Tesa½ vacana½ sutv± yebhuyyena manuss± ca bhummadevat± ca sa½vegaj±t± ańńamańńa½ muducitt± hutv± mett±d²ni puńń±ni karitv± devaloke nibbattanti. Tattha dibbasudh±bhojana½ bhuńjitv± v±yokasiŗe parikamma½ katv± jh±na½ paµilabhanti. Tadańńe pana apar±pariyavedan²yena kammena devaloke nibbattanti. Apar±pariyavedan²yakammarahito hi sa½s±re sa½saram±no satto n±ma natthi. Tepi tattha tatheva jh±na½ paµilabhanti. Eva½ devaloke paµiladdhajjh±navasena sabbepi brahmaloke nibbattant²ti.
Vass³pacchedato pana uddha½ d²ghassa addhuno accayena dutiyo s³riyo p±tubhavati. Vuttampi ceta½ bhagavat± “hoti kho so, bhikkhave, samayo”ti sattas³riya½ (a. ni. 7.66) vitth±retabba½. P±tubh³te ca pana tasmi½ neva rattiparicchedo, na div±paricchedo pańń±yati. Eko s³riyo uµµheti, eko attha½ gacchati. Avicchinnas³riyasant±pova loko hoti. Yath± ca pakatis³riye s³riyadevaputto hoti, eva½ kappavin±sakas³riye natthi. Tattha pakatis³riye vattam±ne ±k±se val±hak±pi dh³masikh±pi caranti. Kappavin±sakas³riye vattam±ne vigatadh³maval±haka½ ±d±samaŗ¹ala½ viya nimmala½ nabha½ hoti. Żhapetv± pańca mah±nadiyo sesakunnad²-±d²su udaka½ sussati.
Tatopi d²ghassa addhuno accayena tatiyo s³riyo p±tubhavati. Yassa p±tubh±v± mah±nadiyopi sussanti.
Tatopi d²ghassa addhuno accayena catuttho s³riyo p±tubhavati. Yassa p±tubh±v± himavati mah±nad²na½ pabhav± “s²hapap±to ha½sap±tano kaŗŗamuŗ¹ako rathak±radaho anotattadaho chaddantadaho kuŗ±ladaho”ti ime satta mah±sar± sussanti.
Tatopi d²ghassa addhuno accayena pańcamo s³riyo p±tubhavati. Yassa p±tubh±v± anupubbena mah±samudde aŖgulipabbatemanamattampi udaka½ na saŗµh±ti.
Tatopi d²ghassa addhuno accayena chaµµho s³riyo p±tubhavati. Yassa p±tubh±v± sakalacakkav±¼a½ ekadh³ma½ hoti. Pariy±diŗŗasineha½ dh³mena. Yath± cida½, eva½ koµisatasahassacakkav±¼±nipi.
Tatopi d²ghassa addhuno accayena sattamo s³riyo p±tubhavati. Yassa p±tubh±v± sakalacakkav±¼a½ ekaj±la½ hoti saddhi½ koµisatasahassacakkav±¼ehi. Yojanasatik±dibhed±ni sineruk³µ±nipi palujjitv± ±k±seyeva antaradh±yanti. S± aggij±l± uµµhahitv± c±tumah±r±jike gaŗh±ti. Tattha kanakavim±naratanavim±namaŗivim±n±ni jh±petv± t±vati½sabhavana½ gaŗh±ti. Eteneva up±yena y±va paµhamajjh±nabh³mi½ gaŗh±ti. Tattha tayopi brahmaloke jh±petv± ±bhassare ±hacca tiµµhati. S± y±va aŗumattampi saŖkh±ragata½ atthi, t±va na nibb±yati. SabbasaŖkh±raparikkhay± pana sappitelajh±panaggisikh± viya ch±rikampi anavasesetv± nibb±yati. Heµµh±-±k±sena saha upari-±k±so eko hoti mahandhak±ro.
