Cut³pap±tañ±ºakath±
411. Satt±na½ cut³pap±tañ±ºakath±ya cut³pap±tañ±º±y±ti (d². ni. 1.247) cutiy± ca upap±te ca ñ±º±ya. Yena ñ±ºena satt±na½ cuti ca upap±to ca ñ±yati, tadattha½ dibbacakkhuñ±ºatthanti vutta½ hoti. Citta½ abhin²harati abhininn±met²ti parikammacitta½ abhin²harati ceva abhininn±meti ca. Soti so katacitt±bhin²h±ro bhikkhu. Dibben±ti-±d²su pana dibbasadisatt± dibba½. Devat±nañhi sucaritakammanibbatta½ pittasemharuhir±d²hi apalibuddha½ upakkilesavimuttat±ya d³repi ±rammaºa½ sampaµicchanasamattha½ dibba½ pas±dacakkhu hoti. Idañc±pi v²riyabh±van±balanibbatta½ ñ±ºacakkhu t±disamev±ti dibbasadisatt± dibba½. Dibbavih±ravasena paµiladdhatt± attan± ca dibbavih±rasannissitatt±pi dibba½. ¾lokapariggahena mah±jutikatt±pi dibba½. Tirokuµµ±digatar³padassanena mah±gatikatt±pi dibba½. Ta½ sabba½ saddasatth±nus±reneva veditabba½. Dassanaµµhena cakkhu. Cakkhukiccakaraºena cakkhumiv±tipi cakkhu. Cut³pap±tadassanena diµµhivisuddhihetutt± visuddha½. Yo hi cutimattameva passati, na upap±ta½. So ucchedadiµµhi½ gaºh±ti. Yo upap±tamattameva passati, na cuti½, so navasattap±tubh±vadiµµhi½ gaºh±ti. Yo pana tadubhaya½ passati, so yasm± duvidhampi ta½ diµµhigata½ ativattati. Tasm±ssa ta½dassana½ diµµhivisuddhihetu hoti. Ubhayampi ceta½ buddhaputt± passanti. Tena vutta½ “cut³pap±tadassanena diµµhivisuddhihetutt± visuddhan”ti. Manuss³pac±ra½ atikkamitv± r³padassanena atikkantam±nusaka½, m±nusaka½ v± ma½sacakkhu½ atikkantatt± atikkantam±nusakanti veditabba½. Tena dibbena cakkhun± visuddhena atikkantam±nusakena. Satte passat²ti manuss±na½ ma½sacakkhun± viya satte oloketi. Cavam±ne upapajjam±neti ettha cutikkhaºe upapattikkhaºe v± dibbacakkhun± daµµhu½ na sakk±. Ye pana ±sannacutik± id±ni cavissanti, te cavam±n±. Ye ca gahitapaµisandhik± sampatinibbatt±va, te upapajjam±n±ti adhippet±. Te evar³pe cavam±ne ca upapajjam±ne ca passat²ti dasseti. H²neti mohanissandayuttatt± h²n±na½ j±tikulabhog±d²na½ vasena h²¼ite oh²¼ite oññ±te avaññ±te. Paº²teti amohanissandayuttatt± tabbipar²te. Suvaººeti adosanissandayuttatt± iµµhakantaman±pavaººayutte. Dubbaººeti dosanissandayuttatt± aniµµh±kanta-aman±pavaººayutte. Anabhir³pe vir³petipi attho. Sugateti sugatigate. Alobhanissandayuttatt± v± a¹¹he mahaddhane. Duggateti duggatigate. Lobhanissandayuttatt± v± dalidde appannap±ne. Yath±kammupageti ya½ ya½ kamma½ upacita½, tena tena upagate. Tattha purimehi cavam±neti-±d²hi dibbacakkhukicca½ vutta½. Imin± pana padena yath±kammupagañ±ºakicca½. Tassa ca ñ±ºassa ayamuppattikkamo, idha bhikkhu heµµh± niray±bhimukha½ ±loka½ va¹¹hetv± nerayike satte passati mah±dukkhamanubhavam±ne. Ta½ dassana½ dibbacakkhukiccameva. So eva½ manasikaroti “ki½ nu kho kamma½ katv± ime satt± eta½ dukkha½ anubhavant²”ti. Athassa ida½ n±ma katv±ti ta½kamm±rammaºa½ ñ±ºa½ uppajjati. Tath± uparidevalok±bhimukha½ ±loka½ va¹¹hetv± nandanavanamissakavanaph±rusakavan±d²su satte