Pubbeniv±s±nussatiñ±ºakath±

402. Pubbeniv±s±nussatiñ±ºakath±ya½ pubbeniv±s±nussatiñ±º±y±ti (d². ni. 1.244) pubbeniv±s±nussatimhi ya½ ñ±ºa½, tadatth±ya. Pubbeniv±soti pubbe at²taj±t²su nivutthakkhandh±. Nivutth±ti ajjh±vutth± anubh³t± attano sant±ne uppajjitv± niruddh±. Nivutthadhamm± v±. Nivutth±ti gocaraniv±sena nivutth± attano viññ±ºena viññ±t± paricchinn±, paraviññ±ºaviññ±t±pi v± chinnavaµumak±nussaraº±d²su, te buddh±na½yeva labbhanti. Pubbeniv±s±nussat²ti y±ya satiy± pubbeniv±sa½ anussarati, s± pubbeniv±s±nussati. ѱºanti t±ya satiy± sampayuttañ±ºa½. Evamimassa pubbeniv±s±nussatiñ±ºassa atth±ya pubbeniv±s±nussatiñ±º±ya etassa ñ±ºassa adhigam±ya pattiy±ti vutta½ hoti.
Anekavihitanti anekavidha½, anekehi v± pak±rehi pavattita½, sa½vaººitanti attho. Pubbeniv±santi samanantar±t²tabhava½ ±di½ katv± tattha tattha nivutthasant±na½. Anussarat²ti khandhapaµip±µivasena cutipaµisandhivasena v± anugantv± anugantv± sarati. Imañhi pubbeniv±sa½ cha jan± anussaranti– titthiy±, pakatis±vak±, mah±s±vak±, aggas±vak±, paccekabuddh±, buddh±ti.
Tattha titthiy± catt±l²sa½yeva kappe anussaranti, na tato para½. Kasm±, dubbalapaññatt±. Tesañhi n±mar³paparicchedavirahitatt± dubbal± paññ± hoti. Pakatis±vak± kappasatampi kappasahassampi anussarantiyeva, balavapaññatt±. As²timah±s±vak± satasahassakappe anussaranti. Dve aggas±vak± eka½ asaªkhyeyya½ satasahassañca. Paccekabuddh± dve asaªkhyeyy±ni satasahassañca. Ettako hi etesa½ abhin²h±ro. Buddh±na½ pana paricchedo n±ma natthi.
Titthiy± ca khandhapaµip±µimeva saranti, paµip±µi½ muñcitv± cutipaµisandhivasena saritu½ na sakkonti. Tesañhi andh±na½ viya icchitapadesokkamana½ natthi. Yath± pana andh± yaµµhi½ amuñcitv±va gacchanti, eva½ te khandh±na½ paµip±µi½ amuñcitv±va saranti. Pakatis±vak± khandhapaµip±µiy±pi anussaranti cutipaµisandhivasenapi saªkamanti. Tath± as²timah±s±vak±. Dvinna½ pana aggas±vak±na½ khandhapaµip±µikicca½ natthi. Ekassa attabh±vassa cuti½ disv± paµisandhi½ passanti, puna aparassa cuti½ disv± paµisandhinti eva½ cutipaµisandhivaseneva saªkamant± gacchanti. Tath± paccekabuddh±.
Buddh±na½ pana neva khandhapaµip±µikicca½, na cutipaµisandhivasena saªkamanakicca½ atthi. Tesañhi anek±su kappakoµ²su heµµh± v± upari v± ya½ ya½ µh±na½ icchanti, ta½ ta½ p±kaµameva hoti. Tasm± anek±pi kappakoµiyo peyy±lap±¼i½ viya sa½khipitv± ya½ ya½ icchanti, tatra tatreva okkamant± s²hokkantavasena gacchanti. Eva½ gacchant±nañca nesa½ ñ±ºa½ yath± n±ma katav±lavedhaparicayassa sarabhaªgasadisassa dhanuggahassa khitto saro antar± rukkhalat±d²su asajjam±no lakkheyeva patati, na sajjati, na virajjhati, eva½ antarantar±su j±t²su na sajjati, na virajjhati, asajjam±na½ avirajjham±na½ icchiticchitaµµh±na½yeva gaºh±ti.
