149. Vipañcita½ vitth±ritameva attha½ j±n±t²ti vipañcitaññ³. Aya½ vuccat²ti aya½ saªkhittena m±tika½ µhapetv± vitth±rena atthe bh±jiyam±ne arahatta½ p±puºitu½ samattho puggalo vipañcitaññ³ti vuccati. 150. Uddes±d²hi netabboti neyyo. Anupubbena dhamm±bhisamayo hot²ti anukkamena arahattappatti. 151. Byañjanapadameva parama½ ass±ti padaparamo. Na t±ya j±tiy± dhamm±bhisamayo hot²ti na tena attabh±vena jh±na½ v± vipassana½ v± magga½ v± phala½ v± nibbattetu½ sakkot²ti attho. 152. Yuttapaµibh±n±d²su– paµibh±na½ vuccati ñ±ºampi, ñ±ºassa upaµµhitavacanampi. Ta½ idha adhippeta½. Atthayutta½ k±raºayuttañca paµibh±namass±ti yuttappaµibh±no. Pucchit±nantarameva s²gha½ by±k±tu½ asamatthat±ya no mutta½ paµibh±namass±ti no muttappaµibh±no. Imin± nayena ses± veditabb±. Ettha pana paµhamo– kiñci k±la½ v²ma½sitv± yuttameva pekkhati, tipiµakac³¼an±gatthero viya. So kira pañha½ puµµho pariggahetv± yuttapayuttak±raºameva katheti. Dutiyo– pucch±nantarameva yena v± tena v± vacanena paµib±hati, v²ma½sitv±pi ca yutta½ na pekkhati catunik±yikapaº¹itatissatthero viya. So kira pañha½ puµµho pañhapariyos±nampi n±gameti, ya½ v± ta½ v± kathetiyeva. Vacanattha½ panassa v²ma½siyam±na½ katthaci na laggati. Tatiyo– pucch±samak±lameva yutta½ pekkhati, taªkhaºaññeva vacana½ by±karoti tipiµakac³¼±bhayatthero viya. So kira pañha½ puµµho s²ghameva katheti, yuttapayuttak±raºo ca hoti. Catuttho– puµµho sam±no neva yutta½ pekkhati na yena v± tena v± paµib±hitu½ sakkoti tibbandhak±ranimuggo viya hoti l±¼ud±yitthero viya. 156. Dhammakathikesu– appañca bh±sat²ti sampattaparis±ya thokameva katheti. Asahitañc±ti kathento ca pana na atthayutta½ k±raºayutta½ katheti. Paris± cassa na kusal± hot²ti sotu½ nisinnaparis± cassa yutt±yutta½ k±raº±k±raºa½ siliµµh±siliµµha½ na j±n±t²ti attho. Evar³poti aya½ eva½j±tiko b±ladhammakathiko. Eva½j±tik±ya b±laparis±ya dhammakathikotveva n±ma½ labhati. Imin± nayena sabbattha attho veditabbo. Ettha ca dveyeva jan± sabh±vadhammakathik±, itare pana dhammakathik±na½ antare paviµµhatt± eva½ vutt±. 157. Val±hak³pamesu val±hak±ti megh±. Gajjit±ti thanit±. Tattha gajjitv± no vassanabh±vo n±ma p±pako. Manuss± hi yath± devo gajjati ‘suvuµµhik± bhavissat²’ti b²j±ni n²haritv± vapanti. Atha deve avassante khette b²j±ni khetteyeva nassanti, gehe b²j±ni geheyeva nassant²ti dubbhikkha½ hoti. No gajjitv± vassanabh±vopi p±pakova. Manuss± hi ‘imasmi½ k±le dubbuµµhik± bhavissat²’ti ninnaµµh±nesuyeva vappa½ karonti. Atha devo vassitv± sabbab²j±ni mah±samudda½ p±peti, dubbhikkhameva hoti. Gajjitv± vassanabh±vo pana bhaddako. Tad± hi