Pubbeniv±sań±ŗa½ n±ma na hoti at²t±su j±t²su nivutthadhamm±rammaŗatt±bh±v±. Tanti pacchimanisajjato pabhuti y±va paµisandhi pavatta½ ń±ŗa½ pubbeniv±s±nussatiń±ŗassa parikammabh±vena pavattasam±dhin± sampayuttań±ŗa½ parikammasam±dhiń±ŗa½. Ta½ r³p±vacara½ sandh±ya na yujjat²ti ta½ tesa½ vacana½ at²ta½sań±ŗa½ ce, r³p±vacara½ adhippeta½ na yujjati parikammasam±dhiń±ŗassa k±m±vacarabh±vato. Na hi anantaracuticittassa orato pavattikkhandhe ±rabbha r³p±vacara½ citta½ uppajjat²ti p±¼iya½, aµµhakath±ya½ v± ±gata½ atthi. Yesa½ javan±na½ purim±n²ti yojan±. Yad± pana appan±citta½ hoti, tad±ss±ti sambandho. Ida½ pubbeniv±s±nussatiń±ŗa½ n±m±ti k±ma½ anantarassa bhavassa cutikkhaŗe pavattitan±mar³pa½ ±rammaŗa½ katv± pavattań±ŗa½ dassita½, ta½ pana nidassanamatta½ daµµhabba½ ń±ŗas±mańńassa jotitabh±vato. Yatheva hi tato n±mar³pato pabhuti sabbe at²t± khandh±, khandhapaµibaddh± ca sabbo pubbeniv±so, eva½ tassa paµivijjhanavasena pavattań±ŗa½ pubbeniv±s±nussatiń±ŗa½. Ten±ha “tena ń±ŗena sampayutt±ya satiy± anekavihita½ pubbeniv±sa½ anussarat²”ti.
404. Ekampi j±tinti ekampi bhava½. So hi ekakammanibbatto ±d±nanikkhepaparicchinno antogadhadhammappabhedo khandhappabandho idha j±t²ti adhippeto. Ten±ha “ekampi…pe… khandhasant±nan”ti. Parih±yam±noti kh²yam±no vinassam±no. Kappoti asaŖkhyeyyakappo. So pana atthato k±lo, tad± pavattam±nasaŖkh±ravasenassa parih±ni veditabb±. Va¹¹ham±no vivaµµakappoti etth±pi eseva nayo. Yo pana “k±la½ khepet²”ti, “k±lo ghasati bh³t±ni, sabb±neva sahattan±”ti (j±. 1.2.190) ca ±d²su k±lass±pi khayo vuccati, so idha n±dhippeto aniµµhappasaŖgato. Sa½vaµµana½ vinassana½ sa½vaµµo, sa½vaµµato uddha½ tath± µh±y² sa½vaµµaµµh±y². Ta½m³lakatt±ti ta½pubbakatt±. Vivaµµana½ nibbattana½, va¹¹hana½ v± vivaµµo.
Tejosa½vaµµo ±posa½vaµµo v±yosa½vaµµoti eva½ sa½vaµµas²m±nukkamena sa½vaµµesu vattabbesu tath± avatv± “±posa½vaµµo tejosa½vaµµo v±yosa½vaµµo”ti vacana½ sa½vaµµakamah±bh³tadesan±nupubbiy±ti keci. Sa½vaµµ±nupubbiy±ti apare. ¾pena sa½vaµµo ±posa½vaµµo. Sa½vaµµas²m±ti sa½vaµµamariy±d±.
Sa½vaµµat²ti vinassati. Sad±ti sabbak±la½, t²supi sa½vaµµak±les³ti attho.
