Tividhakaly±ºavaººan±

75. ¾dimajjhapariyos±navasen±ti jh±nassa ±dimajjhapariyos±navasena. Lakkhaºavasen±ti tesa½yeva appan±ya½ lakkhitabbabh±vavasena.
Tatr±ti tasmi½ kaly±ºat±lakkhaº±na½ vibh±vane. Paµipad±visuddh²ti paµipajjati jh±na½ et±y±ti paµipad±, gotrabhupariyos±no pubbabh±giyo bh±van±nayo. Paripanthato visujjhana½ visuddhi, paµipad±ya visuddhi paµipad±visuddhi. S± pan±ya½ yasm± jh±nassa upp±dakkhaºe labbhati, tasm± vutta½ “paµipad±visuddhi ±d²”ti. Upekkh±nubr³han±ti visodhetabbat±d²na½ abh±vato jh±napariy±pann±ya tatramajjhattupekkh±ya kiccanipphattiy± anubr³han±. S± pan±ya½ visesato jh±nassa µhitikkhaºe labbhati. Tena vutta½ “upekkh±nubr³han± majjhe”ti. Sampaha½san±ti tattha dhamm±na½ anativattan±dis±dhakassa ñ±ºassa kiccanipphattivasena pariyodapan±. S± pana yasm± jh±nassa os±nakkhaºe p±kaµ± hoti tasm± vutta½ “sampaha½san± pariyos±nan”ti. Im±ni t²ºi lakkhaº±n²ti paripanthato cittassa visujjhan±k±ro majjhimassa samathanimittassa paµipajjan±k±ro, tattha pakkhandan±k±roti im±ni t²ºi jh±nassa ±dito upp±dakkhaºe appan±pattilakkhaº±ni tehi ±k±rehi vin± appan±pattiy± abh±vato, asati ca appan±ya tadabh±vato. ¾dikaly±ºañceva visuddhipaµipadatt±. Yath±vuttehi lakkhaºehi samann±gatatt±, sampannalakkhaºatt± ca tilakkhaºasampannañca. Imin± nayena majjhapariyos±nalakkhaº±nañca yojan± veditabb±.
Sambhar²yati jh±na½ eten±ti sambh±ro, n±n±vajjanaparikamma½. Saha sambh±ren±ti sasambh±ro, so eva sasambh±riko. Upac±roti ek±vajjan³pac±ram±ha. Paggah±dikiccassa pubbabh±ge bh±van±ya eva s±dhitatt± y± tattha ek±vajjan³pac±re siddh± ajjhupekkhan±, s± jh±nakkhaºe paribr³hit± n±ma hot²ti vutta½ “upekkh±nubr³han± n±ma appan±”ti. Yath±dhigata½ jh±na½ niss±ya yo pahaµµh±k±ro cittassa paritoso, ta½ paccavekkhaº±vasena pavatta½ sandh±y±ha “sampaha½san± n±ma paccavekkhaº±”ti. Eketi abhayagiriv±sino. Te hi eva½ paµipad±visuddhi-±dike vaººayanti, tadayutta½. Tath± hi sati ajjh±nadhammehi jh±nassa guºasa½kittana½ n±ma kata½ hoti. Na hi bh³mantara½ bh³mantarapariy±panna½ hoti. P±¼iy± ceta½ viruddhanti dassetu½ “yasm± pan±”ti-±di vutta½. Tattha ekattagata½ cittanti indriy±na½ ekarasabh±vena, ekaggat±ya ca sikh±ppattiy± tadanuguºa½ ekatta½ gatanti ekattagata½, sasampayutta½ appan±pattacitta½. Tasseva paµipad±visuddhipakkhandat±di anantarameva vuccati. Tasm±ti yasm± ekasmi½yeva appan±cittakkhaºe paµipad±visuddhi-±di p±¼iya½ vutta½, tasm± ±gamanavasen±ti parikamm±gamanavasena. Anativattan±d²ti ±di-saddena indriyekarasat±tadupagav²riyav±han±sevan±ni saªgaºh±ti. Pariyod±pakass±ti parisodhakassa pabhassarabh±vakarassa. Anativattan±dibh±vas±dhanameva cettha ñ±ºassa kiccanipphatti veditabb±.
