‘Gocarasampajañña½’ pana mah±theravatthun± d²petabba½– mah±thero kira div±µµh±ne nisinno antev±sikehi saddhi½ kathayam±no sahas± hattha½ samiñjitv± puna yath±µh±ne µhapetv± saºika½ samiñjesi. Ta½ antev±sik± pucchi½su– “kasm±, bhante, sahas± hattha½ samiñjitv± puna yath±µh±ne µhapetv± saºika½ samiñjitth±”ti? “Yato paµµh±ya may±, ±vuso, kammaµµh±na½ manasik±tu½ ±raddho, na me kammaµµh±na½ muñcitv± hattho samiñjitapubbo. Id±ni pana me tumhehi saddhi½ kathayam±nena kammaµµh±na½ muñcitv± samiñjito. Tasm± puna yath±µh±ne µhapetv± samiñjesin”ti. “S±dhu, bhante, bhikkhun± n±ma evar³pena bhavitabban”ti. Evametth±pi kammaµµh±n±vijahanameva ‘gocarasampajaññan’ti veditabba½.
‘Abbhantare att± n±ma koci samiñjento v± pas±rento v± natthi. Vuttappak±racittakiriy±v±yodh±tuvipph±rena pana, sutt±ka¹¹hanavasena d±ruyantassa hatthap±dacalana½ viya, samiñjanapas±raºa½ hot²’ti parij±nana½ panettha ‘asammohasampajaññan’ti veditabba½.
Saªgh±µipattac²varadh±raºeti ettha saªgh±µic²var±na½ niv±sanap±rupanavasena pattassa bhikkh±paµiggahaº±divasena paribhogo ‘dh±raºa½’ n±ma. Tattha saªgh±µic²varadh±raºe t±va niv±setv± p±rupitv± ca piº¹±ya carato “±misal±bho s²tassa paµigh±t±y±”ti-±din± nayena bhagavat± vuttappak±royeva ca attho ‘attho’ n±ma. Tassa vasena ‘s±tthakasampajañña½’ veditabba½.
Uºhapakatikassa pana dubbalassa ca c²vara½ sukhuma½ sapp±ya½, s²t±lukassa ghana½ dupaµµa½; vipar²ta½ asapp±ya½. Yassa kassaci jiººa½ asapp±yameva. Agga¼±did±nena hissa ta½ palibodhakara½ hoti. Tath± paµµuººaduk³l±dibheda½ cor±na½ lobhan²yac²vara½. T±disañhi araññe ekakassa niv±santar±yakara½ j²vitantar±yakarañc±pi hoti. Nippariy±yena pana ya½ nimittakamm±dimicch±j²vavasena uppanna½, yañcassa sevam±nassa akusal± dhamm± abhiva¹¹hanti, kusal± dhamm± parih±yanti, ta½ asapp±ya½ vipar²ta½ sapp±ya½. Tassa vasenettha ‘sapp±yasampajañña½’ kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca ‘gocarasampajañña½’ veditabba½.
Abbhantare att± n±ma koci c²vara½ p±rupanto natthi. Vuttappak±racittakiriy±v±yodh±tuvipph±reneva pana c²varap±rupana½ hoti. Tattha c²varampi acetana½, k±yopi acetano. C²vara½ na j±n±ti– ‘may± k±yo p±rupito’ti, k±yopi na j±n±ti– ‘aha½ c²varena p±rupito’ti. Dh±tuyova dh±tusam³ha½ paµicch±denti, paµapilotik±ya potthakar³papaµicch±dane viya. Tasm± neva sundara½ c²vara½ labhitv± somanassa½ k±tabba½ na asundara½ labhitv± domanassa½. N±gavammikacetiyarukkh±d²su hi keci m±l±gandhadh³pavatth±d²hi sakk±ra½ karonti, keci g³thamuttakaddamadaº¹asatthappah±r±d²hi asakk±ra½. Na tehi n±gavammikarukkh±dayo somanassa½ v± domanassa½ v± karonti. Evameva neva sundara½ c²vara½ labhitv± somanassa½ k±tabba½, na asundara½ labhitv± domanassanti. Eva½ pavattapaµisaªkh±navasenettha ‘asammohasampajañña½’ veditabba½.
