169. Oºatoºat±d²su diµµhadhammik±ya v± sampar±yik±ya v± sampattiy± virahito oºato. N²co, l±makoti attho. Tabbipakkhato uººato. Ucco, uggatoti attho. Sesamettha tam±d²su vuttanayeneva veditabba½. Apica– oºatoºatoti id±ni n²co, ±yatimpi n²cova bhavissati. Oºatuººatoti id±ni n²co, ±yati½ ucco bhavissati. Uººatoºatoti id±ni ucco, ±yati½ n²co bhavissati. Uººatuººatoti id±ni ucco, ±yatimpi uccova bhavissat²ti. 170. Rukkh³pamesu– rukkho t±va pheggus±rapariv±roti vanajeµµhakarukkho saya½ pheggu hoti pariv±rarukkh± panassa s±r± honti. Imin± nayena ses± veditabb±. Puggalesu pana s²las±ravirahato pheggut±, s²l±c±rasamann±gamena ca s±rat± veditabb±. 171. R³pappam±º±d²su sampattiyutta½ r³pa½ pam±ºa½ karot²ti r³pappam±ºo. Tattha pas±da½ janet²ti r³pappasanno. Kittisaddabh³ta½ ghosa½ pam±ºa½ karot²ti ghosappam±ºo. ¾roha½ v±ti-±d²su pana– ±rohanti uccattana½. Pariº±hanti kisath³labh±v±pagata½ parikkhepasampatti½. Saºµh±nanti aªgapaccaªg±na½ d²gharassavaµµat±diyuttaµµh±nesu tath±bh±va½. P±rip³rinti yath±vuttappak±r±na½ an³nata½, lakkhaºaparipuººabh±va½ v±. Paravaººan±y±ti parehi parammukh± nicch±rit±ya guºavaººan±ya. Parathoman±y±ti parehi thutivasena g±th±di-upanibandhanena vutt±ya thoman±ya. Parapasa½san±y±ti parehi sammukh± vutt±ya pasa½s±ya. Paravaººah±rik±y±ti paramparathutivasena parehi pavattit±ya vaººaharaº±ya. 172. C²varal³khanti c²varassa dubbaºº±dibh±vena l³khata½. Pattal³khanti bh±janassa vaººasaºµh±navatth³hi l³khata½. Sen±sanal³khanti n±µak±disampattivirahena sen±sanassa l³khata½. Vividhanti acelak±dibh±vena anekappak±ra½. Dukkarak±rikanti sar²rat±pana½. Aparo nayo– imesu hi cat³su puggalesu r³pe pam±ºa½ gahetv± pasanno r³pappam±ºo n±ma. R³pappasannoti tasseva atthavacana½. Ghose pam±ºa½ gahetv± pasanno ghosappam±ºo n±ma. C²varal³khapattal³khesu pam±ºa½ gahetv± pasanno l³khappam±ºo n±ma. Dhamme pam±ºa½ gahetv± pasanno dhammappam±ºo n±ma. Itar±ni tesa½yeva atthavacan±ni. Sabbasatte ca tayo koµµh±se katv± dve koµµh±s± r³pappam±º±, eko na r³pappam±ºo. Pañca koµµh±se katv± catt±ro koµµh±s± ghosappam±º±, eko na ghosappam±ºo. Dasa koµµh±se katv± nava koµµh±s± l³khappam±º±, eko na l³khappam±ºo. Satasahassa½ koµµh±se katv± pana eko koµµh±sova dhammappam±ºo, ses± na dhammappam±º±. Evamaya½ catuppam±ºo lokasanniv±so. Etasmi½ catuppam±ºe lokasanniv±se buddhesu appasann± mand±, pasann±va bahuk±. R³pappam±ºassa hi buddhar³pato uttari pas±d±vaha½ r³pa½ n±ma natthi. Ghosappam±ºassa buddh±na½ kittighosato uttari pas±d±vaho ghoso n±ma natthi. L³khappam±ºassa k±sik±ni vatth±ni mah±rah±ni kañcanabh±jan±ni tiººa½ ut³na½ anucchavike sabbasampattiyutte p±s±davare pah±ya pa½suk³lac²varaselamayapattarukkham³l±disen±sanasevino buddhassa bhagavato l³khato uttari pas±d±vaha½ añña½ l³kha½ n±ma natthi. Dhammappam±ºassa sadevake loke as±dh±raºas²l±diguºassa tath±gatassa s²l±diguºato uttari pas±d±vaho añño s²l±diguºo n±ma natthi. Iti bhagav± ima½ catuppam±ºika½ lokasanniv±sa½ muµµhin± gahetv± viya µhitoti. 