Tatiyajjh±nakath±vaŗŗan±

82. Uppil±vitanti k±mańc±ya½ pariggahesu apariccattapemassa an±d²navadassino taŗh±sahagat±ya p²tiy± pavatti-±k±ro, idha pana dutiyajjh±nap²ti adhippet±. Tath±pi sabbaso p²tiya½ aviratta½, s±pi anubandheyy±ti vutta½. Uppil±vita½ viy±ti v± uppil±vita½. ¾d²nava½ hi tattha p±kaµatara½ katv± dassetu½ eva½ vuttanti daµµhabba½.
83. Virajjana½ vir±go. Ta½ pana virajjana½ nibbindanamukhena h²¼ana½ v± tappaµibaddhar±gappah±na½ v±ti tadubhaya½ dassetu½ “vuttappak±r±ya p²tiy± jigucchana½ v± samatikkamo v±”ti ±ha. Vuttappak±r±y±ti “yadeva tattha p²t²”ti-±din± vuttappak±r±ya. Sampiŗ¹ana½ samuccayo.
Maggoti up±yo. Tadadhigam±y±ti tatiyamagg±dhigam±ya.
84. Upapattitoti samav±hitabh±vena patir³pato. Jh±nupekkh±pi samav±hitameva anton²ta½ katv± pavattat²ti ±ha “sama½ passat²”ti. Visad±y±ti paribyatt±ya sa½kilesavigamena. Vipul±y±ti mahatiy± s±tisaya½ mahaggatabh±vappattiy±. Th±magat±y±ti p²tivigamena thirabh±vappatt±ya.
Parisuddhapakati kh²ŗ±savapakati nikkilesat±. Sattesu kammassakat±dassanahetuko samabh±vadassan±k±ro majjhatt±k±ro brahmavih±rupekkh±.
Sahaj±tadhamm±nanti niddh±raŗe s±mivacana½. Samappavattiy± bh±van±ya v²thipaµipann±ya al²n±nuddhat± nirass±dat±ya paggahaniggahasampaha½sanesu by±p±r±bh±vato sampayuttadhammesu majjhatt±k±rabh³t± bojjhaŖgupekkh±.
Upekkh±nimittanti ettha l²nuddhaccapakkhap±tarahita½ majjhatta½ v²riya½ upekkh±. Tadeva ta½ ±k±ra½ gahetv± pavattetabbassa t±disassa v²riyassa nimittabh±vato upekkh±nimitta½ bh±van±ya samappavattik±le upekkh²yat²ti upekkh±, v²riyameva upekkh± v²riyupekkh±.
“Paµhama½ jh±na½ paµil±bhatth±ya n²varaŗe…pe… nevasańń±n±sańń±yatanasam±patti½ paµil±bhatth±ya ±kińcańń±yatanasańńa½ paµisaŖkh± santiµµhan± pańń± saŖkh±rupekkh±su ń±ŗan”ti (paµi. ma. 1.57) evam±gat± im± aµµha sam±dhivasena uppajjanti. “Sot±pattimagga½ paµil±bhatth±ya upp±da½ pavatta½ nimitta½ ±y³hana½ paµisandhi½ gati½ nibbatti½ upapatti½ j±ti½ jara½ by±dhi½ maraŗa½ soka½ parideva½ up±y±sa½. Sot±pattiphalasam±pattatth±ya upp±da½ pavatta½…pe… arahattamagga½ paµil±bhatth±ya upp±da½…pe… up±y±sa½…pe… arahattaphalasam±pattatth±ya suńńat±vih±rasam±pattatth±ya animittavih±rasam±pattatth±ya upp±da½ pavatta½ nimitta½ ±y³hana½ paµisandhi½ gati½ nibbatti½ upapatti½ j±ti½ jara½ by±dhi½ maraŗa½ soka½ parideva½ up±y±sa½ paµisaŖkh± santiµµhan± pańń± saŖkh±rupekkh±su ń±ŗan”ti evam±gat± im± dasa vipassan±vasena uppajjanti. Ettha ca paµhamajjh±n±d²hi vikkhambhit±ni n²varaŗavitakkavic±r±d²ni paµisaŖkh±ya sabh±vato upaparikkhitv± sanniµµh±navasena tiµµham±n± n²varaŗ±dipaµisaŖkh±santiµµhan± diµµh±d²navatt± tesa½ gahaŗe upp±dane ajjhupekkhant² vipassan±pańń± gahaŗe majjhattabh³t± upekkh±.