406. Atha d²ghassa addhuno accayena mah±megho uµµhahitv± paµhama½ sukhuma½ sukhuma½ vassati Anupubbena kumudan±¼ayaµµhimusalat±lakkhandh±dippam±ŗ±hi dh±r±hi vassanto koµisatasahassacakkav±¼esu sabba½ da¹¹haµµh±na½ p³retv± antaradh±yati. Ta½ udaka½ heµµh± ca tiriyańca v±to samuµµhahitv± ghana½ karoti parivaµuma½ paduminipatte udakabindusadisa½. Katha½ t±va mahanta½ udakar±si½ ghana½ karot²ti ce? Vivarasampad±nato. Tańhissa tamhi tamhi vivara½ deti. Ta½ eva½ v±tena sampiŗ¹iyam±na½ ghana½ kariyam±na½ parikkhayam±na½ anupubbena heµµh± otarati. Otiŗŗe otiŗŗe udake brahmalokaµµh±ne brahmalok±, upari catuk±m±vacaradevalokaµµh±ne ca devalok± p±tubhavanti.
Purimapathaviµµh±na½ otiŗŗe pana balavav±t± uppajjanti. Te ta½ pihitadv±re dhamakaraŗe µhita-udakamiva nirass±sa½ katv± rundhanti. Madhurodaka½ parikkhaya½ gaccham±na½ upari rasapathavi½ samuµµh±peti. S± vaŗŗasampann± ceva hoti gandharasasampann± ca nirudakap±y±sassa upari paµala½ viya.
Tad± ca ±bhassarabrahmaloke paµhamatar±bhinibbatt± satt± ±yukkhay± v± puńńakkhay± v± tato cavitv± idh³papajjanti. Te honti saya½pabh± antalikkhacar±. Te aggańńasutte (d². ni. 3.119) vuttanayena ta½ rasapathavi½ s±yitv± taŗh±bhibh³t± ±luppak±raka½ paribhuńjitu½ upakkamanti. Atha nesa½ saya½pabh± antaradh±yati, andhak±ro hoti. Te andhak±ra½ disv± bh±yanti.
Tato nesa½ bhaya½ n±setv± s³rabh±va½ janayanta½ paripuŗŗapaŗŗ±sayojana½ s³riyamaŗ¹ala½ p±tubhavati, te ta½ disv± “±loka½ paµilabhimh±”ti haµµhatuµµh± hutv± “amh±ka½ bh²t±na½ bhaya½ n±setv± s³rabh±va½ janayanto uµµhito, tasm± “s³riyo hot³”ti s³riyotvevassa n±ma½ karonti.
Atha s³riye divasa½ ±loka½ katv± atthaŖgate yampi ±loka½ labhimh±, sopi no naµµhoti puna bh²t± honti. Tesa½ eva½ hoti “s±dhu vatassa sace ańńa½ ±loka½ labheyy±m±”ti. Tesa½ citta½ ńatv± viya ek³napaŗŗ±sayojana½ candamaŗ¹ala½ p±tubhavati. Te ta½ disv± bhiyyoso matt±ya haµµhatuµµh± hutv± “amh±ka½ chanda½ ńatv± viya uµµhito, tasm± cando hot³”ti candotvevassa n±ma½ karonti. Eva½ candimas³riyesu p±tubh³tesu nakkhatt±ni t±rakar³p±ni p±tubhavanti.
Tato pabhuti rattindiv± pańń±yanti, anukkamena ca m±saddham±sa-utusa½vacchar±. Candimas³riy±na½ pana p±tubh³tadivaseyeva sinerucakkav±¼ahimavantapabbat± p±tubhavanti. Te ca kho apubba½ acarima½ phagguŗapuŗŗamadivaseyeva p±tubhavanti. Katha½? Yath± n±ma kaŖgubhatte paccam±ne ekappah±reneva pupphu¼ak±ni uµµhahanti. Eke pades± th³path³p± honti, eke ninnaninn±, eke samasam±. Evameva½ th³path³paµµh±ne pabbat± honti, ninnaninnaµµh±ne samudd±, samasamaµµh±ne d²p±ti.
Atha tesa½ satt±na½ rasapathavi½ paribhuńjant±na½ kamena ekacce vaŗŗavanto, ekacce dubbaŗŗ± honti. Tattha vaŗŗavanto dubbaŗŗe atimańńanti. Tesa½ atim±napaccay± s±pi rasapathav² antaradh±yati. Bh³mipappaµako p±tubhavati. Atha nesa½ teneva nayena sopi antaradh±yati. Pad±lat± p±tubhavati. Teneva nayena s±pi antaradh±yati. Akaµµhap±ko s±li p±tubhavati akaŗo athuso suddho sugandho taŗ¹ulapphalo.
