378. Vijj±dhar±d²na½ veh±sagaman±dik± pana vijj±may± iddhi. Yath±ha “katam± vijj±may± iddhi? Vijj±dhar± vijja½ parijapitv± veh±sa½ gacchanti. ¾k±se antalikkhe hatthimpi dassenti…pe… vividhampi sen±by³ha½ dassent²”ti (paµi. ma. 3.18).
379. Tena tena pana samm±payogena tassa tassa kammassa ijjhana½ tattha tattha samm±payogapaccay± ijjhanaµµhena iddhi. Yath±ha– “nekkhammena k±macchandassa pah±naµµho ijjhat²ti tattha tattha samm±payogapaccay± ijjhanaµµhena iddhi…pe… arahattamaggena sabbakiles±na½ pah±naµµho ijjhat²ti tattha tattha samm±payogapaccay± ijjhanaµµhena iddh²”ti (paµi. ma. 3.18). Ettha ca paµipattisaªkh±tasseva samm±payogassa d²panavasena purimap±¼isadis±va p±¼i ±gat±. Aµµhakath±ya½ pana sakaµaby³h±dikaraºavasena ya½kiñci sippakamma½ ya½kiñci vejjakamma½ tiººa½ bed±na½ uggahaºa½ tiººa½ piµak±na½ uggahaºa½ antamaso kasanavapan±d²ni up±d±ya ta½ ta½ kamma½ katv± nibbattaviseso tattha tattha samm±payogapaccay± ijjhanaµµhena iddh²ti ±gat±. (10)
Iti im±su dasasu iddh²su iddhividh±y±ti imasmi½ pade adhiµµh±n± iddhiyeva ±gat±. Imasmi½ panatthe vikubban±manomay±-iddhiyopi icchitabb± eva.
380. Iddhividh±y±ti iddhikoµµh±s±ya, iddhivikapp±ya v±. Citta½ abhin²harati abhininn±met²ti so bhikkhu vuttappak±ravasena tasmi½ citte abhiññ±p±dake j±te iddhividh±dhigamatth±ya parikammacitta½ abhin²harati kasiº±rammaºato apanetv± iddhividh±bhimukha½ peseti. Abhininn±met²ti adhigantabba-iddhipoºa½ iddhipabbh±ra½ karoti. Soti so eva½ katacitt±bhin²h±ro bhikkhu. Anekavihitanti anekavidha½ n±nappak±raka½. Iddhividhanti iddhikoµµh±sa½. Paccanubhot²ti paccanubhavati, phusati sacchikaroti p±puº±t²ti attho. Id±nissa anekavihitabh±va½ dassento “ekopi hutv±”ti-±dim±ha. Tattha ekopi hutv±ti iddhikaraºato pubbe pakatiy± ekopi hutv±. Bahudh± hot²ti bah³na½ santike caªkamituk±mo v± sajjh±ya½ v± kattuk±mo pañha½ v± pucchituk±mo hutv± satampi sahassampi hoti. Katha½ pan±yameva½ hoti? Iddhiy± catasso bh³miyo catt±ro p±d± aµµha pad±ni so¼asa ca m³l±ni samp±detv± ñ±ºena adhiµµhahanto.
381. Tattha catasso bh³miyoti catt±ri jh±n±ni veditabb±ni. Vuttañheta½ dhammasen±patin± “iddhiy± katam± catasso bh³miyo? Vivekajabh³mi paµhama½ jh±na½, p²tisukhabh³mi dutiya½ jh±na½, upekkh±sukhabh³mi tatiya½ jh±na½, adukkhamasukhabh³mi catuttha½ jh±na½. Iddhiy± im± catasso bh³miyo iddhil±bh±ya iddhipaµil±bh±ya iddhivikubbanat±ya iddhivisavit±ya iddhivasit±ya iddhives±rajj±ya sa½vattant²”ti (paµi. ma. 3.9). Ettha ca purim±ni t²ºi jh±n±ni yasm± p²tipharaºena ca sukhapharaºena ca sukhasaññañca lahusaññañca okkamitv± lahumudukammaññak±yo iddhi½ p±puº±ti, tasm± imin± pariy±yena iddhil±bh±ya sa½vattanato sambh±rabh³miyoti veditabb±ni. Catutthajjh±na½ pana iddhil±bh±ya pakatibh³miyeva.