“Eka½ buddhakhettan”ti idha ya½ sandh±ya vutta½, ta½ niyametv± dassetu½ “buddhakhetta½ n±ma tividhan”ti-±di vutta½. Yattake µh±ne tath±gatassa paµisandhiń±ŗ±nubh±vo puńńaphalasamuttejito saraseneva pathav² vijambhati, ta½ sabbampi buddhaŖkurassa nibbattanakhetta½ n±m±ti ±ha “j±tikhetta½ dasasahassacakkav±¼apariyantan”ti. ¾nubh±vo vattat²ti idha iddhim± cetovasippatto ±ŗ±khettapariy±panne yattha katthaci cakkav±¼e µhatv± attano atth±ya paritta½ katv± tattheva ańńa½ cakkav±¼a½ gatopi kataparitto eva hoti. Atha v± tattha ekacakkav±¼e µhatv± sabbasatt±na½ atth±ya paritte kate ±ŗ±khette sabbasatt±na½ abhisambhuŗ±tveva paritt±nubh±vo tattha devat±hi paritt±ŗ±ya sampaµicchitabbato. Ya½ visayakhetta½ sandh±ya ekasmi½yeva khaŗe sarena abhivińń±pana½, attano r³padassanańca paµij±nantena bhagavat± “y±vat± v± pana ±kaŖkheyy±”ti (a. ni. 3.81) vutta½. Yatth±ti yasmi½ anant±parim±ŗe visayakhette. Ya½ ya½ tath±gato ±kaŖkhati, ta½ ta½ j±n±ti ±kaŖkh±mattapaµibaddhavuttit±ya buddhań±ŗassa. Saŗµhahantanti vivaµµam±na½ j±yam±na½.
405. Gokh±yitakamattes³ti gohi kh±ditabbappam±ŗesu. Yanti yasmi½ samaye. Pupphaphal³paj²viniyo ca devat± brahmaloke nibbattant²ti sambandho.
Etesanti “vass³paj²vino”ti-±din± vuttasatt±na½. Tatth±ti brahmaloke. So ca kho paritt±bh±dibrahmaloko veditabbo. “Paµiladdhajjh±navasen±”ti vatv± jh±nappaµil±bhassa sambhava½ dassetu½ “tad± h²”ti-±di vutta½. Loka½ by³henti sampiŗ¹ent²ti lokaby³h±. Te kira disv± manuss± tattha tattha µhit±pi nisinn±pi sa½vegaj±t±, sambhamappatt± ca hutv± tesa½ ±sanne µh±ne sannipatanti. Sikh±bandhassa muttat±ya muttasir±. Ito cito ca vidh³yam±nakesat±ya vikiŗŗakes±. Lokavin±sabhayena sokavantacittat±ya ativiya vir³pavesadh±rino. M±ris±ti dev±na½ piyasamud±c±ro. Katha½ panete kappavuµµh±na½ j±nant²ti? Dhammat±ya sańcodit±ti ±cariy±. T±disanimittadassanen±ti eke. Brahmadevat±hi uyyojit±ti apare.
Mett±d²n²ti mett±manasik±r±d²ni k±m±vacarapuńń±ni. Devaloketi k±madevaloke. Dev±na½ kira sukhasamphassav±taggahaŗaparicayena v±yokasiŗe jh±n±ni sukheneva ijjhanti. Tena vutta½ “v±yokasiŗe parikamma½ katv± jh±na½ paµilabhant²”ti. Tadańńe pan±ti ±p±yike sandh±y±ha. Tatth±ti devaloke.
Dutiyo s³riyoti dutiya½ s³riyamaŗ¹ala½. Sattas³riyanti sattas³riyap±tubh±vasutta½. Pakatis³riyeti kappavuµµh±nak±lato pubbe uppannas³riyavim±ne. Kappavuµµh±nak±le pana yath± ańńe k±m±vacaradev±, eva½ s³riyadevaputtopi jh±na½ nibbattetv± brahmaloka½ upapajjati, s³riyamaŗ¹ala½ pana pabhassaratarańceva tejavantatarańca hutv± pavattati. Ta½ antaradh±yitv± ańńameva uppajjat²ti apare. GaŖg± yamun± sarabh³ aciravat² mah²ti im± pańca mah±nadiyo.
Pabhav±ti uppattiµµh±nabh³t±. Ha½sap±tanoti mand±kinim±ha.
Na saŗµh±t²ti na tiµµhati.
Pariy±dinnasinehanti parikkh²ŗasineha½. Y±ya ±podh±tuy± tattha tattha pathav²dh±tu ±bandhatt± sampiŗ¹at± hutv± tiµµhati, s± chas³riyap±tubh±vena parikkhaya½ gacchati. Yath± cidanti yath± ca ida½ cakkav±¼a½. Eva½ koµisatasahassacakkav±¼±nip²ti vipattimah±meghuppattito paµµh±ya idha vutta½ sabba½ kappavuµµh±na½, ta½ tattha atidisati.
