Pakiººakakath±
413. Iti pañcakkhandhavid³, pañca abhiññ± avoca y± n±tho;
t± ñatv± t±su aya½, pakiººakakath±pi viññeyy±.
Et±su hi yadeta½ cut³pap±tañ±ºasaªkh±ta½ dibbacakkhu, tassa an±gata½sañ±ºañca yath±kammupagañ±ºañc±ti dvepi paribhaº¹añ±º±ni honti. Iti im±ni ca dve iddhividh±d²ni ca pañc±ti satta abhiññ±ñ±º±ni idh±gat±ni. Id±ni tesa½ ±rammaºavibh±ge asammohattha½–
¾rammaºattik± vutt±, ye catt±ro mahesin±;
sattannamapi ñ±º±na½, pavatti½ tesu d²paye.
Tatr±ya½ d²pan±. Catt±ro hi ±rammaºattik± mahesin± vutt±. Katame catt±ro? Paritt±rammaºattiko, magg±rammaºattiko, at²t±rammaºattiko, ajjhatt±rammaºattikoti (dha. sa. tikam±tik± 13, 16, 19, 21). 414. Tattha iddhividhañ±ºa½ parittamahaggata-at²t±n±gatapaccuppanna-ajjhattabahiddh±rammaºavasena sattasu ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi yad± k±ya½ cittasannissita½ katv± adissam±nena k±yena gantuk±mo cittavasena k±ya½ pariº±meti, mahaggatacitte samodahati sam±ropeti, tad± upayogaladdha½ ±rammaºa½ hot²ti katv± r³pak±y±rammaºato paritt±rammaºa½ hoti. Yad± citta½ k±yasannissita½ katv± dissam±nena k±yena gantuk±mo k±yavasena citta½ pariº±meti, p±dakajjh±nacitta½ r³pak±ye samodahati sam±ropeti, tad± upayogaladdha½ ±rammaºa½ hot²ti katv± mahaggatacitt±rammaºato mahaggat±rammaºa½ hoti. Yasm± pana tadeva citta½ at²ta½ niruddha½ ±rammaºa½ karoti, tasm± at²t±rammaºa½ hoti. Mah±dh±tunidh±ne mah±kassapatther±d²na½ viya an±gata½ adhiµµhahant±na½ an±gat±rammaºa½ hoti. Mah±kassapatthero kira mah±dh±tunidh±na½ karonto “an±gate aµµh±rasavass±dhik±ni dvevassasat±ni ime gandh± m± sussi½su, pupph±ni m± mil±yi½su, d²p± m± nibb±yi½s³”ti (dha. sa. aµµha. 1434) adhiµµhahi. Sabba½ tatheva ahosi. Assaguttatthero vattaniyasen±sane bhikkhusaªgha½ sukkhabhatta½ bhuñjam±na½ disv± udakasoº¹i½ divase divase purebhatte dadhirasa½ hot³ti adhiµµh±si. Purebhatte gahita½ dadhirasa½ hoti. Pacch±bhatte p±katika-udakameva (dha. sa. aµµha. 1434). K±ya½ pana cittasannissita½ katv± adissam±nena k±yena gamanak±le paccuppann±rammaºa½ hoti. K±yavasena citta½, cittavasena v± k±ya½ pariº±manak±le attano kum±rakavaºº±dinimm±nak±le ca sak±yacitt±na½ ±rammaºakaraºato ajjhatt±rammaºa½ hoti. Bahiddh± hatthi-ass±didassanak±le pana bahiddh±rammaºanti eva½ t±va iddhividhañ±ºassa sattasu ±rammaºesu pavatti veditabb±. 415. Dibbasotadh±tuñ±ºa½ parittapaccuppanna-ajjhattabahiddh±rammaºavasena cat³su ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi yasm± sadda½ ±rammaºa½ karoti, saddo ca paritto, tasm± paritt±rammaºa½ hoti. Vijjam±na½yeva pana sadda½ ±rammaºa½ katv± pavattanato paccuppann±rammaºa½ hoti. Ta½ attano kucchisaddasavanak±le ajjhatt±rammaºa½. Paresa½ saddasavanak±le bahiddh±rammaºanti eva½ dibbasotadh±tuñ±ºassa cat³su ±rammaºesu pavatti veditabb±. 