Imesu ca pana pubbeniv±sa½ anussaraºasattesu titthiy±na½ pubbeniv±sadassana½ khajjupanakapabh±sadisa½ hutv± upaµµh±ti. Pakatis±vak±na½ d²pappabh±sadisa½. Mah±s±vak±na½ ukk±pabh±sadisa½ Aggas±vak±na½ osadhit±rakappabh±sadisa½. Paccekabuddh±na½ candappabh±sadisa½. Buddh±na½ rasmisahassapaµimaº¹itasaradas³riyamaº¹alasadisa½ hutv± upaµµh±ti.
Titthiy±nañca pubbeniv±s±nussaraºa½ andh±na½ yaµµhikoµigamana½ viya hoti. Pakatis±vak±na½ daº¹akasetugamana½ viya. Mah±s±vak±na½ jaªghasetugamana½ viya. Aggas±vak±na½ sakaµasetugamana½ viya. Paccekabuddh±na½ mah±jaªghamaggagamana½ viya. Buddh±na½ mah±sakaµamaggagamana½ viya.
Imasmi½ pana adhik±re s±vak±na½ pubbeniv±s±nussaraºa½ adhippeta½. Tena vutta½ “anussarat²ti khandhapaµip±µivasena cutipaµisandhivasena v± anugantv± anugantv± sarat²”ti.
403. Tasm± evamanussarituk±mena ±dikammikena bhikkhun± pacch±bhatta½ piº¹ap±tapaµikkantena rahogatena paµisallinena paµip±µiy± catt±ri jh±n±ni sam±pajjitv± abhiññ±p±dakacatutthajjh±nato vuµµh±ya sabbapacchim± nisajj± ±vajjitabb±. Tato ±sanapaññ±pana½, sen±sanappavesana½, pattac²varapaµis±mana½, bhojanak±lo, g±mato ±gamanak±lo, g±me piº¹±ya caritak±lo, g±ma½ piº¹±ya paviµµhak±lo, vih±rato nikkhamanak±lo, cetiyaªgaºabodhiyaªgaºavandanak±lo, pattadhovanak±lo, pattapaµiggahaºak±lo, pattapaµiggahaºato y±va mukhadhovan± katakicca½, pacc³sak±le katakicca½, majjhimay±me katakicca½, paµhamay±me katakiccanti eva½ paµilomakkamena sakala½ rattindiva½ katakicca½ ±vajjitabba½. Ettaka½ pana pakaticittassapi p±kaµa½ hoti. Parikammasam±dhicittassa pana atip±kaµameva.
Sace panettha kiñci na p±kaµa½ hoti, puna p±dakajjh±na½ sam±pajjitv± vuµµh±ya ±vajjitabba½. Ettakena d²pe jalite viya p±kaµa½ hoti. Eva½ paµilomakkameneva dutiyadivasepi tatiyacatutthapañcamadivasepi das±hepi a¹¹ham±sepi m±sepi y±va sa½vacchar±pi katakicca½ ±vajjitabba½. Eteneva up±yena dasavass±ni v²sativass±n²ti y±va imasmi½ bhave attano paµisandhi, t±va ±vajjantena purimabhave cutikkhaºe pavattitan±mar³pa½ ±vajjitabba½. Pahoti hi paº¹ito bhikkhu paµhamav±reneva paµisandhi½ uggh±µetv± cutikkhaºe n±mar³pam±rammaºa½ k±tu½.
Yasm± pana purimabhave n±mar³pa½ asesa½ niruddha½ añña½ uppanna½, tasm± ta½ µh±na½ ±hundarika½ andhatamamiva hoti duddasa½ duppaññena. Ten±pi “na sakkomaha½ paµisandhi½ uggh±µetv± cutikkhaºe pavattitan±mar³pam±rammaºa½ k±tun”ti dhuranikkhepo na k±tabbo. Tadeva pana p±dakajjh±na½ punappuna½ sam±pajjitabba½. Tato ca vuµµh±ya vuµµh±ya ta½ µh±na½ ±vajjitabba½.
