Saªkh±rakkhandhakath±
458. Ya½ pana vutta½ “ya½kiñci abhisaªkharaºalakkhaºa½, sabba½ ta½ ekato katv± saªkh±rakkhandho veditabbo”ti, ettha abhisaªkharaºalakkhaºa½ n±ma r±sikaraºalakkhaºa½. Ki½ pana tanti, saªkh±r±yeva. Yath±ha– “saªkhatamabhisaªkharont²ti kho, bhikkhave, tasm± saªkh±r±ti vuccant²”ti (sa½. ni. 3.79). Te abhisaªkharaºalakkhaº±, ±y³hanaras±, vipph±rapaccupaµµh±n±, sesakhandhattayapadaµµh±n±. Eva½ lakkhaº±dito ekavidh±pi ca j±tivasena tividh± kusal±, akusal±, aby±kat±ti Tesu kusalaviññ±ºasampayutt± kusal±. Akusalasampayutt± akusal±. Aby±katasampayutt± aby±kat±. Tattha k±m±vacarapaµhamakusalaviññ±ºasampayutt± t±va niyat± sar³pena ±gat± sattav²sati, yev±panak± catt±ro, aniyat± pañc±ti chatti½sa. Tattha phasso, cetan±, vitakko, vic±ro, p²ti, v²riya½, j²vita½, sam±dhi, saddh±, sati, hir², ottappa½, alobho, adoso, amoho, k±yapassaddhi, cittapassaddhi, k±yalahut±, cittalahut±, k±yamudut±, cittamudut±, k±yakammaññat±, cittakammaññat±, k±yap±guññat±, cittap±guññat±, k±yujukat±, cittujukat±ti ime sar³pena ±gat± sattav²sati (dha. sa. 1; dha. sa. aµµha. 1 yev±panakavaººan±). Chando, adhimokkho, manasik±ro, tatramajjhattat±ti ime yev±panak± catt±ro (dha. sa. aµµha. 1 yev±panakavaººan±). Karuº±, mudit±, k±yaduccaritavirati, vac²duccaritavirati, micch±j²vavirat²ti ime aniyat± pañca. Ete hi kad±ci uppajjanti, uppajjam±n±pi ca na ekato uppajjanti. 459. Tattha phusat²ti phasso. Sv±ya½ phusanalakkhaºo. Saªghaµµanaraso, sannip±tapaccupaµµh±no, ±p±thagatavisayapadaµµh±no. Ayañhi ar³padhammopi sam±no ±rammaºe phusan±k±reneva pavattati. Ekadesena ca analliyam±nopi r³pa½ viya cakkhu, saddo viya ca sota½ citta½ ±rammaºañca saªghaµµeti, tikasannip±tasaªkh±tassa attano k±raºassa vasena paveditatt± sannip±tapaccupaµµh±no. Tajj±samann±h±rena ceva indriyena ca parikkhate visaye anantar±yeneva uppajjanato ±p±thagatavisayapadaµµh±noti vuccati. Vedan±dhiµµh±nabh±vato pana niccammag±v² (sa½. ni. 2.63) viya daµµhabbo. 460. Cetayat²ti cetan±. Abhisandahat²ti attho. S± cetan±bh±valakkhaº±, ±y³hanaras±, sa½vidahanapaccupaµµh±n± sakiccaparakiccas±dhik± jeµµhasissamah±va¹¹hak²-±dayo viya. Acc±yikakamm±nussaraº±d²su ca pan±ya½ sampayutt±na½ ussahanabh±vena pavattam±n± p±kaµ± hoti. Vitakkavic±rap²t²su ya½ vattabba½ siy±, ta½ sabba½ pathav²kasiºaniddese paµhamajjh±navaººan±ya½ (visuddhi. 1.71) vuttameva. 