diµµhiv±dasaªkh±ta½ j±la½ viddha½sita½, munibhijahita½ sabbasamm±sambuddhehi avijahita½, p±µihera½ paccan²ka paµih±raka½ p±µih±riya½ udakaggiyamaka½yamaka½ p±µih±riya½ v± s²gha½ khippa½ ak±si akari, seµµha½ pasatthatara½, paramaratija½ devamanuss±na½ uttamarati½ janaka½ uttam±na½ s±dh³na½ cittaramana½ jan±peta½ v±, iddhidhammehi acinteyya-appameyyehi buddha-iddhi guºehi upeta½ samann±gata½, ta½ muninda½ aha½ siras± vande vand±m²ti.
Ek³nav²satimavandanag±th±vaººan± samatt±.
20. Munindakko yveko dayudayaruºo ñ±ºavitthiººabimbo, vineyyapp±ºogha½ kamalakathita½ dhammara½s²varehi. Subodhes² suddhe tibhavakuhare by±pitakkittinañca, tilokekaccakkhu½ dukhamasahana½ ta½ mahesi½ nam±mi.
20. Eva½ ek³nav²satim±ya g±th±ya muninda½ vanditv± id±ni vineyyapp±ºogha½ dhammadesan±ya catusaccadhamma½ bodhaneyy±d²hi navahi guºehi thomitv± munindakka½ vandituk±mo munindakkoty±dig±tham±ha. Aya½ pana ya ma na sa ra ragaºehi ca ekagarun± ca chayat²hi ca sattayat²hi ca racitatt± ek³nav²satakkhar± meghavipphujjit±g±th±ti daµµhabb±. Vuttañhi vuttodaye “rasutvassehi ym± na sa ra ra gar³ meghavipphujjit± s±”ti. Aya½ panettha yojan±. Yassa½ paµip±da½ rasutvassehi cha cha satta yat²hi ym± yagaºamagaº± ca na sa rara gar³ nagaºa sagaºa ragaºa ragaºa ekagaru ca ce yutt±, s± g±th± meghavipphujjit± megha vipphujjit± g±th± n±m±ti. Ettha ca ras±na½ kas±va titta madhuralavaºa ambila kaµukavasena chabbidhatt± rasasaddo chasaªkhy±v±cakoti daµµhabbo. Ut³na½ hemanta sis²ra vasanta gimhavass±nasaradavasena chabbidhatt± utusaddo chasaªkhy±v±cakoti. Assasaddo sattasaªkhy±v±cakoti daµµhabbo. Assasaddassa hi sattasaªkhy±v±cakabh±vo chandaµ²k±su vuttoti. Tattha pana dayudayaruºo ñ±ºavitthiººabimbo eko yo munindakko suddhe tibhavakuhare kamalakathita½ vineyyapp±ºogha½ dhammara½s²varehi subodhesi by±pitakkitti nañca tilokekaccakkhu½ dukhamasahana½ mahesi½ ta½ munindakka½ nam±m²ti yojan±. Imiss± g±th±ya ca atthakkameneva sukhaj±nanattha½ vaººayiss±ma, na saddakkamena. Dayudayaruºotipadassa day±-udaya-aruºoti padavibh±go k±tabbo. Mah±karuº±saªkh±ta-udayapabbatuggatas³riy±ruºo. Atha v± udayapabbatato uggatas³riy±ruºo viya mah±karuº± v±ti attho. Ettha ca day±saddo karuº±mett±su vattati. Aday±ti vuccati nikkaruºatanti ettha hi karuº±ya½. Day±pannoti ettha mett±ya½ vattati. Mett±cittata½ ±pannoti attho. Idha pana karuº± adhippet±. Aya½ pana vacanattho. Dayati hi½sati k±ruºika½ y±va yath±dhippeta½ parassa hitanibbatti½ na p±puº±ti t±v±ti day±, mah±karuº±. Dayadh±tu hi½s±ya½ a. Dayati anuggaºh±ti p±pajanampi et±y±ti v± day±. Dayadh±tu anuggahaºe. Dayati attano sukhampi pah±ya kheda½ gaºh±t²ti v± day±. Dayadh±tu gahaºe. Atha v± dayanti gaºhanti et±ya bodhisatt± sa½s±radukkhañca