Eva½ karonto hi seyyath±pi n±ma balav± puriso k³µ±g±rakaººikatth±ya mah±rukkha½ chindanto s±kh±pal±sacchedanamatteneva pharasudh±r±ya vipann±ya mah±rukkha½ chinditu½ asakkontopi dhuranikkhepa½ akatv±va kamm±ras±la½ gantv± tikhiºa½ pharasu½ k±r±petv± puna ±gantv± chindeyya, puna vipann±ya ca punapi tatheva k±retv± chindeyya. So eva½ chindanto chinnassa chinnassa puna chetabb±bh±vato acchinnassa ca chedanato nacirasseva mah±rukkha½ p±teyya, evameva½ p±dakajjh±n± vuµµh±ya pubbe ±vajjita½ an±vajjitv± paµisandhimeva ±vajjanto nacirasseva paµisandhi½ uggh±µetv± cutikkhaºe pavattitan±mar³pa½ ±rammaºa½ kareyy±ti. Kaµµhaph±lakakesoh±rak±d²hipi ayamattho d²petabbo.
Tattha pacchimanisajjato pabhuti y±va paµisandhito ±rammaºa½ katv± pavatta½ ñ±ºa½ pubbeniv±sañ±ºa½ n±ma na hoti. Ta½ pana parikammasam±dhiñ±ºa½ n±ma hoti. At²ta½sañ±ºantipi eke vadanti. Ta½ r³p±vacara½ sandh±ya na yujjati. Yad± panassa bhikkhuno paµisandhi½ atikkamma cutikkhaºe pavattitan±mar³pa½ ±rammaºa½ katv± manodv±r±vajjana½ uppajjati, tasmiñca niruddhe tadev±rammaºa½ katv± catt±ri pañca v± javan±ni javanti. Sesa½ pubbe vuttanayeneva purim±ni parikamm±din±mak±ni k±m±vacar±ni honti. Pacchima½ r³p±vacara½ catutthajjh±nika½ appan±citta½. Tad±ssa ya½ tena cittena saha ñ±ºa½ uppajjati, ida½ pubbeniv±s±nussatiñ±ºa½ n±ma. Tena ñ±ºena sampayutt±ya satiy± anekavihita½ pubbeniv±sa½ anussarati. Seyyathida½, ekampi j±ti½ dvepi j±tiyo…pe… iti s±k±ra½ sa-uddesa½ anekavihita½ pubbeniv±sa½ anussarat²ti (d². ni. 1.244).
404. Tattha ekampi j±tinti ekampi paµisandhim³la½ cutipariyos±na½ ekabhavapariy±panna½ khandhasant±na½. Esa nayo dvepi j±tiyoti-±d²supi. Anekepi sa½vaµµakappeti-±d²su pana parih±yam±no kappo sa½vaµµakappo, va¹¹ham±no vivaµµakappoti veditabbo. Tattha sa½vaµµena sa½vaµµaµµh±y² gahito hoti, ta½m³lakatt±. Vivaµµena ca vivaµµaµµh±y², evañhi sati y±ni t±ni “catt±rim±ni, bhikkhave, kappassa asaªkhyeyy±ni. Katam±ni catt±ri? Sa½vaµµo, sa½vaµµaµµh±y², vivaµµo, vivaµµaµµh±y²ti (a. ni. 4.156 thoka½ visadisa½) vutt±ni, t±ni pariggahit±ni honti.
Tattha tayo sa½vaµµ±– ±posa½vaµµo, tejosa½vaµµo, v±yosa½vaµµoti. Tisso sa½vaµµas²m±– ±bhassar±, subhakiºh±, vehapphal±ti.