461. V²rabh±vo v²riya½. Ta½ ussahanalakkhaºa½, sahaj±t±na½ upatthambhanarasa½, asa½s²danabh±vapaccupaµµh±na½. “Sa½viggo yoniso padahat²”ti (a. ni. 4.113) vacanato sa½vegapadaµµh±na½, v²riy±rambhavatthupadaµµh±na½ v±, samm± ±raddha½ sabbasampatt²na½ m³la½ hot²ti daµµhabba½. 462. J²vanti tena, saya½ v± j²vati, j²vanamattameva v± tanti j²vita½. Lakkhaº±d²ni panassa r³paj²vite vuttanayeneva veditabb±ni. Tañhi r³padhamm±na½ j²vita½, ida½ ar³padhamm±nanti idamevettha n±n±karaºa½. 463. ¾rammaºe citta½ sama½ ±dhiyati, samm± v± ±dhiyati, sam±dh±namattameva v± eta½ cittass±ti sam±dhi. So avis±ralakkhaºo, avikkhepalakkhaºo v±, sahaj±t±na½ sampiº¹anaraso nh±niyacuºº±na½ udaka½ viya, upasamapaccupaµµh±no, visesato sukhapadaµµh±no, niv±te d²pacc²na½ µhiti viya cetaso µhit²ti daµµhabbo. 464. Saddahanti et±ya, saya½ v± saddahati, saddahanamattameva v± es±ti saddh±. S± saddahanalakkhaº±, okappanalakkhaº± v±, pas±danaras± udakappas±dakamaºi viya, pakkhandanaras± v± oghuttaraºo viya. Ak±lussiyapaccupaµµh±n±, adhimuttipaccupaµµh±n± v±, saddheyyavatthupadaµµh±n±, saddhammassavan±disot±pattiyaªga(d². ni. 3.311; sa½. ni. 5.1001) padaµµh±n± v±, hatthavittab²j±ni viya daµµhabb±. 465. Saranti t±ya, saya½ v± sarati saraºamattameva v± es±ti sati. S± apil±panalakkhaº±, asammosaras±, ±rakkhapaccupaµµh±n±, visay±bhimukhabh±vapaccupaµµh±n± v±, thirasaññ±padaµµh±n±, k±y±disatipaµµh±napadaµµh±n± v±. ¾rammaºe da¼hapatiµµhitatt± pana esik± viya, cakkhudv±r±dirakkhaºato dov±riko viya ca daµµhabb±. 466. K±yaduccarit±d²hi hiriyat²ti hir². Lajj±yeta½ adhivacana½. Tehiyeva ottappat²ti ottappa½. P±pato ubbegasseta½ adhivacana½. Tattha p±pato jigucchanalakkhaº± hir². Utt±sanalakkhaºa½ ottappa½. Lajj±k±rena p±p±na½ akaraºaras± hir². Utt±s±k±rena ottappa½. Vuttappak±reneva ca p±pato saªkocanapaccupaµµh±n± et±, attag±ravaparag±ravapadaµµh±n±. Att±na½ garu½ katv± hiriy± p±pa½ jah±ti kulavadh³ viya. Para½ garu½ katv± ottappena p±pa½ jah±ti vesiy± viya. Ime ca pana dve dhamm± lokap±lak±ti (a. ni. 2.9) daµµhabb±. 467. Na lubbhanti tena, saya½ v± na lubbhati, alubbhanamattameva v± tanti alobho. Ados±mohesupi eseva nayo. Tesu alobho ±rammaºe cittassa agedhalakkhaºo, alaggabh±valakkhaºo v± kamaladale jalabindu viya. Apariggaharaso muttabhikkhu viya, anall²nabh±vapaccupaµµh±no asucimhi patitapuriso viya. 468. Adoso acaº¹ikkalakkhaºo, avirodhalakkhaºo v± anuk³lamitto viya, ±gh±tavinayaraso, pari¼±havinayaraso v± candana½ viya, sommabh±vapaccupaµµh±no puººacando viya. 469. Amoho yath±sabh±vapaµivedhalakkhaºo, akkhalitapaµivedhalakkhaºo v± kusaliss±sakhitta-usupaµivedho viya, visayobh±sanaraso pad²po viya. Asammohapaccupaµµh±no araññagatasudesako viya. Tayopi cete sabbakusal±na½ m³labh³t±ti daµµhabb±. 