173. Attahit±ya paµipann±d²su– s²lasampannoti s²lena sampanno samann±gato. Sam±dhisampannoti-±d²supi eseva nayo. Ettha ca s²la½ lokiyalokuttara½ kathita½. Tath± sam±dhipaññ± ca. Vimutti arahattaphalavimuttiyeva. ѱºadassana½ ek³nav²satividha½ paccavekkhaºañ±ºa½. No paranti-±d²su– parapuggala½ “tay±pi s²lasampannena bhavitu½ vaµµat²”ti vatv± yath± s²la½ sam±diyati, eva½ na sam±dapeti, na gaºh±peti. Eseva nayo sabbattha. Etesu pana cat³su paµhamo vakkalittherasadiso hoti. Dutiyo upanandasakyaputtasadiso Tatiyo s±riputtamoggall±nattherasadiso. Catuttho devadattasadisoti veditabbo. 174. Attantap±d²su– att±na½ tapati dukkh±pet²ti attantapo. Attano parit±pan±nuyoga½ attaparit±pan±nuyoga½. Acelakoti niccelo, naggo. Mutt±c±roti visaµµh±c±ro. Ucc±rakamm±d²su lokiyakulaputt±c±rena virahito µhitakova ucc±ra½ karoti, pass±va½ karoti, kh±dati, bhuñjati ca. Hatth±palekhanoti hatthe piº¹amhi niµµhite jivh±ya hattha½ apalekhati. Ucc±ra½ v± katv± hatthasmiññeva daº¹akasaññ² hutv± hatthena apalekhat²ti dasseti. Te kira daº¹aka½ sattoti paññapenti. Tasm± tesa½ paµipada½ p³rento eva½ karoti. Bhikkh±gahaºattha½ ‘ehi bhaddante’ti vutto, na et²ti na-ehibhaddantiko. Tena hi ‘tiµµha bhaddante’ti vuttopi na tiµµhat²ti natiµµhabhaddantiko. Tadubhayampi heta½ titthiy± “etassa vacana½ kata½ bhavissat²”ti na karonti. Abhihaµanti puretara½ gahetv± ±haµa½ bhikkha½. Uddissakatanti “ima½ tumhe uddissa katan”ti eva½ ±rocitabhikkha½. Na nimantananti “asuka½ n±ma kula½ v± v²thi½ v± g±ma½ v± paviseyy±th±”ti eva½ nimantitabhikkhampi na s±diyati, na gaºh±ti. Na kumbhimukh±ti kumbhito uddharitv± diyyam±na½ bhikkha½ na gaºh±ti. Na ka¼opimukh±ti ka¼op²ti ukkhali, pacchi v±. Tatopi na gaºh±ti. Kasm±? Kumbh² ka¼opiyo kaµacchun± pah±ra½ labhant²ti. Na e¼akamantaranti umm±ra½ antara½ katv± diyyam±na½ na gaºh±ti. Kasm±? Aya½ ma½ niss±ya antarakaraºa½ labhat²ti. Daº¹amusalesupi eseva nayo. Dvinnanti dv²su bhuñjam±nesu ekasmi½ uµµh±ya dente na gaºhati. Kasm±? Kaba¼antar±yo hot²ti. Na gabbhiniy±ti-±d²su pana gabbhiniy± kucchiya½ d±rako kilamati. P±yantiy± d±rakassa kh²rantar±yo hoti. Purisantaragat±ya rati-antar±yo hot²ti na gaºh±ti na saªkitt²s³ti saªkittetv± katabhattesu. Dubbhikkhasamaye kira acelakas±vak± acelak±na½ atth±ya tato