subhikkha½ hoti. No gajjitv± no vassanabh±vo ekantap±pakova. Bh±sit± hoti no katt±ti ‘id±ni ganthadhura½ p³ress±mi, v±sadhura½ p³ress±m²’ti kathetiyeva, na pana uddesa½ gaºh±ti, na kammaµµh±na½ bh±veti. Katt± hoti no bh±sit±ti ‘ganthadhura½ v± p³ress±mi v±sadhura½ v±’ti na bh±sati. Sampatte pana k±le tamattha½ samp±deti. Imin± nayena itarepi veditabb±. Sabba½ paneta½ paccayad±yakeneva kathita½. Eko hi ‘asukadivase n±ma d±na½ dass±m²’ti saªgha½ nimanteti, sampattak±le no karoti. Aya½ puggalo puññena parih±yati, bhikkhusaªghopi l±bhena parih±yati Aparo saªgha½ animantetv±va sakk±ra½ katv± ‘bhikkh³ ±ness±m²’ti na labhati, sabbe aññattha nimantit± honti. Ayampi puññena parih±yati saªghopi tena l±bhena parih±yati. Aparo paµhama½ saªgha½ nimantetv±, pacch± sakk±ra½ katv± d±na½ deti, aya½ kiccak±r² hoti. Aparo neva saªgha½ nimanteti, na d±na½ deti, aya½ ‘p±papuggalo’ti veditabbo. 158. M³sik³pamesu– g±dha½ katt± no vasit±ti attano ±saya½ bila½ k³pa½ khaºati, no tattha vasati, kismiñcideva µh±ne vasati, eva½ bi¼±r±di-amittavasa½ gacchati. Khatt±tipi p±µho. Vasit± no g±dha½ katt±ti saya½ na khaºati, parena khate bile vasati, eva½ j²vita½ rakkhati. Tatiy± dvepi karont², j²vita½ rakkhati. Catutth± dvepi akaront² amittavasa½ gacchati. Im±ya pana upam±ya upamitesu puggalesu paµhamo yath± s± m³sik± g±dha½ khaºati, eva½ navaªga½ satthus±sana½ uggaºh±ti. Yath± pana s± tattha na vasati, kismiñcideva µh±ne vasant², amittavasa½ gacchati; tath± ayampi pariyattivasena ñ±ºa½ pesetv± catusaccadhamma½ na paµivijjhati, lok±misaµµh±nesuyeva caranto maccum±rakilesam±radevaputtam±rasaªkh±t±na½ amitt±na½ vasa½ gacchati. Dutiyo yath± s± m³sik± g±dha½ na khaºati, eva½ navaªga½ satthus±sana½ na uggaºh±ti. Yath± pana parena khatabile vasant² j²vita½ rakkhati; eva½ parassa katha½ sutv± catusaccadhamma½ paµivijjhitv± tiººa½ m±r±na½ vasa½ atikkamati. Imin± nayena tatiyacatutthesupi opammasa½sandana½ veditabba½. 159. Amb³pamesu– ±ma½ pakkavaºº²ti anto ±ma½ bahi pakkasadisa½. Pakka½ ±mavaºº²ti anto pakka½ bahi ±masadisa½. Sesadvayesupi eseva nayo. Tattha yath± ambe apakkabh±vo ±mat± hoti, eva½ puggalepi puthujjanabh±vo ±mat±, ariyabh±vo pakkat±. Yath± ca tattha pakkasadisat± pakkavaººit±; eva½ puggalepi ariy±na½ abhikkaman±disadisat± pakkavaººit±ti– imin± nayena upamitapuggalesu opammasa½sandana½ veditabba½. 