Magganiddesakath±

562. Dukkhanirodhag±minipaµipad±niddese vutt± pana aµµha dhamm± k±ma½ khandhaniddesepi atthato pak±sit±yeva, idha pana nesa½ ekakkhaºe pavattam±n±na½ vises±vabodhanattha½ vad±ma. Saªkhepato hi catusaccapaµivedh±ya paµipannassa yogino nibb±n±rammaºa½ avijj±nusayasamuggh±taka½ paññ±cakkhu samm±diµµhi. S± samm± dassanalakkhaº±, dh±tuppak±sanaras±, avijjandhak±raviddha½sanapaccupaµµh±n±. Tath± sampannadiµµhino ta½sampayutta½ micch±saªkappanigh±taka½ cetaso nibb±napad±bhiniropana½ samm±saªkappo. So samm± citt±bhiniropanalakkhaºo, appan±raso, micch±saªkappappah±napaccupaµµh±no.
Tath± passato vitakkayato ca ta½sampayutt±va vac²duccaritasamuggh±tik± micch±v±c±ya virati samm±v±c± n±ma. S± pariggahalakkhaº±, viramaºaras±, micch±v±c±ppah±napaccupaµµh±n±. Tath± viramato ta½sampayutt±va micch±kammantasamucchedik± p±º±tip±t±divirati samm±kammanto n±ma. So samuµµh±panalakkhaºo, viramaºaraso, micch±kammantappah±napaccupaµµh±no. Y± panassa tesa½ samm±v±c±kammant±na½ visuddhibh³t± ta½sampayutt±va kuhan±di-upacchedik± micch±j²vavirati, so samm±-±j²vo n±ma. So vod±nalakkhaºo, ñ±y±j²vapavattiraso, micch±j²vappah±napaccupaµµh±no.
Athassa yo tass± samm±v±c±kammant±j²vasaªkh±t±ya s²labh³miya½ patiµµhitassa tadanur³po ta½sampayuttova kosajjasamucchedako v²riy±rambho, esa samm±v±y±mo n±ma. So paggahalakkhaºo, anuppanna-akusal±nupp±dan±diraso, micch±v±y±mappah±napaccupaµµh±no. Tasseva½ v±yamato ta½sampayuttova micch±sativiniddhunano cetaso asammoso samm±sati n±ma. S± upaµµh±nalakkhaº±, asammussanaras±, micch±satippah±napaccupaµµh±n±. Eva½ anuttar±ya satiy± sa½rakkhiyam±nacittassa ta½sampayutt±va micch±sam±dhividdha½sik± cittekaggat± samm±sam±dhi n±ma. So avikkhepalakkhaºo, sam±dh±naraso, micch±sam±dhippah±napaccupaµµh±noti. Aya½ dukkhanirodhag±minipaµipad±niddese nayo. Evamettha j±ti-±d²na½ vinicchayo veditabbo.
563. ѱºakiccatoti saccañ±ºassa kiccatopi vinicchayo veditabbo. Duvidha½ hi saccañ±ºa½– anubodhañ±ºa½ paµivedhañ±ºañca. Tattha anubodhañ±ºa½ lokiya½ anussav±divasena nirodhe magge ca pavattati. Paµivedhañ±ºa½ lokuttara½ nirodham±rammaºa½ katv± kiccato catt±ri sacc±ni paµivijjhati. Yath±ha– “yo, bhikkhave, dukkha½ passati, dukkhasamudayampi so passati, dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodhag±mini½ paµipadampi passat²”ti (sa½. ni. 5.1100) sabba½ vattabba½. Ta½ panassa kicca½ ñ±ºadassanavisuddhiya½ ±vibhavissati.
Ya½ paneta½ lokiya½, tattha dukkhañ±ºa½ pariyuµµh±n±bhibhavavasena pavattam±na½ sakk±yadiµµhi½ nivatteti. Samudayañ±ºa½ ucchedadiµµhi½. Nirodhañ±ºa½ sassatadiµµhi½. Maggañ±ºa½ akiriyadiµµhi½. Dukkhañ±ºa½ v± dhuvasubhasukhattabh±vavirahitesu khandhesu dhuvasubhasukhattabh±vasaññ±saªkh±ta½ phale vippaµipatti½. Samudayañ±ºa½ issarapadh±nak±lasabh±v±d²hi loko pavattat²ti ak±raºe k±raº±bhim±nappavatta½ hetumhi vippaµipatti½. Nirodhañ±ºa½ ar³palokalokath³pik±d²su apavaggag±habh³ta½ nirodhe vippaµipatti½. Maggañ±ºa½ k±masukhallika-attakilamath±nuyogappabhede avisuddhimagge visuddhimaggag±havasena pavatta½ up±ye vippaµipatti½ nivatteti. Teneta½ vuccati–
“Loke lokappabhave, lokatthagame sive ca tadup±ye;
sammuyhati t±va naro, na vij±n±ti y±va sacc±n²”ti.
Evamettha ñ±ºakiccatopi vinicchayo veditabbo.