470. K±yassa passambhana½ k±yapassaddhi. Cittassa passambhana½ cittapassaddhi. K±yoti cettha vedan±dayo tayo khandh±. Ubhopi panet± ekato katv± k±yacittadarathav³pasamalakkhaº± k±yacittapassaddhiyo, k±yacittadarathanimaddanaras±, k±yacitt±na½ aparipphandanas²tibh±vapaccupaµµh±n±, k±yacittapadaµµh±n±. K±yacitt±na½ av³pasamakara-uddhacc±dikilesapaµipakkhabh³t±ti daµµhabb±. K±yassa lahubh±vo k±yalahut±. Cittassa lahubh±vo cittalahut±. T± k±yacittagarubh±vav³pasamalakkhaº±, k±yacittagarubh±vanimaddanaras±, k±yacitt±na½ adandhat±paccupaµµh±n±, k±yacittapadaµµh±n±. K±yacitt±na½ garubh±vakarathinamiddh±dikilesapaµipakkhabh³t±ti daµµhabb±. K±yassa mudubh±vo k±yamudut±. Cittassa mudubh±vo cittamudut±. T± k±yacittatthambhav³pasamalakkhaº± k±yacittathaddhabh±vanimaddanaras±, appaµigh±tapaccupaµµh±n±, k±yacittapadaµµh±n±. K±yacitt±na½ thaddhabh±vakaradiµµhim±n±dikilesapaµipakkhabh³t±ti daµµhabb±. K±yassa kammaññabh±vo k±yakammaññat±. Cittassa kammaññabh±vo cittakammaññat±. T± k±yacitt±kammaññabh±vav³pasamalakkhaº±, k±yacitt±kammaññabh±vanimaddanaras±, k±yacitt±na½ ±rammaºakaraºasampattipaccupaµµh±n±, k±yacittapadaµµh±n±. K±yacitt±na½ akammaññabh±vakar±vasesan²varaº±dipaµipakkhabh³t±, pas±dan²yavatth³su pas±d±vah±, hitakiriy±su viniyogakkhamabh±v±vah± suvaººavisuddhi viy±ti daµµhabb±. K±yassa p±guññabh±vo k±yap±guññat±. Cittassa p±guññabh±vo cittap±guññat±. T± k±yacitt±na½ agelaññabh±valakkhaº±, k±yacittagelaññanimaddanaras±, nir±d²navapaccupaµµh±n±, k±yacittapadaµµh±n±. K±yacitt±na½ gelaññakara-asaddhiy±dipaµipakkhabh³t±ti daµµhabb±. K±yassa ujukabh±vo k±yujukat±. Cittassa ujukabh±vo cittujukat±. T± k±yacitta-ajjavalakkhaº±, k±yacittakuµilabh±vanimaddanaras±, ajimhat±paccupaµµh±n±, k±yacittapadaµµh±n±. K±yacitt±na½ kuµilabh±vakaram±y±s±µheyy±dipaµipakkhabh³t±ti daµµhabb±. 471. Chandoti kattuk±mat±yeta½ adhivacana½. Tasm± so kattuk±mat±lakkhaºo chando, ±rammaºapariyesanaraso, ±rammaºena atthikat±paccupaµµh±no, tadevassa padaµµh±na½. ¾rammaºaggahaºe aya½ cetaso hatthappas±raºa½ viya daµµhabbo. 472. Adhimuccana½ adhimokkho. So sanniµµh±nalakkhaºo, asa½sappanaraso, nicchayapaccupaµµh±no, sanniµµheyyadhammapadaµµh±no, ±rammaºe niccalabh±vena indakh²lo viya daµµhabbo. 