Tattha upp±danti purimakammapaccay± khandh±na½ idha uppattim±ha. Pavattanti tath±-uppannassa pavatti½. Nimittanti sabbampi tebh³makasaŖkh±ragata½ nimittabh±vena upaµµh±nato. ¾y³hananti ±yati½ paµisandhihetubh³ta½ kamma½. Paµisandhinti ±yati½ uppatti½. Gatinti y±ya gatiy± s± paµisandhi hoti. Nibbattinti khandh±na½ nibbattana½. Upapattinti “sam±pannassa v± upapannassa v±”ti (paµi. ma. 1.72) ettha “upapannass±”ti vuttavip±kappavatti½. J±tinti jar±d²na½ paccayabh³ta½ bhavapaccay± j±ti½. Jar±by±dhimaraŗ±dayo p±kaµ± eva. Ettha ca upp±d±dayo pańceva saŖkh±rupekkh±ń±ŗassa visayavasena vutt±, ses± tesa½ vevacanavasena. “Nibbatti, j±t²”ti idańhi dvaya½ upp±dassa ceva paµisandhiy± ca vevacana½, “gati, upapatti c±”ti ida½ dvaya½ pavattassa, jar±dayo nimittass±ti veditabba½. Appaŗihitavimokkhavasena magguppattihetubh³t± catasso, tath± phalasam±pattiy± catasso, suńńatavih±ra-animittavih±ravasena dveti dasa saŖkh±rupekkh±.
ti vipassan±pańń±. Yadatth²ti ya½ anicc±dilakkhaŗattaya½ upalabbhati. Ya½ bh³tanti ya½ paccayanibbattatt± bh³ta½ khandhapańcaka½. Ta½ pajahat²ti anicc±nupassan±d²hi niccasańń±dayo pajahanto sammadeva diµµh±d²navatt± tappaµibaddhacchandar±gappah±nena pajahati, yath± ±yati½ ±d±na½ na hoti, tath± paµipattiy± pajahati. Tath±bh³to ca tattha upekkha½ paµilabhati. Vicinaneti anicc±divasena sammasanepi.
Sampayuttadhamm±na½ samappavattihetut±ya samav±hitabh³t±. N²varaŗavitakkavic±r±disabbapaccan²kehi vimuttatt± sabbapaccan²kaparisuddh±. Tesa½ v³pasantatt± paccan²kav³pasamanepi aby±p±rabh³t± aby±p±rabh±vena pavatt±, aby±p±rata½ v± patt±.
Yadi atthato ek±, kathamaya½ bhedoti ±ha “tena ten±”ti-±di. Tasm±ti yasm± satipi sabh±vato abhede yehi pana paccayavisesehi sv±yamim±sa½ avatth±bhedo, tesa½ ekajjha½ appavattito na t±sa½ abhedo, ekajjha½ v± pavatti, tasm±. Ten±ha “yattha cha¼aŖgupekkh±”ti-±di.
Ek²bh±voti ekat±. Satipi majjhatt±bh±vas±mańńe visayabhedena panass± bhedo. Yamattha½ sandh±ya “kiccavasena dvidh± bhinn±”ti vutta½, ta½ vitth±rato dassento “yath± h²”ti-±dim±ha. Aya½ vipassanupekkh±. Ya½ sandh±ya vutta½ p±¼iya½ “yadatthi ya½ bh³ta½, ta½ pajahati, upekkha½ paµilabhat²”ti (ma. ni. 3.71; a. ni. 7.55). Tattha yadatthi ya½ bh³tanti khandhapańcaka½, ta½ muńcitukamyat±ń±ŗena pajahati. Diµµhasovattikattayassa sabbalakkhaŗavicinane viya diµµhalakkhaŗattayassa bh³tassa saŖkh±ralakkhaŗavicinane upekkha½ paµilabhati. SaŖkh±r±na½ anicc±dilakkhaŗassa sudiµµhatt± tesa½ vicinane majjhattabh³t±ya vipassanupekkh±ya siddh±ya tath± diµµh±d²nav±na½ tesa½ gahaŗepi ajjhupekkhan± siddh±va hoti, sabbaso visaŖkh±raninnatt± ajjh±sayassa.
An±bhogaras±ti paŗ²tasukhepi tasmi½ avanatipaµipakkhakicc±ti attho. Aby±p±rapaccupaµµh±n±ti satipi sukhap±ramippattiya½ tasmi½ sukhe aby±vaµ± hutv± paccupatiµµhati, sampayutt±na½ v± tattha aby±p±ra½ paccupaµµhapet²ti attho. Sampayuttadhamm±na½ khobha½, uppilavańca ±vahantehi vitakk±d²hi abhibh³tatt± aparibyatta½. Tattha tatramajjhattat±ya kicca½. Tadabh±vato idha paribyatta½.

Niµµhit± “upekkhako ca viharat²”ti etassa

Sabbaso atthavaŗŗan±.