382. Catt±ro p±d±ti catt±ro iddhip±d± veditabb±. Vuttañheta½ “iddhiy± katame catt±ro p±d±? Idha bhikkhu chandasam±dhipadh±nasaªkh±rasamann±gata½ iddhip±da½ bh±veti. V²riya… citta… v²ma½s±sam±dhipadh±nasaªkh±rasamann±gata½ iddhip±da½ bh±veti. Iddhiy± ime catt±ro p±d± iddhil±bh±ya…pe… iddhives±rajj±ya sa½vattant²”ti (paµi. ma. 3.9). Ettha ca chandahetuko chand±dhiko v± sam±dhi chandasam±dhi. Kattukamyat±chanda½ adhipati½ karitv± paµiladdhasam±dhisseta½ adhivacana½. Padh±nabh³t± saªkh±r± padh±nasaªkh±r±. Catukiccas±dhakassa sammappadh±nav²riyasseta½ adhivacana½. Samann±gatanti chandasam±dhin± ca padh±nasaªkh±rehi ca upeta½. Iddhip±danti nipphattipariy±yena v± ijjhanaµµhena, ijjhanti et±ya satt± iddh± vuddh± ukka½sagat± hont²ti imin± v± pariy±yena iddh²ti saªkha½ gat±na½ abhiññ±cittasampayutt±na½ chandasam±dhipadh±nasaªkh±r±na½ adhiµµh±naµµhena p±dabh³ta½ sesacittacetasikar±sinti attho. Vuttañheta½ “iddhip±doti tath±bh³tassa vedan±kkhandho…pe… viññ±ºakkhandho”ti (vibha. 434).
Atha v± pajjate anen±ti p±do. P±puº²yat²ti attho. Iddhiy± p±do iddhip±do. Chand±d²nameta½ adhivacana½. Yath±ha– “chandañce, bhikkhave, bhikkhu niss±ya labhati sam±dhi½, labhati cittassekaggata½, aya½ vuccati chandasam±dhi. So anuppann±na½ p±pak±na½…pe… padahati, ime vuccanti padh±nasaªkh±r±. Iti ayañca chando ayañca chandasam±dhi ime ca padh±nasaªkh±r±, aya½ vuccati, bhikkhave, chandasam±dhipadh±nasaªkh±rasamann±gato iddhip±do”ti (sa½. ni. 5.825). Eva½ sesiddhip±desupi attho veditabbo.
383. Aµµha pad±n²ti chand±d²ni aµµha veditabb±ni. Vuttañheta½ “iddhiy± katam±ni aµµha pad±ni? Chandañce bhikkhu niss±ya labhati sam±dhi½, labhati cittassekaggata½. Chando na sam±dhi, sam±dhi na chando. Añño chando, añño sam±dhi. V²riyañce bhikkhu… cittañce bhikkhu… v²ma½sañce bhikkhu niss±ya labhati sam±dhi½, labhati cittassekaggata½. V²ma½s± na sam±dhi, sam±dhi na v²ma½s±. Aññ± v²ma½s±, añño sam±dhi. Iddhiy± im±ni aµµha pad±ni iddhil±bh±ya…pe… iddhives±rajj±ya sa½vattant²”ti (paµi. ma. 3.9). Ettha hi iddhimupp±detuk±mat±chando sam±dhin± ekato niyuttova iddhil±bh±ya sa½vattati; tath± v²riy±dayo. Tasm± im±ni aµµha pad±ni vutt±n²ti veditabb±ni.