473. Kiriy± k±ro. Manamhi k±ro manasik±ro. Purimamanato visadisamana½ karot²tipi manasik±ro. Sv±ya½ ±rammaºapaµip±dako, v²thipaµip±dako, javanapaµip±dakoti tippak±ro. Tattha ±rammaºapaµip±dako manamhi k±roti manasik±ro. So s±raºalakkhaºo, sampayutt±na½ ±rammaºe sa½yojanaraso, ±rammaº±bhimukhabh±vapaccupaµµh±no, ±rammaºapadaµµh±no. Saªkh±rakkhandhapariy±panno, ±rammaºapaµip±dakattena sampayutt±na½ s±rathi viya daµµhabbo. V²thipaµip±dakoti pana pañcadv±r±vajjanasseta½ adhivacana½. Javanapaµip±dakoti manodv±r±vajjanasseta½ adhivacana½. Na te idha adhippet±. 474. Tesu dhammesu majjhattat± tatramajjhattat±. S± cittacetasik±na½ samav±hitalakkhaº±, ³n±dhikat±niv±raºaras±, pakkhap±tupacchedanaras± v±, majjhattabh±vapaccupaµµh±n±, cittacetasik±na½ ajjhupekkhanabh±vena samappavatt±na½ ±j±n²y±na½ ajjhupekkhakas±rathi viya daµµhabb±. Karuº±mudit± ca brahmavih±raniddese (visuddhi. 1.262) vuttanayeneva veditabb±. Kevalañhi t± appan±ppatt± r³p±vacar±, im± k±m±vacar±ti ayameva viseso. Keci pana mettupekkh±yopi aniyatesu icchanti, ta½ na gahetabba½. Atthato hi adosoyeva mett±, tatramajjhattupekkh±yeva upekkh±ti. 475. K±yaduccaritato virati k±yaduccaritavirati. Esa nayo ses±supi. Lakkhaº±dito panet± tissopi k±yaduccarit±divatth³na½ av²tikkamalakkhaº±, amaddanalakkhaº±ti vutta½ hoti. K±yaduccarit±divatthuto saªkocanaras±, akiriyapaccupaµµh±n±, saddh±hirottappa-appicchat±diguºapadaµµh±n±, p±pakiriyato cittassa vimukhabh±vabh³t±ti daµµhabb±. 476. Iti imeva chatti½sa saªkh±r± paµhamena k±m±vacarakusalaviññ±ºena sampayoga½ gacchant²ti veditabb±. Yath± ca paµhamena, eva½ dutiyen±pi. Sasaªkh±rabh±vamattameva hettha viseso. Tatiyena pana µhapetv± amoha½ avases± veditabb±. Tath± catutthena. Sasaªkh±rabh±vamattameva hettha viseso. Paµhame vuttesu pana µhapetv± p²ti½ avases± pañcamena sampayoga½ gacchanti. Yath± ca pañcamena, eva½ chaµµhen±pi. Sasaªkh±rabh±vamattameva hettha viseso. Sattamena ca pana µhapetv± amoha½ avases± veditabb±. Tath± aµµhamena. Sasaªkh±rabh±vamattameva hettha viseso. Paµhame vuttesu µhapetv± viratittaya½ ses± r³p±vacarakusalesu paµhamena sampayoga½ gacchanti. Dutiyena tato vitakkavajj±. Tatiyena tato vic±ravajj±. Catutthena tato p²tivajj±. Pañcamena tato aniyatesu karuº±mudit±vajj±. Teyeva cat³su ±ruppakusalesu. Ar³p±vacarabh±voyeva hi ettha viseso. Lokuttaresu paµhamajjh±nike t±va maggaviññ±ºe paµhamar³p±vacaraviññ±ºe vuttanayena, dutiyajjh±nik±dibhede dutiyar³p±vacaraviññ±º±d²su vuttanayeneva veditabb±. Karuº±mudit±na½ pana abh±vo, niyataviratit± lokuttarat± c±ti ayamettha viseso. Eva½ t±va kusal±yeva saªkh±r± veditabb±. 