416. Cetopariyañ±ºa½ parittamahaggata-appam±ºamagga-at²t±n±gatapaccuppannabahiddh±rammaºavasena aµµhasu ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi paresa½ k±m±vacaracittaj±nanak±le paritt±rammaºa½ hoti. R³p±vacara-ar³p±vacaracittaj±nanak±le mahaggat±rammaºa½ hoti. Maggaphalaj±nanak±le appam±º±rammaºa½ hoti. Ettha ca puthujjano sot±pannassa citta½ na j±n±ti. Sot±panno v± sakad±g±miss±ti eva½ y±va arahato netabba½. Arah± pana sabbesa½ citta½ j±n±ti. Aññopi ca uparimo heµµhimass±ti aya½ viseso veditabbo. Maggacitt±rammaºak±le magg±rammaºa½ hoti. Yad± pana at²te sattadivasabbhantare ca an±gate sattadivasabbhantare ca paresa½ citta½ j±n±ti, tad± at²t±rammaºa½ an±gat±rammaºañca hoti. Katha½ paccuppann±rammaºa½ hoti. Paccuppanna½ n±ma tividha½– khaºapaccuppanna½, santatipaccuppanna½, addh±paccuppannañca. Tattha upp±daµµhitibhaªgappatta½ khaºapaccuppanna½. Ekadvesantativ±rapariy±panna½ santatipaccuppanna½. Tattha andhak±re nis²ditv± ±lokaµµh±na½ gatassa na t±va ±rammaºa½ p±kaµa½ hoti, y±va pana ta½ p±kaµa½ hoti etthantare ekadvesantativ±r± veditabb±. ¾lokaµµh±ne vicaritv± ovaraka½ paviµµhass±pi na t±va sahas± r³pa½ p±kaµa½ hoti, y±va pana ta½ p±kaµa½ hoti, etthantare ekadvesantativ±r± veditabb±. D³re µhatv± pana rajak±na½ hatthavik±ra½, ghaº¹ibher²-±koµanavik±rañca disv±pi na t±va sadda½ suº±ti, y±va pana ta½ suº±ti, etasmimpi antare ekadvesantativ±r± veditabb±. Eva½ t±va majjhimabh±ºak±. Sa½yuttabh±ºak± pana r³pasantati ar³pasantat²ti dve santatiyo vatv± udaka½ akkamitv± gatassa y±va t²re akkanta-udakalekh± na vippas²dati, addh±nato ±gatassa y±va k±ye usumabh±vo na v³pasammati, ±tap± ±gantv± gabbha½ paviµµhassa y±va andhak±rabh±vo na vigacchati, antogabbhe kammaµµh±na½ manasi karitv± div± v±tap±na½ vivaritv± olokentassa y±va akkh²na½ phandanabh±vo na v³pasammati, aya½ r³pasantati n±ma. Dve tayo javanav±r± ar³pasantati n±m±ti vatv± tadubhayampi santatipaccuppanna½ n±m±ti vadanti. Ekabhavaparicchinna½ pana addh±paccuppanna½ n±ma. Ya½ sandh±ya bhaddekarattasutte “yo c±vuso, mano ye ca dhamm± ubhayameta½ paccuppanna½, tasmi½ ce paccuppanne chandar±gappaµibaddha½ hoti viññ±ºa½, chandar±gappaµibaddhatt± viññ±ºassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu sa½h²rat²”ti (ma. ni. 3.284) vutta½. Santatipaccuppannañcettha aµµhakath±su ±gata½. Addh±paccuppanna½ sutte. Tattha keci khaºapaccuppanna½ citta½ cetopariyañ±ºassa ±rammaºa½ hot²ti vadanti. Ki½ k±raº±? Yasm± iddhimato ca parassa ca ekakkhaºe citta½ uppajjat²ti. Idañca nesa½ opamma½, yath± ±k±se khitte pupphamuµµhimhi avassa½ eka½ puppha½ ekassa vaºµena vaºµa½ paµivijjhati, eva½ parassa citta½ j±niss±m²ti r±sivasena mah±janassa citte ±vajjite avassa½ ekassa citta½ ekena cittena upp±dakkhaºe v± µhitikkhaºe v± bhaªgakkhaºe