Tasminti tasmi½ v±re, catupañcacittaparim±º±ya appan±v²thiyanti attho. Tato paripanthato. Citta½ visujjhat²ti yadipi ±gamana½ gahetu½ avisesena viya vutta½, parikammavisuddhito pana appan±visuddhi s±tisay±va. Ten±ha “visuddhatt±”ti-±di. ¾varaºavirahita½ hutv±ti yen±varaºena ±vaµatt± citta½ tato pubbe majjhima½ samathanimitta½ paµipajjitu½ na sakkoti, tena vivitta½ hutv±, ta½ vikkhambhetv±ti attho. L²nuddhaccasaªkh±t±na½ ubhinna½ ant±na½ anupagamanena majjhimo, savisesa½ paccan²kadhamm±na½ v³pasamanato samatho, yogino sukhavises±na½ k±raºabh±vato nimittañc±ti majjhima½ samathanimitta½. Ten±ha “samappavatto appan±sam±dhiyev±”ti. Tadanantara½ pana purimacittanti tassa appan±cittassa anantarapaccayabh³ta½ purima½ citta½, gotrabhucittanti attho. Ekasantatipariº±manayen±ti yath± “tadeva kh²ra½ dadhisampannan”ti, eva½ satipi parittamahaggatabh±vabhede, paccayapaccayuppannabh±vabhede ca ekiss± eva santatiy± pariº±m³pagamananayena ekattanayavasena. Tathattanti tathabh±va½ appan±sam±dhivasena sam±hitabh±va½. Eva½ paµipannatt±ti vutt±k±rena paµipajjam±natt±. Yasmiñhi khaºe tathatta½ majjhima½ samathanimitta½ paµipajjati, tasmi½yeva khaºe tathattupagamanena appan±sam±dhin± sam±hitabh±v³pagamanena tattha pakkhandati n±ma. Purimacitteti appan±cittassa purimasmi½ citte gotrabhucitte. Vijjam±n±k±ranipph±dik±ti tasmi½ citte vijjam±n±na½ paripanthavisuddhimajjhimasamathapaµipattipakkhandan±k±r±na½ nipph±dik±, ten±k±rena nipphajjam±n±ti attho. Teyeva hi ±k±r± paccayavisesato jh±nakkhaºe nipphajjam±n± “paµipad±visuddh²”ti laddhasamaññ± jh±nassa ta½ visesa½ nipph±dent± viya vutt±. Upp±dakkhaºeyev±ti attal±bhavel±yameva. Yadi eva½, katha½ te ±k±r± nipphajjant²ti ±ha “±gamanavasen±”ti.
Tass±ti cittassa. “Visuddha½ citta½ ajjhupekkhat²”ti p±¼iya½ (paµi. ma. 1.158) puggal±dhiµµh±nena ±gat±ti “by±p±ra½ akaronto”ti ±ha. Samathapaµipattitathattupagamanañca idha samathabh±v±pattiyev±ti ±ha “samathabh±v³pagamanen±”ti. Kilesasa½sagga½ pah±ya ekattena upaµµhitass±ti pubbe “katha½ nu kho kilesasa½sagga½ pajaheyyan”ti paµipannassa id±ni samathapaµipattiy± tassa pah²natt± kilesasaªgaºik±bh±vena ekattena upaµµhitassa jh±nacittassa. Paripanthavisuddhimajjhimasamathapaµipattipakkhandanehi vuddhippattiy± anubr³hite jh±nacitte laddhok±s± tatramajjhattupekkh± sampayuttesu samav±hitabh±vena pavattam±n± te anubr³hent² viya hot²ti ±ha “tatramajjhattupekkh±ya kiccavasena upekkh±nubr³han± veditabb±”ti.
Ye panete yuganaddhadhamm±ti sambandho. Tatth±ti tasmi½ jh±nacitte. Aññamaññ±nativattanavasena kiccakaraºato yuge naddh± baddh± viya yuganaddh±. Vimuttirasen±ti vimuccanakiccena, vimuccanasampattiy± v±. Esa yog². V±hayat²ti pavatteti. Ass±ti jh±nacittassa. Tasmi½ khaºeti bhaªgakkhaºe. Upp±dakkhaºe at²te hi µhitikkhaºato paµµh±ya ±sevan± pavattati n±ma. Te ±k±r±ti aññamaññ±nativattan±dayo tattha dhamm±na½ pavatti-±k±r±. ¾sevan±pi hi ±sevanapaccayabh±v²na½ dhamm±na½ pavatti-±k±royeva. Sa½kilesavod±nes³ti sam±dhipaññ±na½ samarasat±ya akaraºa½ bh±van±ya sa½kileso, karaºa½ vod±na½. Tath± sesesupi. Evametesu sa½kilesavod±nesu ta½ ta½ ±d²nava½ dosa½ ±nisa½sa½ guºa½ puretara½ p±µih±riyañ±ºena disv± yath± aññamaññ±nativattan±dayo honti, tath± bh±van±ya sampaha½sitatt± teneva ñ±ºena visodhitatt±. Visodhana½ hettha sampaha½sana½. Te ±k±r± yasm± nipphann±, tasm± “dhamm±na½…pe… veditabb±ti vuttan”ti lakkhaºasa½vaººan±ya ±dimhi vutta½ nigamanavasena dasseti.