tato taº¹ul±d²ni sam±dapetv± bhatta½ pacanti, ukkaµµh±celako tato na paµiggaºh±ti. Na yattha s±ti yattha sunakho ‘piº¹a½ labhiss±m²’ti upaµµhito hoti, tattha tassa adatv± ±haµa½ na gaºh±ti. Kasm±? Etassa piº¹antar±yo hot²ti. Saº¹asaº¹ac±rin²ti sam³hasam³hac±rin². Sace hi acelaka½ disv± ‘imassa bhikkha½ dass±m±’ti m±nussak± bhattageha½ pavisanti, tesu ca pavisantesu ka¼opimukh±d²su nil²n± makkhik± uppatitv± saº¹asaº¹± caranti, tato ±haµa½ bhikkha½ na gaºh±ti. Kasm±? Ma½ niss±ya makkhik±na½ gocarantar±yo j±toti. Thusodakanti sabbasassasambh±rehi kata½ sov²raka½. Ettha ca sur±p±nameva s±vajja½. Aya½ pana etasmimpi s±vajjasaññ². Ek±g±rikoti yo ekasmi½yeva gehe bhikkha½ labhitv± nivattati. Ek±lopikoti yo ekeneva ±lopena y±peti. Dv±g±rik±d²supi eseva nayo. Ekiss±pi dattiy±ti ek±ya dattiy±. Datti n±ma ek± khuddakap±ti hoti, yattha aggabhikkha½ pakkhipitv± µhapenti. Ek±hikanti ekadivasantarika½. A¹¹ham±sikanti a¹¹ham±santarika½. Pariy±yabhattabhojananti v±rabhattabhojana½. Ek±hav±rena dv²hav±rena satt±hav±rena a¹¹ham±sav±ren±ti– eva½ divasav±rena ±bhatabhattabhojana½. S±kabhakkhoti allas±kabhakkho. S±m±kabhakkhoti s±m±kataº¹ulabhakkho. N²v±r±d²su– n²v±r± n±ma t±va araññe saya½ j±t± v²hij±ti. Daddulanti cammak±rehi camma½ vilikhitv± cha¹¹itakasaµa½. Haµa½ vuccati silesopi, sev±lopi kaºik±r±dirukkhaniyy±sopi. Kaºanti kuº¹aka½. ¾c±moti bhatta-ukkhalik±ya laggo jh±modano. Ta½ cha¹¹itaµµh±ne gahetv± kh±dati. “Odanakañjiyan”tipi vadanti. Piññ±k±dayo p±kaµ± eva. Pavattaphalabhoj²ti patitaphalabhoj². S±º±n²ti s±ºav±kacel±ni. Mas±º±n²ti missakacel±ni. Chavaduss±n²ti matasar²rato cha¹¹itavatth±ni. Erakatiº±d²ni v± ganthetv± kataniv±san±ni. Pa½suk³l±n²ti pathaviya½ cha¹¹itanantak±ni. Tir²µ±n²ti rukkhattacavatth±ni. Ajinanti ajinamigacamma½. Ajinakkhipanti tadeva majjhe ph±lita½. Sakhurakantipi vadanti. Kusac²ranti kusatiº±ni ganthetv± katac²raka½. V±kac²raphalakac²resupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambala½. Ya½ sandh±ya vutta½– “seyyath±pi, bhikkhave, y±ni k±nici tant±vut±na½ vatth±na½ kesakambalo tesa½ patikuµµho akkh±yat²”ti (a. ni. 3.138). V±¼akambalanti assav±¼±d²hi katakambala½. Ul³kapakkhanti ul³kapatt±ni ganthetv± kataniv±sana½. Ubbhaµµhakoti uddha½ µhitako. Ukkuµikappadh±namanuyuttoti ukkuµikav²riya½ anuyutto. Gacchantopi ukkuµikova hutv± uppatitv± uppatitv± gacchati. Kaºµak±passayikoti ayakaºµake v± pakatikaºµake v± bh³miya½ koµµetv± tattha camma½ attharitv± µh±nacaªkam±d²ni karoti. Seyyanti sayantopi tattheva seyya½ kappeti. S±ya½ tatiyamass±ti s±yatatiyaka½. “P±to, majjhanhike, s±yanti divasassa tikkhattu½ p±pa½ pav±hess±m²”ti udakorohan±nuyoga½ anuyutto viharati. 