passati mah±sampatti½ anubhavam±ne. Tampi dassana½ dibbacakkhukiccameva. So eva½ manasikaroti “ki½ nu kho kamma½ katv± ime satt± eta½ sampatti½ anubhavant²”ti. Athassa ida½ n±ma katv±ti ta½kamm±rammaºa½ ñ±ºa½ uppajjati. Ida½ yath±kammupagañ±ºa½ n±ma. Imassa visu½ parikamma½ n±ma natthi, yath± cimassa, eva½ an±gata½sañ±ºass±pi. Dibbacakkhup±dak±neva hi im±ni dibbacakkhun± saheva ijjhanti. K±yaduccariten±ti-±d²su duµµhu carita½, duµµha½ v± carita½ kilesap³tikatt±ti duccarita½. K±yena duccarita½, k±yato v± uppanna½ duccaritanti k±yaduccarita½, itaresupi eseva nayo. Samann±gat±ti samaªg²bh³t±. Ariy±na½ upav±dak±ti buddhapaccekabuddhas±vak±na½ ariy±na½ antamaso gihisot±pann±nampi anatthak±m± hutv± antimavatthun± v± guºaparidha½sanena v± upav±dak± akkosak± garahak±ti vutta½ hoti. Tattha natthi imesa½ samaºadhammo, assamaº± eteti vadanto antimavatthun± upavadati. Natthi imesa½ jh±na½ v± vimokkho v± maggo v± phala½ v±ti-±d²ni vadanto guºaparidha½sanavasena upavadat²ti veditabbo. So ca j±na½ v± upavadeyya aj±na½ v±, ubhayath±pi ariy³pav±dova hoti. Bh±riya½ kamma½ ±nantariyasadisa½ sagg±varaºañca magg±varaºañca, satekiccha½ pana hoti. Tassa ±vibh±vattha½ ida½ vatthu veditabba½. Aññatarasmi½ kira g±me eko thero ca daharabhikkhu ca piº¹±ya caranti. Te paµhamaghareyeva u¼uªkamatta½ uºhay±gu½ labhi½su. Therassa ca kucchiv±to rujjhati. So cintesi “aya½ y±gu mayha½ sapp±y±, y±va na s²tal± hoti, t±va na½ piv±m²”ti. So manussehi umm±ratth±ya ±haµe d±rukhaº¹e nis²ditv± pivi. Itaro ta½ jigucchanto “atikhudd±bhibh³to mahallako, amh±ka½ lajjitabbaka½ ak±s²”ti ±ha. Thero g±me caritv± vih±ra½ gantv± daharabhikkhu½ ±ha “atthi te, ±vuso, imasmi½ s±sane patiµµh±”ti? ¾ma, bhante, sot±panno ahanti. Tena h±vuso, uparimaggatth±ya v±y±ma½ m± ak±si. Kh²º±savo tay± upavaditoti. So ta½ kham±pesi. Tenassa ta½ kamma½ p±katika½ ahosi. Tasm± yo aññopi ariya½ upavadati, tena gantv± sace attan± vu¹¹hataro hoti, ukkuµika½ nis²ditv± “aha½ ±yasmanta½ idañcidañca avaca½, ta½ me kham±h²”ti kham±petabbo. Sace navakataro hoti, vanditv± ukkuµika½ nis²ditv± añjali½ paggahetv± “aha½, bhante, tumhe idañcidañca avaca½, ta½ me khamath±”ti kham±petabbo. Sace dis±pakkanto hoti, saya½ v± gantv± saddhivih±rik±dike v± pesetv± kham±petabbo. Sace ca n±pi gantu½, na pesetu½ sakk± hoti, ye tasmi½ vih±re bhikkh³ vasanti, tesa½ santika½ gantv± sace navakatar± honti, ukkuµika½ nis²ditv±, sace vu¹¹hatar±, vu¹¹he vuttanayeneva paµipajjitv± “aha½, bhante, asuka½ n±ma ±yasmanta½ idañcidañca avaca½, khamatu me so ±yasm±”ti vatv± kham±petabba½. Sammukh± akhamantepi etadeva kattabba½. Sace ekac±rikabhikkhu hoti, nevassa vasanaµµh±na½, na gataµµh±na½ paññ±yati, ekassa paº¹itassa bhikkhuno santika½ gantv± “aha½, bhante, asuka½ n±ma ±yasmanta½ idañcidañca avaca½, ta½ me anussarato vippaµis±ro hoti, ki½ karom²”ti vattabba½. So vakkhati “tumhe m± cintayittha, thero tumh±ka½ khamati, citta½ v³pasameth±”ti. Ten±pi ariyassa gatadis±bhimukhena añjali½ paggahetv± khamat³ti vattabba½. Sace so parinibbuto hoti, parinibbutamañcaµµh±na½ gantv± y±vasivathika½ gantv±pi kham±petabba½. Eva½ kate neva sagg±varaºa½, na magg±varaºa½ hoti, p±katikameva hot²ti. Micch±diµµhik±ti vipar²tadassan±. Micch±diµµhikammasam±d±n±ti micch±diµµhivasena sam±dinnan±n±vidhakamm±, ye ca micch±diµµhim³lakesu k±yakamm±d²su aññepi sam±dapenti. Ettha ca vac²duccaritaggahaºeneva ariy³pav±de manoduccaritaggahaºena ca micch±diµµhiy± saªgahit±yapi imesa½ dvinna½ puna vacana½ mah±s±vajjabh±vadassanatthanti veditabba½. Mah±s±vajjo hi ariy³pav±do, ±nantariyasadisatt±. Vuttampi ceta½ “seyyath±pi, s±riputta, bhikkhu s²lasampanno sam±dhisampanno paññ±sampanno diµµheva dhamme añña½ ±r±dheyya, eva½sampadamida½, s±riputta, vad±mi ta½ v±ca½ appah±ya ta½ citta½ appah±ya ta½ diµµhi½ appaµinissajjitv± yath±bhata½ nikkhitto, eva½ niraye”ti (ma. ni. 1.149). Micch±diµµhito ca mah±s±vajjatara½ n±ma añña½ natthi. Yath±ha “n±ha½, bhikkhave, añña½ ekadhammampi samanupass±mi, ya½ eva½ mah±s±vajja½, yathayida½, bhikkhave, micch±diµµhi. Micch±diµµhiparam±ni, bhikkhave, vajj±n²”ti (a. ni. 1.310). K±yassa bhed±ti up±diººakkhandhaparicc±g±. Parammaraº±ti tadanantara½ abhinibbattikkhandhaggahaºe. Atha v± k±yassa bhed±ti j²vitindriyassa upacched±. Parammaraº±ti cuticittato uddha½. Ap±yanti evam±di sabba½ nirayavevacanameva. Nirayo hi saggamokkhahetubh³t± puññasammat± ay± apetatt±, sukh±na½ v± ±yassa abh±v± ap±yo. Dukkhassa gati paµisaraºanti duggati, dosabahulat±ya v± duµµhena kammun± nibbatt± gat²ti duggati. Vivas± nipatanti ettha dukkaµak±rinoti vinip±to. Vinassant± v± ettha patanti sa½bhijjam±naªgapaccaªg±tipi vinip±to. Natthi ettha ass±dasaññito ayoti nirayo. Atha v± ap±yaggahaºena tiracch±nayoni½ d²peti. Tiracch±nayoni hi ap±yo sugatito apetatt±, na duggati mahesakkh±na½ n±gar±j±d²na½ sambhavato. Duggatiggahaºena pettivisaya½. So hi ap±yo ceva duggati ca, sugatito apetatt± dukkhassa ca gatibh³tatt±. Na tu vinip±to asurasadisa½ avinipatitatt±. Vinip±taggahaºena asurak±ya½. So hi yath±vuttena atthena ap±yo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipatitatt± vinip±toti vuccati. Nirayaggahaºena av²ci-±di-anekappak±ra½ nirayamev±ti. Upapann±ti upagat±, tattha abhinibbatt±ti adhipp±yo. Vuttavipariy±yena sukkapakkho veditabbo. Aya½ pana viseso, tattha sugatiggahaºena manussagatipi saªgayhati. Saggaggahaºena devagatiyeva. Tattha sundar± gat²ti sugati. R³p±d²hi visayehi suµµhu aggoti saggo. So sabbopi lujjanapalujjanaµµhena lokoti aya½ vacanattho. “Iti dibbena cakkhun±”ti-±di sabba½ nigamanavacana½. Eva½ dibbena cakkhun±…pe… passat²ti ayamettha saªkhepattho. 