v± paµivijjhat²ti. Ta½ pana vassasatampi vassasahassampi ±vajjanto yena ca cittena ±vajjati yena ca j±n±ti. Tesa½ dvinna½ sahaµh±n±bh±vato ±vajjanajavan±nañca aniµµhaµµh±ne n±n±rammaºabh±vappattidosato ayuttanti aµµhakath±su paµikkhitta½. Santatipaccuppanna½ pana addh±paccuppannañca ±rammaºa½ hot²ti veditabba½. Tattha ya½ vattam±najavanav²thito at²t±n±gatavasena dvittijavanav²thiparim±ºe k±le parassa citta½, ta½ sabbampi santatipaccuppanna½ n±ma. “Addh±paccuppanna½ pana javanav±rena d²petabban”ti sa½yuttaµµhakath±ya½ vutta½. Ta½ suµµhu vutta½. Tatr±ya½ d²pan±, iddhim± parassa citta½ j±nituk±mo ±vajjati, ±vajjana½ khaºapaccuppanna½ ±rammaºa½ katv± teneva saha nirujjhati. Tato catt±ri pañca v± javan±ni. Yesa½ pacchima½ iddhicitta½, ses±ni k±m±vacar±ni, tesa½ sabbesampi tadeva niruddha½ cittam±rammaºa½ hoti, na ca t±ni n±n±rammaº±ni honti, addh±vasena paccuppann±rammaºatt±. Ek±rammaºattepi ca iddhicittameva parassa citta½ j±n±ti, na itar±ni. Yath± cakkhudv±re cakkhuviññ±ºameva r³pa½ passati, na itar±n²ti. Iti ida½ santatipaccuppannassa ceva addh±paccuppannassa ca vasena paccuppann±rammaºa½ hoti. Yasm± v± santatipaccuppannampi addh±paccuppanneyeva patati, tasm± addh±paccuppannavaseneveta½ paccuppann±rammaºanti veditabba½. Parassa citt±rammaºatt±yeva pana bahiddh±rammaºa½ hot²ti eva½ cetopariyañ±ºassa aµµhasu ±rammaºesu pavatti veditabb±. 417. Pubbeniv±sañ±ºa½ parittamahaggata-appam±ºamagga-at²ta-ajjhattabahiddh±navattabb±rammaºavasena aµµhasu ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi k±m±vacarakkhandh±nussaraºak±le paritt±rammaºa½ hoti. R³p±vacar±r³p±vacarakkhandh±nussaraºak±le mahaggat±rammaºa½. At²te attan± parehi v± bh±vitamagga½ sacchikataphalañca anussaraºak±le appam±º±rammaºa½. Bh±vitamaggameva anussaraºak±le magg±rammaºa½. Niyamato paneta½ at²t±rammaºameva. Tattha kiñc±pi cetopariyañ±ºayath±kammupagañ±º±nipi at²t±rammaº±ni honti, atha kho tesa½ cetopariyañ±ºassa sattadivasabbhantar±t²ta½ cittameva ±rammaºa½. Tañhi añña½ khandha½ v± khandhapaµibaddha½ v± na j±n±ti. Maggasampayuttacitt±rammaºatt± pana pariy±yato magg±rammaºanti vutta½. Yath±kammupagañ±ºassa ca at²ta½ cetan±mattameva ±rammaºa½. Pubbeniv±sañ±ºassa pana at²t± khandh± khandhapaµibaddhañca kiñci an±rammaºa½ n±ma natthi Tañhi at²takkhandhakhandhapaµibaddhesu dhammesu sabbaññutaññ±ºagatika½ hot²ti aya½ viseso veditabbo. Ayamettha aµµhakath±nayo. Yasm± pana “kusal± khandh± iddhividhañ±ºassa cetopariyañ±ºassa pubbeniv±s±nussatiñ±ºassa yath±kammupagañ±ºassa an±gata½sañ±ºassa ±rammaºapaccayena paccayo”ti (paµµh±. 