Tato nesa½ bh±jan±ni uppajjanti. Te s±li½ bh±jane µhapetv± p±s±ŗapiµµhiy± µhapenti, sayameva j±lasikh± uµµhahitv± ta½ pacati. So hoti odano sumanaj±tipupphasadiso, na tassa s³pena v± byańjanena v± karaŗ²ya½ atthi. Ya½ ya½ rasa½ bhuńjituk±m± honti, ta½ ta½ rasova hoti. Tesa½ ta½ o¼±rika½ ±h±ra½ ±harayata½ tato pabhuti muttakar²sa½ sańj±yati. Atha nesa½ tassa nikkhamanatth±ya vaŗamukh±ni pabhijjanti, purisassa purisabh±vo, itthiy±pi itthibh±vo p±tubhavati.
Tatra suda½ itth² purisa½, puriso ca itthi½ ativela½ upanijjh±yati. Tesa½ ativela½ upanijjh±yanapaccay± k±mapari¼±ho uppajjati. Tato methunadhamma½ paµisevanti. Te asaddhammapaµisevanapaccay± vińń³hi garahiyam±n± viheµhiyam±n± tassa asaddhammassa paµicch±danahetu ag±r±ni karonti. Te ag±ra½ ajjh±vasam±n± anukkamena ańńatarassa alasaj±tikassa sattassa diµµh±nugati½ ±pajjant± sannidhi½ karonti. Tato pabhuti kaŗopi thusopi taŗ¹ula½ pariyonandhati, l±yitaµµh±nampi na paµivir³hati.
Te sannipatitv± anutthunanti “p±pak± vata bho dhamm± sattesu p±tubh³t±, maya½ hi pubbe manomay± ahumh±”ti aggańńasutte (d². ni. 3.128) vuttanayena vitth±retabba½. Tato mariy±da½ µhapenti. Atha ańńataro satto ańńassa bh±ga½ adinna½ ±diyati. Ta½ dvikkhattu½ paribh±setv± tatiyav±re p±ŗileµµudaŗ¹ehi paharanti. Te eva½ adinn±d±nagarahamus±v±dadaŗ¹±d±nesu uppannesu sannipatitv± cintayanti “ya½n³na maya½ eka½ satta½ sammanneyy±ma, yo no samm± kh²yitabba½ kh²yeyya, garahitabba½ garaheyya, pabb±jetabba½ pabb±jeyya, maya½ panassa s±l²na½ bh±ga½ anuppadass±m±”ti.
Eva½ katasanniµµh±nesu pana sattesu imasmi½ t±va kappe ayameva bhagav± bodhisattabh³to tena samayena tesu sattesu abhir³pataro ca dassan²yataro ca mahesakkhataro ca buddhisampanno paµibalo niggahapaggaha½ k±tu½. Te ta½ upasaŖkamitv± y±citv± sammanni½su. So tena mah±janena sammatoti mah±sammato, khett±na½ adhipat²ti khattiyo, dhammena samena pare rańjet²ti r±j±ti t²hi n±mehi pańń±yittha. Yańhi loke acchariyaµµh±na½, bodhisattova tattha ±dipurisoti eva½ bodhisatta½ ±di½ katv± khattiyamaŗ¹ale saŗµhite anupubbena br±hmaŗ±dayopi vaŗŗ± saŗµhahi½su.
Tattha kappavin±sakamah±meghato y±va j±lupacchedo, idameka½ asaŖkhyeyya½ sa½vaµµoti vuccati.
Kappavin±sakaj±lupacchedato y±va koµisatasahassacakkav±¼aparip³rako sampattimah±megho, ida½ dutiya½ asaŖkhyeyya½ sa½vaµµaµµh±y²ti vuccati.
Sampattimah±meghato y±va candimas³riyap±tubh±vo, ida½ tatiya½ asaŖkhyeyya½ vivaµµoti vuccati.
Candimas³riyap±tubh±vato y±va puna kappavin±sakamah±megho, ida½ catuttha½ asaŖkhyeyya½ vivaµµaµµh±y²ti vuccati. Im±ni catt±ri asaŖkhyeyy±ni eko mah±kappo hoti. Eva½ t±va aggin± vin±so ca saŗµhahanańca veditabba½.