160. Kumbh³pamesu kumbhoti ghaµo. Tucchoti anto ritto. Pihitoti pidahitv± µhapito. Puroti anto puººo. Vivaµoti vivaritv± µhapito. Upamitapuggalesu panettha anto guºas±ravirahito tuccho b±hirasobhanat±ya pihito puggalo veditabbo. Sesesupi eseva nayo. 161. Udakarahad³pamesu– udakarahado t±va jaººumattepi udake sati paººarasasambhinnavaººatt± v± bahalatt± v± udakassa apaññ±yam±natalo utt±no gambh²robh±so n±ma hoti. Tiporisa catuporisepi pana udake sati acchatt± udakassa paññ±yam±natalo gambh²ro utt±nobh±so n±ma hoti. Ubhayak±raºasambh±vato pana itare dve veditabb±. Puggalopi kilesussadabh±vato guºagambh²rat±ya ca abh±vato guºagambh²r±na½ sadisehi abhikkam±d²hi yutto utt±no gambh²robh±so n±ma. Imin± nayena ses±pi veditabb±. 162. Bal²badd³pamesu bal²baddo t±va yo attano gogaºa½ ghaµµeti ubbejeti, paragogaºe pana sorato sukhas²lo hoti– aya½ sakagavacaº¹o no paragavacaº¹o n±ma. Puggalopi attano parisa½ ghaµµento vijjhanto pharusena samud±caranto, paraparis±ya pana soracca½ niv±tavuttita½ ±pajjanto sakagavacaº¹o hoti no paragavacaº¹o n±m±ti. Imin± nayena ses±pi veditabb±. Niddesav±re panettha ubbejit± hot²ti ghaµµetv± vijjhitv± ubbegappatta½ karoticceva attho. 163. ¾s²vis³pamesu– ±s²viso t±va yassa visa½ ±su½ ±gacchati s²gha½ pharati; ghora½ pana na hoti, cirak±la½ na p²¼eti– aya½ ±gataviso no ghoraviso. Sesapadesupi eseva nayo. Puggalavibh±jana½ pana utt±natthameva. 164. Ananuvicca apariyog±hetv± avaºº±rahassa vaººa½ bh±sit± hot²ti-±d²su ananuvicc±ti atulayitv±, apariggaºhitv±. Apariyog±hetv±ti paññ±ya guºe anog±hetv±. 166. Bh³ta½ tacchanti vijjam±nato bh³ta½, avipar²tato taccha½. K±len±ti yuttapayuttak±lena. Tatra k±laññ³ hot²ti yamida½ k±len±ti vutta½. Tatra yo puggalo k±laññ³ hoti, k±la½ j±n±ti, tassa pañhassa veyy±karaºatth±ya “imasmi½ k±le pucchiten±pi may± na kathetabb±, imasmi½ k±le kathetabb±”ti– aya½ k±lena bhaºati n±ma. Upekkhako viharat²ti majjhattabh³t±ya upekkh±ya µhito hutv± viharati. Sesa½ sabbattha utt±natthameva. 167. Uµµh±naphal³paj²v²ti-±d²su– yo uµµh±nav²riyeneva divasa½ v²tin±metv± tassa nissandaphalamatta½ kiñcideva labhitv± j²vika½ kappeti, ta½ pana uµµh±na½ ±gamma kiñci puññaphala½ na paµilabhati, ta½ sandh±ya yassa puggalassa uµµhahatoti-±di vutta½. Tat³pari dev±ti tato upari brahmak±yik±dayo dev±. Tesañhi uµµh±nav²riyena kicca½ n±ma natthi. Puññaphalameva upaj²vanti. Puññavato c±ti ida½ puññavante khattiyabr±hmaº±dayo ceva bhummadeve ±di½ katv± nimm±naratipariyos±ne deve ca sandh±ya vutta½. Sabbepi hete v±y±maphalañceva puññaphalañca anubhavanti. Nerayik± pana neva uµµh±nena ±j²va½ upp±detu½ sakkonti, n±pi nesa½ puññaphalena koci ±j²vo uppajjati. 