Pattadh±raºepi patta½ sahas±va aggahetv± ‘ima½ gahetv± piº¹±ya caram±no bhikkha½ labhiss±m²’ti eva½ pattaggahaºapaccay± paµilabhitabba-atthavasena ‘s±tthakasampajañña½’ veditabba½. Kisadubbalasar²rassa pana garupatto asapp±yo; yassa kassaci catupañcagaºµhik±hato dubbisodhan²yo asapp±yova. Duddhotapatto hi na vaµµati; ta½ dhovantasseva cassa palibodho hoti. Maºivaººapatto pana lobhan²yova c²vare vuttanayeneva asapp±yo. Nimittakamm±divasena pana laddho, yañcassa sevam±nassa akusal± dhamm± abhiva¹¹hanti, kusal± dhamm± parih±yanti, aya½ ekant±sapp±yova vipar²to sapp±yo. Tassa vasenettha ‘sapp±yasampajañña½’ kammaµµh±n±vijahanavaseneva ‘gocarasampajañña½’ veditabba½.
Abbhantare att± n±ma koci patta½ gaºhanto natthi. Vuttappak±racittakiriy±v±yodh±tuvipph±ravaseneva pana pattaggahaºa½ n±ma hoti. Tattha pattopi acetano, hatth±pi acetan±. Patto na j±n±ti– ‘aha½ hatthehi gahito’ti. Hatth±pi na j±nanti– ‘patto amhehi gahito’ti. Dh±tuyova dh±tusam³ha½ gaºhanti, saº¹±sena aggivaººapattagahaºe viy±ti. Eva½ pavattapaµisaªkh±navasenettha ‘asammohasampajañña½’ veditabba½.
Apica yath± chinnahatthap±de vaºamukhehi paggharitapubbalohitakimikule n²lamakkhikasamparikiººe an±thas±l±ya½ an±thamanusse disv± day±luk± puris± tesa½ vaºabandhapaµµaco¼ak±ni ceva kap±l±d²hi ca bhesajj±ni upan±menti. Tattha co¼ak±nipi kesañci saºh±ni kesañci th³l±ni p±puºanti. Bhesajjakap±lak±nipi kesañci susaºµh±n±ni kesañci dussaºµh±n±ni p±puºanti. Na te tattha suman± v± honti dumman± v±. Vaºapaµicch±danamatteneva hi co¼akena, bhesajjapariggahaºamatteneva ca kap±lakena tesa½ attho. Evameva yo bhikkhu vaºaco¼aka½ viya c²vara½, bhesajjakap±laka½ viya ca patta½, kap±le bhesajjamiva ca patte laddhabhikkha½ sallakkheti– aya½ saªgh±µipattac²varadh±raºe asammohasampajaññena uttamasampaj±nak±r²ti veditabbo.
Asit±d²su asiteti piº¹ap±t±dibhojane. P²teti y±gu-±dip±ne. Kh±yiteti piµµhakhajjak±dikh±dane. S±yiteti madhuph±ºit±dis±yane. Tattha “neva dav±y±”ti-±din± nayena vutto aµµhavidhopi attho ‘attho’ n±ma. Tassa vasena ‘s±tthakasampajañña½’ veditabba½.
L³khapaº²tatittamadhur±d²su pana yena bhojanena yassa aph±su hoti, ta½ tassa asapp±ya½. Ya½ pana nimittakamm±divasena paµiladdha½, yañcassa bhuñjato akusal± dhamm± abhiva¹¹hanti, kusal± dhamm± parih±yanti, ta½ ekanta½ asapp±yameva; vipar²ta½ sapp±ya½. Tassa vasenettha ‘sapp±yasampajañña½’ kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca ‘gocarasampajañña½’ veditabba½.