407. Yasmi½ pana samaye kappo udakena nassati, ±ditova kappavin±sakamah±megho uµµhahitv±ti pubbe vuttanayeneva vitth±retabba½. Aya½ pana viseso, yath± tattha dutiyas³riyo, evamidha kappavin±sako kh±rudakamah±megho vuµµh±ti. So ±dito sukhuma½ sukhuma½ vassanto anukkamena mah±dh±r±hi koµisatasahassacakkav±¼±na½ p³rento vassati. Kh±rudakena phuµµhaphuµµh± pathav²pabbat±dayo vil²yanti, udaka½ samantato v±tehi dh±riyati. Pathavito y±va dutiyajjh±nabh³mi½ udaka½ gaŗh±ti. Tattha tayopi brahmaloke vil²y±petv± subhakiŗhe ±hacca tiµµhati. Ta½ y±va aŗumattampi saŖkh±ragata½ atthi, t±va na v³pasammati. Udak±nugata½ pana sabbasaŖkh±ragata½ abhibhavitv± sahas± v³pasammati antaradh±na½ gacchati. Heµµh±-±k±sena saha upari-±k±so eko hoti mahandhak±roti sabba½ vuttasadisa½. Kevala½ panidha ±bhassarabrahmaloka½ ±di½ katv± loko p±tubhavati. Subhakiŗhato ca cavitv± ±bhassaraµµh±n±d²su satt± nibbattanti.
Tattha kappavin±sakamah±meghato y±va kappavin±sakudak³pacchedo, idameka½ asaŖkhyeyya½. Udak³pacchedato y±va sampattimah±megho, ida½ dutiya½ asaŖkhyeyya½. Sampattimah±meghato…pe… im±ni catt±ri asaŖkhyeyy±ni eko mah±kappo hoti. Eva½ udakena vin±so ca saŗµhahanańca veditabba½.
408. Yasmi½ samaye kappo v±tena vinassati, ±ditova kappavin±sakamah±megho uµµhahitv±ti pubbe vuttanayeneva vitth±retabba½. Aya½ pana viseso, yath± tattha dutiyas³riyo, evamidha kappavin±sanattha½ v±to samuµµh±ti. So paµhama½ th³laraja½ uµµh±peti. Tato saŗharaja½ sukhumav±lika½ th³lav±lika½ sakkharap±s±ŗ±dayoti y±va k³µ±g±ramatte p±s±ŗe visamaµµh±ne µhitamah±rukkhe ca uµµh±peti. Te pathavito nabhamuggat± na ca puna patanti. Tattheva cuŗŗavicuŗŗ± hutv± abh±va½ gacchanti.
Ath±nukkamena heµµh± mah±pathaviy± v±to samuµµhahitv± pathavi½ parivattetv± uddha½m³la½ katv± ±k±se khipati. Yojanasatappam±ŗ±pi pathavippades± dviyojanatiyojanacatuyojanapańcayojanasatappam±ŗ±pi bhijjitv± v±tavegena khitt± ±k±seyeva cuŗŗavicuŗŗ± hutv± abh±va½ gacchanti. Cakkav±¼apabbatampi sinerupabbatampi v±to ukkhipitv± ±k±se khipati. Te ańńamańńa½ abhihantv± cuŗŗavicuŗŗ± hutv± vinassanti. Eteneva up±yena bhummaµµhakavim±n±ni ca ±k±saµµhakavim±n±ni ca vin±sento chak±m±vacaradevaloke vin±setv± koµisatasahassacakkav±¼±ni vin±seti. Tattha cakkav±¼± cakkav±¼ehi himavant± himavantehi siner³ siner³hi ańńamańńa½ sam±gantv± cuŗŗavicuŗŗ± hutv± vinassanti. Pathavito y±va tatiyajjh±nabh³mi½ v±to gaŗh±ti. Tattha tayopi brahmaloke vin±setv± vehapphala½ ±hacca tiµµhati. Eva½ sabbasaŖkh±ragata½ vin±setv± sayampi vinassati. Heµµh±-±k±sena saha upari-±k±so eko hoti mahandhak±roti sabba½ vuttasadisa½. Idha pana subhakiŗhabrahmaloka½ ±di½ katv± loko p±tubhavati. Vehapphalato ca cavitv± subhakiŗhaµµh±n±d²su satt± nibbattanti.
Tattha kappavin±sakamah±meghato y±va kappavin±sakav±t³pacchedo, idameka½ asaŖkhyeyya½. V±t³pacchedato y±va sampattimah±megho, ida½ dutiya½ asaŖkhyeyya½…pe… im±ni catt±ri asaŖkhyeyy±ni eko mah±kappo hoti. Eva½ v±tena vin±so ca saŗµhahanańca veditabba½.