Yad± kappo tejena sa½vaµµati, ±bhassarato heµµh± aggin± ¹ayhati. Yad± ±pena sa½vaµµati, subhakiºhato heµµh± udakena vil²yati. Yad± v±yun± sa½vaµµati, vehapphalato heµµh± v±tena viddha½sati. Vitth±rato pana sad±pi eka½ buddhakhetta½ vinassati.
Buddhakhetta½ n±ma tividha½ hoti– j±tikhetta½, ±º±khetta½, visayakhettañca. Tattha j±tikhetta½ dasasahassacakkav±¼apariyanta½ hoti. Ya½ tath±gatassa paµisandhigahaº±d²su kampati. ¾º±khetta½ koµisatasahassacakkav±¼apariyanta½, yattha ratanasutta½ (khu. p±. 6.1 ±dayo) khandhaparitta½ (c³¼ava. 251; a. ni. 4.67) dhajaggaparitta½ (sa½. ni. 1.249) ±µ±n±µiyaparitta½ (d². ni. 3.275 ±dayo) moraparittanti (j±. 1.2.17-18) imesa½ paritt±na½ ±nubh±vo vattati. Visayakhetta½ anantamaparim±ºa½. Ya½ “y±vat± v± pana ±kaªkheyy±”ti (a. ni. 3.81) vutta½, yattha ya½ ya½ tath±gato ±kaªkhati, ta½ ta½ j±n±ti. Evametesu t²su buddhakhettesu eka½ ±º±khetta½ vinassati. Tasmi½ pana vinassante j±tikhettampi vinaµµhameva hoti. Vinassantañca ekatova vinassati, saºµhahantampi ekato saºµhahati. Tasseva½ vin±so ca saºµhahanañca veditabba½.
405. Yasmi½ hi samaye kappo aggin± nassati, ±ditova kappavin±sakamah±megho vuµµhahitv± koµisatasahassacakkav±¼e eka½ mah±vassa½ vassati. Manuss± tuµµhahaµµh± sabbab²j±ni n²haritv± vapanti. Sassesu pana gokh±yitakamattesu j±tesu gadrabharava½ ravanto ekabindumpi na vassati, tad± pacchinna½ pacchinnameva vassa½ hoti. Ida½ sandh±ya hi bhagavat± “hoti kho so, bhikkhave, samayo ya½ bah³ni vass±ni bah³ni vassasat±ni bah³ni vassasahass±ni bah³ni vassasatasahass±ni devo na vassat²”ti (a. ni. 7.66) vutta½. Vass³paj²vino satt± k±laªkatv± brahmaloke nibbattanti, pupphaphal³paj²viniyo ca devat±. Eva½ d²ghe addh±ne v²tivatte tattha tattha udaka½ parikkhaya½ gacchati, ath±nupubbena macchakacchap±pi k±laªkatv± brahmaloke nibbattanti, nerayikasatt±pi. Tattha nerayik± sattamas³riyap±tubh±ve vinassant²ti eke.
Jh±na½ vin± natthi brahmaloke nibbatti, etesañca keci dubbhikkhap²¼it± keci abhabb± jh±n±dhigam±ya, te katha½ tattha nibbattant²ti. Devaloke paµiladdhajjh±navasena. Tad± hi “vassasatasahassassaccayena kappuµµh±na½ bhavissat²”ti lokaby³h± n±ma k±m±vacaradev± muttasir± vikiººakes± rudamukh± ass³ni hatthehi puñcham±n± rattavatthanivatth± ativiya vir³pavesadh±rino hutv± manussapathe vicarant± eva½ ±rocenti “m±ris± ito vassasatasahassassaccayena kappavuµµh±na½ bhavissati, aya½ loko vinassissati, mah±samuddopi ussussissati, ayañca mah±pathav² sineru ca pabbatar±j± uddayhissanti vinassissanti. Y±va brahmalok± lokavin±so bhavissati. Metta½ m±ris± bh±vetha, karuºa½, mudita½, upekkha½ m±ris± bh±vetha, m±tara½ upaµµhahatha, pitara½ upaµµhahatha, kule jeµµh±pac±yino hoth±”ti.