Palujjitv±ti chijjitv±. SaŖkh±ragatanti bh³tup±d±yappabheda½ saŖkh±raj±ta½. SabbasaŖkh±raparikkhay±ti jh±petabbasaŖkh±raparikkhay±. Sayampi saŖkh±ragata½ sam±na½ indhan±bh±vato ch±rikampi asesetv± ni¹¹ahitv± v³pasamat²ti ±ha “sappi…pe… nibb±yat²”ti.
406. D²ghassa addhunoti sa½vaµµaµµh±y²-asaŖkhyeyyakappasaŖkh±tassa d²ghassa k±lassa accayena T±lakkhandh±d²ti ±di-saddena s±kas±l±dirukkhe saŖgaŗh±ti. Ghana½ karot²ti visaritu½ adatv± piŗ¹ita½ karoti. Ten±ha “parivaµuman”ti, vaµµabh±vena paricchinna½. Tanti udaka½. Ass±ti v±tassa. Vivara½ det²ti yath± ghana½ karoti sampiŗ¹eti, eva½ tattha antara½ deti. Parikkhayam±nanti pubbe y±va brahmalok± ekoghabh³tena v±tena parisosiyam±nat±ya parikkhaya½ gacchanta½. Brahmaloko p±tubhavat²ti yojan±. Brahmalokoti ca paµhamajjh±nabh³mim±ha. Upari catuk±m±vacaradevalokaµµh±neti y±madevalok±d²na½ catunna½ patiµµh±naµµh±ne. C±tumah±r±jikat±vati½sabhavan±na½ pana patiµµh±naµµh±n±ni pathav²sambandhat±ya na t±va p±tubhavanti.
Rundhant²ti yath± heµµh± na bhassati, eva½ nirodhenti.
“Paµhamatar±bhinibbatt±”ti ida½ ±yukkhayassa sambhavadassana½, tena dvinna½, catunna½, aµµhanna½ v± kapp±na½ ±dimhi nibbatt±ti dasseti. Tatoti ±bhassarabrahmalokato. Paritt±bha-appam±ŗ±bh±pi hi ±bhassaraggahaŗeneva saŖgaha½ gacchanti. “Te honti saya½pabh± antalikkhacar±”ti ida½ upac±rajjh±napuńńassa mah±nubh±vat±ya vutta½. ¾luppak±rakanti ±lopa½ katv± katv±ti vadanti, ±luppana½ vilopa½ katv±ti attho.
Haµµhatuµµh±ti ativiya haµµh± uppil±vitacitt±. N±ma½ karont²ti tath± voharanti.
Sinerucakkav±¼ahimavantapabbat±ti ettha d²pasamudd±p²ti vattabba½. Tath± hi vakkhati “ninnaninnaµµh±ne samudd±, samasamaµµh±ne d²p±”ti. Th³path³p±ti unnatunnat±.
Atimańńant²ti atikkamitv± mańńanti, h²¼ent²ti attho. Teneva nayen±ti “ekacce vaŗŗavanto hont²”ti-±din± (d². ni. 3.123) vuttena nayeneva. Pad±lat±ti eva½n±mik± lat±j±ti. Tass± kira p±r±savaj±ti ga¼oc²ti vadanti. Akaµµhe eva bh³mippadese paccanako akaµµhap±ko. Akaŗoti kuŗ¹akarahito.
SumanasaŖkh±taj±tipupphasadiso sumanaj±tipupphasadiso. Yo yo raso etass±ti ya½ya½raso, odano, ta½ ya½ya½rasa½, y±disarasavantanti attho. Rasapathav², bh³mipappaµako, pad±lat± ca paribhutt± sudh±h±ro viya khudda½ vinodetv± rasaharaŗ²hi rasameva br³hent± tiµµhanti, na vatthuno sukhumabh±vena nissand±, sukhumabh±veneva gahaŗindhanameva ca honti. Odano pana paribhutto rasa½ va¹¹hentopi vatthuno o¼±rikabh±vena nissanda½ vissajjento pass±va½, kasaµańca upp±det²ti ±ha “tato pabhuti muttakar²sa½ sańj±yat²”ti. Purimattabh±vesu pavatta-upac±rajjh±n±nubh±vena y±va sattasant±ne k±mar±gavikkhambhanavego na samito, na t±va balavak±mar±g³panissay±ni itthipurisindriy±ni p±turahesu½. Yad± panassa vicchinnat±ya balavak±mar±go laddh±vasaro ahosi, tad± tadupanissay±ni t±ni satt±na½ attabh±vesu sańj±yi½su. Tena vutta½ “purisassa…pe… p±tubhavat²”ti. Tenev±ha “tatra sudan”ti-±di.