409. Ki½k±raŗ± eva½ loko vinassati? Akusalam³lak±raŗ±. Akusalam³lesu hi ussannesu eva½ loko vinassati. So ca kho r±ge ussannatare aggin± vinassati. Dose ussannatare udakena vinassati. Keci pana dose ussannatare aggin±. R±ge ussannatare udaken±ti vadanti. Mohe ussannatare v±tena vinassati. Eva½ vinassantopi ca nirantarameva sattav±re aggin± vinassati. Aµµhame v±re udakena. Puna sattav±re aggin±. Aµµhame v±re udaken±ti eva½ aµµhame aµµhame v±re vinassanto sattakkhattu½ udakena vinassitv± puna sattav±re aggin± nassati. Ett±vat± tesaµµhi kapp± at²t± honti. Etthantare udakena nassanav±ra½ sampattampi paµib±hitv± laddhok±so v±to paripuŗŗacatusaµµhikapp±yuke subhakiŗhe viddha½sento loka½ vin±seti.
410. Pubbeniv±sa½ anussarantopi ca kapp±nussaraŗako bhikkhu etesu kappesu anekepi sa½vaµµakappe anekepi vivaµµakappe anekepi sa½vaµµavivaµµakappe anussarati. Katha½? “Amutr±sin”ti-±din± (d². ni. 1.244) nayena.
Tattha amutr±sinti amumhi sa½vaµµakappe aha½ amumhi bhave v± yoniy± v± gatiy± v± vińń±ŗaµµhitiy± v± satt±v±se v± sattanik±ye v± ±si½. Eva½n±moti tisso v± phusso v±. Eva½gottoti kacc±no v± kassapo v±. Idamassa at²tabhave attano n±magott±nussaraŗavasena vutta½. Sace pana tasmi½ k±le attano vaŗŗasampatti½ v± l³khapaŗ²taj²vikabh±va½ v± sukhadukkhabahulata½ v± app±yukad²gh±yukabh±va½ v± anussarituk±mo hoti, tampi anussaratiyeva. Ten±ha “eva½vaŗŗo…pe… evam±yupariyanto”ti.
Tattha eva½vaŗŗoti od±to v± s±mo v±. Evam±h±roti s±lima½sodan±h±ro v± pavattaphalabhojano v±. Eva½ sukhadukkhapaµisa½ved²ti anekappak±rena k±yikacetasik±na½ s±misanir±mis±dippabhed±na½ v± sukhadukkh±na½ paµisa½ved². Evam±yupariyantoti eva½ vassasataparim±ŗ±yupariyanto v± catur±s²tikappasatasahass±yupariyanto v±. So tato cuto amutra udap±dinti soha½ tato bhavato yonito gatito vińń±ŗaµµhitito satt±v±sato sattanik±yato v± cuto puna amukasmi½ n±ma bhave yoniy± gatiy± vińń±ŗaµµhitiy± satt±v±se sattanik±ye v± udap±di½. Tatr±p±sinti atha tatr±pi bhave yoniy± gatiy± vińń±ŗaµµhitiy± satt±v±se sattanik±ye v± puna ahosi½. Eva½n±moti-±di vuttanayameva.
Apica yasm± amutr±sinti ida½ anupubbena ±rohantassa y±vadicchaka½ anussaraŗa½. So tato cutoti paµinivattantassa paccavekkhaŗa½, tasm± “idh³papanno”ti imiss± idh³papattiy± anantaramevassa upapattiµµh±na½ sandh±ya “amutra udap±din”ti ida½ vuttanti veditabba½. Tatr±p±sinti evam±di panassa tatra imiss± upapattiy± anantare upapattiµµh±ne n±magott±d²na½ anussaraŗadassanattha½ vutta½. So tato cuto idh³papannoti sv±ha½ tato anantar³papattiµµh±nato cuto idha asukasmi½ n±ma khattiyakule v± br±hmaŗakule v± nibbattoti. It²ti eva½. S±k±ra½ sa-uddesanti n±magottavasena sa-uddesa½, vaŗŗ±divasena s±k±ra½. N±magottena hi satto tisso kassapoti uddis²yati. Vaŗŗ±d²hi s±mo od±toti n±nattato pańń±yati. Tasm± n±magotta½ uddeso, itare ±k±r±. Anekavihita½ pubbeniv±samanussarat²ti ida½ utt±natthamev±ti.

Pubbeniv±s±nussatiń±ŗakath± niµµhit±.