175. Para½ tapat²ti parantapo. Paresa½ parit±pan±nuyoga½ paraparit±pan±nuyoga½. Orabbhik±d²su– urabbh± vuccanti e¼ak±. Urabbhe hanat²ti orabbhiko. S³karik±d²supi– eseva nayo. Luddoti d±ruºo kakkha¼o. Macchagh±takoti macchabandho kevaµµo. Bandhan±g±rikoti bandhan±g±ragopako. Kur³rakammant±ti d±ruºakammant±. 176. Muddh±vasittoti khattiy±bhisekena muddhani abhisitto. Puratthimena nagarass±ti nagarato puratthimadis±ya. Sandh±g±ranti yaññas±la½ Khar±jina½ niv±setv±ti sakhura½ ajinacamma½ niv±setv±. Sappitelen±ti sappin± ca telena ca. Ýhapetv± hi sappi½ avaseso yo koci sneho telanti vuccati. Kaº¹uvam±noti nakh±na½ chinnatt± kaº¹uvitabbak±le tena kaº¹uvam±no. Anantarahit±y±ti asanthat±ya. Sar³pavacch±y±ti sadisavacch±ya. Sace g±v² set± hoti, vacchopi setakova sace kabar± v±, ratt± v±, vacchopi t±disov±ti– eva½ sar³pavacch±ya. So evam±h±ti so r±j± eva½ vadeti. Vacchatar±ti taruºavacchakabh±va½ atikkant± balavavacch±. Vacchatar²supi eseva nayo. Barihisatth±y±ti parikkhepakaraºatth±ya ceva yaññabh³miya½ attharaºatth±ya ca. 177. Diµµheva dhammeti imasmi½yeva attabh±ve. Nicch±toti ch±ta½ vuccati taºh±, s± assa natth²ti nicch±to. Sabbakiles±na½ nibbutatt± nibbuto. Anto t±panakiles±na½ abh±v± s²talo j±toti s²t²bh³to. Jh±namaggaphalanibb±nasukh±ni paµisa½vedet²ti sukhappaµisa½ved². Brahmabh³tena attan±ti seµµhabh³tena attan±. Ima½ pana puggala½ buddhupp±dato paµµh±ya dassetu½– idha tath±gatoti-±dim±ha. Tattha tath±gatoti aµµhahi k±raºehi bhagav± tath±gato– tath± ±gatoti tath±gato, tath± gatoti tath±gato, tathalakkhaºa½ ±gatoti tath±gato, tathadhamme y±th±vato abhisambuddhoti tath±gato, tathadassit±ya tath±gato, tath±v±dit±ya tath±gato, tath±k±rit±ya tath±gato, abhibhavanaµµhena tath±gatoti. Araha½ samm±sambuddhoti-±d²ni visuddhimagge vitth±rit±neva. Ta½ dhammanti ta½ vuttappak±rasampada½ dhamma½. Suº±ti gahapati v±ti kasm± paµhama½ gahapati½ niddisati? Nihatam±natt± ussannatt± ca. Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajit± j±ti½ niss±ya m±na½ karonti. Br±hmaºakul± pabbajit± mante niss±ya m±na½ karonti. H²najaccakul± pabbajit± attano vij±tit±ya patiµµh±tu½ na sakkonti. Gahapatid±rak± pana kacchehi seda½ muñcantehi piµµhiy± loºa½ puppham±n±ya bh³mi½ kasitv± t±disassa m±nassa abh±vato nihatam±nadapp± honti. Te pabbajitv± m±na½ v± dappa½ v± akatv± yath±bala½ buddhavacana½ uggahetv± vipassan±ya kamma½ karont± sakkonti arahatte patiµµh±tu½. Itarehi ca kulehi nikkhamitv± pabbajit± n±ma na bahuk±, gahapatik±va bahuk±. Iti nihatam±natt± ussannatt± ca paµhama½ gahapati½ niddisat²ti.