Abbhantare att± n±ma koci bhuñjako natthi. Vuttappak±racittakiriy±v±yodh±tuvipph±reneva pana pattapaµiggahaºa½ n±ma hoti. Cittakiriy±v±yodh±tuvipph±reneva hatthassa patte ot±raºa½ n±ma hoti. Cittakiriy±v±yodh±tuvipph±reneva ±lopakaraºa½, ±lopa-uddharaºa½, mukhavivaraºañca hoti. Na koci kuñcik±ya, na yantakena hanukaµµhi½ vivarati. Cittakiriy±v±yodh±tuvipph±reneva ±lopassa mukhe µhapana½, uparidant±na½ musalakiccas±dhana½, heµµh±dant±na½ udukkhalakiccas±dhana½, jivh±ya hatthakiccas±dhanañca hoti. Iti na½ tattha aggajivh±ya tanukakhe¼o m³lajivh±ya bahalakhe¼o makkheti. Ta½ heµµh±danta-udukkhale jivh±hatthaparivattita½ khe¼a-udakatemita½ uparidantamusalasañcuººita½ koci kaµacchun± v± dabbiy± v± anto pavesento n±ma natthi; v±yodh±tuy±va pavisati. Paviµµha½ paviµµha½ koci pal±lasanth±ra½ katv± dh±rento n±ma natthi; v±yodh±tuvaseneva tiµµhati. Ýhita½ µhita½ koci uddhana½ katv± aggi½ j±letv± pacanto n±ma natthi; tejodh±tuy±va paccati. Pakka½ pakka½ koci daº¹akena v± yaµµhiy± v± bahi n²h±rako n±ma natthi; v±yodh±tuyeva n²harati. Iti v±yodh±tu atiharati ca v²tiharati ca dh±reti ca parivatteti ca sañcuººeti ca visoseti ca n²harati ca. Pathav²dh±tu dh±reti ca parivatteti ca sañcuººeti ca visoseti ca n²harati ca. ¾podh±tu sineheti ca allattañca anup±leti. Tejodh±tu antopaviµµha½ parip±ceti. ¾k±sadh±tu añjaso hoti. Viññ±ºadh±tu tattha tattha samm±payogamanv±ya ±bhujat²ti. Eva½ pavattapaµisaªkh±navasenettha ‘asammohasampajañña½’ veditabba½.
Apica gamanato, pariyesanato, paribhogato, ±sayato, nidh±nato, aparipakkato, paripakkato, phalato, nissandanato, sammakkhanatoti eva½ dasavidhapaµik³labh±vapaccavekkhaºatopettha ‘asammohasampajañña½’ veditabba½. Vitth±rakath± panettha visuddhimagge ±h±rapaµik³lasaññ±niddesato gahetabb±.
Ucc±rapass±vakammeti ucc±rassa ca pass±vassa ca karaºe. Tattha pakkak±le ucc±rapass±va½ akarontassa sakalasar²rato sed± muccanti, akkh²ni bhamanti, citta½ na ekagga½ hoti, aññe ca rog± uppajjanti; karontassa pana sabba½ ta½ na hot²ti ayamettha attho. Tassa vasena ‘s±tthakasampajañña½’ veditabba½.
Aµµh±ne ucc±rapass±va½ karontassa pana ±patti hoti, ayaso va¹¹hati, j²vitantar±yo hoti; patir³pe µh±ne karontassa sabba½ ta½ na hot²ti idamettha sapp±ya½. Tassa vasena ‘sapp±yasampajañña½’ kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca ‘gocarasampajañña½’ veditabba½.