1.1.404) paµµh±ne vutta½. Tasm± catt±ropi khandh± cetopariyañ±ºayath±kammupagañ±º±na½ ±rammaº± honti. Tatr±pi yath±kammupagañ±ºassa kusal±kusal± ev±ti. Attano khandh±nussaraºak±le paneta½ ajjhatt±rammaºa½. Parassa khandh±nussaraºak±le bahiddh±rammaºa½. “At²te vipass² bhagav± ahosi. Tassa m±t± bandhumat², pit± bandhum±”ti-±din± (d². ni. 2.12) nayena n±magottapathav²nimitt±di-anussaraºak±le navattabb±rammaºa½ hoti. N±magottanti cettha khandh³panibandho sammutisiddho byañjanattho daµµhabbo, na byañjana½. Byañjanañhi sadd±yatanasaªgahitatt± paritta½ hoti. Yath±ha “niruttipaµisambhid± paritt±rammaº±”ti (vibha. 749). Ayamettha amh±ka½ khanti. Eva½ pubbeniv±sañ±ºassa aµµhasu ±rammaºesu pavatti veditabb±. 418. Dibbacakkhuñ±ºa½ parittapaccuppanna-ajjhattabahiddh±rammaºavasena cat³su ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi yasm± r³pa½ ±rammaºa½ karoti, r³pañca paritta½, tasm± paritt±rammaºa½ hoti. Vijjam±neyeva ca r³pe pavattatt± paccuppann±rammaºa½. Attano kucchigat±dir³padassanak±le ajjhatt±rammaºa½. Parassa r³padassanak±le bahiddh±rammaºanti eva½ dibbacakkhuñ±ºassa cat³su ±rammaºesu pavatti veditabb±. 419. An±gata½sañ±ºa½ parittamahaggata-appam±ºamagga-an±gata-ajjhattabahiddh±navattabb±rammaºavasena aµµhasu ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi “aya½ an±gate k±m±vacare nibbattissat²”ti j±nanak±le paritt±rammaºa½ hoti. “R³p±vacare ar³p±vacare v± nibbattissat²”ti j±nanak±le mahaggat±rammaºa½. “Magga½ bh±vessati, phala½ sacchikarissat²”ti j±nanak±le appam±º±rammaºa½. “Magga½ bh±vessati”cceva j±nanak±le magg±rammaºa½. Niyamato pana ta½ an±gat±rammaºameva. Tattha kiñc±pi cetopariyañ±ºampi an±gat±rammaºa½ hoti, atha kho tassa sattadivasabbhantar±n±gata½ cittameva ±rammaºa½. Tañhi añña½ khandha½ v± khandhapaµibaddha½ v± na j±n±ti. An±gata½sañ±ºassa pubbeniv±sañ±ºe vuttanayena an±gate an±rammaºa½ n±ma natthi. “Aha½ amutra nibbattiss±m²”ti j±nanak±le ajjhatt±rammaºa½. “Asuko amutra nibbattissat²”ti j±nanak±le bahiddh±rammaºa½. “An±gate metteyyo bhagav± uppajjissati (d². ni. 3.107). Subrahm± n±massa br±hmaºo pit± bhavissati. Brahmavat² n±ma br±hmaº² m±t±”ti-±din± pana nayena n±magottaj±nanak±le pubbeniv±sañ±ºe vuttanayeneva na vattabb±rammaºa½ hot²ti eva½ an±gata½sañ±ºassa aµµhasu ±rammaºesu pavatti veditabb±. 420. Yath±kammupagañ±ºa½ parittamahaggata-at²ta-ajjhattabahiddh±rammaºavasena pañcasu ±rammaºesu pavattati. Katha½? Tañhi k±m±vacarakammaj±nanak±le paritt±rammaºa½ hoti. R³p±vacar±r³p±vacarakammaj±nanak±le mahaggat±rammaºa½. At²tameva j±n±t²ti at²t±rammaºa½. Attano kamma½ j±nanak±le ajjhatt±rammaºa½. Parassa kamma½ j±nanak±le bahiddh±rammaºa½ hoti. Eva½ yath±kammupagañ±ºassa pañcasu ±rammaºesu pavatti veditabb±. Yañcettha ajjhatt±rammaºañceva bahiddh±rammaºañc±ti vutta½, ta½ k±lena ajjhatta½ k±lena bahiddh± j±nanak±le ajjhattabahiddh±rammaºampi hotiyev±ti.
Iti s±dhujanap±mojjatth±ya kate visuddhimagge
Abhiññ±niddeso n±ma
Terasamo paricchedo.