384. So¼asa m³l±n²ti so¼asahi ±k±rehi ±neñjat± cittassa veditabb±. Vuttañheta½– “iddhiy± kati m³l±ni? So¼asa m³l±ni– anonata½ citta½ kosajje na iñjat²ti ±neñja½, anunnata½ citta½ uddhacce na iñjat²ti ±neñja½, anabhinata½ citta½ r±ge na iñjat²ti ±neñja½, anapanata½ citta½ by±p±de na iñjat²ti ±neñja½, anissita½ citta½ diµµhiy± na iñjat²ti ±neñja½, appaµibaddha½ citta½ chandar±ge na iñjat²ti ±neñja½, vippamutta½ citta½ k±mar±ge na iñjat²ti ±neñja½, visa½yutta½ citta½ kilese na iñjat²ti ±neñja½, vimariy±dikata½ citta½ kilesamariy±de na iñjat²ti ±neñja½, ekattagata½ citta½ n±nattakilese na iñjat²ti ±neñja½, saddh±ya pariggahita½ citta½ assaddhiye na iñjat²ti ±neñja½, v²riyena pariggahita½ citta½ kosajje na iñjat²ti ±neñja½, satiy± pariggahita½ citta½ pam±de na iñjat²ti ±neñja½, sam±dhin± pariggahita½ citta½ uddhacce na iñjat²ti ±neñja½, paññ±ya pariggahita½ citta½ avijj±ya na iñjat²ti ±neñja½, obh±sagata½ citta½ avijjandhak±re na iñjat²ti ±neñja½. Iddhiy± im±ni so¼asa m³l±ni iddhil±bh±ya…pe… iddhives±rajj±ya sa½vattant²”ti (paµi. ma. 3.9).
K±mañca esa attho eva½ sam±hite citteti-±din±pi siddhoyeva, paµhamajjh±n±d²na½ pana iddhiy± bh³mip±dapadam³labh±vadassanattha½ puna vutto. Purimo ca suttesu ±gatanayo. Aya½ paµisambhid±ya½. Iti ubhayattha asammohatthampi puna vutto.
385. ѱºena adhiµµhahantoti sv±yamete iddhiy± bh³mip±dapadabh³te dhamme samp±detv± abhiññ±p±daka½ jh±na½ sam±pajjitv± vuµµh±ya sace sata½ icchati “sata½ homi sata½ hom²”ti parikamma½ katv± puna abhiññ±p±daka½ jh±na½ sam±pajjitv± vuµµh±ya adhiµµh±ti, adhiµµh±nacittena saheva sata½ hoti. Sahass±d²supi eseva nayo. Sace eva½ na ijjhati puna parikamma½ katv± dutiyampi sam±pajjitv± vuµµh±ya adhiµµh±tabba½. Sa½yuttaµµhakath±ya½ hi ekav±ra½ dvev±ra½ sam±pajjitu½ vaµµat²ti vutta½. Tattha p±dakajjh±nacitta½ nimitt±rammaºa½. Parikammacitt±ni sat±rammaº±ni v± sahass±rammaº±ni v±, t±ni ca kho vaººavasena, no paººattivasena. Adhiµµh±nacittampi tatheva sat±rammaºa½ v± sahass±rammaºa½ v±. Ta½ pubbe vutta½ appan±cittamiva gotrabhu-anantara½ ekameva uppajjati r³p±vacaracatutthajjh±nika½.
386. Yampi paµisambhid±ya½ vutta½ “pakatiy± eko bahuka½ ±vajjati sata½ v± sahassa½ v± satasahassa½ v±, ±vajjitv± ñ±ºena adhiµµh±ti ‘bahuko hom²’ti, bahuko hoti, yath± ±yasm± c³¼apanthako”ti (paµi. ma. 3.10). Tatr±pi ±vajjat²ti parikammavaseneva vutta½. ¾vajjitv± ñ±ºena adhiµµh±t²ti abhiññ±ñ±ºavasena vutta½. Tasm± bahuka½ ±vajjati, tato tesampi parikammacitt±na½ avas±ne sam±pajjati, sam±pattito vuµµhahitv± puna bahuko hom²ti ±vajjitv± tato para½ pavatt±na½ tiººa½ catunna½ v± pubbabh±gacitt±na½ anantar± uppannena sanniµµh±panavasena adhiµµh±nanti laddhan±mena ekeneva abhiññ±ñ±ºena adhiµµh±t²ti evamettha attho daµµhabbo.