Abbhantare att± n±ma koci ucc±rapass±vakamma½ karonto natthi. Cittakiriy±v±yodh±tuvipph±reneva pana ucc±rapass±vakamma½ hoti. Yath± pana pakke gaº¹e gaº¹abhedena pubbalohita½ ak±mat±ya nikkhamati, yath± ca atibharit± udakabh±jan± udaka½ ak±mat±ya nikkhamati, eva½ pakk±sayamuttavatth²su sannicit± ucc±rapass±v± v±yuvegasamupp²¼it± ak±mat±yapi nikkhamanti. So pan±ya½ eva½ nikkhamanto ucc±rapass±vo neva tassa bhikkhuno attano hoti na parassa; kevala½ pana sar²ranissandova hoti. Yath± ki½? Yath± udakatumbhato pur±ºa-udaka½ cha¹¹entassa neva ta½ attano hoti na paresa½, kevala½ paµijagganamattameva hoti, evanti. Eva½ pavattapaµisaªkh±navasenettha ‘asammohasampajañña½’ veditabba½.
Gat±d²su gateti gamane. Ýhiteti µh±ne. Nisinneti nisajj±ya. Sutteti sayane. Tattha abhikkant±d²su vuttanayeneva sampaj±nak±rit± veditabb±.
Aya½ panettha aparopi nayo– eko hi bhikkhu gacchanto añña½ cintento añña½ vitakkento gacchati. Eko kammaµµh±na½ avissajjetv±va gacchati. Tath± eko bhikkhu tiµµhanto, nis²danto, sayanto añña½ cintento añña½ vitakkento sayati. Eko kammaµµh±na½ avissajjetv±va sayati.
Ettakena pana na p±kaµa½ hot²ti caªkamena d²payi½su. Yo hi bhikkhu caªkamana½ otaritv± caªkamanakoµiya½ µhito pariggaºh±ti; ‘p±c²nacaªkamanakoµiya½ pavatt± r³p±r³padhamm± pacchimacaªkamanakoµi½ appatv± ettheva niruddh±, pacchimacaªkamanakoµiya½ pavatt±pi p±c²nacaªkamanakoµi½ appatv± ettheva niruddh±, caªkamanavemajjhe pavatt± ubho koµiyo appatv± ettheva niruddh±, caªkamane pavatt± r³p±r³padhamm± µh±na½ appatv± ettheva niruddh±, µh±ne pavatt± nisajja½, nisajj±ya pavatt± sayana½ appatv± ettheva niruddh±’ti eva½ pariggaºhanto pariggaºhantoyeva bhavaªga½ ot±reti; uµµhahanto kammaµµh±na½ gahetv±va uµµh±ti– aya½ bhikkhu gat±d²su sampaj±nak±r² n±ma hot²ti.
Eva½ pana sutte kammaµµh±na½ avibh³ta½ hoti. Kammaµµh±na½ avibh³ta½ na k±tabba½. Tasm± yo bhikkhu y±va sakkoti t±va caªkamitv± µhatv± nis²ditv± sayam±no eva½ pariggahetv± sayati– ‘k±yo acetano, mañco acetano. K±yo na j±n±ti– aha½ mañce sayitoti. Mañcopi na j±n±ti– mayi k±yo sayitoti. Acetano k±yo acetane mañce sayito’ti. Eva½ pariggaºhanto pariggaºhantoyeva citta½ bhavaªga½ ot±reti, pabujjham±no kammaµµh±na½ gahetv±va pabujjhati. Aya½ sutte sampaj±nak±r² n±ma hot²ti.
J±gariteti j±garaºe. Tattha ‘kiriy±mayapavattassa appavattiy± sati j±garita½ n±ma na hoti; kiriy±mayapavattava¼añje pavattante j±garita½ n±ma hot²’ti pariggaºhanto bhikkhu j±garite sampaj±nak±r² n±ma hoti. Apica rattindiva½ cha koµµh±se katv± pañca koµµh±se jaggantopi j±garite sampaj±nak±r² n±ma hoti.