564. Antogadh±na½ pabhed±ti dukkhasaccasmi½ hi µhapetv± taºhañceva an±savadhamme ca ses± sabbadhamm± antogadh±. Samudayasacce chatti½sa taºh±vicarit±ni. Nirodhasacca½ asammissa½. Maggasacce samm±diµµhimukhena v²ma½siddhip±dapaññindriyapaññ±baladhammavicayasambojjhaªg±ni. Samm±saªkapp±padesena tayo nekkhammavitakk±dayo. Samm±v±c±padesena catt±ri vac²sucarit±ni Samm±kammant±padesena t²ºi k±yasucarit±ni. Samm±j²vamukhena appicchat± santuµµhit± ca. Sabbesa½yeva v± etesa½ samm±v±c±kammant±j²v±na½ ariyakantas²latt± ariyakantas²lassa ca saddh±hatthena paµiggahetabbatt± tesa½ atthit±ya atthibh±vato saddhindriyasaddh±balachandiddhip±d±. Samm±v±y±m±padesena catubbidhasammappadh±nav²riyindriyav²riyabalav²riyasambojjhaªg±ni. Samm±sati-apadesena catubbidhasatipaµµh±nasatindriyasatibalasatisambojjhaªg±ni. Samm±sam±dhi-apadesena savitakkasavic±r±dayo tayo sam±dh² cittasam±dhi sam±dhindriyasam±dhibalap²tipassaddhisam±dhi-upekkh±sambojjhaªg±ni antogadh±n²ti evamettha antogadh±na½ pabhedatopi vinicchayo veditabbo.
565. Upam±toti bh±ro viya hi dukkhasacca½ daµµhabba½, bh±r±d±namiva samudayasacca½, bh±ranikkhepanamiva nirodhasacca½, bh±ranikkhepanup±yo viya maggasacca½. Rogo viya ca dukkhasacca½, roganid±namiva samudayasacca½, rogav³pasamo viya nirodhasacca½, bhesajjamiva maggasacca½. Dubbhikkhamiva v± dukkhasacca½, dubbuµµhi viya samudayasacca½, subhikkhamiva nirodhasacca½, suvuµµhi viya maggasacca½. Apica ver²-veram³la-verasamuggh±ta-verasamuggh±tup±yehi, visarukkha-rukkham³la-m³lupaccheda-tadupacchedup±yehi, bhaya-bhayam³la-nibbhaya-tadadhigamup±yehi, orimat²ra-mahoghap±rimat²ra-ta½samp±pakav±y±mehi ca yojetv±pet±ni upam±to veditabb±n²ti evamettha upam±to vinicchayo veditabbo.
566. Catukkatoti atthi cettha dukkha½ na ariyasacca½, atthi ariyasacca½ na dukkha½, atthi dukkhañceva ariyasaccañca, atthi neva dukkha½ na ariyasacca½. Esa nayo samuday±d²su. Tattha maggasampayutt± dhamm± s±maññaphal±ni ca “yadanicca½ ta½ dukkhan”ti (sa½. ni. 3.15) vacanato saªkh±radukkhat±ya dukkha½, na ariyasacca½. Nirodho ariyasacca½, na dukkha½. Itara½ pana ariyasaccadvaya½ siy± dukkha½ aniccato, na pana yassa pariññ±ya bhagavati brahmacariya½ vussati tathattena. Sabb±k±rena pana up±d±nakkhandhapañcaka½ dukkhañceva ariyasaccañca aññatra taºh±ya. Maggasampayutt± dhamm± s±maññaphal±ni ca yassa pariññattha½ bhagavati brahmacariya½ vussati tathattena neva dukkha½ na ariyasacca½. Eva½ samuday±d²supi yath±yoga½ yojetv± catukkatopettha vinicchayo veditabbo.
567. Suññatekavidh±d²h²ti-ettha suññato t±va paramatthena hi sabb±neva sacc±ni vedakak±rakanibbutagamak±bh±vato suññ±n²ti veditabb±ni. Teneta½ vuccati–
“Dukkhameva hi, na koci dukkhito;
k±rako na, kiriy±va vijjati;
atthi nibbuti, na nibbuto pum±;
maggamatthi, gamako na vijjat²”ti.
Atha v±,
Dhuvasubhasukhattasuñña½, purimadvayamattasuññamamatapada½;
dhuvasukha-attavirahito, maggo-iti suññat± tesu.
Nirodhasuññ±ni v± t²ºi, nirodho ca sesattayasuñño. Phalasuñño v± ettha hetu samudaye dukkhass±bh±vato, magge ca nirodhassa, na phalena sagabbho pakativ±d²na½ pakati viya. Hetusuññañca phala½ dukkhasamuday±na½ nirodhamagg±nañca asamav±y±, na hetusamaveta½ hetuphala½ samav±yav±d²na½ dvi-aºuk±di viya. Teneta½ vuccati–
“Tayamidha nirodhasuñña½, tayena ten±pi nibbuti suññ±;
suñño phalena hetu, phalampi ta½hetun± suññan”ti.

Eva½ t±va suññato vinicchayo veditabbo.