Alasaj±tikass±ti sajjukameva taŗ¹ula½ aggahetv± paradivasassatth±ya gahaŗena alasapakatikassa.
Anutthunant²ti anusocanti. Sammanneyy±m±ti samanuj±neyy±ma. Noti amhesu. Samm±ti sammadeva yath±raha½. Kh²yitabbanti kh²yan±raha½ nindan²ya½. Garahitabbanti h²¼etabba½.
Ayameva bhagav± paµibalo paggahaniggaha½ k±tunti yojan±. Rańjet²ti saŖgahavatth³hi sammadeva rameti p²ŗeti.
Vivaµµaµµh±y²-asaŖkhyeyya½ catusaµµhi-antarakappasaŖgaha½. V²sati-antarakappasaŖgahanti keci. Ses±saŖkhyeyy±ni k±lato tena samappam±ŗ±neva.
407. Mah±dh±r±h²ti t±las±lakkhandhappam±ŗ±hi mahat²hi kh±rudakadh±r±hi. Samantatoti sabbaso. Pathavitoti pathaviy± heµµhimantato pabhuti. Tena hi kh±rudakena phuµµhaphuµµh± pathav²pabbat±dayo udake pakkhittaloŗasakkhar± viya vil²yanteva, tasm± pathav²sandh±rudakena saddhi½ ek³dakameva ta½ hot²ti keci. Apare “pathav²sandh±raka½ udakakkhandhańca udakasandh±raka½ v±yukkhandhańca anavasesato vin±setv± sabbattha sayameva ekoghabh³ta½ tiµµhat²”ti vadanti, ta½ yutta½. Tayopi brahmaloketi paritt±bha-appam±ŗ±bha-±bhassarabrahmaloke, tayida½ “aya½ pana viseso”ti ±raddhatt± vutta½, ańńath± “chapi brahmaloke”ti vattabba½ siy±. Subhakiŗheti ukkaµµhaniddesena tatiyajjh±nabh³miy± upalakkhaŗa½. Paritt±subha-appam±ŗ±subhepi hi ±hacca udaka½ tiµµhati. Heµµh± “±bhassare ±hacca tiµµhat²”ti etth±pi eseva nayo. Tanti ta½ kappavin±saka-udaka½. Udak±nugatanti udakena anugata½ phuµµha½. Abhibhavitv±ti vil²y±petv±.
Idameka½ asaŖkhyeyyanti ida½ sa½vaµµasaŖkh±ta½ kappassa eka½ asaŖkhyeyya½.
408. Th³laraje apagate eva pathav²nissita½ saŗharaja½ apagacchat²ti vutta½ “tato saŗharajan”ti. Samuµµh±pet²ti sambandho. “Visamaµµh±ne µhitamah±rukkhe”ti ida½ paµhama½ samuµµh±petabbata½ sandh±ya vutta½.
Cakkav±¼apabbatampi sinerupabbatamp²ti mah±pathaviy± viparivattaneneva viparivattita½ cakkav±¼apabbatampi sinerupabbatampi v±to ukkhipitv± ±k±se khipati. Te cakkav±¼apabbat±dayo. Abhihantv±ti ghaµµetv±. Ańńamańńanti ekiss± lokadh±tuy± cakkav±¼ahimavantasineru½ ańńiss± lokadh±tuy± cakkav±¼±d²h²ti eva½ ańńamańńa½ sam±gamavasena ghaµµetv±. SabbasaŖkh±ragatanti pathav²sandh±raka-udaka½, ta½sandh±rakav±tanti sabba½ saŖkh±ragata½ vin±setv± sayampi vinassati avaµµh±nassa k±raŗ±bh±vato.