sabbaññutañ±ºañc±ti day±, mah±karuº±. Mah±bodhisatt± hi buddhabh±v±ya abhin²h±rakaraºak±le hatthagatampi arahatta phala½ chaµµetv± sa½s±ras±garato satte samuddharituk±m± anass±sakara½ atibhay±naka½ sa½s±radukkha½ pacchimabhave ca saha amatadh±tupaµil±bhena anekaguºasamalaªkata½ sabbaññutañ±ºañca gaºhant²ti attho. Karuº±m³lak± hi sabbe buddhaguº±. Tena vutta½ aªguttaraµ²k±ya½ “sabbesañca buddhaguº±na½ karuº± ±di, tannid±nabh±vato”ti. Api ca dayanti anurakkhanti satte et±ya, saya½ v± anuddayati anudayamattameva v± etanti day±. Dayadh±tu anurakkhaºe apaccayo. Udeti va¹¹het²ti udayo, pabbato. Udidh±tu pasavane ºa. ¾samantato ±loka½ karonto uºati gacchat²ti aruºo, s³riyara½s² viseso. ¾pubba-uºadh±tu gatiya½ ºa. Day±saªkh±tato udayapabbatato uggatas³riyassa aruºo yass±ti dayudayaruºo. Atha v± udayapabbatato uggatas³riy±ruºo viya day± mah±karuº± yass±ti dayudayaruºo, munindakko. Yath± hi uggatas³riyassa aruºo ±lokassa ±di hoti, eva½ bodhisatto d²paªkarabuddhassa p±dam³le karopay±ta½ nibb±nasukhamosajja mah±karuº±ya sa½s±rasamuddato satte samuddharituk±mo buddhabh±v±ya sudukkar± d±n±dayo dasa p±ramiyo ca pañca mah±paricc±ge ca kappasatasahass±dhik±ni catt±ri asaªkhyeyy±ni ak±s²ti karuº± buddhabh±v±ya ±di. Tasm± buddhasseva dayudayaruºoti abhitthavitu½ arahat²ti vutta½ hoti. ѱºavitthiººabimboti sabbaññutañ±ºasaªkh±to vitth±ra parimaº¹alo. Vitth±racakkav±¼amaº¹ala½ viya vipul±rammaºa sabbaññutañ±ºav±. Saªkhat±saªkhatabheda½ sabbeñeyyadhamma½ j±n±t²ti ñ±ºa½, sabbaññutañ±ºa½. ѱdh±tu avabodhaneyu. Visesena tanoti vitth±ret²ti vitthiººa½, ñ±ºa½. Vipubbatanudh±tu vitth±re tapaccayo. Tassa iºº±deso. Dh±tvantassa lopo, asar³padvitta½. Atha v± vittharati pattharat²ti vitthiººa½. Tharadh±tumevettha viseso. Vamati parimaº¹al±k±rena gacchati pavattat²ti bimba½, ñ±ºamaº¹ala½. Vamadh±tu gatiya½ bo. Assi. Vassa bo. ðv±dimoggall±ne pana “vama uggiraºe ba. Vamissa vassa bitta½. Vamati uggirat²ti bimba½, sar²ran”ti vutta½. Ta½ pana bimbasaddassa sar²rav±cake yuttameva. Na parimaº¹alav±cake. Idha pana bimbasaddassa parimaº¹alav±cakatt±. ¾cariy± pana idha bimbasaddassa attha½ cakkamaº¹alanti vadanti. Ta½ pana vic±retabba½. Kasm±, abhidh±nappad²pik±ya½ “bimba½ tu paµibimbe ca, maº¹ale bimbik±phale”ti ca. Taµµ²k±yañca “maº¹ale paµimaº¹ale”ti ca vuttatt±. ѱºa½ sabbaññutañ±ºasaªkh±ta½ vitthiººa½ vitth±ra½ bimba½ parimaº¹ala½ ass±ti ñ±ºavitthiººabimbo. Atha v± vitthiººa½ vitth±ra½ bimba½ cakkav±¼aparimaº¹ala½ viya vipul±rammaºa½ ñ±ºa½ sabbaññutañ±ºa½ ass±ti ñ±ºavitthiººabimbo, munindakko. Yath± hi cakkav±¼assa anantatt± cakkav±¼amaº¹ala½ vipula½ mahanta½ hoti, eva meva buddhassa sabbaññutañ±ºa½ anant±rammaºatt± vipula½ mahanta½. Tasm± tassa ñ±ºavitthiººabimboti thomet²ti. Yvekoti yo ekoti padacchedo. Yekotipi katthaci p±µho. Tassa pana yo ekoti padacchedo k±tabbo. Ta½ pana p±µhadvaya½ yuttameva. Yvekoti hi p±µhe ±desasandhi hoti. Yekoti p±µhe pana lopasandh²ti ayametesa½ viseso. Yo munindakkoti sambandho. Ekoti asah±yo, adutiyako eka buddhabh³toti attho. Ettha ca ekasaddo aññaseµµh±sah±ya saªkhy±d²su dissati. Tath±hesa sassato att± ca loko ca, idameva sacca½ moghamaññanti ittheke abhivadant²ti-±d²su aññatthe dissati. Cetaso ekodibh±vanti-±d²su seµµhe. Eko v³pakaµµhoti-±d²su asah±ye. Ekova kho bhikkhave khaºo ca samayo ca brahmacariy±y±ti-±d²su saªkhy±ya½. Idha pana asah±ye adhippeto. Aya½ panassa vacanattho. Asah±yo hutv± eti gacchati pavattat²ti eko, adutiyako hutv± anuttara½ samm±sambodhi½ eti j±n±ti paµivijjhat²ti v± eko, munindakko. Edh±tu idh±tu v± ñ±ºagat²su ºvu. Atha v± eko bhagav± pabbajjasaªkh±tena eko. Adutiyaµµhena eko, taºh±ya pah±naµµhena eko ekantav²tar±goti eko, ekantav²tadosoti eko, ekantav²tamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ek±ya magga½ gatoti eko, anuttara½ samm±sambodhi½ abhisambuddhoti ekoti-±din± ±gatena mah±niddesanayenapettha attho veditabbo. Api ca anantacakkav±¼esuyeva ekova buddho eti uppajjati vikasati v±ti eko. Vuttañhi ekanip±ta aªguttara p±¼iya½ “aµµh±nameta½ bhikkhave anavak±so, ya½ ekiss± lokadh±tuy± dve arahanto samm±sambuddh± apubba½ acarima½ uppajjeyyu½, neta½ µh±na½ vijjati. Ýh±nañca kho eta½ bhikkhave vijjati, ya½ ekiss± lokadh±tuy± ekova araha½ samm±sambuddho uppajjeyya, µh±nameta½ vijjat²”ti. Tadaµµhakath±yañca “ekiss± lokadh±tuy±ti dasasahassilokadh±tuy±. T²ºi hi khett±ni j±tikkhetta½ ±ºakkhetta½ visayakkhettanti. Tattha j±tikkhetta½ n±ma dasasahassilokadh±tu. S± hi tath±gatassa m±tukucchi½ okkamanak±le nikkhamanak±le sambodhik±le dhammacakkappavattane ±yu saªkh±ravossajjane parinibb±ne ca kampati, koµisatasahassa cakkav±¼a½ pana ±ºakkhetta½ n±ma. ¾µ±n±µiyaparitta moraparittadhajaggaparitta ratanaparitt±d²nañhi ettha ±º± pavattati. Visayakkhettassa pana parim±ºa½ natthi. Buddh±nañhi y±vataka½ ñ±ºa½, t±vataka½ ñeyya½. Y±vataka½ ñeyya½, t±vataka½ ñ±ºa½. ѱºapariyantika½ ñeyya½, ñeyyapariyantika½ ñ±ºanti vacanato avisayo n±ma natthi. Imesu pana t²su khettesu µhapetv± ima½ cakkav±¼a½ aññasmi½ cakkav±¼e buddh± uppajjant²ti sutta½ natthi. Na uppajjant²ti pana atthi. T²ºi hi piµak±ni vinayapiµaka½, suttantapiµaka½, abhidhammapiµaka½. Tisso sa½g²tiyo mah±kassapattherassa sa½g²ti, yasattherassa sa½g²ti, moggaliputtattherassa sa½g²ti, im± tisso sa½g²tiyo ±ru¼he tepiµake buddhavacane ima½ cakkav±¼a½ muñcitv± aññattha buddh± uppajjant²ti sutta½ natthi. Na uppajjant²ti pana atth²”ti.