477. Akusalesu lobham³le paµham±kusalasampayutt± t±va niyat± sar³pena ±gat± terasa, yev±panak± catt±roti sattarasa. Tattha phasso, cetan±, vitakko, vic±ro, p²ti, v²riya½, j²vita½, sam±dhi, ahirika½, anottappa½, lobho, moho, micch±diµµh²ti ime sar³pena ±gat± terasa (dha. sa. 365; dha. sa. aµµha. 365). Chando, adhimokkho, uddhacca½, manasik±roti ime yev±panak± catt±ro (dha. sa. aµµha. 365). 478. Tattha na hiriyat²ti ahiriko. Ahirikassa bh±vo ahirika½. Na otappat²ti anottappa½. Tesu ahirika½ k±yaduccarit±d²hi ajigucchanalakkhaºa½, alajj±lakkhaºa½ v±. Anottappa½ teheva as±rajjalakkhaºa½, anutt±salakkhaºa½ v±. Ayamettha saªkhepo. Vitth±ro pana hirottapp±na½ vuttapaµipakkhavasena veditabbo. 479. Lubbhanti tena, saya½ v± lubbhati, lubbhanamattameva v± tanti lobho. Muyhanti tena, saya½ v± muyhati, muyhanamattameva v± tanti moho. Tesu lobho ±rammaºaggahaºalakkhaºo makkaµ±lepo viya, abhisaªgaraso tattakap±le khittama½sapesi viya. Aparicc±gapaccupaµµh±no telañjanar±go viya. Sa½yojaniyadhammesu ass±dadassanapadaµµh±no. Taºh±nad²bh±vena va¹¹ham±no s²ghasot± nad² iva mah±samudda½ ap±yameva gahetv± gacchat²ti daµµhabbo. 480. Moho cittassa andhabh±valakkhaºo, aññ±ºalakkhaºo v±, asampaµivedharaso, ±rammaºasabh±vacch±danaraso v±, asamm±paµipattipaccupaµµh±no, andhak±rapaccupaµµh±no v±, ayonisomanasik±rapadaµµh±no, sabb±kusal±na½ m³lanti daµµhabbo. 481. Micch± passanti t±ya, saya½ v± micch± passati, micch±dassanamatta½ v± es±ti micch±diµµhi. S± ayoniso abhinivesalakkhaº±, par±m±saras±, micch±bhinivesapaccupaµµh±n±, ariy±na½ adassanak±mat±dipadaµµh±n±, parama½ vajjanti daµµhabb±. 482. Uddhatabh±vo uddhacca½. Ta½ av³pasamalakkhaºa½ v±t±bhigh±tacalajala½ viya, anavaµµh±narasa½ v±t±bhigh±tacaladhajapaµ±k± viya, bhantattapaccupaµµh±na½ p±s±º±bhigh±tasamuddhatabhasma½ viya, cetaso av³pasame ayonisomanasik±rapadaµµh±na½, cittavikkhepoti daµµhabba½. Ses± kusale vuttanayeneva veditabb±. Akusalabh±voyeva hi akusalabh±vena ca l±makatta½ etesa½ tehi viseso. 483. Iti ime sattarasa saªkh±r± paµhamena akusalaviññ±ºena sampayoga½ gacchant²ti veditabb±. Yath± ca paµhamena, eva½ dutiyen±pi. Sasaªkh±rat± panettha thinamiddhassa ca aniyatat± viseso. Tattha thinanat± thina½. Middhanat± middha½. Anuss±hasa½hananat± asattivigh±to c±ti attho. Thinañca middhañca thinamiddha½. Tattha thina½ anuss±halakkhaºa½, v²riyavinodanarasa½, sa½s²danapaccupaµµh±na½. Middha½ akammaññat±lakkhaºa½, onahanarasa½, l²nat±paccupaµµh±na½, pacal±yik±nidd±paccupaµµh±na½ v±. Ubhayampi arativijambhik±d²su ayonisomanasik±rapadaµµh±na½. Tatiyena paµhame vuttesu µhapetv± micch±diµµhi½ avases± veditabb±. M±no panettha aniyato hoti. Aya½ viseso, so uººatilakkhaºo, sampaggaharaso, ketukamyat±paccupaµµh±no, diµµhivippayuttalobhapadaµµh±no, umm±do viya daµµhabbo. Catutthena dutiye vuttesu µhapetv± micch±diµµhi½ avases± veditabb±. Etth±pi ca m±no aniyatesu hotiyeva. Paµhame vuttesu pana µhapetv± p²ti½ avases± pañcamena sampayoga½ gacchanti. Yath± ca pañcamena, eva½ chaµµhen±pi. Sasaªkh±rat± panettha thinamiddhassa ca aniyatabh±vo viseso. Sattamena pañcame vuttesu µhapetv± diµµhi½ avases± veditabb±. M±no panettha aniyato hoti. Aµµhamena chaµµhe vuttesu µhapetv± diµµhi½ avases± veditabb±. Etth±pi ca m±no aniyatesu hotiyev±ti. 484. Dosam³lesu pana dv²su paµhamasampayutt± t±va niyat± sar³pena ±gat± ek±dasa, yev±panak± catt±ro, aniyat± tayoti aµµh±rasa Tattha phasso, cetan±, vitakko, vic±ro, v²riya½, j²vita½, sam±dhi, ahirika½, anoppatta½, doso, mohoti ime sar³pena ±gat± ek±dasa (dha. sa. 413; dha. sa. aµµha. 413). Chando, adhimokkho, uddhacca½, manasik±roti ime yev±panak± catt±ro (dha. sa. aµµha. 413). Iss±, macchariya½, kukkuccanti ime aniyat± tayo (dha. sa. aµµha. 413). 485. Tattha dussanti tena, saya½ v± dussati, dussanamattameva v± tanti doso. So caº¹ikkalakkhaºo pahaµ±s²viso viya, visappanaraso visanip±to viya, attano nissayadahanaraso v± d±vaggi viya. D³sanapaccupaµµh±no laddhok±so viya sapatto, ±gh±tavatthupadaµµh±no, visasa½saµµhap³timutta½ viya daµµhabbo. 486. Iss±yan± iss±. S± parasampatt²na½ us³yanalakkhaº±. Tattheva anabhiratiras±, tato vimukhabh±vapaccupaµµh±n±, parasampattipadaµµh±n±, sa½yojananti daµµhabb±. 487. Maccharabh±vo macchariya½. Ta½ laddh±na½ v± labhitabb±na½ v± attano sampatt²na½ nig³hanalakkhaºa½, t±sa½yeva parehi s±dh±raºabh±va-akkhamanarasa½, saªkocanapaccupaµµh±na½, kaµukañcukat±paccupaµµh±na½ v±, attasampattipadaµµh±na½, cetaso vir³pabh±voti daµµhabba½. 488. Kucchita½ kata½ kukata½. Tassa bh±vo kukkucca½. Ta½ pacch±nut±palakkhaºa½, kat±kat±nusocanarasa½, vippaµis±rapaccupaµµh±na½, kat±katapadaµµh±na½, d±sabyamiva daµµhabba½. Ses± vuttappak±r±yev±ti. Iti ime aµµh±rasa saªkh±r± paµhamena dosam³lena sampayoga½ gacchant²ti veditabb±. Yath± ca paµhamena, eva½ dutiyen±pi. Sasaªkh±rat± pana aniyatesu ca thinamiddhasambhavova viseso. 489. Moham³lesu dv²su vicikicch±sampayuttena t±va phasso, cetan±, vitakko, vic±ro, v²riya½, j²vita½, cittaµµhiti, ahirika½, anottappa½ moho, vicikicch±ti sar³pena ±gat± ek±dasa (dha. sa. 422; dha. sa. aµµha. 