85. “Sarat²ti sato”ti padassa kattus±dhanatam±ha. Sampaj±n±t²ti sammadeva paj±n±ti. Saraŗa½ cintana½ upaµµh±na½ lakkhaŗametiss±ti saraŗalakkhaŗ±. Sammussanapaµipakkho asammussana½, ta½ kicca½ etiss±ti asammussanaras±. Kilesehi ±rakkh± hutv± paccupatiµµhati, tato v± ±rakkha½ paccupaµµhapet²ti ±rakkhapaccupaµµh±n±. Asammuyhana½ sammadeva paj±nana½, sammohapaµipakkho v± asammoho. T²raŗa½ kiccassa p±ragamana½. Pavicayo v²ma½s±.
K±ma½ upac±rajjh±n±d²ni up±d±ya paµhamadutiyajjh±n±nipi sukhum±neva, ima½ pana uparijh±na½ up±d±ya “o¼±rikatt±”ti vutta½. S± ca o¼±rikat± vitakk±dith³laŖgat±ya veditabb±. Keci “bahucetasikat±y±”ti ca vadanti Gati sukh± hoti tattha jh±nes³ti adhipp±yo. Abyatta½ tattha satisampajańńakicca½ “ida½ n±ma dukkara½ kar²yat²”ti vattabbassa abh±vato. O¼±rikaŖgappah±nena sukhumatt±ti ayamattho k±ma½ dutiyajjh±nepi sambhavati, tath±pi yebhuyyena avippayog²bh±vena vattam±nesu p²tisukhesu p²tisaŖkh±tassa o¼±rikaŖgassa pah±nena sukhumat±ya idha s±tisayo satisampajańńaby±p±roti vutta½ “purisass±”ti-±di. Punadeva p²ti½ upagaccheyy±ti h±nabh±giya½ jh±na½ siy± dutiyajjh±nameva sampajjeyy±ti attho. Ten±ha “p²tisampayuttameva siy±”ti. “Idańca atimadhura½ sukhan”ti tatiyajjh±nasukha½ sandh±y±ha. Atimadhurat± cassa pah±sodagyasabh±v±ya p²tiy± abh±veneva veditabb±. Idanti “sato, sampaj±no”ti padadvaya½.
Tasm± etamattha½ dassentoti yasm± tassa jh±nasamaŖgino ya½ n±mak±yena sampayutta½ sukha½, ta½ so paµisa½vedeyya. Ya½ v± tanti atha v± ya½ ta½ yath±vutta½ n±mak±yasampayutta½ sukha½. Ta½samuµµh±nena tato samuµµhitena atipaŗ²tena r³pena assa jh±nasamaŖgino r³pak±yo yasm± phuµo. Yassa r³pak±yassa phuµatt± jh±n± vuµµhitopi jh±nasamaŖg² k±yika½ sukha½ paµisa½vedeyya. Tasm± eta½ cetasikak±yikasukhapaµisa½vedanasaŖkh±ta½ attha½ dassento “sukhańca k±yena paµisa½vedet²ti ±h±”ti yojan±. Ayańhettha saŖkhepattho– n±mak±yena cetasikasukha½, k±yikasukhahetur³pasamuµµh±panena k±yikasukhańca jh±nasamaŖg² paµisa½vedet²ti vuccati. Phuµatt±ti by±pitatt±ti attho. Yath± hi udakena phuµasar²rassa t±dise n±tipaccan²ke v±t±diphoµµhabbe phuµe sukha½ uppajjati, evametehi phuµasar²rass±ti. Aparo nayo– sukhańca k±yena paµisa½vedet²ti ettha katham±bhogena vin± sukhapaµisa½vedan±ti codan±ya½ “kińc±pi…pe… eva½ santep²”ti. Yasm± tassa n±mak±yena sampayutta½ sukha½, tasm± sukhańca k±yena paµisa½vedet²ti yojan±. Id±ni sah±pi ±bhogena sukhapaµisa½vedana½ dassetu½ “ya½ v± tan”ti-±di vutta½.
86. Yanti hetu-atthe nip±to, yasm±ti attho. Ten±ha “ya½jh±nahet³”ti. “¾cikkhant²”ti-±d²ni pad±ni kittanatth±n²ti adhipp±yen±ha “pasa½sant²ti adhipp±yo”ti. Kint²ti pasa½san±k±rapucch±. Edisesu µh±nesu satiggahaŗeneva sampajańńampi gahita½ hot²ti idha p±¼iya½ satiy± eva gahitatt± eva½ upaµµhitasatit±ya “satim±” icceva vutta½, “sampaj±no”ti heµµh± vuttatt± v±.
Jh±nakkhaŗe cetasikasukhameva labbhat²ti “sukha½ n±mak±yena paµisa½vedet²”ti ca vutta½. Tatiyanti gaŗan±nupubbat±ti ito paµµh±ya dutiyatatiyajjh±nakath±hi aviseso, viseso ca vuttoti.