168. Tam±d²su– “n²ce kule pacc±j±to”ti-±dikena tamena yuttoti tamo. K±yaduccarit±d²hi puna nirayatam³pagamanato tamapar±yaºo. Nes±dakuleti migaluddak±d²na½ kule. Venakuleti vil²vak±rakule. Rathak±rakuleti cammak±rakule. Pukkusakuleti pupphacha¹¹akakule. Kasiravuttiketi dukkhavuttike. Dubbaººoti pa½supis±cako viya jh±makh±ºuvaººo. Duddasikoti vij±tam±tuy±pi aman±padassano. Okoµimakoti lakuº¹ako. K±ºoti ekakkhik±ºo v± ubhayakkhik±ºo v±. Kuº²ti ekahatthakuº² v± ubhayahatthakuº² v±. Khañjoti ekap±dakhañjo v± ubhayap±dakhañjo v±. Pakkhahatoti hatapakkho p²µhasapp². Pad²peyyass±ti telakapallak±dino pad²p³pakaraºassa. Eva½ puggalo tamo hoti tamapar±yaºoti ettha eko puggalo bahiddh± ±loka½ adisv± m±tukucchismiññeva k±la½ katv± ap±yesu nibbattanto sakalepi kappe sa½sarati. Sopi tamo tamapar±yaºova. So pana kuhakapuggalo bhaveyya. Kuhakassa hi evar³p± nibbatti hot²ti vutta½. Ettha ca n²ce kule pacc±j±to hoti caº¹±lakule v±ti-±d²hi ±gamanavipatti ceva pubbuppannapaccayavipatti ca dassit±. Daliddeti-±d²hi pavattipaccayavipatti. Kasiravuttiketi-±d²hi ±j²vup±yavipatti. Dubbaººoti-±d²hi r³pavipatti. Bahv±b±dhoti-±d²hi dukkhak±raºasam±yogo. Na l±bh²ti-±d²hi sukhak±raºavipatti ceva upabhogavipatti ca. K±yena duccaritanti-±d²hi tamapar±yaºabh±vassa k±raºasam±yogo. K±yassa bhed±ti-±d²hi sampar±yikatam³pagamo. Sukkapakkho vuttapaµipakkhanayena veditabbo. Apicettha tividh±ya kulasampattiy± pacc±j±ti-±dikena jotin± yuttato joti, ±lokabh³toti vutta½ hoti. K±yasucarit±d²hi pana sagg³papattijotibh±v³pagamanato jotipar±yaºo. Khattiyamah±s±lakule v±ti-±d²su khattiyamah±s±l±ti khattiy± mah±s±r± mah±s±rappatt± khattiy±. Yesañhi khattiy±na½ heµµhimantena koµisata½ nidh±nagata½ hoti, tayo kah±paºakumbh± va¼añjanatth±ya gehamajjhe r±si½ katv± µhapit± honti, te khattiyamah±s±l± n±ma. Yesa½ br±hmaº±na½ as²tikoµidhana½ nihita½ hoti, diya¹¹ho kah±paºakumbho va¼añjanatth±ya gehamajjhe r±si½ katv± µhapito hoti, te br±hmaºamah±s±l± n±ma. Yesa½ gahapat²na½ catt±l²sakoµidhana½ nihita½ hoti, kah±paºakumbho va¼añjatth±ya gehamajjhe r±si½ katv± µhapito hoti, te gahapatimah±s±l± n±ma. Tesa½ kuleti attho. A¹¹heti issare. Nidh±nagatadhanassa mahantat±ya mahaddhane. Suvaººarajatabh±jan±d²na½ upabhogabhaº¹±na½ mahantat±ya mah±bhoge. Nidh±nagatassa j±tar³parajatassa pah³tat±ya pah³taj±tar³parajate. Vitt³pakaraºassa tuµµhikaraºassa pah³tat±ya pah³tavitt³pakaraºe. Godhan±d²nañca sattavidhadhaññ±nañca pah³tat±ya pah³tadhanadhaññe. Abhir³poti sundarar³po. Dassan²yoti añña½ kamma½ pah±ya divasampi passitabbayutto. P±s±dikoti dassaneneva cittapas±d±vaho. Param±y±ti uttam±ya. Vaººapokkharat±y±ti pokkharavaººat±ya. Pokkhara½ vuccati sar²ra½. Tassa vaººasampattiy±ti attho. Samann±gatoti upeto.