“Yasm± upekkh±vasena ñ±ºa½ p±kaµa½ hot²”ti ko sambandho. Kasm± sampaha½san±va pariyos±nanti vutt±, na upekkh±nubr³han±ti codana½ sandh±ya “tattha yasm± upekkh±vasena ñ±ºa½ p±kaµa½ hot²”ti vutta½. Tatth±ti tasmi½ bh±van±citte. Upekkh±vasena ñ±ºa½ p±kaµa½ hot²ti appan±k±le bh±van±ya samappavattiy±, paµipakkhassa ca pah±nato paggah±d²su by±p±rassa ak±tabbato ajjhupekkhan±va hoti. Ya½ sandh±ya vutta½ “samaye cittassa ajjhupekkhan±, visuddha½ citta½ ajjhupekkhat²”ti ca ±di. S± pan±ya½ ajjhupekkhan± ñ±ºassa kiccasiddhiy± hoti, visesato ñ±ºas±dhanatt± appan±by±p±rass±ti phalena k±raº±num±nañ±yena. Yasm± upekkh±vasena ñ±ºa½ p±kaµa½ hoti, tasm± ñ±ºakiccabh³t± sampaha½san± pariyos±nanti vutt±ti sambandho.
Id±ni yath±vuttamattha½ p±¼iy± samatthetu½ “yath±h±”ti-±di vutta½. Tath±paggahita½ cittanti yath± bh±van±citta½ kosajjapakkhe na patati, tath± v²riyasambojjhaªgaµµh±niy±na½ dhamm±na½ bahul²k±ravasena paggahita½. S±dhuka½ ajjhupekkhat²ti paggaºhanten±pi sam±dhissa v²riyasamat±yojanavasena paggahitatt± sakkacca½ ajjhupekkhati, tatramajjhattupekkh± ok±sa½ labhati. Ta½ pana ajjhupekkhana½ upekkh±vasena pubbe pavattap±rih±riyapaññ±vasena appan±paññ±ya kicc±dhikat±ti ±ha “paññ±vasena paññindriya½ adhimatta½ hot²”ti. Tassa adhimattatt± eva ajjhupekkhantasseva n±n±sabh±vehi n²varaºapamukhehi kilesehi appan±citta½ vimuccati. Vimokkhavasena vimuccanavasena. Paññ±vasen±ti pubbe pavattap±rih±riyapaññ±vasena. Vimuttatt±ti n±n±kilesehi vimuttatt± eva. Te dhamm± saddh±dayo, visesato saddh±paññ±v²riyasam±dhayo ca ekaras± sam±nakicc± honti. Evamaya½ indriy±na½ ekarasaµµhena bh±van± nipphajjam±n± ñ±ºaby±p±roti ±ha “ñ±ºakiccabh³t± sampaha½san± pariyos±nan”ti. Eva½ tividh±ya paµipad±visuddhiy± laddhavises±ya tividh±ya upekkh±nubr³han±ya s±tisaya½ paññindriyassa adhimuttabh±vena catubbidh±pi sampaha½san± sijjhat²ti ±gamanupekkh± ñ±ºakiccavasena dasapi ±k±r± jh±ne eva veditabb±.
Gaºan±nupubbat±ti gaºan±nupubbat±ya, gaºan±nupubbat±matta½ v± paµhamanti idanti attho. Tena desan±kkama½ ulliªgeti. “Paµhama½ uppannanti paµhaman”ti imin± paµipattikkama½, uppannanti hi adhigatanti attho. “Paµhama½ sam±pajjitabbanti paµhaman”ti ida½ pana na ekantalakkhaºanti aµµhakath±ya½ (dha. sa. aµµha. 160) paµisiddhatt± idha na gahita½. ¾rammaº³panijjh±na½ lakkhaº³panijjh±nanti duvidhe jh±ne idh±dhippetajjh±nameva dassetu½ “±rammaº³panijjh±nato”ti vutta½. Pathav²kasiºasaªkh±tassa attano attano ±rammaºassa r³pa½ viya cakkhun± upanijjh±yanato. Paccan²kajh±panatoti n²varaº±d²na½ paccan²kadhamm±na½ dahanato vikkhambhanavasena pajahanato. Sakalaµµhen±ti heµµh± vuttanayena kate v± akate v± paricchijja gahite pathav²bh±ge pathav²maº¹ale sakal±rammaºakaraºaµµhena. Na hi tassa ekadesam±rammaºa½ kar²yati. Pathav²kasiºasannissayat±ya nimitta½ pathav²kasiºa½ yath± “mañc± ukkuµµhi½ karont²”ti. Ta½sahacaraºato jh±na½ pathav²kasiºa½ yath± “kunt± pacarant²”ti.