409. Yadipi saŖkh±r±na½ ahetuko sarasanirodho vin±sak±bh±vato, sant±nanirodho pana hetuvirahito natthi yath± ta½ sattak±yes³ti. Bh±janalokass±pi sahetukena vin±sena bhavitabbanti hetu½ pucchati “ki½ k±raŗ± eva½ loko vinassat²”ti. Itaro yath± tattha nibbattanakasatt±na½ puńńabalena paµhama½ loko vivaµµati, eva½ tesa½ p±pabalena sa½vaµµat²ti dassento “akusalam³lak±raŗ±”ti ±ha. Yath± hi r±gadosamoh±na½ adhikabh±vena yath±kkama½ rogantarakappo, satthantarakappo, dubbhikkhantarakappoti ime tividh± antarakapp± vivaµµaµµh±yimhi asaŖkhyeyyakappe j±yanti, evamete yath±vutt± tayo sa½vaµµ± r±g±d²na½ adhikabh±veneva hont²ti dassento “akusalam³lesu h²”ti-±dim±ha. Ussannatareti ativiya ussanne. Dose ussannatare adhikataradosena viya tikkhatarena kh±rudakena vin±so yuttoti vutta½ “dose ussannatare udakena vinassat²”ti. P±kaµasattusadisassa dosassa aggisadisat±, ap±kaµasattusadisassa r±gassa kh±rudakasadisat± ca yutt±ti adhipp±yena “dose ussannatare aggin±, r±ge ussannatare udaken±”ti keciv±dassa adhipp±yo veditabbo. R±go satt±na½ bahula½ pavattat²ti r±gavasena bahuso lokavin±so.
410. Eva½ pasaŖgena sa½vaµµ±dike pak±setv± id±ni yath±dhikata½ nesa½ anussaraŗ±k±ra½ dassetu½ “pubbeniv±sa½ anussarantop²”ti-±di ±raddha½.
“Amumhi sa½vaµµakappe”ti ida½ sa½vaµµakappassa ±dito p±¼iya½ (d². ni. 1.244) gahitatt± vutta½. Tatth±pi hi imassa katipaya½ k±la½ bhav±d²su sa½saraŗa½ upalabbhat²ti. Sa½vaµµakappe v± vaµµam±nesu bhav±d²su imassa upapatti ahosi, ta½dassanameta½ daµµhabba½. Atha v± amumhi sa½vaµµakappeti ettha -saddo luttaniddiµµho daµµhabbo, tena ca aniyamatthena itar±saŖkhyeyy±nampi saŖgaho siddho hoti. Bhave v±ti-±d²su k±m±dibhave v± aŗ¹aj±diyoniy± v± dev±di gatiy± v± n±nattak±yan±nattasańń²-±divińń±ŗaµµhitiy± v± satt±v±se v± khattiy±di sattanik±ye v±. ¾sinti ahosi½. Vaŗŗasampatti½ v±ti -saddena vaŗŗavipatti½ v±ti dasseti.
S±lima½sodan±h±ro v± gihik±le. Pavattaphalabhojano v± t±pas±dik±le. S±mis± gehassit± somanass±dayo. Nir±mis± nekkhammassit±. ¾di-saddena vivekajasam±dhijasukh±d²na½ saŖgaho.
“Amutr±sin”ti-±din± sabba½ y±vadicchaka½ anussaraŗa½ dassetv± id±ni ańńath± attha½ dassetu½ “apic±”ti-±di vutta½. Tattha amutr±sinti s±mańńaniddesoya½, by±panicch±lopo v±, amutra amutr±sinti vutta½ hoti. Anupubbena ±rohantassa y±vadicchaka½ anussaraŗanti ettha ±rohantass±ti paµilomato ń±ŗena pubbeniv±sa½ ±rohantassa. Paccavekkhaŗanti anussarit±nussaritassa paccavekkhaŗa½, na anussaraŗa½. It²ti vuttatthanidassana½. Tańca kho yath±rahato, na yath±nupubbatoti dassento “n±magottavasen±”ti-±dim±ha. Vaŗŗ±d²h²ti vaŗŗ±h±ravedayit±yuparicchedehi. Od±tot²ti ettha iti-saddo ±di-attho, pak±rattho v±, tena evam±di eva½pak±ran±nattatoti dassita½ hoti.

Pubbeniv±s±nussatiń±ŗakath±vaŗŗan± niµµhit±.