412. Eva½ passituk±mena pana ±dikammikena kulaputtena kasiº±rammaºa½ abhiññ±p±dakajjh±na½ sabb±k±rena abhin²h±rakkhama½ katv± “tejokasiºa½, od±takasiºa½, ±lokakasiºan”ti imesu t²su kasiºesu aññatara½ ±sanna½ k±tabba½. Upac±rajjh±nagocara½ katv± va¹¹hetv± µhapetabba½. Na tattha appan± upp±detabb±ti adhipp±yo. Sace hi upp±deti, p±dakajjh±nanissaya½ hoti, na parikammanissaya½. Imesu ca pana t²su ±lokakasiºa½yeva seµµhatara½. Tasm± ta½ v± itaresa½ v± aññatara½ kasiºaniddese vuttanayena upp±detv± upac±rabh³miya½yeva µhatv± va¹¹hetabba½. Va¹¹han±nayopi cassa tattha vuttanayeneva veditabbo. Va¹¹hitaµµh±nassa antoyeva r³pagata½ passitabba½. R³pagata½ passato panassa parikammassa v±ro atikkamati. Tato ±loko antaradh±yati. Tasmi½ antarahite r³pagatampi na dissati. Ath±nena punappuna½ p±dakajjh±nameva pavisitv± tato vuµµh±ya ±loko pharitabbo. Eva½ anukkamena ±loko th±magato hot²ti ettha ±loko hot³ti yattaka½ µh±na½ paricchindati, tattha ±loko tiµµhatiyeva. Divasampi nis²ditv± passato r³padassana½ hoti. Ratti½ tiºukk±ya maggapaµipanno cettha puriso opamma½. Eko kira ratti½ tiºukk±ya magga½ paµipajji. Tassa s± tiºukk± vijjh±yi. Athassa samavisam±ni na paññ±yi½su. So ta½ tiºukka½ bh³miya½ gha½sitv± tiºukk± puna ujj±lesi. S± pajjalitv± purim±lokato mahantatara½ ±loka½ ak±si. Eva½ punappuna½ vijjh±ta½ ujj±layato kamena s³riyo uµµh±si. S³riye uµµhite ukk±ya kamma½ natth²ti ta½ cha¹¹etv± divasampi agam±si. Tattha ukk±loko viya parikammak±le kasiº±loko. Ukk±ya vijjh±t±ya samavisam±na½ adassana½ viya r³pagata½ passato parikammassa v±r±tikkamena ±loke antarahite r³pagat±na½ adassana½. Ukk±ya gha½sana½ viya punappuna½ pavesana½. Ukk±ya purim±lokato mahantatar±lokakaraºa½ viya puna parikamma½ karoto balavatar±lokapharaºa½. S³riyuµµh±na½ viya th±magat±lokassa yath±paricchedena µh±na½. Tiºukka½ cha¹¹etv± divasampi gamana½ viya paritt±loka½ cha¹¹etv± th±magaten±lokena divasampi r³padassana½. Tattha yad± tassa bhikkhuno ma½sacakkhussa an±p±thagata½ antokucchigata½ hadayavatthunissita½ heµµh±pathav²talanissita½ tirokuµµapabbatap±k±ragata½ paracakkav±¼agatanti ida½ r³pa½ ñ±ºacakkhussa ±p±tha½ ±gacchati, ma½sacakkhun± dissam±na½ viya hoti, tad± dibbacakkhu uppanna½ hot²ti veditabba½. Tadeva cettha r³padassanasamattha½, na pubbabh±gacitt±ni. Ta½ paneta½ puthujjanassa paribandho hoti. Kasm±? So hi yasm± yattha yattha ±loko hot³ti adhiµµh±ti, ta½ ta½ pathav²samuddapabbate vinivijjhitv±pi ek±loka½ hoti, athassa tattha bhay±nak±ni yakkharakkhas±dir³p±ni passato bhaya½ uppajjati. Yena cittavikkhepa½ patv± jh±navibbhantako hoti, tasm± r³padassane appamattena bhavitabba½. Tatr±ya½ dibbacakkhuno uppattikkamo. Vuttappak±rameta½ r³pam±rammaºa½ katv± manodv±r±vajjane uppajjitv± niruddhe tadeva r³pa½ ±rammaºa½ katv± catt±ri pañca v± javan±ni uppajjant²ti sabba½ purimanayeneva veditabba½. Idh±pi pubbabh±gacitt±ni savitakkasavic±r±ni k±m±vacar±ni. Pariyos±ne atthas±dhakacitta½ catutthajjh±nika½ r³p±vacara½. Tena sahaj±ta½ ñ±ºa½ satt±na½ cut³pap±te ñ±ºantipi dibbacakkhuñ±ºantipi vuccat²ti.
Cut³pap±tañ±ºakath± niµµhit±.