Ya½ pana vutta½ “yath± ±yasm± c³¼apanthako”ti, ta½ bahudh±bh±vassa k±yasakkhidassanattha½ vutta½. Ta½ pana vatthun± d²petabba½. Te kira dvebh±taro panthe j±tatt± panthak±ti n±ma½ labhi½su. Tesa½ jeµµho mah±panthako, so pabbajitv± saha paµisambhid±hi arahatta½ p±puºi. Arah± hutv± c³¼apanthaka½ pabb±jetv±–
Paduma½ yath± kokanada½ sugandha½, p±to siy± phullamav²tagandha½;
aªg²rasa½ passa virocam±na½, tapantam±diccamivantalikkheti. (A. ni. 5.195)–
Ima½ g±tha½ ad±si. So ta½ cat³hi m±sehi paguºa½ k±tu½ n±sakkhi. Atha na½ thero abhabbo tva½ s±saneti vih±rato n²hari. Tasmiñca k±le thero bhattuddesako hoti. J²vako thera½ upasaªkamitv± “sve, bhante, bhagavat± saddhi½ pañcabhikkhusat±ni gahetv± amh±ka½ gehe bhikkha½ gaºhath±”ti ±ha. Theropi µhapetv± c³¼apanthaka½ ses±na½ adhiv±sem²ti adhiv±sesi.
C³¼apanthako dv±rakoµµhake µhatv± rodati. Bhagav± dibbacakkhun± disv± ta½ upasaªkamitv± kasm± rodas²ti ±ha. So ta½ pavattim±cikkhi. Bhagav± na sajjh±ya½ k±tu½ asakkonto mama s±sane abhabbo n±ma hoti, m± soci bhikkh³ti ta½ b±h±ya½ gahetv± vih±ra½ pavisitv± iddhiy± pilotikakhaº¹a½ abhinimminitv± ad±si, handa bhikkhu ima½ parimajjanto rajoharaºa½ rajoharaºanti punappuna½ sajjh±ya½ karoh²ti. Tassa tath± karoto ta½ k±¼avaººa½ ahosi. So parisuddha½ vattha½, natthettha doso, attabh±vassa pan±ya½ dosoti sañña½ paµilabhitv± pañcasu khandhesu ñ±ºa½ ot±retv± vipassana½ va¹¹hetv± anulomato gotrabhusam²pa½ p±pesi. Athassa bhagav± obh±sag±th± abh±si–
“R±go rajo na ca pana reºu vuccati,
r±gasseta½ adhivacana½ rajoti;
eta½ raja½ vippajahitv± paº¹it±,
viharanti te vigatarajassa s±sane.
“Doso pe….
“Moho rajo na ca pana reºu vuccati,
mohasseta½ adhivacana½ rajoti;
eta½ raja½ vippajahitv± paº¹it±,
viharanti te vigatarajassa s±sane”ti. (Mah±ni. 209).
Tassa g±th±pariyos±ne catupaµisambhid±cha¼abhiññ±pariv±r± nava lokuttaradhamm± hatthagat±va ahesu½.
Satth± dutiyadivase j²vakassa geha½ agam±si saddhi½ bhikkhusaªghena. Atha dakkhiºodak±vas±ne y±guy± diyyam±n±ya hatthena patta½ pidahi. J²vako ki½ bhanteti pucchi. Vih±re eko bhikkhu atth²ti. So purisa½ pesesi “gaccha, ayya½ gahetv± s²gha½ eh²”ti. Vih±rato nikkhante pana bhagavati,