Ekavidh±divinicchayakath±vaººan±
568. Pavattibh±vatoti sa½s±rassa pavattibh±vato. Catu-±h±rabhedatoti catu-±h±rappaccayavisesato. Etena catt±ro kaba¼²k±r±di-±h±ravisese, ajjhoharaº²yavatthu, sa¼±yatana, avijj±, abhisaªkh±rasaªkh±te tappaccayabh³tadhammavisese ca saªgaºh±ti ojaµµhamakar³pa, vedan±, paµisandhiviññ±ºa, n±mar³pasaªkh±te tannibbattadhammavisese ca. Pavattakabh±vato pavattidukkhassa. R³p±bhinandan±dibhedo r³pakkhandh±di-abhinandanabhedo, r³p±rammaº±divasen±p²ti vadanti. R³pataºh±d²na½ pacceka½ anekabhedatt± cha taºh±k±y±, tesa½ bhedato. Up±d±nehi up±d²yat²ti up±di, up±d±nakkhandhapañcaka½. Tannissaraºabh³ta½ nibb±na½, tassa v³pasamo ta½sant²ti katv± tassa y±va pacchima½ citta½, t±va sesata½, tato para½ anavasesatañca up±d±ya sa-up±disesanibb±nadh±tu, nirup±disesanibb±nadh±t³ti dvidh± vohar²yati. Yath± c±ya½ bhedo voh±rato, evamitarep²ti te katipaye dassetu½ “tividho”ti-±di vutta½. Aññath± ekassa sato nibb±nassa kuto bhedoti. Samathavipassan±bhedatoti ettha samm±diµµhisamm±saªkapp± vipassan±, itare samath±ti vadanti. S²lampi hi samathassa upak±rakatt± samathaggahaºena gayhat²ti tesa½ adhipp±yo. Atha v± y±nadvayassa vasena laddho maggo samatho vipassan±ti ±gamanavasena vuttoti daµµhabbo. Ayanti ariyamaggo. Sappadesatt±ti s²lakkhandh±d²na½ ekadesatt±ti attho. Ekadeso hi padissati avayavabh±vena apadis²yat²ti padeso, attano samud±ya½ pati saha padesen±ti sappadesoti vuccati yath± “sanidassan± dhamm±”ti (dha. sa. dukam±tik± 9), s²lakkhandh±dayo ca sabbalokiyalokuttaras²l±disaªg±hak±, ariyamaggo lokuttaro ev±ti tadekadeso hoti. Saj±titoti sam±naj±tito, vac²duccaritavirati-±dibhedesu sam±n±ya s²laj±tiy±ti attho. Onatasah±yo viya v±y±mo paggahakiccas±maññato. A½sak³µa½ datv± µhitasah±yo viya sati apil±panavasena niccalabh±vakaraºas±maññato. Saj±titoti savitakkasavic±r±dibhedesu sam±n±ya sam±dhij±tiy±ti attho. Kiriyatoti sam±dhi-anur³pakiriyato. Tato eva hi “catt±ro satipaµµh±n± sam±dhinimitt±, catt±ro sammappadh±n± sam±dhiparikkh±r±”ti (ma. ni. 1.46) sativ±y±m±na½ sam±dhissa nimittaparikkh±rabh±vo vutto. ¾koµentena viy±ti “anicca½ aniccan”ti-±din± paññ±kiccasadisena kiccena samantato koµentena viya, “anicca½ khayaµµhena, dukkha½ bhayaµµhen±”ti-±din± (paµi. ma. 1.48) parivattentena viya ca ±d±ya ³hitv± dinnameva paññ± paµivijjhati. Dvinna½ sam±nak±lattepi paccayabh±vena samm±saªkappassa purimak±lassa viya niddeso kato. Saj±titoti “dukkhe ñ±ºan”ti-±d²su (sa½. ni. 5.8) sam±n±ya paññ±j±tiy±. Kiriyatoti ettha paññ±sadisa½ kicca½ “kiriy±”ti vutta½, pubbe pana sam±dhi-upak±raka½ tadanur³pakiccanti ayamettha viseso. “Sabba½ bhikkhave, abhiññeyyan”ti (sa½. ni. 4.46) vacanato catt±ripi abhimukha½ paccakkhato ñ±tabb±ni, abhivisiµµhena v± ñ±ºena ñ±tabb±n²ti abhiññeyy±ni. 569. Aññamañña½ sabh±g±n²ti aññamaññasam±nabh±g±ni, sadisar³p±n²ti attho. Durabhisambhavataranti abhisambhavitu½ s±dhetu½ asakkuºeyyatara½, sattivigh±tena duradhigamanti attho. Asananti kaº¹a½. Atip±teyy±ti khipeyya. Koµiy±ti kaº¹assa koµiy± v±laggena. Koµinti v±lasseva koµi½. Paµivijjheyy±ti paµimukhabh±vena vijjheyya. B±dhakapabhavasantiniyy±nalakkhaºehi vavatth±na½ salakkhaºavavatth±na½. Duravag±hatthena gambh²ratt±ti o¼±rik± dukkhasamuday±. Tiracch±nagat±nampi hi dukkha½, ±h±r±d²su ca abhil±so p±kaµo. P²¼an±di-±y³han±divasena pana “ida½ dukkha½, idamassa k±raºan”ti y±th±vato og±hitu½ asakkuºeyyatt± gambh²r±. Saºhasukhumadhammatt± nirodhamagg± sabh±vato eva gambh²raµµhena duravag±h±. Teneva uppanne magge natthi nirodhamagg±na½ anavag±hoti. Nibb±nampi maggena adhigantabbatt± tassa phalanti apadis²yat²ti ±ha “phal±padesato”ti. Vuttañheta½ “dukkhanirodhe ñ±ºa½ atthapaµisambhid±”ti (vibha. 719). Maggopi nirodhassa samp±pakabh±vato “het³”ti apadis²yat²ti ±ha “hetu-apadesato”ti. Vuttampi ceta½ “dukkhanirodhag±miniy± paµipad±ya ñ±ºa½ dhammapaµisambhid±”ti (vibha. 719). Iti eva½ pak±reh²ti iti vijaññ±ti sambandho. Tattha itisaddena vij±nanakkama½ dasseti. Eva½ pak±reh²ti eva½-saddena vij±nanak±raºabh³tena eva.
Sabh±gavisabh±gatovinicchayavaººan± niµµhit±.
Indriyasaccaniddesavaººan± niµµhit±.
Iti so¼asamaparicchedavaººan±.