422), uddhacca½, manasik±roti yev±panak± dve c±ti terasa. 490. Tattha cittaµµhit²ti pavattiµµhitimatto dubbalo sam±dhi. Vigat± cikicch±ti vicikicch±. S± sa½sayalakkhaº±, kampanaras±, anicchayapaccupaµµh±n±, aneka½sag±hapaccupaµµh±n± v±, vicikicch±ya½ ayonisomanasik±rapadaµµh±n±, paµipatti-antar±yakar±ti daµµhabb±. Ses± vuttappak±r±yeva. Uddhaccasampayuttena vicikicch±sampayutte vuttesu µhapetv± vicikiccha½ ses± dv±dasa. Vicikicch±ya abh±vena panettha adhimokkho uppajjati. Tena saddhi½ teraseva, adhimokkhasabbh±vato ca balavataro sam±dhi hoti. Yañcettha uddhacca½, ta½ sar³peneva ±gata½. Adhimokkhamanasik±r± yev±panakavasen±ti eva½ akusalasaªkh±r± veditabb±. 491. Aby±katesu vip±k±by±kat± t±va ahetukasahetukabhedato duvidh±. Tesu ahetukavip±kaviññ±ºasampayutt± ahetuk±. Tattha kusal±kusalavip±kacakkhuviññ±ºasampayutt± t±va phasso, cetan±, j²vita½, cittaµµhit²ti sar³pena ±gat± catt±ro (dha. sa. 431; dha. sa. aµµha. 431), yev±panako manasik±royev±ti pañca. Sotagh±najivh±k±yaviññ±ºasampayutt±pi eteyeva. Ubhayavip±kamanodh±tuy± ete ceva vitakkavic±r±dhimokkh± c±ti aµµha, tath± tividh±yapi ahetukamanoviññ±ºadh±tuy±. Y± panettha somanassasahagat±, t±ya saddhi½ p²ti adhik± hot²ti veditabb±. Sahetukavip±kaviññ±ºasampayutt± pana sahetuk±. Tesu aµµhak±m±vacaravip±kasampayutt± t±va aµµhahi k±m±vacarakusalehi sampayuttasaªkh±rasadis±yeva. Y± pana t± aniyatesu karuº±mudit±, t± satt±rammaºatt± vip±kesu na santi. Ekantaparitt±rammaº± hi k±m±vacaravip±k±. Na kevalañca karuº±mudit±, viratiyopi vip±kesu na santi. “Pañca sikkh±pad± kusal±yev±”ti hi vutta½. R³p±vacar±r³p±vacaralokuttaravip±kaviññ±ºasampayutt± pana tesa½ kusalaviññ±ºasampayuttasaªkh±rehi sadis± eva. 492. Kiriy±by±kat±pi ahetukasahetukabhedato duvidh±. Tesu ahetukakiriyaviññ±ºasampayutt± ahetuk±. Te ca kusalavip±kamanodh±tu-ahetukamanoviññ±ºadh±tudvayayuttehi sam±n±. Manoviññ±ºadh±tudvaye pana v²riya½ adhika½. V²riyasabbh±vato balappatto sam±dhi hoti. Ayamettha viseso. Sahetukakiriyaviññ±ºasampayutt± pana sahetuk±. Tesu aµµhak±m±vacarakiriyaviññ±ºasampayutt± t±va µhapetv± viratiyo aµµhahi k±m±vacarakusalehi sampayuttasaªkh±rasadis±. R³p±vacar±r³p±vacarakiriyasampayutt± pana sabb±k±renapi tesa½ kusalaviññ±ºasampayuttasadis±yev±ti eva½ aby±kat±pi saªkh±r± veditabb±ti.
Ida½ saªkh±rakkhandhe vitth±rakath±mukha½.
Ida½ t±va abhidhamme padabh±jan²yanayena khandhesu vitth±rakath±mukha½.